boekhouden in de praktijk

BASISKENNIS BOEKHOUDEN • BKB

boekhouden in de praktijk

1 NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT

OPLEIDING BASISKENNIS BOEKHOUDEN BKB

BOEKHOUDEN IN DE PRAKTIJK 1

Drs. P.F. Pietersen K.P. Pietersen 9e druk, 1e oplage ISBN 978 90 6355 205 3

NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT BV

DE NOI-METHODE VOOR DE PRAKTIJKDIPLOMA'S BKB, BKC EN PDB De NOI-serie voor de Associatie-examens BKB, BKC en PDB bestaat uit onderstaande acht uitgaven. BKB

BKC

Boekhouden in de praktijk 1 Boekhouden in de praktijk 2

Calculaties in de praktijk 1 Calculaties in de praktijk 2

PDB Financiële administratie voor PDB Kostprijscalculatie voor PDB Bedrijfseconomie voor PDB Periodeafsluiting voor PDB Nieuwe examenregeling De diploma's BKB en BKC geven samen recht op het diploma Financial Assistant. De diploma's BKB en BKC zijn een verplicht onderdeel van het Praktijkdiploma boekhouden (PDB). Advies voor het gebruik van deel 1 en 2 Na afdeling 4 van deel 1 is er voldoende kennis van boekhouden om met het computerboekhouden uit deel 2 te kunnen beginnen. Overigens adviseren wij ook de overige afdelingen van deel 2 parallel aan deel 1 door te werken. Bij cursorisch onderwijs kan de methode voor een groot deel thuis worden verwerkt. Dat geldt met name voor computerboekhouden met AccountView, dat is opgezet als een geprogrammeerde instructie.

© Copyright: NOI Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, database, computerbestand, internet of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het NOI.

Omslagontwerp: Ronald Meij

WOORD VOORAF De uitgaven 'Boekhouden in de praktijk' zijn bedoeld voor de opleiding Basiskennis boekhouden (BKB) en de vervolgopleiding Praktijkdiploma boekhouden (PDB). Deze examens worden afgenomen door de Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens te Amersfoort. De leerstof is niet alleen op de exameneisen maar ook op de examenpraktijk afgestemd. 'Boekhouden in de praktijk deel 1' bestaat voor een belangrijk deel uit korte cases die een totaalbeeld van de boekhouding geven. Dit totaalbeeld ontstaat doordat je 'echte' boekingsstukken (voor kas, bank, inkoop, verkoop en diversen) rechtstreeks in het grootboek verwerkt en daaruit zelf balansen en resultatenoverzichten samenstelt. In de cases staat het grootboek centraal:

balans Q boekingsstukken Q GROOTBOEK Q balans/resultatenoverzicht Na de cases wordt, weer met 'echte' boekingsstukken, een aantal praktijkboekingen besproken die extra aandacht vragen (lonen, kortingen, boekingen zaak/privé enz.). Bij de negende druk, eerste oplage In de negende druk is deel 1 aangepast aan de in 2012 gewijzigde Associatie-eindtermen voor BKB. De Associatie-examens BKB, BKC en PDB worden nu ook binnen het reguliere MBO-onderwijs afgenomen. De examens zijn middels een convenant met de Stichting Praktijkleren (SPL) geïntegreerd met het Ecabo-kwalificatiedossier Financiële beroepen. Door onderstaande aanvullingen is de BKB-serie nu zowel geschikt voor de Associatie-examens als voor de MBO-opleidingen voor administratie. Het betreft de afdeling MBO-administrateur met de uitstromen Bedrijfsadministratief medewerker (II), Financieel administratief medewerker (III), Bedrijfsadministrateur (IV) en Assistent-accountant (IV). De nieuwe onderwerpen in deel 1 zijn: - het journaliseren van voorinkopen en voorverkopen; - de definitie van het recht van hypotheek; - de regelingen met betrekking tot de invoer en uitvoer bij de omzetbelasting. In deze herdruk wordt de journaalpost als alternatief voor het coderingsstempel eerder besproken. En er zijn kleine tekstwijzigingen doorgevoerd naar aanleiding van opmerkingen van docenten. De negende druk is niet naast een voorgaande te gebruiken. • Voor uw ervaringen en suggesties houden wij ons van harte aanbevolen. Ons adres is: NOI bv, Antwoordnummer 58, 3740 VB BAARN telefoon 035-5416743, fax 035-5417341, e-mail [email protected] NOI

INHOUD afdeling

1

hoofdstuk

DE BALANS BALANSBEGRIPPEN Bezittingen en vermogen 2 Nog een voorbeeld 3 Veranderingen in de balans

11

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

blz. 10 10 12 14

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HERHALING AFDELING 1

2

2

paragraaf

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

STOMERIJ SCHONEBEEK BALANS EN GROOTBOEK Functie van het grootboek 2 Openen van het grootboek 3 Evenwicht in het grootboek 4 Vragen

11

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1) Inkoopfacturen verwerken 2 Vragen

21

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) Het bankafschrift 2 Uitbreiding van de boekingsregel voor bezit 3 Uitbreiding van de boekingsregel voor schuld

31

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28 28 29 30 31 32 32 37 38 38 39 41

BOEKINGSREGELS VOOR OPBRENGSTEN EN KOSTEN 44 44 Het boeken van opbrengsten 47 2 Het boeken van kosten 49 3 De proefbalans

41

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

GROOTHANDEL WINDHORST KENNISMAKING MET HET BEDRIJF De boekhouding 2 Toepassing van het rekeningschema 3 Het openen van de boekhouding

11

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

INKOOP VAN GOEDEREN De voorraadrekeningen 2 Het boeken van de inkoop van goederen

21

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54 54 55 56 57 57 58

3

VERKOOP VAN GOEDEREN Het boeken van de opbrengst van de verkopen 2 Het boeken van de inkoopprijs van de verkopen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31

DE BOEKINGSREGEL VOOR PRIVÉ Het boeken van privé-opnamen 2 Nog enkele kasstukken

41

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SCHULD AAN DE BANK Bankkrediet 2 Bankstukken 3 De proefbalans

51

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61 2 3 4 5 6 7 8

EEN BOEKINGSRUN IN DECEMBER De boekhouding per 27 december Retourbon en verkoop-creditfactuur Vaste coderingen Verkoopfacturen en verzendbonnen Inkoopfacturen voor goederen Inkoopfacturen voor kosten Kas- en bankstukken met kosten De afschrijvingen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GROOTBOEK EN PROEFBALANS Bijwerken van het grootboek 2 De proefbalans

71

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

81 2 3 4 5 6

4

DE KOLOMMENBALANS De saldibalans De resultaten De eindbalans Vragen Het exploitatieoverzicht Opbrengsten en kosten, ontvangsten en uitgaven

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59 59 60 63 63 64 66 66 66 69 70 70 71 72 73 75 76 78 80 81 81 81 83 83 83 86 87 88 89

WEGMANS BANDENCENTRUM BV HET BOEKEN VAN BTW Kennismaking met het bedrijf 2 BTW in de boekhouding 3 Het boeken van inkoop-creditfacturen

11

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KAS- EN BANKSTUKKEN Kasontvangsten van debiteuren 2 Kasuitgaven 3 Bankafschriften

21

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

INKOPEN EN VERKOPEN VAN ARTIKELEN De inkoop van artikelen 2 De verkoop van artikelen

31

. . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96 96 98 100 102 102 103 105 107 107 110

4

VOORAFGAANDE JOURNAALPOSTEN Afschrijvingen 2 Nog te betalen bedragen 3 Vooruitbetaalde bedragen 4 Grootboek en proefbalans

41

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DE KOLOMMENBALANS VAN EEN BV De winstverdeling 2 Beoordeling balansgegevens

51

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61

5

HERHALING MET JOURNAALPOSTEN Journaliseren en coderen

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HET SUBGROOTBOEK CREDITEUREN Het belang van een subadministratie 2 Openen en bijwerken van de subadministratie 3 Controle van de subadministratie

11

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HET SUBGROOTBOEK DEBITEUREN Levering op rekening 2 Boekingsrun Wolf-import

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HET SUBGROOTBOEK VOORRADEN

3

121 121

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

132 132 133 136 137 137 137 143

DE KASSTAAT 1 2 3 4

DE KASSTAAT BIJ BEDRIJVEN DIE OP REKENING LEVEREN Het samenstellen van de kasstaat De kascontrole De kasstaat als boekingsstuk Extra opdrachten

146 146 147 150 152

1 2 3 4

DE KASSTAAT BIJ BEDRIJVEN DIE CONTANT LEVEREN De kassa Kassa en kascontrole Het boeken van de kasstaat Het boeken van de bankbijschrijving

156 156 156 158 160

1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

7

115 118 120

SUBADMINISTRATIES

21

6

112 112 113 113 114

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

LOONADMINISTRATIE INHOUDINGEN OP HET LOON De werknemersverzekeringen 2 De volksverzekeringen

11

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

164 164 165

7

HET BOEKEN VAN DE LONEN Van brutoloon naar nettoloon 2 Het boeken van de lonen en inhoudingen 3 Het boeken van de premies ten laste van het bedrijf

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31 2 3 4 5

8

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

HET BOEKEN VAN DE BETALINGEN De betaling van het nettoloon De betaling aan de Belastingdienst De betaling aan het bedrijfspensioenfonds Schema loonkosten en betalingen Extra opdrachten

. .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

166 166 167 168 169 169 170 171 172 172

PRAKTIJKBOEKINGEN DOEL EN FUNCTIE VAN DE ADMINISTRATIE Boekhouding en administratie 2 De voordelen van computerboekhouden

11

. . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DE AFDRACHT VAN DE BTW De BTW-aangifte 2 De elektronische aangifte 3 De betaling aan de Belastingdienst 4 Extra opdrachten

21

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31 2 3 4 5 6 7

PRIVÉ-POSTEN Zakelijk of privé Kosten voor zaak en privé Privé-gebruik goederen uit de zaak Privé-gebruik van diensten Privé-gebruik woongedeelte bedrijfspand Vergoedingen aan privé Extra opdrachten

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KORTINGEN Korting op de inkoopprijs 2 Korting via inkoop-creditfactuur 3 Verleende korting 4 Extra opdrachten

41

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

BANK- EN VERZEKERINGSKOSTEN Bankkosten 2 Verzekeringspremies 3 Kosten arbodienst 4 Extra opdrachten

51

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

182 182 182 184 184 185 187 189 196 196 197 198 198 199 200 200 205 205 206 207 209 217 217 219 220 221

8 9

VOORINKOPEN EN VOORVERKOPEN De boekingen van het inkoopcontract 2 De boekingen van het verkoopcontract 3 Opdrachten

61

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DIVERSE ONDERWERPEN

11 2 3 4 5

BALANSWAARDERINGEN De inkoopwaarde van de omzet Verbouwings- en onderhoudskosten Verkoop en inruil van vaste activa Afboeken van oninbare vorderingen Extra opdrachten

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

CORRECTIEBOEKINGEN Correctieboekingen 2 Voorraadverschillen 3 Correcties in subadministraties 4 Extra opdrachten

21

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

238 238 239 240 243 243 247 247 250 251 252

MAANDELIJKSE RESULTATENBEREKENING (PERMANENCE) 1 Permanence en kosten 2 Permanence en opbrengsten 3 Afschrijvingskosten maandelijks boeken

258 258 261 265

BIJZONDERE BOEKINGEN Voorafgaande journaalposten Uitbreiding kolommenbalans Het afsluiten van grootboekrekeningen Het samenstellen van grootboekrekeningen Extra opdrachten

269 269 270 271 272 274

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41 2 3 4 5

10

228 228 229 230

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ALGEMENE HERHALING

1 2

HERHALINGSOPDRACHTEN BKB

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

EXTRA OPDRACHTEN KOLOMMENBALANS

TREFWOORDENREGISTER

. . . . . . . .

...............................................................

284 316

324

1

De balans

AFDELING

1.1 Balansbegrippen 1.2 Herhaling afdeling 1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DE BALANS - Afdeling 1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 19

9

1 1 1.1 1

balansbegrippen

BEZITTINGEN EN VERMOGEN

Iedereen heeft bezittingen en meestal ook wel schulden. Bezittingen zijn bijvoorbeeld het geld dat je op zak hebt, het tegoed bij de bank, je laptop, mobieltje, brommer, kleding, cd's, dvd's, boeken enz. Schulden kunnen bestaan uit een 'rood' saldo bij de bank, een lening, huurschuld, een niet betaalde rekening enz. Door je schulden van de bezittingen af te trekken, kun je bepalen hoe 'rijk' je bent, dus hoe groot je 'privé-vermogen' is. Ad Smulders wil een eigen restaurant beginnen. Hij heeft flink gespaard en kan van zijn privé-vermogen 10.000,– als eigen vermogen in de zaak steken. Om het restaurant te beginnen heeft Smulders aan die 10.000,– eigen vermogen niet genoeg. Daarom leent hij van zijn oom 25.000,–. Zodoende kan Smulders voor zijn zaak beschikken over 10.000,– 'eigen' en 25.000,– 'vreemd' vermogen. Het totale bedrag zet hij op een rekening bij de SNS Bank. Wat er nu is gebeurd, staat in de volgende overzichtjes: vóór de lening Banktegoed

10.000,–

Eigen vermogen

10.000,–

ná de lening Banktegoed

35.000,–

Eigen vermogen Vreemd vermogen (schuld)

10.000,– 25.000,–

Totaal

35.000,–

Totaal

35.000,–

Is Smulders door de lening rijker geworden? Nee, want het eigen vermogen dat hij in z'n zaak heeft, bedraagt nog steeds 10.000,–. Wél heeft hij nu voor zijn bedrijf de beschikking over meer vermogen, namelijk 35.000,– in plaats van slechts 10.000,–. Smulders laat het restaurant inrichten voor 32.000,– en betaalt deze investering via de SNS Bank. Het overzichtje komt er nu zo uit te zien: 10

BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1

ná de inrichting Inrichting Banktegoed

32.000,– 3.000,–

Eigen vermogen Vreemd vermogen

10.000,– 25.000,–

Totaal

35.000,–

Totaal

35.000,–

Vraag: Is Smulders door het inrichten van het restaurant armer geworden? Antwoord: Nee, want zijn eigen vermogen is nog steeds 10.000,–. De balans OPDRACHT 1 Smulders koopt een kassa voor 2.000,–. Hij betaalt weer per bank. a Bereken het nieuwe banktegoed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b Vul het onderstaande overzicht in. debet

BALANS

Inrichting Kassa Banktegoed

...............

Totaal bezittingen

...............

-

...............

credit

Eigen vermogen Vreemd vermogen

-

Totaal vermogen

...............

............... ...............

...............

In de boekhouding noemen we het bovenstaande overzicht een balans. Een balans is altijd in evenwicht. Dat zien we ook op bovenstaande balans: aan beide kanten staat 35.000,–. Aan de linkerkant staan de bezittingen (activa) van het bedrijf. We noemen dat de debetkant van de balans. Aan de rechterkant staat het vermogen (passiva). Dat noemen we de creditkant van de balans. De creditkant geeft aan waar het geld voor de bezittingen vandaan komt. Een balans is een overzicht waarop debet de bezittingen staan en credit hoe die zijn gefinancierd met eigen vermogen en vreemd vermogen. In formuletaal:

BEZITTINGEN = EIGEN VERMOGEN + VREEMD VERMOGEN

Deze balans van Smulders is de

BEGINBALANS


van het bedrijf. 11

1.1 2

NOG EEN VOORBEELD

Annie Mantel gaat een kledingboetiek beginnen. Van haar privé-vermogen besteedt zij 15.000,– als eigen vermogen in haar bedrijf. Van haar broer Bert leent zij 25.000,–. Beide bedragen zet zij op een rekening bij de Rabobank.

OPDRACHT 2 • Vul onderstaande balans in. debet Tegoed Rabobank

Totaal bezittingen

BALANS ...............

...............

credit

Eigen vermogen Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel

...............

Totaal vermogen

...............

-

...............

Annie Mantel koopt een winkelpand voor 220.000,–. Van een hypotheekbank krijgt zij voor deze aankoop een lening van 195.000,–. Om zeker te zijn dat dit bedrag terugkomt, eist de bank het recht van 'hypotheek'. Dit houdt in dat als zij niet tijdig de rente en aflossing betaalt, de hypotheekbank het recht heeft om het pand te verkopen. Door de aankoop van het pand heeft ze er een nieuwe bezitting bijgekregen van 220.000,–.

Daar staat echter tegenover dat ze nu aan de hypotheekbank een schuld heeft van 195.000,–. De rest van het aankoopbedrag betaalt ze van haar banktegoed. OPDRACHT 3 a Bereken het nieuwe banktegoed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12


b Vul onderstaande balans in. debet Winkelpand Tegoed Rabobank

Totaal bezittingen

BALANS ...............

-

...............

...............

credit

Eigen vermogen Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel - hypotheekschuld

...............

Totaal vermogen

...............

-

............... ...............

Mantel koopt de inventaris voor de winkel (vloerbedekking, kledingrekken, verlichting en kassa) die totaal op 12.500,– komt. Dit bedrag betaalt zij per bank. Zij heeft er weer een nieuwe bezitting bijgekregen, maar haar banktegoed is nog kleiner geworden. c Vul onderstaande balans in. debet Winkelpand Winkelinventaris Tegoed Rabobank

Totaal bezittingen

BALANS ...............

-

............... ...............

...............

credit

Eigen vermogen Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel - hypotheekschuld

...............

Totaal vermogen

...............

-

............... ...............

Mantel koopt een voorraad kleding in. Voor de ingekochte goederen ontvangt zij van de leverancier een 'factuur' waarop staat vermeld dat de goederen 15.000,– kosten. Deze factuur hoeft zij pas over enige tijd te betalen. Mantel heeft dus weer meer bezit, maar ook meer schuld. Zo'n schuld aan leveranciers noemen we schuld aan 'crediteuren'. Mantel haalt nog 500,– van de bank omdat zij in haar zaak 'kasgeld' nodig heeft. Dit betekent dat het banktegoed kleiner wordt. Daarvoor krijgt zij echter een nieuw 'bezit' in de plaats, namelijk 500,– kasgeld.

OPDRACHT 4 • Vul voor Mantel de BEGINBALANS op de volgende bladzijde in. (Let op het evenwicht.)


13

debet

BEGINBALANS ANNIE MANTEL

Winkelpand Winkelinventaris Voorraad kleding Tegoed Rabobank Kasgeld

Totaal bezittingen

...............

-

............... ............... ............... ...............

...............

credit

Eigen vermogen Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel - hypotheekschuld - schuld aan crediteuren

...............

Totaal vermogen

...............

-

...............

-

...............

...............

Invullen Aan de debetkant van de balans staan nu vijf bezittingen met een totaalbedrag van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De creditkant laat zien dat deze bezittingen zijn 'gefinancierd' met . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eigen vermogen en met . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vreemd vermogen. Dit is de situatie op het moment dat Annie Mantel haar kledingboetiek opent.

1.1 3

VERANDERINGEN IN DE BALANS

Inventarislijst Als basis voor de balans gebruiken veel ondernemingen een inventarislijst. Dat is een overzicht van de bezittingen en schulden per een bepaalde datum. Een inventarislijst kent geen debet- en creditkant; er staat ook geen eigen vermogen op vermeld. Voor fietsenhandelaar K. Vlug ziet de inventarislijst er op 2 januari 2013 als volgt uit: INVENTARISLIJST K. VLUG Bezittingen volgens inventarisatie: Winkelpand Inventaris Handelsvoorraad1) Banktegoed Kasgeld Totaal bezittingen Vreemd vermogen: Hypotheek Schuld aan crediteuren1) Totaal schulden

1)

200.000

-

20.000 45.000 9.000 1.000 275.000 150.000

-

40.000 190.000

Opmerkingen De voorraden worden tijdens het inventariseren op een voorraadstaat genoteerd en alleen het totaalbedrag zie je op de inventarislijst. De nog niet betaalde facturen van leveranciers worden op een crediteurenstaat genoteerd en het totaalbedrag wordt op de inventarislijst opgenomen bij schulden.

14


De balans De inventarislijst is de basis voor de (begin)balans. Op de balans staan afgezien van het eigen vermogen, dezelfde bedragen als op de inventarislijst. Op de balans van K. Vlug staan debet de bezittingen en credit het (nog te berekenen) eigen vermogen, de hypotheekschuld en de schuld aan crediteuren.

OPDRACHT 5 a Noteer de bedragen van de inventarislijst op onderstaande balans (bij Totaal vermogen hetzelfde bedrag invullen als bij Totaal bezittingen). b Bereken het eigen vermogen en noteer dat in de balans (Totaal bezittingen verminderen met de schulden). debet

BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2013

Winkelpand Inventaris Handelsvoorraad Banktegoed Kasgeld

...............

Totaal bezittingen

...............

-

............... ...............

credit

Eigen vermogen Hypotheek Crediteuren

-

Totaal vermogen

...............

............... ............... ...............

............... ...............

Een balans geeft dus de waarde van de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen. Zo'n balans geldt echter maar voor één bepaald moment. Zodra er zaken worden gedaan ontstaan er veranderingen in de balans: meer of minder bezittingen; meer of minder schulden; meer of minder eigen vermogen. We gaan dat duidelijk maken aan de hand van de balans van fietsenhandelaar K. Vlug.

Feit nr. 1 Op 2 januari om 9 uur ontvangt Vlug van zijn leverancier Groenland 2 fietsen voor totaal 800,–. Bij de zending is een factuur gevoegd, die binnen 30 dagen moet worden betaald: BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1

15

GROOTHANDEL GROENLAND BV POELENBURG 103 1504 NE ZAANDAM DATUM: 2 J A N U A R I 2 0 1 3 DE HEER K. VLUG W O R M E RV E E R

FACTUUR 2 FIETS GAZELLE

400,00

800,00

Deze factuur betekent: • 800,– méér bezit aan handelsvoorraad; • 800,– méér schuld aan crediteuren. OPDRACHT 6 a Bereken hoe groot de handelsvoorraad nu is. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b Bereken hoe groot de schuld aan crediteuren nu is. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c Noteer de twee veranderde posten in de balans en tel de balans op. debet

BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2013 (9 uur)


-

Totaal bezittingen

...............

16

200.000,–

20.000,– ...............

credit


-

Totaal vermogen

...............

85.000,– 150.000,– ...............

9.000,– 1.000,–


Feit nr. 2 Op 2 januari om 10 uur koopt Vlug, tegen contante betaling, 25 fietsbanden voor 300,–. G. LANKHORST & ZN - UTRECHT

Datum:

2 januari 2013

Afleveringsadres:

de heer K. Vlug Wormerveer

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25 banden

CONTANTBON

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

12,– 300,– . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

TOTAAL

300,–

Dit kasstuk betekent: • 300,– méér bezit aan handelsvoorraad; • 300,– mínder bezit aan kasgeld. OPDRACHT 7 a Bereken hoe groot de handelsvoorraad nu is. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b Bereken hoeveel kasgeld er nu is. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c Noteer de twee veranderde posten in de balans hieronder en tel de balans op. debet



-

200.000,–

Totaal bezittingen

...............

20.000,– ...............

credit


-

Totaal vermogen

...............

85.000,– 150.000,– 40.800,–

9.000,– ...............

17

Feit nr. 3 Op 2 januari om 11 uur brengt de post onderstaand bankstuk. Daaruit blijkt dat Vlug 5.000,– heeft afgelost op zijn hypotheekschuld.

᫬᫭᫮BANK

ING

Rekeningafschrift

Soort rekening (in EUR)

BIC

ZAKENREKENING

INGBNL2A

Rekeningnummer

IBAN

33.90.06.736

NL83INGB0466137035

Vorig saldo

Nieuw saldo

9.000,00

DE HEER K. VLUG ZAANWEG 44 1521 DL WORMERVEER Privé-limiet Datum afschrift Aantal bladen

02-01-2013 Totaal afgeschreven

+/CREDIT 4.000,00

+CREDIT 5.000,00

Boekdatum

Omschrijving

02-01

AFLOSSING HYPOTHEEK

1

Blad Volgnr.

001 1

Totaal bijgeschreven

0,00

Bedrag af (debet)

Bedrag bij (credit)

5.000,00

Dit bankstuk betekent: • 5.000,– mínder bezit aan banktegoed; • 5.000,– mínder hypotheekschuld. OPDRACHT 8 • Noteer de twee veranderde posten in onderstaande balans en tel de balans op. debet



-

200.000,–

Totaal bezittingen

...............

20.000,– 46.100,–

credit


-

Totaal vermogen

...............

85.000,– ...............

40.800,–

...............

700,–

Het is nu wel voldoende duidelijk geworden dat de bezittingen en de schulden van een onderneming voortdurend veranderen. Alles is in beweging. In deze paragraaf hebben we ons nog beperkt tot één verandering per uur. In de praktijk zullen dat er veel meer zijn. Het spreekt dus wel vanzelf dat het niet mogelijk is, na elke verandering een nieuwe balans samen te stellen. Dat zou veel te bewerkelijk zijn. In de praktijk worden al die veranderingen daarom op een andere manier vastgelegd, namelijk in een 'boekhouding'. Hoe dat gaat zien we in afdeling 2 van dit boek. 18


1 2

herhaling afdeling 1

OPDRACHT 9 Marlies Raster begint een reproshop. Gegevens over de bezittingen: • de inventaris van het bedrijf kost haar 7.500,–; • voor machines betaalt ze 21.000,–; • het papier dat ze nodig heeft kost 1.500,–; • ze wil bovendien over 1.000,– kasgeld kunnen beschikken.

Gegevens over het vermogen: • haar eigen vermogen bedraagt 17.500,–; • de Rabobank wil haar voor het ontbrekende geld een lening geven. a Bereken hoe groot die lening moet zijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b Vul de openingsbalans in. debet

BALANS

Inventaris Machines Papier Kasgeld

-

Totaal bezittingen

...............

............... ...............

credit

Eigen vermogen Schuld Rabobank

...............

Totaal vermogen

...............

-

...............

............... ...............

HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2

19

OPDRACHT 10 Ruud Speenhof beschikt per 31 december over de volgende balansgegevens: • inventaris 22.400,–; • goederen 13.600,–; • banktegoed 2.300,–; • kasgeld 400,–; • zijn schuld aan crediteuren bedraagt 11.300,–. a Stel de inventarislijst van Speenhof op. INVENTARISLIJST SPEENHOF Bezittingen volgens inventarisatie: ......................

...............

......................

- ............... - ............... - ...............

...................... ......................

Totaal bezittingen

...............

Vreemd vermogen: ......................

...............

......................

- ...............

Totaal schulden

...............

b Bepaal het eigen vermogen van Speenhof. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c Noteer deze gegevens in de balans en controleer het evenwicht. debet

BALANS

credit

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............................

-

...............................

-

Totaal bezittingen

...............

Totaal vermogen

...............

...............................

20

...............

...............

............... ...............


OPDRACHT 11 Gegevens over het bedrijf van Gerrit Terpstra te Dokkum per 1 januari: inventaris 13.000,–; machines 9.700,–; auto 3.600,–; goederen 18.400,–; kasgeld 400,–; schuld aan ING-bank 3.800,–; crediteuren: D. Bovenkamp 2.000,–; BV Centolic 2.600,–; Groothandel Vertol 3.200,–. a Stel de inventarislijst van Terpstra op. INVENTARISLIJST TERPSTRA .......................................... ......................

...............

......................

-

...................... ...................... ...................... ......................

............... ............... ............... ...............

...............

...................... ......................

...............

......................

- ...............

......................

...............

b Bepaal het eigen vermogen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c Stel hieronder de balans samen. • De schulden aan crediteuren in één bedrag in de balans opnemen. debet

BALANS

credit

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............

...............................

-

...............................

-

Totaal bezittingen

...............

Totaal vermogen

...............

............................... ...............................

............... ...............

............... ...............


21

d Bereken het vreemd vermogen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

OPDRACHT 12 Anja Berkelaar gaat een bedrijf beginnen. Zij heeft een eigen vermogen van 35.000,–. Hiervan staat 33.500,– op haar bankrekening; 1.500,– doet zij in de kas van de zaak. Zij koopt de volgende bezittingen: • werkplaats 145.000,–; • machines 12.000,–; • gereedschappen 7.000,–. Om de werkplaats te kunnen kopen sluit zij een hypothecaire geldlening van 132.500,–. De rest van de koopprijs plus de machines en de gereedschappen betaalt zij per bank. a Bereken het banktegoed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b Stel de openingsbalans samen. debet

BALANS

Werkplaats Machines Gereedschappen Banktegoed Kas

-

Totaal bezittingen

...............

22

............... ...............

credit

Eigen vermogen Hypotheek

-

Totaal vermogen

...............

............... ...............

............... ............... ...............


OPDRACHT 13 Arnold Bosman heeft per 1 januari onderstaande balans samengesteld: debet

BALANS

Inventaris Auto Goederen Banktegoed Kasgeld

-

Totaal bezittingen

145.000,–

57.000,– 5.000,– 52.000,– 8.000,– 23.000,–

credit

Eigen vermogen Schuld Bosman sr. Crediteuren

-

Totaal vermogen

145.000,–

74.000,– 30.000,– 41.000,–

Boekingsfeit 1 Per bank 6.000,– afgelost op de lening van Bosman sr. a Welke twee balansposten veranderen door dit boekingsfeit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b Stel de nieuwe balans samen. debet

BALANS


-

Totaal bezittingen

...............

57.000,– 5.000,– 52.000,–

credit


-

Totaal vermogen

...............

74.000,– ...............

41.000,–

...............

23.000,–

Boekingsfeit 2 De auto verkocht. Per kas ontvangen 5.000,–. c Welke twee balansposten veranderen door dit boekingsfeit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


23

d Stel de nieuwe balans samen. debet

BALANS


Totaal bezittingen

...............

-

57.000,– ...............

52.000,–

credit


-

Totaal vermogen

...............

74.000,– ...............

41.000,–

............... ...............

Boekingsfeit 3 Goederen gekocht voor 20.000,– en per kas betaald. e Welke twee balansposten veranderen door dit boekingsfeit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

f Stel de nieuwe balans samen. debet

BALANS


Totaal bezittingen

...............

24

-

57.000,– ............... ...............

credit


-

Totaal vermogen

...............

74.000,– ...............

41.000,–

............... ...............


OPDRACHT 14 Dorien Blokdijk is per 1 april een kledingatelier begonnen. De openingsbalans ziet er als volgt uit: debet

OPENINGSBALANS PER 1 APRIL

Gebouw Machines Stoffen Kasgeld

-

222.000,–

Totaal bezittingen

285.000,–

44.000,– 18.000,– 1.000,–

credit

Eigen vermogen Lening

-

Totaal vermogen

285.000,–

60.000,– 225.000,–

Op 2 april koopt ze er nog een naaimachine bij. Deze machine kost 3.000,–. Ze heeft met de leverancier afgesproken dat de machine over een maand zal worden betaald. a Welke balanspost verandert door deze aanschaffing? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b Welke balanspost moet worden toegevoegd in verband met de schuld aan de leverancier? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c Hoe ziet de balans er direct na de aankoop van de machine uit? debet

BALANS PER 2 APRIL

credit

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............................

-

...............

...............................

-

Totaal bezittingen

...............

Totaal vermogen

...............

............................... ...............................


............... ............... ............... ...............

25

OPDRACHT 15 Een constructiebedrijf beschikt per 1 januari over de volgende balansgegevens: • bedrijfsgebouw 285.000,–; • machines en gereedschappen 54.000,–; • goederen 34.000,–; • banktegoed 7.000,–; • eigen vermogen 195.000,–; • hypotheekschuld 173.000,–; • schuld aan crediteuren 12.000,–. • Stel uit deze gegevens de balans samen per 1 januari. debet

BALANS PER 1 JANUARI

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............

...............................

...............................

-

...............

...............................

-

Totaal bezittingen

...............

Totaal vermogen

...............

............................... ...............................

26

credit ............... ............... ............... ...............


Stomerij Schonebeek

2.1 2.2 2.3 2.4

2

AFDELING

Balans en grootboek Boekingsregels voor bezit en schuld (1) Boekingsregels voor bezit en schuld (2) Boekingsregels voor opbrengsten en kosten

STOMERIJ SCHONEBEEK - Afdeling 2

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

28 32 38 44

27

2 1

2.1 1

balans en grootboek

FUNCTIE VAN HET GROOTBOEK

Margo Schonebeek bezit een stomerij. Het bedrijf reinigt kleding en verricht ook kledingreparaties. De balans van dit bedrijf ziet er per 1 januari 2013 zo uit: debet

BALANS PER 1 JANUARI 2013

Bedrijfspand Inventaris Bank Kasgeld

-

214.000,–

Totaal bezittingen

260.000,–

36.000,– 9.000,– 1.000,–

credit


-

Totaal vermogen

260.000,–

65.000,– 183.000,– 12.000,–

Uit deze balans blijkt dat het bedrijf in een eigen pand is gevestigd. De inventaris bestaat uit machines voor het reinigen en drogen, een naaimachine, vloerbedekking, verlichting enz. Het totaalbedrag van de bezittingen is 260.000,–. Uit de creditkant van de balans blijkt dat de bezittingen zijn gefinancierd met: 65.000,– • eigen vermogen van Margo • vreemd vermogen: 183.000,– hypotheekschuld schuld aan crediteuren - 12.000,– - 195.000,– totaal vermogen 260.000,– 28

BALANS EN GROOTBOEK - Hoofdstuk 2.1

De balans geeft de stand aan van de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen per 1 januari 2013. Die situatie verandert echter van dag tot dag: banktegoed en kassaldo wijzigen voortdurend; oude schulden worden betaald, nieuwe ontstaan enz. In de boekhouding worden die veranderingen zorgvuldig genoteerd. Dat gebeurt op losse kaarten. Voor de boekhouding van Schonebeek zijn deze verkleind afgedrukt in de Bijlage bij dit boek (blz. 2 en 3). Daar is voor elk van de zeven balansposten een eigen kaart afgedrukt: • vier kaarten voor de bezittingen; • één kaart voor het eigen vermogen; • twee kaarten voor de schulden.

Opmerkingen • De zeven kaarten zijn in de Bijlage verschillend van lengte omdat op sommige kaarten veel en op andere kaarten weinig wordt geboekt. In de praktijk zijn ze natuurlijk allemaal even groot. Als een kaart vol is, ga je verder op een vervolgkaart. • Vroeger werden er geen losse kaarten gebruikt maar een boek: het GROOTBOEK. Daardoor spreken we ook nu nog van 'grootboekkaarten' of 'grootboekrekeningen' en alle rekeningen samen noemen we nog steeds het 'grootboek'. • Tegenwoordig schrijf je de veranderingen niet meer op kaarten maar breng je ze in op de computer. Dat werkt snel en eenvoudig als je het gewone boekhouden begrijpt. • Inzicht in het boekhouden krijg je het gemakkelijkst 'al doende'. Dat gebeurt in de cases die je nu gaat maken.

2.1 2

OPENEN VAN HET GROOTBOEK

We zullen nu de boekhouding van Schonebeek 'openen'. Dat betekent dat we de balansposten van 1 januari 2013 gaan overbrengen op grootboekrekeningen. OPDRACHT 16 a Open de vier grootboekrekeningen voor de bezittingen. • De rekening Bedrijfspand is al als voorbeeld ingevuld. • Bezittingen staan aan de debetkant van de balans. Noteer deze bedragen daarom in de debetkolom van de grootboekrekeningen. • Een fout is snel gemaakt. Werk daarom met potlood. b Open de drie grootboekrekeningen voor eigen vermogen en schulden. • Dit zijn posten die aan de creditkant van de balans staan. Noteer deze bedragen daarom in de creditkolom van de grootboekrekeningen.

Opmerking bij blz. 3 van de Bijlage De grootboekrekeningen rechts van de dubbele lijn gebruiken we pas in hoofdstuk 2.4. BALANS EN GROOTBOEK - Hoofdstuk 2.1

29

2.1 3

EVENWICHT IN HET GROOTBOEK

We hebben zojuist elke balanspost op een afzonderlijke grootboekrekening geboekt. De regel daarbij was: • debet balans is debet grootboek; • credit balans is credit grootboek. Hieruit volgt, dat het evenwicht van de balans ook in het grootboek is terug te vinden. Kijk maar: debet

BALANS PER 1 JANUARI 2013

Bedrijfspand Inventaris Bank Kasgeld

-

214.000,–

Totaal bezittingen

260.000,–

36.000,– 9.000,– 1.000,–

credit


-

Totaal vermogen

260.000,–

65.000,– 183.000,– 12.000,–

GROOTBOEK BEDRIJFSPAND datum

jan.1

omschrijving

EIGEN VERMOGEN

debet

balans

credit

datum

214.000

jan.1

omschrijving

jan.1

omschrijving

HYPOTHEEK debet

balans

credit

datum

36.000

jan.1

omschrijving

jan.1

omschrijving

balans

debet

balans

BANK datum

credit

65.000

INVENTARIS datum

debet

balans

credit

183.000

CREDITEUREN debet

credit

9.000

datum

jan.1

omschrijving

balans

debet

credit

12.000

KASGELD datum

jan.1

omschrijving

balans

debet

credit

1.000

OPDRACHT 17 • Controleer of het geopende grootboek op blz. 2 en 3 van de Bijlage gelijk is aan het overzicht op deze bladzijde. 30


Scontrovorm De balans van de vorige pagina heeft een T-vorm: de bezittingen (met de geldbedragen) staan links (debet) terwijl het eigen vermogen en de schulden (met de geldbedragen) rechts (credit) staan. Deze T-vorm wordt de scontrovorm genoemd. Soms hebben ook de grootboekrekeningen de scontrovorm. Hier zijn ze echter afgedrukt zoals dat in de praktijk meestal voorkomt. Hierbij staan de debet- en creditgeldkolom rechts naast elkaar. Dat is voor de grootboekrekeningen de standaardvorm. Om toch even het verschil te zien is hieronder een van de grootboekrekeningen in scontrovorm afgedrukt: debet

BEDRIJFSPAND

datum

omschrijving

jan. 1

Balans

2.1 4

1

bedrag

datum

credit omschrijving

bedrag

214.000

VRAGEN

Noem de rekeningen van bezit in het grootboek van Schonebeek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

Noem de rekeningen van schuld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

Waarom staan in het grootboek de bezittingen in de debetkolom en de schulden in de creditkolom? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Hoe noemen we de T-vorm van een balans en grootboekrekeningen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


31

2 2

boekingsregels voor bezit en schuld (1)

Het geopende grootboek van Schonebeek geeft nu voor bezit, schuld en eigen vermogen de stand van zaken aan per 1 januari 2013. Deze situatie verandert zodra er zaken worden gedaan. Die veranderingen moeten op de grootboekrekeningen worden genoteerd en wel zo dat het evenwicht tussen debet en credit niet wordt verstoord. Het grootboek moet steeds 'in balans' blijven. Het bijwerken van de boekhouding gebeurt in de praktijk uitsluitend op grond van boekingsstukken. De belangrijkste zijn: inkoopfacturen, verkoopfacturen, kasstukken en bankstukken. Voor het boeken van deze stukken gebruiken we vaste 'boekingsregels'.

2.2 1

INKOOPFACTUREN VERWERKEN

Als Schonebeek nieuwe inventaris koopt, ontvangt zij van de leverancier een inkoopfactuur. Zij gebruikt deze inkoopfactuur als boekingsstuk. 32

BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1) - Hoofdstuk 2.2

HANDELSONDERNEMING BRUKO Valeriusstraat 12 7604 CN ALMELO STOMERIJ M. SCHONEBEEK HENGELOSESTRAAT 14 7511 JB ENSCHEDE

FACTUUR

datum

NR. 3817

02-01-2013

aantal omschrijving

2

prijs p. stuk

KLEDINGREKKEN

80000

bedrag

1.60000

If 1

Dit is de eerste inkoopfactuur die Schonebeek dit jaar heeft ontvangen. Zij heeft er daarom If 1 op gezet. Uit de factuur blijkt dat zij van leverancier Bruko te Almelo twee kledingrekken heeft gekocht voor totaal 1.600,–. (De BTW wordt behandeld in afdeling 4 van dit boek. Daarom komt op de boekingsstukken voorlopig nog geen BTW voor.) De aankoop van inventaris (in dit geval kledingrekken) heeft voor het grootboek twee veranderingen tot gevolg: • méér bezit aan inventaris en • méér schuld aan crediteuren.

De boeking op de grootboekrekening Inventaris Je hebt in de Bijlage de grootboekrekening Inventaris debet geopend omdat op de balans de bezittingen aan de debetkant staan (zie blz. 30). Méér bezit aan inventaris moet je daarom aan de debetkant van de grootboekrekening bijboeken:

Inventaris

Naam: datum

jan. 1 balans jan. 2 If 1

omschrijving

Volgnr. debet

1

credit

36000 1600


33

Hieruit leiden we de volgende boekingsregel af: REGEL VOOR BEZIT: méér bezit debet boeken

De boeking op de grootboekrekening Crediteuren Je hebt de grootboekrekening Crediteuren credit geopend omdat op de balans de schulden aan de creditkant staan (zie blz. 30). Méér schuld aan crediteuren moet je daarom aan de creditkant van de grootboekrekening bijboeken:

Crediteuren

Naam: datum

omschrijving

jan. 1 balans jan. 2 If 1

Volgnr. debet

1

credit

12000 1600

Hieruit leiden we de volgende boekingsregel af: REGEL VOOR SCHULD: méér schuld credit boeken

Het boekingsstempel De factuur van Bruko is hiernaast nog eens afgedrukt. Nu met een stempel erop. Daarin is behalve het nummer (If 1) ook genoteerd: • op welke grootboekrekening we het bedrag debet moeten boeken; • op welke grootboekrekening we het bedrag credit moeten boeken. Het is gebruikelijk om bij het invullen van het stempel eerst de debetboeking en daaronder de creditboeking te noteren.

34


HANDELSONDERNEMING BRUKO Valeriusstraat 12 7604 CN ALMELO STOMERIJ M. SCHONEBEEK HENGELOSESTRAAT 14 7511 JB ENSCHEDE

FACTUUR

datum

NR. 3817

02-01-2013

aantal omschrijving

2

prijs p. stuk

KLEDINGREKKEN

boekingsstuk . grootboekrek

Inventaris Crediteuren

debet

1.600,–

80000

:

bedrag

1.60000

If 1 credit

1.600,–

OPDRACHT 18 a Maak op blz. 2 van de Bijlage de boeking op de grootboekrekening Inventaris. • In de datumkolom: de datum van het boekingsstuk. • In de omschrijvingskolom: If 1. • In de debetkolom: 1600. • Eventuele fouten (verkeerd bedrag, verkeerde kolom, verkeerde rekening) herstellen door uitgummen of doorstrepen. b Maak op blz. 3 van de Bijlage de boeking op de grootboekrekening Crediteuren. (Datum en omschrijving als bij Inventaris; bedrag nu credit.)


35

NCR

NCR Nederland N.V. Buitenveldertselaan 3 1082 VD Amsterdam

Stomerij M. Schonebeek Hengelosestraat 14 7511 JB Enschede datum

FACTUUR

04-01-2013 1

Kassa Alpha 12

grootboekrek.

OPDRACHT 19

nr. 116580

boekingsstuk: debet

900,00

If 2 credit

(invullen en doorhalen)

Volgens inkoopfactuur nr. 2 heeft Schonebeek van NCR een kassa gekocht. • De gevolgen van deze aankoop zijn: • 900,– meer bezit aan inventaris. Dit boeken we debet/credit op de rekening Inventaris (regel voor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ); • 900,– meer schuld aan crediteuren. Dit boeken we debet/credit op de rekening Crediteuren (regel voor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ). OPDRACHT 20 a Vul op inkoopfactuur nr. 2 het boekingsstempel in. b Maak de boeking op de grootboekrekening Inventaris (Bijlage blz. 2). c Maak de boeking op de grootboekrekening Crediteuren (Bijlage blz. 3).

36


2.2 2

1

VRAGEN

Aan welke kant moet een boeking plaatsvinden als een bezit toeneemt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

Wanneer moet een rekening van schuld worden gecrediteerd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

Welke grootboekrekening is voor de twee inkoopfacturen gedebiteerd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Is deze grootboekrekening een rekening van bezit of van schuld? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

Op welke grootboekrekening zijn de twee inkoopfacturen gecrediteerd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

Op grond van welke boekingsregel werd deze rekening gecrediteerd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

Verklaar waarom het evenwicht tussen debet en credit in het grootboek door deze veranderingen niet is verstoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


37

2 3 2.3 1

boekingsregels voor bezit en schuld (2)

HET BANKAFSCHRIFT

Schonebeek heeft een rekening bij de Rabobank. Daarop staat het bedrag dat zij van deze bank te goed heeft. Dit tegoed wordt groter als er per bank geld aan haar wordt overgemaakt. Dan wordt een bedrag op de bankrekening bijgeschreven. Het tegoed wordt kleiner als Schonebeek haar leveranciers (crediteuren) per bank betaalt. Dan wordt een bedrag afgeschreven van de bankrekening. Zodra er in het tegoed wijzigingen komen, ontvangt Schonebeek van de bank een rekeningafschrift: Rekeningafschrift

Rabobank Soort rekening (in EUR)

BIC

ZAKENREKENING

bic

Rekeningnummer

IBAN

48.87.08.477

iban

Vorig saldo

Nieuw saldo

9.000,00

+/CREDIT 9.150,00

STOMERIJ M. SCHONEBEEK HENGELOSESTRAAT 14 7511 JB ENSCHEDE Privé-limiet Datum afschrift Aantal bladen


+/CREDIT 0,00

Boekdatum

Omschrijving

08-01

G. VISSER (WEGENS OVERNAME KASREGISTER)

Blad Volgnr.

1

001 1


150,00

Bedrag af (debet)

Bedrag bij (credit)

150,00 boekingsstuk . grootboekrek

debet

:

B1 credit

Controleer van het rekeningafschrift de volgende gegevens: • het rekeningnummer van Schonebeek is 48.87.08.477 (zie links boven); 38


• het volgnummer 1 betekent dat dit het eerste afschrift van 2013 is. Bovendien is dit het eerste blad van dit rekeningafschrift (blad 001). Er is geen tweede blad want op dit afschrift staat bij aantal bladen: 1; • het vorig tegoed bij de bank was 9.000,– (klopt met de rekening Bank op blz. 2 van de Bijlage). Achter het tegoed staat het woordje CREDIT. Dit laat zien dat het tegoed van Schonebeek voor de bank een schuld is; • er is één bedrag bijgeschreven van 150,–; • het nieuwe tegoed komt daardoor op 9.150,–. Op het bankafschrift dat de bank in de praktijk toezendt, staan twee extra gegevens die hier niet zijn afgedrukt: de BIC (Bank Identifier Code) en de IBAN (International Bank Account Number). De BIC van de Rabobank is bv. RABONL2U; de IBAN is je eigen nummer voorafgegaan door enkele letters en cijfers. Voor Schonebeek is dat bv. NL23 RABO 0488708477. BIC en IBAN zijn toegevoegd voor de automatisering van het betalingsverkeer binnen Europa.

2.3 2

UITBREIDING VAN DE BOEKINGSREGEL VOOR BEZIT

Op rekeningafschrift 1 is door de bank een bijschrijving verwerkt: Schonebeek heeft het oude kasregister verkocht en daarvoor 150,– ontvangen. Dit bankstuk heeft voor het grootboek van Schonebeek twee veranderingen tot gevolg: • méér bezit aan banktegoed; • mínder bezit aan inventaris. Deze twee veranderingen moeten op de grootboekrekeningen Bank en Inventaris worden geboekt. We weten hoe we méér bezit moeten boeken. Een vermindering van bezit hebben we nog niet eerder geboekt. Hoe dat gebeurt blijkt uit de rekening Inventaris:

Inventaris

Naam: datum

jan. 1 jan. 2 jan. 4 jan. 8

balans If 1 If 2 B1

omschrijving

Volgnr. debet

1

credit

36000 1600 900 150

De rekening is debet geopend omdat deze bezitting op de balans aan de debetkant stond. BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) - Hoofdstuk 2.3

39

Méér bezit (de kledingrekken en de nieuwe kassa) hebben we daarom debet bijgeboekt. Mínder bezit (de verkoop van de oude kassa) moeten we dus credit afboeken. We breiden de boekingsregel voor bezit nu als volgt uit: REGEL VOOR BEZIT: méér bezit debet boeken mínder bezit dus credit boeken OPDRACHT 21 a Vul op rekeningafschrift 1 het boekingsstempel in. • Méér bezit aan banktegoed: dat boeken we debet/credit op de rekening Bank (regel voor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ). • Mínder bezit aan inventaris: dat boeken we debet/credit op de rekening Inventaris (regel voor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ). b Werk de beide grootboekrekeningen bij (Bijlage blz. 2). • Boekingsdatum: de datum van het rekeningafschrift. • Omschrijving: B 1. Rekeningafschrift


BIC

ZAKENREKENING

bic

Rekeningnummer

IBAN

48.87.08.477

iban

Vorig saldo

Nieuw saldo

9.150,00

+/CREDIT 9.900,00

Boekdatum

Omschrijving

09-01

STORTING KASGELD



+/CREDIT 0,00

Blad Volgnr.

1

001 2


750,00

Bedrag af (debet)

Bedrag bij (credit)

750,00 boekingsstuk . grootboekrek

debet

:

B2 credit

Op dit rekeningafschrift is een bijschrijving verwerkt: Schonebeek heeft kasgeld naar de bank gebracht. Deze bijschrijving betekent: • méér bezit aan banktegoed. Dat boeken we debet op de rekening Bank (regel?); • mínder bezit aan kasgeld. Dat boeken we credit op de rekening Kasgeld (regel?). 40


OPDRACHT 22 a Vul op rekeningafschrift 2 het boekingsstempel in. b Werk de grootboekrekeningen bij.

Opmerking Bij het uit de kas nemen van het geld heb je nog geen bankafschrift ontvangen waarop het gestorte geld staat bijgeschreven. De bankboeking kun je eigenlijk pas maken als het bankafschrift is ontvangen. Daarom wordt dit bedrag in de praktijk tijdelijk op een 'tussenrekening' Kruisposten of Geld onderweg geboekt. Meer hierover in hoofdstuk 4.2.

2.3 3

UITBREIDING VAN DE BOEKINGSREGEL VOOR SCHULD Rekeningafschrift


BIC

ZAKENREKENING

bic

Rekeningnummer

IBAN

48.87.08.477

iban

Vorig saldo

Nieuw saldo

9.900,00

+/CREDIT 8.300,00



Omschrijving

10-01

HANDELSONDERNEMING BRUKO, ALMELO FACTUUR 3817

Blad Volgnr.

001 3


+/CREDIT 1.600,00

Boekdatum

1 0,00

Bedrag af (debet)

Bedrag bij (credit)

1.600,00 boekingsst grootboek

rek.

debet

uk:

B3 credit

Op rekeningafschrift 3 is door de bank een afschrijving verwerkt: de betaling aan crediteur Bruko. Deze betaling heeft voor het grootboek twee veranderingen tot gevolg: • minder bezit aan banktegoed; • minder schuld aan crediteuren. Deze twee veranderingen moeten op de grootboekrekeningen Bank en Crediteuren worden geboekt. We weten hoe we minder bezit moeten boeken. Een vermindering van schuld hebben we nog niet eerder geboekt. Hoe dat verloopt blijkt uit de rekening Crediteuren: BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) - Hoofdstuk 2.3

41

Crediteuren

Naam: datum

jan. 1 jan. 2 jan. 4 jan.10

balans If 1 If 2 B3

omschrijving

Volgnr. debet

1

credit

12000 1600 900 1600

De rekening is credit geopend omdat deze schuld op de balans aan de creditkant stond. Méér schuld (de twee inkoopfacturen) hebben we daarom credit bijgeboekt. Mínder schuld (de betaling aan Bruko) moeten we dus debet afboeken. We breiden de boekingsregel voor schuld nu als volgt uit: REGEL VOOR SCHULD: méér schuld credit boeken mínder schuld dus debet boeken

OPDRACHT 23 a Vul op rekeningafschrift 3 het boekingsstempel in. • Mínder schuld aan crediteuren: dat boeken we debet/credit op de rekening Crediteuren (regel voor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ). • Mínder bezit aan banktegoed: dat boeken we debet/credit op de rekening Bank (regel voor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ). b Werk de twee grootboekrekeningen bij (Bijlage blz. 2 en 3).

42


Rekeningafschrift


BIC

ZAKENREKENING

bic

Rekeningnummer

IBAN

48.87.08.477

iban

Vorig saldo

Nieuw saldo

8.300,00

+/CREDIT 8.150,00



+/CREDIT 150,00

Boekdatum

Omschrijving

11-01

DOBBELMAN B.V., NIJMEGEN, FACTUUR 221202

1

Blad Volgnr.

001 4


0,00

Bedrag af (debet)

Bedrag bij (credit)

150,00 boekingsstu k. grootboekre

debet

k:

B4 credit

OPDRACHT 24 a Vul op rekeningafschrift 4 het boekingsstempel in. Weer een betaling aan een crediteur: • Welke grootboekrekening debiteren? (regel?) • Welke grootboekrekening crediteren? (regel?) b Werk de grootboekrekeningen bij.


43

2 4

boekingsregels voor opbrengsten en kosten

In de stomerij van Margo Schonebeek worden kledingstukken gereinigd en reparaties aan kleding verricht. De vergoedingen die zij daarvoor ontvangt noemen we de opbrengsten van het bedrijf. Deze opbrengsten zijn voor Margo haar inkomsten: haar eigen vermogen neemt daardoor toe. Daarnaast maakt Margo allerlei kosten: gas, water en elektriciteit, rentekosten, advertenties enz. Door de kosten neemt het eigen vermogen af. Omdat de opbrengsten en kosten van invloed zijn op het eigen vermogen, zou je verwachten dat die geboekt worden op de rekening Eigen vermogen. Nadeel daarvan is dat we dan tijdens en aan het einde van het jaar geen duidelijk overzicht meer hebben van de opbrengsten en kosten. Om die reden boeken we de opbrengsten en kosten op hulprekeningen van het eigen vermogen. Deze hulprekeningen worden in de praktijk resultatenrekeningen genoemd. (Zie blz. 3 van de Bijlage.)

2.4 1

HET BOEKEN VAN OPBRENGSTEN

Schonebeek laat haar klanten contant betalen. Aan het einde van elke week schrijft zij kasstukken uit voor de ontvangsten van de afgelopen week: KASSTUK

Ontvangen / Betaald

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

opbrengst reiniging eerste week 2013

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

900,–

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

K1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

boekingsstu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .debe . . . t . . . . . . . . . .credi . . .t. . . . . . . . . . . .

grootboekrek.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Datum: Paraaf:

44

5-1-2013 MS.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

BOEKINGSREGELS VOOR OPBRENGSTEN EN KOSTEN - Hoofdstuk 2.4

Uit dit kasstuk blijkt dat in de eerste week van 2013 totaal 900,– is ontvangen voor het reinigen van kleding. Het is duidelijk dat 900,– meer bezit aan kasgeld op de rekening Kasgeld moet worden gedebiteerd (regel voor bezit). Door de opbrengsten neemt het eigen vermogen van Margo toe met 900,–. Omdat het eigen vermogen credit op de balans staat (zie blz. 30), boek je een toename daarvan credit. We doen dat niet rechtstreeks op de grootboekrekening Eigen vermogen maar op een hulprekening, een resultatenrekening. Voor Schonebeek staan ze op blz. 3 van de Bijlage. De keuze daaruit is snel gemaakt: dat moet wel de rekening Opbrengst reiniging zijn. OPDRACHT 25 a Vul op kasstuk 1 (K 1) het boekingsstempel in. b Werk de beide grootboekrekeningen bij (Bijlage blz. 2 en 3). Uit het verwerken van dit kasstuk leiden we een nieuwe boekingsregel af: OPBRENGSTREGEL: opbrengsten credit boeken (toename eigen vermogen) OPDRACHT 26 • Vul op de kasstukken 2, 3 en 4 het boekingsstempel in. Doorhalen: • meer bezit aan kasgeld boeken we debet/credit op de grootboekrekening Kasgeld (regel voor bezit); • de opbrengsten voor het reinigen van kleding boeken we debet/credit op de grootboekrekening Opbrengst reiniging (opbrengstregel); • de opbrengsten voor kledingreparatie boeken we debet/credit op de grootboekrekening Opbrengst reparatie (opbrengstregel).


45

KASSTUK

Ontvangen / Betaald

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

opbrengst reparatie eerste week 2013

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

700,–

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .boe . . . king . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

grootboekrek.

sstuk:

K2

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . debe . . . t. . . . . . . . . . credi . . . t. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Datum: Paraaf:

5-1-2013 MS.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KASSTUK

Ontvangen / Betaald

KASSTUK

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

opbrengst reiniging tweede week 2013

Ontvangen / Betaald

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

opbrengst reparatie tweede week 2013

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.100,–

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

K3

600,–

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .tuk . . :. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

it . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .deb . . et . . . . . . . . . . .cred . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .boeki . . . . . ngsstu . . . . . . k: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . debet . . . . . . . . . . . . . credit . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

boekingss

grootboekrek.

Datum: Paraaf:

12-1-2013 MS.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

K4

grootboekrek.

Datum: Paraaf:

12-1-2013 MS.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

OPDRACHT 27 • Werk voor de kasstukken 2, 3 en 4 de grootboekrekeningen bij. 46


boekhouden in de praktijk

Recommend Documents