COMMISSIE STAAL: SOCIAAL LEIDERSCHAP VERSTERKEN

Nummer 35 | 5 oktober 2006 | Uitgave Directie Voorlichting en Communicatie Ministerie van Defensie

Pagina 2 Werkgroep legt fundament wederopbouw

Pagina 4 Rechten en plichten van een commandant

Pagina 6-7 Taptoe: feest in beeld en geluid

Pagina 8-9 Topclub aan de bak in Afghanistan

COMMISSIE STAAL: SOCIAAL LEIDERSCHAP VERSTERKEN DEN HAAG - Er is sprake van relatief veel ongewenst gedrag bij Defensie, in de vorm van pesten, ongewenst seksueel gedrag en discriminatie. Dat moet verbeteren door onder ander meer aandacht te geven aan sociaal leiderschap. Dit concludeert de Commissie Staal in haar onderzoek naar ongewenst gedrag binnen Defensie. De Commissie adviseert om een sociaal veilige werkomgeving voor alle medewerkers te creëren. Staatssecretaris Van der Knaap heeft in een reactie op de bevindingen van de commissie gezegd de aanbevelingen over te nemen. “Defensie heeft een goede naam en dit rapport leert ons dat het beter kan en moet. En ook al doen sommige constateringen pijn, dit rapport helpt ons richting te geven aan de manier waarop.” Commissievoorzitter Staal was optimistisch over de bereidheid voor verbetering binnen de Defensie organisatie. De Utrechtse commissaris van de Koningin concludeerde dat ongewenst gedrag binnen Defensie vaker voorkomt dan in een gemiddelde Nederlandse organisatie en ongeveer evenveel als bij de Nederlandse politie en het Amerikaanse en Britse leger. Eén op de zes vrouwen heeft last van ongewenst seksueel gedrag, één op de tien mannen wordt gepest en heeft daar last van. Ongeveer de helft van de vrouwelijke respondenten ervaart seksuele toenaderingen zonder hiervan last te hebben. Twee procent van de medewerkers bij Defensie geeft aan structureel discriminatie mee te maken. Als oorzaken voor ongewenst gedrag noemde Staal de aard van het werk en de specifieke werkomstandigheden binnen Defensie, het gebrek aan sociaal leiderschap, de personele samenstelling, onderdelen van het personeelsbeleid, alsmede de grootte en de gelaagdheid van de organisatie. “Leidinggevenden zijn onvoldoende opgeleid om ongewenst gedrag te herkennen, aan te pakken en te voorkomen”, stelde hij. “Bij meldingen richten ze zich sterk op de procedures en te weinig op de sociale kant. De commissie vindt dat de bestrij-

ding onvoldoende hoog op de agenda staat.” Door de aard van het werk, de leef- en werkomstandigheden, de historie en de mannencultuur, is Defensie geen zachtzinnige organisatie, concludeerden Staal en zijn medecommissieleden. “Toch is de mate van ongewenst gedrag bij Defensie naar onze mening te hoog. Defensie moet ongewenst gedrag terugbrengen tot op een zelfde niveau als elke andere moderne overheidsorganisatie.” Lees verder op pagina 3

Premier reikt medailles uit ZWOLLE - Minister-president Jan Peter Balkenende heeft maandag in de IJsselhallen in Zwolle de Herinneringsmedaille voor Vredesoperaties uitgereikt aan de militairen van de Deployment Task Force. Ongeveer 950 militairen van deze DTF verbleven van maart tot en met augustus 2006 in Afghanistan om daar de komst van Task Force Uruzgan en de Air Task Force voor te bereiden. De leiding was in handen van kolonel Henk Morsink. In zes maanden dat de DTF was uitgezonden, voerde ze vele logistieke transporten uit, legde voorraden aan en bouwde drie kampementen op: de vliegbasis Kandahar, Tarin Kowt en Deh

Rawod. Dit maakte het mogelijk dat de huidige grond- en luchttroepen op tijd met hun missie konden beginnen. De premier inspecteerde de aangetreden troepen ten overstaan van circa drieduizend familieleden en relaties van de uitgezonden militairen en sprak hen en hun thuisfront toe. In zijn toespraak sprak hij zijn bewondering uit voor een militairen, maar ook nadrukkelijk voor het thuisfront. “Zonder uw steun was deze missie onuitvoerbaar geweest.” Daarna nam hij, bijgestaan door commandant landstrijdkrachten luitenant-generaal Peter van Uhm en diverse opperen vlagofficieren van de respec-

MARINESCHIP NAAR LIBANON DEN HAAG - Nederland stuurt tot 31 augustus 2007 afwisselend een fregat en een bevoorradingsschip naar Libanon, als onderdeel van de United Nations Interim Force In Lebanon. Het kabinet heeft dat afgelopen vrijdag, 22 september besloten. Over de exacte datum waarop Nederland gaat meedoen, wordt nog overlegd met de VN. Op verzoek van de Libanese regering biedt de maritieme eenheid ondersteuning bij het beveiligen van de zeegrens om illegale invoer van wapens en aanverwant materieel te voorkomen. Een fregat is uitstekend geschikt voor het uitvoeren van

deze taken. Een bevoorradingsschip vormt een essentiële schakel in de logistiek. De leiding van de maritieme taakgroep wordt binnenkort door Duitsland overgenomen van Italië. De geweldsinstructies zijn robuust en bieden voldoende mogelijkheden voor zelfbescherming en het uitvoeren van de opgedragen taken. Met de Libanese autoriteiten zijn duidelijke afspraken gemaakt over acties binnen de territoriale wateren van Libanon. Na de eerste rotatie, begin 2007, wordt de effectiviteit van de bijdrage geëvalueerd. De ministerraad heeft op voorstel van de ministers Kamp en

Bot ingestemd met toezending van een brief over dit onderwerp aan de Tweede Kamer met het oog op het doorlopen van de reguliere parlementaire procedure. Multipurposefregatten hebben de afgelopen jaren in de Middellandse Zee en de Perzische Golf, in de operaties Active Endeavour en Enduring Freedom, al vele malen succesvol gepatrouilleerd en de scheepvaart beveiligd. Een bevoorradingsschip levert, naast beperkte patrouilles, een onmisbare bijdrage in de logistiek van een vlootverband. De kosten van de deelname worden geschat op achttien miljoen euro.●

tieve krijgsmachtdelen, de medaille-uitreiking ter hand. Het was de eerste maal dat een minister-president een dergelijke handeling uitvoert.

Voor het thuisfront was er ook een verrassing. De kinderen ontvingen een medaillon, de volwassenen kregen een roos. Foto: Hennie Keeris●

JSF weer stap dichterbij

DEN HAAG - Het huidige kabinet wil verder met de Joint Strike Fighter (JSF). Vorige week vrijdag is besloten het Memorandum of Understanding (MoU) te tekenen voor deelname aan de volgende fase. Het gaat hierbij om de inrichting van de productie, de instandhouding en doorontwikkeling van de JSF. Nederland betaalt daar jaarlijks een bedrag voor aan de Verenigde Staten. Volgend jaar is dat drie miljoen euro. “De overeenkomst kent een looptijd van enkele tientallen jaren, maar in theorie is het altijd mogelijk er tussentijds uit te stappen”, meldde staatssecretaris Cees van der Knaap. “Het besluit tot aanschaf speelt nu nog niet, daarvoor is een volgend kabinet aan zet.” Hij onderstreepte tijdens een toespraak op de Air Po-

wer Conferentie nog eens dat de Nederlandse deelname aan het project belangrijk is voor de economie. “Een onderzoek van de Universiteit van Tilburg meldt dat de JSF-productie ons 17.500 tot 25.000 arbeidsjaren oplevert. Daarnaast is onze participatie in het toestel van eminent belang voor de kenniseconomie.” Sinds 2002 is ruim 600 miljoen euro (van in totaal 800 miljoen dollar) geïnvesteerd in de ontwikkeling. Daarmee hebben zeventig Nederlandse bedrijven voor ruim 700 miljoen dollar aan contracten binnengehaald. Als het toestel straks in productie gaat leidt dit naar verwachting tot omzet van meer dan 8 miljard dollar en veel extra werkgelegenheid.● Lees verder op pagina 3

5 oktober | Pagina 2

Rechts: De Nederlandse militairen in Deh Rawod hebben vrijdag 29 september officieel het nieuwe kamp in gebruik genomen. Brigadegeneraal Marc van Uhm, commandant 11 Luchtmobiele Brigade, woonde de ceremonie bij. Met de onthulling van een bord met daarop het in 3D uitgewerkte genie-embleem was de opening officieel. De daadwerkelijke verhuizing vindt de komende tijd plaats. De bewoners verruilen hiermee hun tenten voor gepantserde containers. Overigens is het kamp nog niet helemaal gereed. In totaal hebben de genisten nog ongeveer en maand nodig voordat het helemaal af is. Foto: Paul Verheul

Volgens de PAG moet de veiligheid verbeteren. Onlangs versterkten Nederlandse militairen in Tarin Kowt nog een controlepost van de Afghaanse politie.

MULTINATIONALE WERKGROEP LEGT FUNDAMENT VOOR WEDEROPBOUW

PRT ONONTBEERLIJK BIJ RECONSTRUCTIE URUZGAN TARIN KOWT - Verenigd in de zogenoemde Policy Action Group (PAG) hebben een delegatie van de vredesmacht ISAF (International Security Assistance Force), politici en internationale hulporganisaties in de provinciehoofdstad Tarin Kowt plannen gemaakt voor Uruzgan. Belangrijkste uitkomst was dat eerst de veiligheid in het gebied moet worden verbeterd. Hiervoor zijn onder meer hervormingen binnen het politieapparaat noodzakelijk. TEKST: ANDRÉ TWIGT

De PAG is ingesteld door president Hamid Karzai en omvat onder anderen de belangrijkste ministers voor veiligheid en stabiliteit en de vier ambassadeurs van landen met verantwoordelijkheid voor de zuidelijke provincies. Van 18 tot en met 20 september bezocht een delegatie van de PAG subcomités de provincie Uruzgan. Naast de veiligheid en de relatie tot ontwikkeling, discussieerden de delegatieleden over complexe onderwerpen zoals de wederopbouw en de relatie tussen de verschillende overheden en die met de burgers. Ook kwamen de financiën en de gebrekkige communicatie tussen de regering in Kaboel en het provinciebestuur aan de orde. Door dat laatste weet men in de hoofdstad niet goed wat er precies in de zuidelijke regio speelt. Omgekeerd merkt de bevolking in Uruzgan weinig van de centrale regering. Om deze wederzijdse onbekend-

heid op te heffen, opperde de delegatie het idee zowel de regionale en nationale televisie als het regionale radiostation in te schakelen. Aan de totstandkoming van de programmering zou het Nederlandse Provincial Reconstruction Team (PRT) in Uruzgan een bijdrage kunnen leveren, aldus de vergadering. Ook werden de mogelijkheden besproken om met behulp van massacommunicatie een effectief poliovaccinatieplan op te zetten. BEVOLKING

De zuidelijke regio stond jarenlang minder in de belangstelling van de regering in Kaboel, waardoor hij een achterstand opliep. De infrastructuur is primitief en een banksysteem ontbreekt. Ook werken er weinig goed opgeleide mensen. Om daar verandering in te brengen is recentelijk een apart fonds opgericht voor extra betaling en secundaire arbeidsvoorwaarden. Daarmee zou de regering specialisten op verschillende

MELDPUNT ONGEWENST GEDRAG Rutgers Nisso Groep

BEREIKBAAR OP WERKDAGEN VAN 08.00 UUR TOT 20.00 UUR (OOK VANUIT HET BUITENLAND BEREIKBAAR) 0800-3333673 (GRATIS) +31 (0)71-8807118 WWW.RNG.NL/MELDPUNT

gebieden voor de duur van enkele maanden in de provincie kunnen plaatsen om de ontwikkeling te versnellen. Een ander onderwerp waarover de PAG-delegatie sprak, was de verzoening met voormalige Talibanleden. Een deel van de plaatselijke bevolking heeft banden met deze beweging gehad. Aan hen moet worden duidelijk gemaakt dat er onder bepaalde voorwaarden, ook in het gebied waar de Taliban zijn oorsprong heeft, een weg terug is naar een normale samenleving. In de toekomst zal er een bureau komen dat dit proces op gang moet brengen.

nabije toekomst in Tarin Kowt plaatsvinden. Voor deze taak heeft het PRT een detachement van de Koninklijke Marechaussee beschikbaar. AANPAKKEN

Gouverneur Munib van Uruzgan toonde zich na afloop van de vergadering opgetogen over de aandacht voor zijn provincie. Ook was hij verheugd met de steun die hem vanuit Kaboel werd toe-

KANSRIJK Actuele vacatures Kansrijk Kijk voor een actueel overzicht en voorwaarden op de websites van Kansrijk. Dus jij weet risico’s goed in te schatten? De Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB) zoekt ook voor 2006 persoonsbeveiligers. Ken jij het evenwicht tussen veiligheid en privacy? Kijk voor de eisen op de websites van Kansrijk. Vrijblijvend oriënteren op een baan buiten Defensie? Doe dan eerst de loopbaanscan SBK Defensie! Meer Kansrijkinfo op intranet Startpagina Personeel en internet www.kansrijk.info

wat is gewonnen. De lokale directeuren van de verschillende ministeries in Uruzgan werden gehoord en voelden zich gesteund. “Dit is een positief signaal. Vooral het feit dat Afghanen elkaar vertellen hoe ze de wederopbouw moeten aanpakken, valt te prijzen. Daardoor verloopt de discussie hierover aanmerkelijk soepeler. Waar nodig kan het Provincial Reconstruction Team met raad en daad bijspringen.”●

CLSK NAAR BREDA

NAUWE BANDEN

Voornaamste discussiepunt was de veiligheid. Om die te verbeteren, is een intensievere samenwerking tussen de Afghaanse nationale politie en de onlangs aangenomen aspirant politieagenten onontbeerlijk. Om de politieorganisatie snel naar een hoger plan te tillen, ging men onlangs over tot de werving en opleiding van personeel. De training bij het Regional Training Center in de Kandahar verloopt zonder problemen. Punt van zorg zijn de nauwe banden die de agenten met hun stam onderhouden. Als oplossing voor dit probleem kwam de PAG op het idee om dienders in de provincie over andere districten te verspreiden. De opleiding van de aspirant-agenten zal in de

gezegd. Munib zei alvast uit te zien naar de volgende bijeenkomst, die voor eind november gepland staat. Dan zal bekeken worden of de gemaakte afspraken vrucht dragen. De commandant van het PRT in Uruzgan, luitenant-kolonel Nico Tak, was eveneens positief over de bijeenkomst en verklaarde dat er met name door de aandacht van de regering in Kaboel voor het provinciale bestuur al aardig

Foto: Peter Wiezoreck

Verwijzing vacatures DEN HAAG - De Arbeidsplaatsenbank in PeopleSoft is met ingang van 1 september 2006 hét publicatiemiddel voor alle interne vacatures. Hier vindt u enkel nog de vacatures die voor 1 september 2006 zijn opengesteld. Meer info: Defensie Portaal / Startpagina Personeel●

BREDA - Nu de medewerkers van het CLSK hun draai gevonden hebben in hun nieuwe onderkomen, wordt het steeds duidelijker dat de KLu haar intrede heeft genomen in Breda. Dit blijkt uit kleine details met een grote traditie. Zo heeft het beeld van prins Bernhard een prominente plaats gekregen voor de hoofdingang. Ook de vlag van de Koninklijke Luchtmacht, de onderdeelsvlag en de nationale driekleur wapperen op hun nieuwe plek. De masten staan aan het Luchtmachtplein, waarvan het straatnaambord onthuld is door de burgemeester van Breda. Ter gelegenheid van de ingebruikname van het nieuwe Hoofdkwartier Commando Luchtstrijdkrachten in Breda werd op maandag 18 september 2006 een buitengewone vlaggenparade gehouden, ten overstaan van het personeel van de Staf CLSK, autoriteiten, genodigden en de pers. De Drumfanfare van de Koninklijke Luchtmacht verzorgde de muziek tijdens de plechtigheid.●

5 oktober | Pagina 3

ONGEWENST GEDRAG TERUGDRINGEN Vervolg van pagina 1

DEN HAAG - De Commissie Staal heeft staatssecretaris Van der Knaap geadviseerd de gedragsnormen binnen Defensie expliciet te formuleren, bekend te maken aan het personeel en vervolgens toe te passen en ook te handhaven. De verantwoordelijkheid en de zorg voor integriteit moeten op korte termijn primair in de lijn, bij leidinggevenden op alle niveaus worden gelegd. De organisatie van integriteitzorg dient tot een georganiseerd vangnet van onafhankelijke professionals te worden omgevormd. Op de middellange termijn moeten management en organisatie zo worden aangepast dat ze een veilige en beschermde werksfeer bevorderen. De Commissie Staal werd in april door staatssecretaris Van der Knaap ingesteld naar aanleiding van de seksuele intimidatie van een vrouwelijk bemanningslid op de Hr.Ms. Tjerk Hiddes. Met de rapportage zijn haar werkzaamheden afgerond. Het voorval op het marineschip Tjerk Hiddes staat niet op zichzelf, aldus Staal, maar het vormt niet het topje van de ijsberg, zoals wel is gesuggereerd. VEILIG

Staatssecretaris Van der Knaap zei het jammer te vinden dat het niet gelukt is om defensiemedewerkers de veilige werkomgeving te bieden die gewenst is. “Door de aard van het werk van Defensie is veiligheid in de groep juist zo belangrijk .” Hij zei blij te zijn dat uit het rapport blijkt dat Defensie “geen verloederende organisatie” is. “De maatregelen moeten met kracht terechtkomen in de haarvaten van de organisatie en daarbij zijn we niet geholpen met het schetsen van een karikatuur. Cijfers en analyses behoeven interpretaties en context.” Volgens de bewindsman moet het personeel zich in het rapport herkennen. “Een beeld dat geen recht doet aan de realiteit zal op de werkvloer onvoldoende serieus worden genomen en hindert ons in de implementatie van de aanbevelingen van de commissie.” Volgens Van der Knaap besteedt Defensie bovengemiddeld veel aandacht aan integriteit en omgangsvormen en uit onderzoeken uit 2002 en 2004 bleek dat ongewenst gedrag minder vaak voorkwam dan bij de Nederlandse beroepsbevolking. Dat ondanks beleidsintensivering de commissie constateert dat de maatregelen nog onvoldoende effect hebben gehad, noemde hij slecht nieuws. De algemene bevinding van de commissie duidt erop dat de omvang van het ongewenst gedrag geen topje van de ijsberg is. “Aan dit soort beeldspraak doe ik niet mee”, aldus de staatssecretaris. “We hebben nu dankzij de commissie een rapport dat op grondige wijze de ware omvang en aard behandelt en er is wel degelijk iets aan de hand. In de woorden van de commissie: de mate van ongewenst gedrag is te hoog. Dat oordeel accepteer ik en dus moet de krijgsmacht zich een hogere ambitie stellen.” De bewindsman zei de aanbeveling dat Defensie een professionelere vertrouwensorganisatie nodig heeft, over te nemen. “Deze organisatie zal rechtstreeks onder de secretaris-generaal worden ondergebracht. Ook zal het meldpunt Ongewenst Gedrag actief blijven.”

UITVOERING

De Commandant der Strijdkrachten, generaal Berlijn, stelde in zijn reactie dat het Rapport Staal aangehaalde zaken begrijpelijk en verklaarbaar maakt, maar dat “daarin natuurlijk geen rechtvaardiging mag worden gevonden.” Volgens hem is Defensie een twentyfour-seven bedrijf, waarbij er vaak gewerkt en gewoond wordt op dezelfde locatie. De militairen werken onder bijzondere omstandigheden langdurig en intensief met elkaar. “Door de aard van ons werk en de bijzondere werkomstandigheden gaat dat werk bovendien soms gepaard met spanningen en emoties. Dat maakt de onderlinge contacten vaak indringend. Zo zijn binnen de krijgsmacht kameraadschap en teamgeest nog begrippen met inhoud. Juist Defensie moet het hebben van de kracht van de groep. Die groep en de daarbij behorende groepsprocessen hebben echter ook een keerzijde.” Hij omschreef de commissie als gezaghebbend “Ze heeft haar werk met zorg gedaan en we nemen de resultaten van het onderzoek dan ook serieus. Want laten we wel zijn, als het gaat om ongewenst gedrag en intimidatie waar onze teamgenoten mee worden geconfronteerd, is ieder geval er één te veel. Met name leiding-

Staatssecretaris Van der Knaap (midden) zei het jammer te vinden dat het niet gelukt is om defensiemedewerkers de veilige werkomgeving te bieden die gewenst is. Foto: Ruud Mol-AVDD

gevenden hebben de plicht ervoor te zorgen dat iedereen binnen Defensie zijn of haar werk op een prettige, veilige manier kan doen. Als Commandant der Strijdkrachten beschouw ik het als mijn opdracht ervoor te zorgen dat besef de komende periode bijzondere aandacht te geven en ervoor te

zorgen dat de aanbevelingen van de commissie Staal worden geïmplementeerd.” Berlijn zei onmiddellijk een generaal uit zijn staf te hebben aangesteld om leiding te geven aan de implementatie van de maatregelen uit het Rapport Staal.

Conform de aanbeveling van de commissie worden de gedragsnormen binnen Defensie expliciet geformuleerd en gecommuniceerd. Tevens laat hij nagaan hoe die gedragsnormen ook daadwerkelijk kunnen worden toegepast en gehandhaafd. “Hoewel het leiderschap in de Krijgs-

macht door het rapport als positief wordt gekenschetst, moet het sociale leiderschap op alle lagen binnen de organisatie worden versterkt. Dat gaan wij doen door hieraan beter en gerichter aandacht te besteden in zowel basis- als ook voortgezette opleidingen.”●

AANBEVELINGEN COMMISSIE STAAL Samengevat luiden de aanbevelingen van de commissie: 1 Gedragsnormen binnen Defensie moeten expliciet worden geformuleerd, gecommuniceerd, toegepast en gehandhaafd (korte termijn) 2 De verantwoordelijkheid en de zorg voor integriteit moet primair in de lijn, bij leidinggevenden op alle niveaus worden gelegd (korte termijn)

3 De organisatie van integriteitzorg dient te worden omgevormd tot een georganiseerd vangnet van onafhankelijke professionals (korte termijn) 4 Management en organisatie moeten zodanig worden aangepast dat ze een veilige en beschermde werksfeer bevorderen (middellange termijn) De Commissie Staal werd op verzoek van de staatssecretaris in april ingesteld naar aanleiding van de seksuele intimidatie van een

vrouwelijk bemanningslid op de Hr.Ms. Tjerk Hiddes. Met de rapportage zijn haar werkzaamheden afgerond. Op de internetsite van het Ministerie van Defensie kan het volledige rapport van de Commissie Staal en de bijlage worden gedownload evenals de aanbiedingsbrief. Tevens is daar de videosamenvatting van de presentatie van de commissievoorzitter en de reactie van generaal Berlijn te zien.●

‘ONBEMANDE LUCHTMACHT NOG VER WEG’ Vervolg van pagina 1

HILVERSUM - Als Nederland de ambities voor Defensie wil blijven waarmaken, is meer nodig dan niet bezuinigen. Het is al winst dat de meeste politieke partijen in hun programma de krijgsmacht willen ontzien, maar genoeg is dat niet om de plannen die de bewindslieden van Defensie hebben opgesteld, te realiseren. Dat zei staatssecretaris Cees van der

Knaap op het jaarlijkse Air Power Symposium in Hilversum. Het Mediapark, met vooral publiek uit de gelederen van de luchtmacht, vormde dus tevens het podium voor Van der Knaap om melding te maken van de volgende stap naar de voorgenomen aanschaf van de Lightning II, nog steeds beter bekend als de Joint Strike Fighter. De staatssecretaris onderstreepte dat het bemande luchtwapen van groot

belang blijft voor de Nederlandse inzet in den vreemde. “In de toekomst zullen onbemande toestellen steeds belangrijker worden. Het is echter een volstrekte illusie dat als we nog een paar jaartjes wachten, we voor een koopje onbemande vliegtuigen kunnen krijgen die de F-16 volledig kunnen vervangen.” De eerste serie Fighting Falcons is over enkele jaren aan het einde van de levensduur, schetste de bewindsman.●

GELE RIJDERS LEGGEN DE EED AF Ereteken in zilver ROOSENDAAL - Minister Kamp heeft in Roosendaal aan kapitein Martijn Smit het Ereteken voor Verdienste in Zilver uitgereikt. Smit kreeg de onderscheiding voor zijn werk bij het Korps Commandotroepen. Hij werd vijfmaal uitgezonden als deelnemer aan een vredesmissie. Foto: Hennie Keeris●

DEN HAAG - Dertig militairen van 11 Afdeling Rijdende Artillerie (Gele Rijders) hebben vorige week vrijdag, 26 september, bij Paleis Noordeinde de eed of belofte afgelegd in aanwezigheid van de chef van het Militair Huis van Hare Majesteit de Koningin, luitenant-generaal Dré Blomjous.

De openbare beëdiging past in het beleid van Defensie om haar publieke prestaties en van de gemeente Den Haag om de positie van de stad als Koninklijke Residentie meer zichtbaar en herkenbaar te maken.

gekleed in het kleurrijke ceremoniële tenue, traden te paard aan. De plechtigheid werd muzikaal opgeluisterd door het Fanfare Korps Koninklijke Landmacht Bereden Wapens.

Na het afronden van de militaire opleiding, zweert of belooft elke militair trouw aan de Koningin en gehoorzaamheid aan de wetten. Pas dan hoort hij/zij officieel bij de eenheid. De te beëdigen militairen en de standaardwacht van de Rijdende Artillerie,

De Rijdende Artillerie maakt deel uit van 13 Gemechaniseerde Brigade van de Koninklijke Landmacht en is gelegerd in ’t Harde. Met onder meer moderne pantserhouwitsers zorgt ze voor vuursteun bij de brigade en andere eenheden.●

5 oktober | Pagina 4

OLDEBROEK - Een militair commandant kan tijdens een missie in het buitenland eigenlijk geen stap zetten zonder een militair jurist als adviseur naast hem. Hij vormt het geweten van de commandant, verduidelijkt regels en is zijn vangnet. “Hij zorgt ervoor dat je als commandant de in het mandaat geboden speelruimte maximaal kunt benutten en tussen de vangrails blijft.” Zo omschreef kolonel Otto van Wiggen zijn ervaringen met zijn militair juridisch adviseur tijdens zijn uitzending in Afghanistan op het seminar van de Militair Juridische Dienst Krijgsmacht dat op 20 en 21 september is gehouden op de Legerplaats bij Oldenbroek. TEKST: BERT VAN ELK - FOTO’S: HUIB STROEK

Twee dagen lang bogen de militair juristen van de KM, de KL, de KLu, én de KMar zich aan de hand van een oefenscenario over het militair besluitvormingsproces en de rol van de militair juristen daarin. Daarover samen nadenken is om twee redenen geen overbodige luxe, weet het hoofd van de Militair Juridische Dienst Krijgsmacht (MJDK), brigadegeneraal mr. Rogé in het Veld. In de eerste plaats bestaat het dienstvak pas sinds 10 april van dit jaar en in de tweede plaats is het werkveld van de militair juristen van de krijgsmacht de afgelopen jaren verschoven van rechtspositie naar een werkveld dat in de VS operational law wordt genoemd. “Een commandant mag niet zomaar doen wat hem goeddunkt tijdens een missie. Wanneer en hoe mag hij geweld toepassen? En welke middelen zet hij op welk niveau in, zijn slechts enkele vragen die moeten worden beantwoord. Een militair jurist adviseert de commandant daarover. Een militair jurist is daarom altijd rechtstreeks aan de commandant gekoppeld. Hij adviseert een commandant, kent het militaire besluitvormingsproces en adviseert binnen de driehoek van taken, middelen en geweldsaanwending op grond van ondermeer de Rules Of Engagement (ROE). Hij legt de vinger op de zere plek en stelt zonodig de legitimiteitsvraag.” De verschuiving in het werkveld van de militair jurist betekende dat er nieuwe kennis in huis moest worden gehaald. “De kennis van operational law komt voor het grootste deel uit de VS en Groot-Brittannië. Onze juristen worden op internationale, maar ook nationale opleidingsinstituten de vereiste kennis en kunde bijgebracht. Dat niet alleen een militair maar ook de eenheid als geheel zich tijdens een missie aan rechtsregels moet houden, noemt In het Veld logisch. “Hij of zij wordt als onderdeel van een eenheid immers door de Nederlandse rechtstaat uitgezonden. Dan moet je je als uitgezonden eenheid en individu in je optreden aan de toepasselijke rechtsregels houden. Daarom gaan er bij een missie per definitie militair juristen mee op verschillende niveaus: in Afghanistan niet alleen op task forceniveau, maar ook bij het hogere niveau zoals het Regional Command South in een multinationale setting en bij het Nederlandse contingentscommando in Kaboel.”

MILITAIRE JURISTEN BUIGEN ZICH OVER OPERATIONEEL BESLUITVORMINGSPROCES

Een commandant mag niet alles doen tijdens een missie zit ertussenin. Vroeger lag de nadruk van een militair jurist op het militair straf- en tuchtrecht en rechtspositie. Tegenwoordig is het zwaartepunt gericht op operationeel militair recht en dat bevat elementen van zowel land-, lucht- als zeerecht. De militair juristen van de verschillende krijgsmachtdelen blijken goed samen te werken. Er zijn verschillen in de terminologie, maar aan de basis spreek je dezelfde taal.” Tijdens het seminar lag de nadruk op het door de KL gebruikte analysemodel voor het nemen van besluiten, het zogenoemde operationeel besluitvormingsproces. “De operaties in Afghanistan zijn sterk grondgebonden en daarop ligt KM

het voormalige Joegoslavië. “De KL heeft bij de organisatie van de militair juristen gekozen voor het zogenoemde front office - back office-principe. Hoe hoger het niveau waarop militair jurist werkt, des te meer gespecialiseerd is hij of zij”, legt In het Veld uit. De MJDK bestaat uit ongeveer tachtig militair juristen en in 2006/2007 zijn er zo’n 22 op uitzending. “Dat is meer dan 25 procent”, aldus de brigadegeneraal. “Overigens bestaat achttien procent van de MJDK uit vrouwen. We lopen hiermee ver vooruit op de wensen van de staatssecretaris.” PAARS

Het is inmiddels een beproefd concept, want naast de missie in Irak werd deze constructie ook al gebruikt bij de Nederlandse deelname aan de missie in

De MJDK is een nieuw paars dienstvak. In het Veld omschrijft het nu nog als ‘een netwerk van defensiejuristenen’ en er is hem veel aan gelegen om esprit de

corps te ontwikkelen. “We zijn heel simpel begonnen met het samenstellen van een paars telefoonboek met de namen van alle juristen bij Defensie. Dat was er niet. Het seminar is een volgende stap. Sommigen kennen elkaar al van een uitzending en het vermengen van de verschillende bloedgroepen tijdens de afgelopen twee dagen verloopt prima. Er is duidelijk meer eenheid gekweekt. We werken zo aan een gemeenschappelijke basis met ruimte voor de eigen cultuur.” Er is bijvoorbeeld een duidelijk verschil in de manier waarop de krijgsmachtdelen hun militair juristen hebben ingedeeld. “De KL heeft zijn militair juristen gelaagd in de organisatie ondergebracht, op verschillende niveaus zogezegd. De KLu daarentegen heeft ze centraal ondergebracht en de

nu de nadruk”, legt In het Veld uit. “Het is voor iedereen van belang om te weten hoe de vork daar aan de steel steekt en aan de samenwerking een praktische invulling te geven. Het seminar draait om de vraag welke taken er voor een militair jurist liggen als hij bij een eenheid is ingedeeld die als eerste een nieuw operatiegebied binnengaat. Het besluitvormingsproces moeten alle militair juristen zich eigen maken.” Voor In het Veld is het symposium geslaagd “als de deelnemers meer begrip krijgen voor en kennis krijgen van het operationeel besluitvormingsproces. De nadruk ligt dit keer op het grondgebonden optreden, maar ik kan me heel

5 oktober | Pagina 5

MARINESYMPOSIUM: GROTERE ROL VOOR ‘SUB’ BIJ VREDESOPERATIES

Hoofd van de Militair Juridische Dienst Krijgsmacht (MJDK), brigadegeneraal mr. Rogé in het Veld: “Een commandant mag niet zomaar doen wat hem goeddunkt tijdens een missie. Wanneer en hoe mag hij geweld toepassen? En welke middelen zet hij op welk niveau in, zijn slechts enkele vragen die moeten worden beantwoord. Op de foto Nederlandse militairen in Afghanistan. Foto: Ruud Mol-AVDD

goed voorstellen dat een volgend symposium over het maritieme optreden gaat, of juist over optreden op de scheiding van land en water. Die keer erop kunnen we het over luchtrecht houden of bijvoorbeeld rechtshandhaving.” Wat hem betreft wordt het symposium een jaarlijks terugkerend fenomeen. ERVARING

Militaire juristen zijn geen academici die na de universiteit bij Defensie in dienst zijn getreden. Volgens In het Veld zijn het juist militairen die eerst als commandant hun sporen hebben verdiend en vervolgens na verdere studie aan de universiteit hun titel hebben behaald. Dat verklaart ook volgens hem waarom de commandanten in het veld over het algemeen een prima band hebben met hun juridisch adviseur. “Zo is het jaren geweest, maar sinds een aantal jaren stromen er bij de krijgsmacht ook jonge academici in die na de universitaire studie eerst twee jaar naar de NLDA gaan en onder meer op tactisch gebied het nodige onderwijs ontvangen. Ze worden na de opleiding op een gecoachte functie geplaatst en vervolgens bekwamen ze zich veelal bij operationele eenheden verder.” Ongeacht de voorgeschiedenis, is voor In het veld een militair jurist primair militair, daarna een hele tijd niets en dan pas jurist.” Seminarvoorzitter kolonel Otto van Wiggen, in het dagelijks leven commandant van het Opleidings- en Trainingscentrum Operatiën, heeft tijdens uitzendingen ervaring met militair juristen opgedaan. Volgens hem is de militair jurist niet meer weg te denken. “Zo iemand is een force multiplier. Hij bewaakt de legitimiteit van het militair optreden en ondersteunt daarmee de commandant en zijn staf. Ik heb er ervaring mee in Afghanistan. Daar loop je als commandant op eieren en een militair jurist kan je dan vertellen wat je wel en niet mag doen. Commandanten zijn soms te voorzichtig en de militair jurist weet veelal wat er wel en niet kan. Bij voorbeeld of je iemand wel of niet mag oppakken.” Kolonel der mariniers mr. Richard Oppelaar had tijdens zijn twee uitzendingen naar Irak, twee maal een militair juridisch adviseur naast zich. Volgens hem moet er tussen commandant en jurist een vertrouwensband ontstaan. “Dat vraagt tijd. Je moet die twee functionarissen tijdig met elkaar in contact brengen en niet op de vliegtuigtrap met elkaar confronteren. Een militair juridisch adviseur moet de eenheid, de commandant en de commandovoeringsystemen kennen. Hij moet weten wat er speelt, want alleen zo heeft hij meerwaarde voor een commandant.”●

‘Kennis nog onvoldoende wijdverbreid’ AMSTERDAM - “De onderzeeboot is een crisisbeheersingswapen bij uitstek. Hij bezit tal van onvermoede mogelijkheden en past uitstekend in het concept van expeditionair optreden. Er kan een enorme klap mee worden uitgedeeld. In deze tijd van veranderde dreiging kun je met een onderzeeboot uiterst flexibel optreden.” Generaal-majoor der mariniers bd Frank van Kappen bepleitte vorige week in de wandelgang van het marinesymposium Making Submarines Visible een grotere rol voor onderzeeboten bij onder meer crisisbeheersingsoperaties. En Van Kappen kan als militair deskundige bij uitstek gefundeerd oordelen. TEKST: JACK OOSTHOEK

Ten overstaan van een zaal op de Marinekazerne Amsterdam met buitenlandse en binnenlandse (oud)-marinemannen, roemde de voormalig militair adviseur van VN-baas Kofi Annan het personeel van de Groep Onderzeeboten. Dat beheerst de kennis over het werken met onderzeeërs, zoals onderzeeboten in de volksmond heten, als de besten. “De Koninklijke Marine leidt zelfs buitenlandse marinemensen op. Nu echter moet het ‘mechanisme’ op het niveau waar militairen van de krijgsmachtdelen gezamenlijk grote oefeningen plannen, worden ‘ontstopt’. Daar moet aan opleiding worden gedaan. Dan kom je beslagen ten ijs bij de planning van gezamenlijke operaties van de krijgsmacht. Dit aspect namelijk kan beter. De kennis over een belangrijk wapen als een sub is nog niet wijdverbreid genoeg. Dat komt doordat het om een geheimzinnig, complex en tamelijk onbekend systeem gaat; misschien wel om een onbekend fenomeen. Het onderwerp onderzeeboot vraagt al met al om meer aandacht. Nederland moet nadenken hoe ze met ermee wil omgaan en hoe erin te investeren. De onderzeeboot is bijvoorbeeld het middel bij uitstek voor de inzet van Special Forces. De vraag luidt kortom hoe we dit ‘platform’ in de toekomst op alle fronten naar een nog hoger operationeel niveau tillen. Of de tijd daar voor rijp is? Daar kan ik geen klip en klaar antwoord op geven. Behalve dan dat ik het jammer zou vin-

den als Nederland, met haar grote deskundigheid op dit gebied, de mogelijkheden niet verder benut.” Van Kappen zei bezuinigingen en reorganisaties binnen de Groep Onderzeeboten, en die van de overige landen van het NAVO-bondgenootschap, allesbehalve uit te sluiten. “We moeten voorkomen de verkeerde ‘club’ op te heffen en de verkeerde te handhaven.” Aan de andere kant hoeft de Groep Onderzeeboten zich in de ogen van Van Kappen in het algemeen niet al teveel zorgen te maken over de toekomst. Over honderd jaar dobberen er in de gelederen van de NAVO naar zijn stellige overtuiging nog steeds onderzeeboten rond. Of Nederland tot de landen behoort? Van Kappen zei het moeilijk te kunnen beoordelen. “Maar zoals gezegd vormen subs een uiterst bruikbaar ‘wapen’, ook als het gaat om terrorismebestrijding.” OPSLUITEN

Een andere expert pur sang, vice-admiraal bd Cees van Duyvendijk, lepelde in de wandelgang van het symposium herinneringen op over zijn discussies met de toenmalige minister van Defensie Frank de Grave over de toekomst van de onderzeeboot. “De visie van toen”, aldus de drie jaar terug afgezwaaide Bevelhebber der Zeestrijdkrachten, “geldt nog steeds. De sub is een kosteneffectief ‘wapen’ en politiek en militair effectief inzetbaar. De tegenstander weet dat die ergens rondvaart, maar niet wáár. Eén sub kan in een conflict met betrokkenheid van kuststaten vaak meer uitrichten, dan een

compleet bataljon of een squadron gevechtsvliegtuigen. Je kunt er een tegenstander volledig mee opsluiten in een haven. Een onderzeeboot is een uiterst belangrijk verzamelaar van inlichtingen, ook bij nietmilitaire operaties.” Op de vraag of de Koninklijke Marine over honderd jaar nog steeds over een Groep Onderzeeboten, vroeger Onderzeedienst geheten, beschikt, moest Van Duyvendijk het antwoord schuldig blijven. “Als de politici en militairen bij zinnen zijn, bestaat er een grote kans dat de huidige boten van de Walrusklasse vervangen worden.” Van Duyvendijk betreurde de afwezigheid bij het symposium van vertegenwoordigers van andere krijgsmachtonderdelen. Hun presentie had de mogelijkheden van de onderzeeboot nog beter ‘zichtbaar’ gemaakt, stelde hij. Het zou tot meer discussie hebben geleid, aldus het tegenwoordige lid van de Raad van Bestuur van TNO en voorzitter van de Raad voor het defensieonderzoek van hetzelfde instituut. “Toch is dit symposium een lovenswaardig initiatief.” Een soortgelijke mening ventileerde ook brigadegeneraal der mariniers Herman van der Til. “De aanwezigheid van personeel van land- en luchtmacht had de samenwerking bij grote operaties onderstreept. Er was meer begrip gekweekt voor de mogelijkheden van de onderzeeboot. Personeel van land- en luchtmacht aan boord van marineschepen is tegenwoordig normaal. Het troepentransportschip in aanbouw, de Johan de Wit, krijgt de functie van Combined Joint Task Force Head-

quarter voor alle bloedgroepen van deze krijgsmacht.” Bij monde van kapitein-terzee Jankees Trimpe Burger laat de organisatie weten wel degelijk militairen van andere krijgsmachtdelen en andere hoge (beleids)functionarissen uit de defensieorganisatie te hebben uitgenodigd. Onder hen de operationele commandanten en hun plaatsvervangers. Het congres ondervond echter hevige concurrentie van het Air Power symposium van de luchtmacht, en de algemene politieke beschouwingen in de Tweede Kamer, aldus Trimpe Burger. “Misschien moeten we de planning van defensiecongressen ook maar ‘paars’ maken.” REÜNIE

Ondanks het gemis aan gasten van de andere onderdelen van de defensieorganisatie, mocht Making Submarines Visible zich in veel belangstelling

verheugen. Door de keurig in het pak gestoken oudgedienden had de bijeenkomst soms veel weg van een reünie. De genodigden luiserden naar sprekers als symposiumvoorzitter Van Kappen zelf, kapitein-ter-zee van de Amerikaanse marine Stephen Szyska, de Brit-se schout-bij-nacht David Cooke (Commander Submarines North) en de controversiële Amerikaanse journalist Robert D. Kaplan. Ook prof. dr. Rob de Wijk van het veiligheidsinstituut Clingendael voerde het woord. Het symposium werd ter gelegenheid van honderd jaar onderzeeboten gehouden.● Grote foto: De kennis over een belangrijk wapen als een sub is nog niet wijdverbreid genoeg. Dat komt doordat het om een geheimzinnig, complex en tamelijk onbekend systeem gaat; misschien wel om een onbekend fenomeen. Foto’s: Peter Wiezoreck

5 oktober | Pagina 6

NATIONALE TAPTOE VLAMT VOOR HET EERST IN ROTTERDAM

Tijdens de grote finale wordt het Wilhelmus gespeeld.

EEN FEEST IN BEELD TEKST: ANDRE TWIGT FOTO’S: PETER WIEZORECK

Wie bij het woord taptoe nog steeds associaties heeft met de drumband van de lokale buurtvereniging, is bij de 53ste editie in 2007 van harte welkom voor een indringende bijstelling van dat beeld. Net als bij topsport vergt deelname aan de taptoe een hoge mate van toewijding en discipline. Iedere verwijzing naar de vaak wat amateuristisch overkomende, doch goed bedoelde, ‘showband van de hoek’ doet de taptoe tekort. Het muziekspektakel is namelijk zo veel meer. De bijzonder strakke presentaties, de historische uniformen en de zorgvuldig gekozen en uitgevoerde arrangementen maken de taptoe tot een waar feest in beeld en geluid. En zo hoort dat ook! De Nationale Taptoe, na Edinburgh en Halifax (Can.) de derde, meest toonaangevende in de wereld, heeft immers een reputatie hoog te houden. Daarin slaagde zij dit jaar vrij goed. Toegegeven, een gemis was de afwezigheid van de door velen zo gewaardeerde Schotse drums and pipes. Maar naar verluidt, zijn die er volgend jaar weer bij. Een mooi substituut was het harmonieorkest van de Franse Gendarmerie Mobile en de Batterie Fanfare. Toen de maar liefst negentig, in breedgeschouderde uniformen gestoken, muzikanten de arena in marcheerden, wist je meteen dat er iets groots stond te gebeuren. Met een veelzijdig repertoire en goed ingestudeerde passen, boeiden en ontroerden de Franse marechaussees tegelijk. Vooral toen zij samen met de Koninklijke Militaire Kapel “Johan Willem Friso” de speciaal voor de eerste Nationale Taptoe in de Maasstad gecomponeerde Fanfare for Rotterdam ten gehore brachten. Die zal menig rechtgeaarde Rotterdammer goed hebben gedaan. De bewoners van de stad “waar wordt gewerkt en niet geouwehoerd”, om maar met de woorden van dichter, nachtburgemeester en gastspreker Jules Deelder te spreken, hebben sowieso een zwak voor militaire muziek. Met name voor de Marinierskapel der Koninklijke Marine en de Tamboers en Pijpers van het Korps Mariniers, zo bleek tijdens de goed bezochte streetparade. Die werd als opwarmer voor de taptoe op 23 september in het stadshart gehouden. Langs de route door het centrum gaven velen de zeesoldaten een warm applaus. “Die gasten horen nou eenmaal bij de stad”, aldus enkele oudjes. MARINEFEESTJE

Tijdens de vier dagen in Ahoy gaven de mariniers eveneens een prachtige show weg. Begeleid door 28 fakkeldragers marcheerde de eenheid door een toepasselijk decor de sportarena in. Als entree diende namelijk de ‘laadklep’ van het Landing Platform Dock Hr.Ms. Rotterdam, die bijna levensgroot op de wand in zwart/wit stond afgebeeld. Maar de taptoe was allesbehalve een marinefeestje. Want

ook de andere operationele commando’s kwamen goed uit de verf. Dat gold met name voor de Koninklijke Landmacht, die een rijk muzikaal verleden heeft. Mooi was de presentatie van het inmiddels opgeheven Jachthoornkorps Garde Jagers en de Tamboerkorpen Garde Grenadiers, Garde Fuseliers Prinses Irene, Van Heutsz en Intendance. Daarvoor tekenden het Jachthoorn en Trompetterkorps Gemert, de Jeroen Bosch Verkennersband en het Jachthoornkorps Hilversum. Gestoken in de uniformen van weleer gaven zij een mooie show weg. Daarvoor verdienen luitenant-kolonel Hans van den Bos en eerste luitenant b.d. Ed Knoop eveneens een pluim. Zij tekenden respectievelijk voor de choreografie en de algehele leiding. Opvallend waren trouwens de fantastische nagalm van de jachthoorns in sportpaleis Ahoy. Naar verluidt had inspecteur Militaire Muziek Krijgsmacht, luitenant-kolonel Gert Jansen, weinig aan te merken op de akoestiek. Dat viel enigszins te verwachten, want het gigantische zalencomplex heeft als concertgebouw een prima reputatie. Toch was het na een halve eeuw de taptoe in de ‘open lucht’ te hebben gehouden even de vraag hoe de marsmuziek in een volledig gesloten accommodatie zou klinken.

leidde die beslissing aanvankelijk tot vragen. Toch kon de bestuurder naar zijn zeggen niet anders. “Als je tot de internationale top behoort en een rol van betekenis wil blijven spelen, moet je dat in je naam laten doorklinken. Bovendien is er internationaal sprake van een steeds hardere concurrentie om de beste bands en groepen aan te trekken. Vandaar.” Voor 2006 slaagde Van Dam er in een mooie balans te vinden tussen traditie en vernieuwing. Daarvan getuigde de acrobatische act op twee hoge leggers van de D’Holmikers uit Zwitserland. Die bracht de nodige lucht in het programma. Eveneens verrassend was het optreden van het Croatian Military Orchestra. Jaren van oorlog zijn van weinig invloed geweest op de prestaties van dit in 1991 opgericht orkest, dat niet zozeer qua presentatie opzien baarde (de khaki kleurige uniformen zagen er nogal gewoontjes uit). Maar qua muzikaliteit menigeen weldegelijk verbaasde. Het vrijwel volledig uit originele composities voor blaasinstrumenten bestaande repertoire klonk bijzonder soepel. VIRTUOSITEIT

Vergeleken met de Band of the 15th Field Artillery Regiment Royal Canadian Artillery komen de Kroaten nog maar net kijken. Deze veelzijdige club bestaat al sinds 1871, heeft een lange staat van Met een reputatie die klinkt als een klok ontkomt de organisatie er dienst, treedt maar liefst honderdvijftig keer per jaar op en kenniet aan regelmatig het imago tegen het licht te houden. Daarom merkt zich door veelzijdigheid. Dat bleek ondermeer tijdens de heet de taptoe vanaf dit jaar officieel Netherlands Military Tattoo. Volstreetparade. Onder leiding van de niet over het hoofd te ziene bomgens voorzitter van de Stichting Nationale Taptoe, Ed van Dam, bardier Eric Wong schakelden de mannen en vrouwen pijlsnel over van stijlvolle marsmuziek naar plezierig klinkende jazzy melodien. Dat deze muziekstroming ook bij de Kapel van de Koninklijke Luchtmacht gretig aftrek geniet, bleek na afloop van de taptoe. In de hal lieten enkele musici hun virtuositeit de vrije loop en vlamden met saxofoon, basgitaar en slagwerk. Tijdens hun optreden in de arena kwam de veelzijdigheid van de kapel eveneens goed uit de verf. Met als thema Beatlemania vertolkte de formatie een luchtige medley van populaire Beatles songs uit de jaren zestig en begin zeventig. Daarvoor kregen de KLu’ers een overweldigend applaus, ook vanaf de VIP-tribune. Ja, de Nationale Taptoe viel bij velen in de smaak, de hoogste legerleiding Alle negentig muzikanten van La Musique de la Gendarmerie Mobile hebben met succes het conservatorium afgeniet uitgezonderd.● rond. BALANS

5 oktober | Pagina 7

Links: Rotterdams lieverdje: de Marinierskapel van de Koninklijke Marine en de Tamboers en Pijpers van het Korps Mariniers.

Rechts: Ook de Jachthoornkorpsen waren goed vertegenwoordigd Links: De Kapel van de Koninklijke Luchtmacht kreeg moeiteloos de handen op elkaar.

ROTTERDAM - De Nationale Militaire Taptoe was spannend, sensationeel, verbaasde, vlamde, ontroerde, verwonderde en bewees

Onder: Het Fanfare Korps Nationale Reserve in actie.

wederom tot de allerbeste ter wereld te behoren. Voor de eerste keer in de Rotterdamse Sportarena Ahoy wisten toppers van militaire en burgerfanfares, kapellen, showbands en orkesten de toeschouwers moeiteloos voor zich te winnen.

EN GELUID

Links: De Marinierskapel der Koninklijke Marine en de Tamboers en Pijpers van het Korps Mariniers werden ondersteund door fakkeldragers.

Ondanks het korte bestaan van het Croatian Military Orchestra leverde zij een voortreffelijk optreden. Grote foto: De Band of The 15th Field Artillery Regiment bestaat al sinds 1871.

5 oktober | Pagina 8

KABOEL - Met de

Links: Met uiterste precisie hangen Stephan (links) en Vincent een nieuwe GBU12 aan de vleugel van een F-16.

motor op maximaal vermogen, de naverbrander aan, schiet

Rechts: Een GBU12 onder de F-16 bevestigen is een secuur karwei. Maar dat kun je aan Andre, Vincent en Ton (v.l.n.r.) van de sectie bewapening van het F-16 Detachement, wel toevertrouwen.

een F-16 los van het asfalt van Kabul International Airport (KAIA). De jachtbommenwerper blijft laag, om na een

TEKST: MARTIN HOFSTRA FOTO´S: 1 (NLD) F-16 DET ISAF 6

scherpe bocht naar links pijlsnel de hoogte te kiezen en zich te voegen bij zijn lead. De twee Fighting Falcons zijn ‘gescrambled’ om luchtsteun te verlenen aan de grondtroepen in de provincies Helmand, Kandahar en Uruzgan die het aan de stok hebben met Talibanstrijders.

Op 1 augustus nam het 1 (NL) F16 Det ISAF-6, onder leiding van detachementcommandant luitenant-kolonel vlieger Bertil van Geel, de scepter over van zijn voorgangers. Hadden de F-16’s in de periode april tot en met juli voornamelijk tot taak het beschermen van de Nederlandse konvooien tussen Kandahar en Tarin Kowt, sinds begin augustus leveren ze vooral luchtsteun aan ISAF troepen in het zuiden van Afghanistan. Zowel de provincie Helmand (Britten), Kandahar (Canadezen) als Uruzgan (Nederlanders) kunnen op hen rekenen, net als de rest van Afghanistan. Na acht weken in het gebied is het tijd voor een evaluatie met Van Geel, van eind maart tot medio juli 2005 aanvoerder van het eerste F-16 detachement, en nu dus weer terug. “Waren we destijds alleen in het noorden van Afghanistan actief, nu zijn we dat vooral in het zuiden. Toen was de situatie redelijk stabiel,

en hoefden we bijna nooit echt in actie te komen. Het ‘er zijn’ volstond. Nu, in het zuiden, is de situatie beduidend anders”, vergelijkt hij. “De coalitietroepen hebben veel last van Talibanstrijders, die de wederopbouw van Afghanistan door hit-and-run-acties proberen te voorkomen. In de eerste maand van onze uitzending, augustus, vlogen we in totaal al vijfhonderd uur. We moesten vol aan de bak.” In de eerste maand wierpen de F-16’s geregeld lasergeleide bommen af. Daarnaast maakten ze gebruik van hun 20 mm boordkanon. “We waren op de juiste tijd op de juiste plaats”, vervolgt Van Geel. “We hebben met name de Britten in de provincie Helmand maximaal ondersteund. Alle 130 leden van mijn detachement zetten zich voor de volle honderd procent in. Ik ben detco van een topclub.” TEGENSLAG

Ook een topclub kent echter

Links: Detachementcommandant Van Geel: “We leveren hier een perfecte combinatie van grondoptreden en air power.” Grote foto: Een F-16 van het 1 (NLD) F-16 Det ISAF schiet los van het asfalt van KAIA.

tegenslagen. “De zwartste dag in mijn carrière”, noemt de overste het overlijden van kapitein-vlieger Michael Donkervoort. Op 31 augustus liet deze het leven tijdens een missie naar het zuiden van Afghanistan. “Vanaf het eerste moment dat je hoort dat een van je F-16’s is neergestort, en het lot van de vlieger onbekend, leef je in een ondraaglijke spanning. Natuurlijk zet je de nodige stappen in gang: een Search and Rescue-operatie, Nederland informeren, een black hole (het verbod om via telefoon of e-mail berichten naar buiten te brengen) afkondigen, maar daarna is het afwachten. Hoewel we er allemaal rekening mee hielden, sloeg het nieuws dat ‘Sofac’ was omgekomen in als een bom. We waren er kapot van. Iedereen, zowel in Nederland als in Kaboel, heeft zich maximaal ingezet om waardig afscheid te nemen van ‘Sofac’. Hier op KAIA, maar ook tijdens de begrafenis in Barneveld, waar vier F-16’s een missing

man-formatie vlogen.” Dat het 1 (NLD) F-16 Det in de eredivisie mee kan, bewijst zijn inzet na dat tragische ongeval. “Iedereen zet de schouders eronder, doet z’n uiterste best. We kunnen ook niet anders, want het beroep op onze F-16’s gaat onverminderd door. Elke dag wordt er gevlogen om de coalitietroepen in het zuiden van Afghanistan te ondersteunen”, zegt Van Geel. Soms is laag over scheren met naverbrander of het afschieten van flares voldoende om tegenstanders te laten afdruipen. Maar naast dat spierballenvertoon kunnen de jachtbommenwerpers indien nodig ook 20 mm granaten afvuren of lasergeleide bommen gooien. Dit gebeurt in nauwe coördinatie met de grondtroepen. Die hebben Forward Air Controllers (FAC) in hun gelederen, die de F-16 ‘op het doel praten’ en het groene licht geven voor een aanval. Het vliegtuig maakt dan gebruik van de targeting pod, een uitwendig

laser doelaanwijs- en geleidingssysteem. “Van F-16´s die daarmee uitgerust zijn, kun je hier in Afghanistan nooit genoeg hebben”, benadrukt overste Van Geel het belang van de pods. Overigens worden de procedures voor het werpen van bommen en het gebruik van het boordkanon uiterst zorgvuldig gevolgd. Dit om burgerslachtoffers en nevenschade te voorkomen. Volgens Van Geel, “een perfecte combinatie” van grondoptreden en air power.” Toch gaat het bij de ISAF missie niet alleen maar om gewapende inzet. Van Geel rept van twee parallel lopende sporen: zorgen voor een veilige omgeving en wederopbouw. “In deze fase van ontwikkeling van Zuid-Afghanistan moet je nu en dan laten zien dat we voluit kunnen optreden.” Wat de overste opvalt, is de goede samenwerking binnen het detachement. De hoofdmoot van het personeel komt van de twee F-16 vliegvelden; vooral Volkel, maar ook Leeuwarden. Daarnaast zijn er nog een aantal mensen door verschillende KLu instanties afgevaardigd. De praktijk leert echter dat van zo´n smeltkroes makkelijk een een-

NEDERLANDS F-16 DETACHEMENT IN AFGHANISTAN

‘Topclub vol aan

5 oktober | Pagina 9

Links: De J-364 op weg naar het zuiden van Afghanistan.

Onder: In de maand augustus moesten de Nederlandse vliegers elf keer een lasergeleide bom, een GBU12, afwerpen om ISAF coalitietroepen te helpen.

heid te vormen valt. De Koninklijke Luchtmacht oefent al jaren op deze manier. OVER DE HELFT.

Inmiddels heeft 1 (NLD) F-16 Det ISAF er meer dan de helft van de uitzendtermijn opzitten. Geen reden om achterover te leunen. Er blijven genoeg zaken over die aandacht verdienen. Zo zullen de opvolgers medio november gaan opereren vanaf het meer zuidelijk gelegen vliegveld Kandahar (KAF). Een verhuizing van materieel ligt in het verschiet. Overigens zal in ongeveer dezelfde periode de landmachtpopulatie van de Task Force Uruzgan roteren. Dus november wordt een drukke maand. Dat brengt de Van Geel direct op een ander punt dat de nodige aandacht vraagt: het in theatre transport, oftewel het vervoer door de lucht van personeel en materieel in Afghanistan. Tot medio oktober opereert er een Nederlandse C-130H Hercules vanaf KAIA. Dit toestel keert echter terug voor noodzakelijk onderhoud en opleiding van personeel. Daarna zal er meer een beroep gedaan moeten worden op luchttransport capaciteit van de coalitiepartners. Maar ja, daar heb je vrienden voor.●

Boven: Een F-16 van het detachement. Duidelijk zichtbaar, aan de rechterkant van de luchtinlaat van de F-16, is de Lantirn targeting pod. Essentieel voor het uitvoeren van Close Air Supportmissies. Grote foto: Een piloot van het F-16 detachement geeft het signaal ‘OK’. Hij is klaar voor weer een nieuwe missie.

de bak’

5 oktober | Pagina 10

Hr.Ms. Pelikaan arriveert op Curaçao WILLEMSTAD - Het nieuwe ondersteuningsvaartuig van de Koninklijke Marine in het Caraïbisch Gebied, Hr.Ms. Pelikaan (A804), liep onlangs voor de eerste maal Willemstad binnen. Dit gebeurde onder het afgeven van ceremoniële saluutschoten aan de koninkrijksvlag en de Gouverneur van de Nederlandse Antillen. Het saluut werd vanaf Fort Krommelijn beantwoord. Ook twee havensleepboten van het KTK gaven voor de haveningang met bluskanonnen een watersaluut aan de Pelikaan en Boston Whalers van het Korps Mariniers begeleidden het ondersteuningsvaartuig door de Annabaai naar Marinebasis Parera. Zowel in Punda als bij de Rima steiger op Marinebasis Parera verwelkomden talloze familieleden, vrienden en collegae het nieuwe schip. Eenmaal afgemeerd, heette de Commandant der Zeemacht in het Caraïbisch Gebied, commandeur Frank Sijtsma, de bemanning en het schip welkom op de Nederland se Antillen. Vervolgens begeleidde hij de minister-president van de Nederlandse Antillen, mevrouw Emily de Jongh-Elhage, aan boord voor een rondleiding over het nieuwe schip. Hr.Ms. Pelikaan gaat hier verschillende taken vervullen, zoals het ondersteunen van operaties

en oefeningen van het Korps Mariniers en de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba. Verder levert het schip bijstand aan operaties van het stationsschip van de marine dat permanent in het gebied is gestationeerd voor rechtshandhaving, kustwachtoperaties en drugsbestrijding. Bij natuurrampen kan de Pelikaan bovendien snel te hulp schieten met noodzakelijk materieel, personeel en humanitaire hulpgoederen. ACHTERGROND

In de zomer van 2004 besloot de Koninklijke Marine om de toenmalige Pelikaan (A801) - dat oorspronkelijk tot 2009 in de vaart zou blijven - te vervangen door een nieuw exemplaar. De oude pelikaan was oorspronkelijk gebouwd als bevoorradingsschip voor de offshore en bleek niet optimaal geschikt voor operaties in de Caraïbische wateren.

Op 29 december 2004 kreeg Damen Shipyards uit Gorinchem de opdracht om het nieuwe ondersteuningsvaartuig te bouwen. Het casco van de Pelikaan werd gebouwd op de Scheepswerf Galatz te Roemenië, en op de scheepswerf in Gorinchem afgebouwd. Bij het ontwerp hield de scheepsbouwer de hoofdtaak

van het schip - het verplaatsen van mariniers, inclusief uitrusting en materieel binnen het Caraïbisch Gebied - goed voor ogen. Het schip is bijna twintig meter langer dan zijn voorganger, met moderne accommodatie op het achterschip. Ook is het schip - met onder meer een eigen watermakerinstallatie - selfsupporting. Qua hotelcapaciteit

is de Pelikaan zo ontworpen dat het 21 dagen aaneengesloten op zee kan blijven, waarvan vijf dagen met het maximale aantal opvarenden. Qua laadcapaciteit hield het ontwerp rekening met het vervoer van materieel dat benodigd is voor hulpverlening na een orkaanpassage. Dat betekent dat het schip de maximale capaciteit heeft om vier viertonners,

Vervanging infrarood geleide lucht-lucht raketten F-16 DEN HAAG - Staatssecretaris Van der Knaap wil infrarood geleide lucht-luchtraketten voor de F-16 verwerven. De bewindsman heeft een voorkeur voor de Amerikaanse AIM9-X en Duitse IRIS-Traketten. Dat heeft hij de Tweede Kamer per brief laten weten. De F-16 beschikt nu, om het overwicht in de lucht te bevechten en te behouden, over infrarood geleide lucht-lucht raketten. Ondanks de opkomst van radargeleide middellange afstandswapens zoals Advanced Medium Range Airto-Air Missile (AMRAAM) van de luchtmacht, kan het voorkomen dat een vliegtuig visueel moet worden geïdentificeerd en dat dat pas op een laat tijdstip lukt. Vijandelijke jachtvliegtuigen kunnen met moderne infrarood geleide lucht-lucht raketten zijn uitgerust. Deze raketten hebben een verbeterde weerstand tegen storingsmiddelen en kunnen bovendien met grotere trefzekerheid op korte afstand en onder grotere kijkhoeken worden ingezet. De huidige Nederlandse infrarood geleide lucht-lucht raketten bestaan uit drie hoofdonderdelen, te weten een infrarood zoekkop, een ontstekingsmechanisme en een raketmotor. De raketten dateren uit de jaren tachtig en zijn uitgerust met inmiddels verouderde technologie. Dit verkleint de overlevingskansen van de F-16 tijdens dergelijke confrontaties. “In operationele zin zijn de huidige raketten dus verouderd en zij moeten worden vervangen door moderne infrarood geleide luchtlucht raketten”, stelt de bewinds-

F-16’s worden bewapend met de Advanced Medium Range Air-to-Air Missile (AMRAAM). Foto: Hennie Keeris

man. De verouderde technologie zorgt inmiddels ook voor toenemende instandhoudingproble-

men. Dit komt mede doordat de raketten gedurende een groot aantal vlieguren worden meegenomen zonder te worden afgevuurd. Voor een dergelijk gebruik zijn de raketten destijds niet ontworpen. Onderdelen van de huidige infrarood raketten, waaronder het ontstekingsmechanisme en de motor, hebben het einde van hun technische levensduur nagenoeg bereikt. Voor deze onderdelen is een programma voor levensduurverlenging gestart waardoor de instandhouding op verantwoorde wijze nog enige jaren kan worden verlengd. Uiterlijk in 2011 echter

wordt het einde van de technischeconomische levensduur bereikt en moet de vervanging zijn voltooid. Deze vervanging begint in 2007. Er is behoefte aan operationele infrarood geleide lucht-lucht raketten; raketten voor training; en test-, analyse- en verificatieapparatuur. De operationele raketten moeten worden voorzien van de meest recente technieken voor het neutraliseren van storingsmiddelen. Zij moeten vliegtuigen van tegenstanders onder zeer grote kijkhoeken kunnen waarnemen

vier landrovers, een wateraanhangwagen, een generator, een vorkheftruck, een shovel, twee containers en zes Rigid Raiding Crafts te vervoeren. Laden en lossen vindt plaats door middel van een grote kraan op het dek. Deze kan 25 ton tot elf meter verplaatsen en zeven ton tot veertien meter. Foto: Koninklijke Marine●

met behulp van het Helmet Mounted Cueing System van de vlieger. Daarenboven moet de raket nog functioneren ook nadat deze gedurende een ruim aantal vlieguren is meegevoerd. Ten slotte moet het mogelijk zijn om de raket soft- en hardware-matig te integreren in zowel de F-16 als de vervanger daarvan. Volgens de bewindsman zijn er geen operationele of andere redenen het huidige rakettenbestand één op één te vervangen. Hij wil een beduidend lager aantal nieuwe operationele raketten aanschaffen: 108 exemplaren. De totale behoefte aan trainingsraketten bedraagt zestig stuks, inclusief de reserve. De staatssecretaris wil vijf test-, analyse- en verificatieapparatuursets kopen.●

NIEUWE DEFENSIE BERICHTENSYSTEEM MMHS OPERATIONEEL SOESTERBERG - Het Military Message Handling System (MMHS) is operationeel verklaard. Het vervangt Berdis van de KL, Lotex van de KLu en Omega van de KM en is daarmee een defensiebreed systeem. Het is het formele berichtensysteem van Defensie en voldoet volledig aan de militaire berichtenstandaard, de STANAG 4406, zoals door de NAVO zelf en vele andere NATO-landen gebruikt. De souschef Projecten van de DMO, brigadegeneraal Peter Dohmen, stond ondermeer stil bij de inspanningen door - en de volharding van - vele spelers met name de gebruikers in het veld. Eerst bij de daadwerkelijk invoering en gebruik van het systeem kwamen vele, soms gecompliceerde, tekortkomingen naar voren. Hoewel MMHS met name voor de maritieme eenheden nog niet volledig voldoet, is inmiddels het vertrouwen in het afgelopen halfjaar gegroeid. Het MMHS is een stelsel van computers en PC’s waarmee het interne en externe militaire berichtenverkeer van de gehele defensie-organisatie wordt afgehandeld. Het netwerk is uitgerold over heel Nederland en heeft uitlopers in Duitsland en het Caraïbisch gebied. De basis bestaat uit drie grote main servers, waaraan circa tien

‘gewone’ servers zijn gekoppeld. Op dit netwerk zijn enige honderden gebruikers-Clients (PC’s) aangesloten. Daarvan zijn er een aantal mobiel (notebooks) en er zijn een aantal speciale management clients die bedoeld zijn voor het beheer van het systeem. Tot slot zijn er in het MMHS enige speciale voorzieningen als printers, beamers en DVD-archiefsystemen. De diverse locaties worden onderling verbonden door het al bestaande en beveiligde Netherlands Armed Forces Integrated Network (NAFIN) glasvezelnetwerk. De gebruikers wisselen berichten uit volgens bestaande NAVO-standaards, zowel binnen het MMHS als ook met partijen daarbuiten (andere krijgsmachten en overheden, NAVO). Er is speciale aandacht geweest voor het feit dat ook (marine)schepen gebruik maken van het MMHS, waarmee complexe maritieme berichtenprocedures gemoeid zijn (het schip wisselt van broadcast netwerk, ligt in een haven, etc). Ook de grote afstand van het centrale systeem in Nederland met de MMHS-delen op Curaçao heeft zijn eigen problematiek. Eén van de grootste complicaties was de harde eis om naadloos over te schakelen van de bestaande krijgsmacht berichtenafhandelingssystemen. In plaats van

een ‘eenvoudige’ overdracht van het systeem aan de hand van een acceptatietest op een geïsoleerd (deel-)systeem met hoogstens een koppeling naar het te vervangen systeem om de interfaces aan te tonen (zoals meest gebruikelijk), moest hier het feitelijke, operationele berichtenverkeer per locatie en voor de berichtenstroom ‘onmerkbaar’ worden overgezet naar het nieuwe MMHS. Daarbij moesten berichten uit eerdere archieven opvraagbaar blijven en mocht er onder geen voorwaarde een bericht verloren gaan. Dit heeft grote gevolgen gehad voor de zogenoemde ‘logische migratie’ van het oude naar het nieuwe systeem en ook voor het testproces, waaraan een aanzienlijk deel van de hele projectdoorlooptijd is besteed. Het MMHS-contract is getekend op 21 augustus 2003 en is op 7 december 2005 formeel aan de krijgsmacht overgedragen. Aan het begin was het de DMKM die als single service projectorganisatie optrad voor de andere krijgsmachtdelen. Inmiddels is dit uiteraard de paarse Defensie Materieel Organisatie. Tot eind 2008 levert Thales verdere ondersteuning aan de hand van een apart servicecontract. Bron: Thales; tekstbijdrage: KTZ Hans van der Wal●

5 oktober | Pagina 11

DEKAATJES heten de gratis advertenties in de Defensiekrant. De tekst van een Dekaatje mag niet langer zijn dan veertig woorden en kan alleen schriftelijk of per e-mail worden ingediend. Plaatsing geschiedt zo spoedig mogelijk. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud, noch voor de gevolgen van de plaatsing. Op de envelop of in de e-mail graag ‘Dekaatje’ vermelden. Dekaatjes kunnen worden ingestuurd naar de Defensiekrant, postbus 20701, 2500 ES Den Haag of defensiekrant@ mindef.nl, onder vermelding van naam, adres, woonplaats eventueel telefoonnummer, onderdeel en registratienummer. WONINGEN

Cordong en Harry perfecte combinatie WOENSDRECHT - Korporaal 1 Cordong (GGW) is met zijn hond Harry als eerste Nederlander geëindigd tijdens de vijftiende editie van de Internationale Hondenbiatlon plaats op Vliegbasis Woensdrecht. Het deelnemersveld bestond uit maar liefst 86 teams van politiediensten, krijgsmachtdelen en boswachterij uit heel Europa. Van ‘s morgens half negen tot een uurtje of twee in de middag werd het publiek getrakteerd op de sportieve interactie tussen mens en dier. Al was soms niet helemaal helder wie nu eigenlijk wie over de hindernissen hielp, duidelijk was het belang van teamwork in combinatie met goede fysieke eigenschappen. Het accent van de biatlon lag op de prestatie van hond en hondengeleider. Daartoe

was een parcours van negen kilometer uitgezet op het terrein van de vliegbasis. Negentien natuurlijke en gecreëerde hindernissen vroegen de nodige inzet en vaardigheid van zowel de geleider als de diensthond. Daarnaast waren enkele schietproeven en dressuuroefeningen opgenomen in het programma. Realiteit stond daarbij voorop. Met alles wat de deelnemers tijdens de biatlon tegenkomen, kunnen zij ook tijdens hun werk worden geconfronteerd. Dit hoge realiteitsgehalte verklaart ook de toegenomen belangstelling voor de hondenbiatlon. Niet alleen is het een uitstekende manier om te testen hoe het staat met de teamvorming en de fysieke aspecten van geleider en hond, ook de realistische en praktische combinatie van werk en sport motiveert mensen om bezig te blijven. Hoe, dat bleek uit het verloop van het kampioenschap. Tot op het laatst bleef spannend welk team de snelste tijd neer zou gaan zetten. De twee plaatselijke favorieten, sergeant Corné Keijl met hond Bono en sergeant Michel Salverda met hond Rudy,

finishten in respectievelijk 41.25 en 42.32. In het KLuklassement voor mannen moesten ze alleen korporaal Cordong (GGW) voor zich dulden (41.13) met zijn hond Harry over de finish en werd daarmee eerste bij de Koninklijke Luchtmacht en derde in het overall-klassement. Hierin bleken, bij zowel de vrouwen als de mannen, vooral de Fransen en Tsjechen sterk. Jiri Svancara (Tsjechië) en zijn hond Jacky werden overtuigend eerste in het klassement voor mannen. Zij volbrachten het negen kilometer lange parcours in 39.15 minuten. Een mooie tweede plaats was voor het duo S. Lagarde en hond Bram (Frankrijk). Zij finishten na 39.35 minuten. Bij de vrouwen bleek M. Gaudelet (Frankrijk) het sterkst. Zij finishte in 56.38min voor haar landgenote S. Tallec (56.43) en de Limburgse hoofdagente Peggy Vek (57.05).●

Te koop: Voorhout, Kamillehof 19, goed onderhouden eengezins tussenwoning. Kindvr. buurt, nabij scholen en winkelcentrum, station. Den Haag op 22 km en A’dam op 30 km. Ind.: entree, toilet, woonkmr, openkeuken. 1e verd.: 3 slpkmrs, badkmr met ligbad. Zolder: grote slpkmr met washok. Vr.pr. N 249.000,- k.k. Zie www.funda.nl Te koop: Leiderdorp, Schildwacht 3, moderne 2/1 kapwoning met aangeb. garage en 5 ruime slpkmrs. Bjr 2001. Inh. Ca 460 m2, grondopp. 227 m2. Zonnige tuin op ZW. Open Huis za. 7 okt. Van 11.00 - 15.30 uur. Inf.: www.remax.nl Te koop: Breda/Bavel, Nieuw Wolfslaarlaan 25, 4854 EA Bavel. Schitterende vrijstaande villa op ca 950 m2 grond, inh. 750 m3. bjr 2000. Fietsafst. van CSLK Eurotoren. Direct te aanvaarden. Zie www.funda.nl of www.arsibel.nl makelaar. Te koop: Driebergen-Rijsenburg, Aart van Lutzenburglaan 16, energiebewuste tussenwoning. Perceel 132 m?, inh. 332 m?, bjr 02. V.v. moderne keukenopstelling, luxe badkmr, 4 slpkmrs, laminaat, hardhouten draai-kiepramen, dubb. beglazing. Vr.pr. N 269.000,- k.k. Inf.: 0343 53 26 38. Zie www.funda.nl Te koop: Britsum, Sillan 71, goed onderhouden 2/1 kapwoning. Fietsafst. van vlb en alle voorz. Kindvr. buurt. Ind.: L-vorm. woonkmr, keuken met inb.app, bijkeuken met wma. 1e verd.: 2 slpkmrs, luxe badkmr. 2e verd.: slpkmr, bergruimtes. Vr.pr. N 179.000,- k.k. Zie www.amerongen-vanwijk.nl Te koop: Duiven, Ernststraat 12, 4-kamer semi-bungalow. Nabij Schaarsbergen en Münster. Alle voorz. en garage op beg.gr. 1e verd.: 2 slpkmrs en berging. Bjr 1986. Perceelopp. 350 m2. Vr.pr. N 285.000,- k.k. Inf.: 06 - 123 126 23. Te koop: Amersfoort, ruime woning met garage. Uitzicht over Eempolder. Nabij winkelcentrum, scholen. Bjr 01. Ind.: entree, hal met toilet, ruime hobbykmr. 1e verd.: woonkmr met gashaard, keuken, dakterras. 2e verd.: 3 slpkmrs, 2x berghok met wma. Vr.pr. N 274.500,- k.k. Inf.: 06 - 517 607 79. Te huur: Den Helder, een hoekwoning met garage in de Boatex, 3 slpkmrs, badkmr met ligbad en 2e toilet, nwe keuken, schuifpui en tuin. Grenzend aan het water! Voor een periode van 3 jaar. Reacties: 06- 453 083 55 of [email protected] . Te koop: Breda, Willem van Boelrestraat 1, eengezinshoekwoning met garage. Ind.: woonkmr, keuken, 3 slpkmrs, grote tuinkmr (grenst aan achtertuin). Vr.pr. N 198.000,- k.k. Inf.: zie www.funda.nl, tel.: 06 180 917 45 of [email protected]. Te huur: Heerlen, Kruisstraat 70e, 2-kamerappartement in centrum. Eigen parkeergelegenheid. Ca 15 min. van Brunssum. Woonopp. 80 m2. Ind.: ruime ontvangsthal, woonkamer, moderne open keuken, 2 slpkmrs. Vr.pr. N 117.500,- k.k. Inf. makelaar: 045 - 560 00 25 of zie www.funda.nl Gezocht: Logeeradres tegen vergoeding voor 3 á 4 nachten p.w. in Den Haag of ruime omgeving. Ra.haarsma@ mindef.nl of 06 - 124 102 49.

DIVERSEN Algemene Ledenvergadering Defensie Vrouwen Netwerk, woensdag 22 november 2006, De Ruyter van Steveninckkaz. Eindhovensedijk 26, 5688 GB Oirschot. Aanmelding voor 13 november via [email protected]. Het traditionele Regimentsdiner Technische Troepen 2006 wordt gehouden op vrijdag 17 nov. in het Officiers Casino te Soesterberg. Ontvangst tussen 17.00 en 18.00 uur. Vanaf 15.00 uur mogelijkheid de Static Show te bezoeken. Nadere gegevens worden vermeld in persoonlijke uitnodiging. Inf.: 033 - 466 2803 of mdtn *06 - 500 - 62803.

RECREATIE Te huur: Texel, langs de duinen, 6 persoons luxe bungalow v.v. alle luxe en vrije toegang binnen-/buitenbad. Nog vrij div. wkn herfst en kerst. Inl.: 06 - 167 920 00 liefst na 18.00 uur of [email protected] [email protected] Te huur: Omg. Ommen, goed geïsoleerde luxe vrijstaande stenen recreatiebungalow met eigen inrit, cv, ktv. Veel privacy en goede wandel- en fietsmogelijkheden in bosrijke omgeving. O.a. kerst en oud/nieuw vrij. Tel.: 0541 - 51 72 93.●

5 oktober | Pagina 12

Terugblik op garnizoensstad Harderwijk HARDERWIJK - De Oudheidkundige vereniging Herderewich houdt, samen met het Streekarchivariaat Noordwest Veluwe, een tentoonstelling en lezing ‘Harderwijk garnizoenstad’. De expositie wordt maandag 9 oktober in het gemeentehuis geopend door burgemeester J.C.G.M. Berends en gebeurt in het gemeentehuis. Er zijn beelden te zien van de Oude Kazerne, de latere Oranje-Nassaukazerne, de Nieuwe Kazerne, later omgedoopt tot Jan van Nassaukazerne en de

Willem George Frederikkazerne. Tevens komen de Militaire Tehuizen, het Garnizoensbureau en de Koninklijke Marechausseebrigade aan de orde. Alles bij elkaar geeft het een goed overzicht van het militair gebeuren in de stad. Het eerste exemplaar van het boek ‘Jan van Nassaukazerne te Harderwijk (1912-1996)’ wordt deze middag gepresenteerd. De schrijver van het boek is mr. C.J.C. Rietman. De schrijver heeft zelf in vele rangen kortere of langere tijd in de kazerne gediend.

25 Jaar geleden De Defensiekrant van 1 oktober 1981 bracht verslag uit van het werkbezoek dat koningin Beatrix en prins Claus hadden gebracht aan de vliegbasis Leeuwarden. Na ontvangst met erewacht van het LBK (Luchtmacht Bewakings Korps) werd in een middag het koninklijk paar op een kalme en ontspannende manier verteld over alle ins and outs van een vliegveld. Het koninklijk paar toonde zich zeer geïnteresseerd. Niet alleen de militair-technische kant van de basis werd belicht, er was ook de nodige aandacht voor de mensen die daar werkzaam waren. Zo werden de koningin en de prins in de gelegenheid gesteld om in de - onlangs door generaal b.d. Wijting opgerichte nieuwe soldatenbar onder het genot van een vers kopje thee vrij en ongestoord met het al het militaire personeel van de basis van gedachten te wisselen. Tevens waren zij getuige van een scramble (een alarmstart) van twee F16’s. Vaste voorvlieger Barney Booij maakte met zijn vliegmachine grote indruk door achteloos achtenhalf G rondjes te vliegen en gaf hiermee een weergaloze demonstratie van F-16 vliegers. Het bezoek werd afgesloten met een erewacht. Dit keer niet van het LBK maar van vliegers zelf. Verderop in deze editie aandacht voor de kennismakingsbijeenkomst van minister Van Mierlo en staatssecretarissen Van Houwelingen en Stemerdink met de militaire en burgervakbonden. De drie nieuwe bewindslieden van Defensie benadrukten dat burger- en militair overleg onder hun leiding even veel aandacht zouden krijgen. “Het overleg zie ik beslist niet als iets wat me wordt opgedragen, maar als een belangrijk uitgangspunt van mijn uit te voeren beleid.”, aldus staatssecretaris Van Houwelingen, die in zijn functie belast was met personeelszaken. Voor de scheidende bewindslieden, minister De Geus, staatssecretaris Van Lent en staatssecretaris Van Eekelen was in de Defensiekrant ruimte gemaakt voor een afscheidsinterview. Jammer vond de Geus het dat hij maar één jaar als minister op het ministerie had kunnen dienen. “Je kunt in zo’n laatste jaar van een kabinetsperiode niet echt veel initiatieven ontwikkelen. In ieder geval is bij de wisseling het beleid niet onderbroken, al heb ik

wel wat eigen accenten aan kunnen brengen”, aldus De Geus. De energieke oud- brigadegeneraal Van Lent kenmerkte zijn periode als staatssecretaris als een ‘stevige klus’. Bijna acht jaar had hij gediend als één van de politiek verantwoordelijke voor Defensie. Een nieuwe job had hij nog niet, maar van verschillende kanten was hij al benaderd om zich in te gaan zetten op maatschappelijk terrein. Van Eekelen nam op een bijzondere manier afscheid van zijn post. In Amerika was hij nog aanwezig bij de presentatie van de eerste Orion. Het nieuwe vliegtuig van de marine werd daar voor het eerst aan pers en publiek getoond. Met drie woorden omschreef hij zijn periode als staatssecretaris: “Een geweldige ervaring.” Van Eekelen werd weer Kamerlid voor de VVD, maar zou later terugkeren als minister van Defensie. Frans Limbertie●

De complexen KranenburgNoord, Kranenburg-Zuid en Huize Mecklenburg worden ook in het boek behandeld. ’s Avonds om acht uur houdt drs. M. Elants in de Plantagekerk (Stationslaan 136) een lezing met dezelfde titel als de tentoonstelling. Hij bespreekt de geschiedenis van het garnizoen vanaf de komst van het eerste bataljon infanterie binnen Harderwijk tot de sluiting van de kazernes in 1996. De tentoonstelling is te bezichtigen in het Gemeentehuis Harderwijk van 9 oktober tot en met 3 november 2006. De openingstijden zijn maandag tot en met vrijdag van 9.00 -13.00 uur, donderdagmiddag van 13.00 tot 18.00 uur. Het boek over de Jan van Nassaukazerne is te verkrijgen bij de Oudheidkundige vereniging Herderewich, Postbus 210, 3840 AE Harderwijk of via e-mail [email protected] Voor meer informatie: P. Stellingwerf, tel. 0341 - 55 23 42 of [email protected]●

Expositie Spelen achter prikkeldraad Nederlands paVUGHT viljoen in Verzetsvrouw Auschwitz. Teen kunstenaar keningen, voorTruus Menger werpen, foto’s heeft gisteren van de kindede tentoonstelren en hun aanling ‘Spelen grijpende verachter prikkelhalen maken draad’ geopend het geheel een in Nationaal divers en inMonument dringend reKamp Vught. laas. Voor de Centraal in expositie hebdeze expositie ben veel oudstaan creatieve gevangenen en uitingen van Een gedeelte van een van de tekenabestaanden kinderen in ningen op de expositie. dierbare voorconcentratiewerpen in bruikleen gegeven. kampen tijden de Tweede WeGedurende de looptijd van de reldoorlog. Ook worden verhaexpositie Spelen achter prikkellen over de onderduik en de draad worden creatieve workhulp aan ondergedoken kindeshops georganiseerd voor kinren verteld. De expositie maakt deren en hun ouders of verzordeel uit van het project ‘Kindegers op een aantal zondagmidren, Shoah en Holocausteducadagen. Aanvullend op de expotie’, waarin Nationaal Monusitie verschijnt een boekje en ment Kamp Vught samenwerkt wordt een praktijkgericht semimet de Stichting Kunstenaarsnar voor het onderwijs georgaverzet 1942-1945. niseerd. De tentoonstelling De tentoonstelling is vormge‘Spelen achter prikkeldraad’ is geven door Victor Levie, ontwernog te zien tot en met 1 april.● per van het vorig jaar geopende

Colofon De Defensiekrant is een wekelijkse uitgave van de directie Voorlichting & Communicatie van het Ministerie van Defensie bestemd voor het gehele Defensiepersoneel. Hoofdredactie: drs. Bert van Elk Eindredactie: drs. Bert van Elk Redactie: Jack Oosthoek, Monique van RijenBos, André Twigt en Evert Brouwer Foto’s: Hennie Keeris (staffotograaf), AVDD e.a Redactiesecretariaat en administratie: Marianne Beck Telefoon: (070) 318 83 26, via het militaire net: 501, tst. 88326 Fax (070) 318 74 32 Defensiesite: www.mindef.nl E-mail: [email protected] Bezoekadres: Kalvermarkt 38, 2511 CB Den Haag

Defensie Evenementenkalender De verkorte versie van de Defensie Evenementenkalender vermeldt voor de komende tijd de volgende evenementen: 6 en 7 oktober: Onderwijsbeurs, Groningen 6 en 7 oktober: Dirigentenpracticum m.m.v. het Fanfarekorps van de Koninklijke Landmacht ‘Bereden Wapens’, Maastricht 7 oktober: Speurtocht ‘Zoek de leeuw’ in het Marinemuseum, Den Helder 7 oktober: Concert door het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht, ’s Gravenmoer 8 oktober: Middeleeuwse Ridders en Soldaten in het Legermuseum, Delft 12 oktober: Concert door het Orkest van de

13 oktober: 14 oktober: 14 oktober: 15 oktober:

Koninklijke Luchtmacht, Tongeren (B) Concert door het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht, Heythuysen Taptoe Leeuwarden m.m.v. de Kapel van de Koninklijke Luchtmacht; Leeuwarden Concert Fanfarekorps van de Koninklijke Landmacht ‘Bereden Wapens’, Reuver Taptoe m.m.v. de Kapel van de Koninklijke Luchtmacht, Arcen

Voor meer informatie surf naar www.defensie.nl en klik via ‘Actueel‘ op de link. Evenementen. Voor veel medewerkers van Defensie ook bereikbaar via intranet.●

NIEUWSBEELD

Postadres: Postbus 20701, 2500 ES Den Haag, MPC 58B De inhoud van de artikelen in de Defensiekrant hoeft niet noodzakelijkerwijs de mening van de minister van Defensie of de krijgsmachtleiding weer te geven. Ingezonden brieven dienen betrekking te hebben op eerder in de Defensiekrant geplaatste artikelen. Zij geven uitsluitend de mening van de inzender weer en kunnen door de redactie worden bekort. Overname van artikelen of delen daarvan is alleen toegestaan met toestemming van de redactie. Aan rechtspositionele informatie kan geen recht worden ontleend. Deze informatie wordt in algemene bewoordingen en met terzijde laten van details weergegeven. Voor volledige informatie wordt verwezen naar de officiële stukken. Oplage: 45.000 Abonnementen: Per jaar N 13,61. Voor het buitenland N 15,88. Opgave schriftelijk bij administratie Defensiekrant (zie boven), in het geval van een dienstabonnement. Particuliere abonnees kunnen zich opgeven bij: Abonnementenland, postbus 20, 1910 AA Uitgeest, tel. 0251-31 39 39, waarna een acceptgirokaart wordt toegezonden. Adreswijziging: Het verdient aanbeveling adreswijzigingen vroegtijdig en uitsluitend schriftelijk op te geven; het kost enkele weken voor het nieuwe adres in het verzendbestand is opgenomen. Layout: Theo Olsthoorn (UnitedGraphics, postbus 659, 2700 AR Zoetermeer) Druk: HoonteTijl, Zwolle ISSN: 0167-0808

Het terrein van het AOCS Nieuw Milligen was vorige week voor één dag de arena van de Groep Luchtmacht Reserve (GLR). Liefst 150 luchtmachtreservisten uit het hele land gingen de strijd met elkaar aan in een sportieve vijfkamp. Het winnende team ontving de Peer Dekkerstrofee, vernoemd naar de eerste (en nog zittende) commandant van de GLR.