OP
WEG
NAAR
PASEN… 1
Beste ouders, De periode voor Pasen! Heldere en lichte kleuren voeren de boventoon. Geel! Licht! De lente komt eraan! De winter is voorbij! Op het platteland branden op tweede paasdag hier en daar grote paasvuren. Het oude snoeihout van de winter wordt opgebrand. Maar het heeft ook iets van een vreugdevuur. Het nieuwe leven komt er immers aan! Paaseieren zijn er in vele soorten, kleuren en maten. Rond Palmzondag heeft de bakker zijn “broodhaantjes”. Speciale paasliederen hoor je niet. Het paasontbijt op eerste paasdag; de uitjes op tweede paasdag of een korte vakantie horen er voor menigeen helemaal bij. Bloemwinkels en tuincentra verkopen al lang weer hun bloembollen en vroegbloeiende planten. De kaalheid is voorbij! De zomer komt eraan! Iedereen loopt er weer bij op z’n “paasbest” bij… Zo ziet de dagelijkse werkelijkheid eruit, maar wat is de achtergrond van dit alles? We willen de kinderen bekend maken met de achtergronden van bijzondere dagen, voorafgaand aan het paasfeest. Niet alleen de paashaas en de paaseieren staan centraal, maar vooral ook: De betekenis van carnaval, de vastentijd, Palmzondag, Witte Donderdag, Goede vrijdag, Paaszaterdag en Pasen. Met dit overzicht willen we alle ouders graag informeren, zodat het duidelijker is, wanneer uw kind hiermee thuiskomt. Voor eventuele vragen kunt u altijd bij de leerkracht terecht. Met vriendelijke groeten, Het team en de paaswerkgroep.
2
CARNAVAL Op de elfde dag van de elfde maand begint de voorbereiding voor carnaval. Dan wordt Prins Carnaval gekozen……. om 11 minuten over 11! Samen met zijn Raad van Elf moet hij ervoor zorgen, dat het komende carnaval een geweldig feest wordt. Elf (11) is het getal van de gekken. 11 november (de 11e van de 11e) is de gekkendag en carnaval is het feest om gek te doen; om te ‘faseln’. 1 en 1: twee enen naast elkaar, is net als het dragen van maskers en vermommingen. Deze zorgen er namelijk voor, dat je aan iemand kunt zien of hij een boer, een ambachtsman, een artiest, of wat dan ook, is. Iedereen is dus gelijk tijdens deze feestdagen. Van het woord ‘faseln’ is afgeleid: ‘bazelen’ en ‘onzin uitkramen’, maar ook de woorden ‘vasten’ en ‘vastenavond. In de oudheid vierden de Grieken en Romeinen eind februari een driedaags feest ter ere van hun wijngoden Dionysus en Bacchus. De feestvierders zongen, dronken en dansten tot ze erbij neervielen! Er waren optochten, waarbij afbeeldingen van de wijngoden werden rondgereden op een speciale kar; in het Latijn een ‘carrus navalis’. Hiervan zou het woord carnaval afgeleid kunnen zijn. Het is ook mogelijk, dat het woord ‘carnaval’ is afgeleid van de Latijnse term ‘carna vale’, wat ‘vaarwel vlees’ of ‘vlees tot ziens’ betekent. Voor de Christelijke jaartelling vierden de Romeinen, naast het feest ter ere van hun wijngoden, tevens een feest ter ere van Faunus, de god van het platteland. Ook Faunus is het symbool van drinken, feestvieren en dansen. Met dat feest van toen; het carnaval van nu, werd de komst van de lente gevierd. Op vastenavond wordt de viering van het ‘carnaval’; het ‘carna vale’; het ‘vaarwel vlees’ beëindigd. Ook het ‘carna levere’; het ‘vlees opruimen’ was hier van toepassing. Dat zou nodig zijn, omdat koelkasten en vrieskisten nog niet bestonden. Vlees kon in die tijd alleen een periode goed blijven door het te zouten, te roken, te drogen of koel te bewaren. Zes weken echter is daarvoor te lang. Bovendien wordt het in de vastentijd warmer, zodat het vlees sneller bederft.
3
Het kon natuurlijk niet anders, dan dat aan het begin van zo’n lange periode van onthouding eerst het leven gevierd moest worden. In alle uitbundigheid! Eerst een paar dagen volop genieten en dan……. De ernst van bezinning en inkeer. AS-WOENSDAG In streken, waar het gangbaar is om carnaval te vieren, wordt op aswoensdag, vaak onder het genot van een (broodje) haring, nog even teruggeblikt op het voorbije feest! Dit zogenoemde “haringhappen” stamt uit de tijd, dat tijdens de vasten geen vlees, maar wel vis mocht worden gegeten. Het begin van de vastentijd; de periode van voorbereiding op het paasfeest. De ooit groene buxustakjes, die een jaar eerder met Palmzondag zijn meegegeven, worden vlak vóór aswoensdag verbrand. Zo eindigt de ‘óude mens’. Met de as van de takjes, vermengd met wat water (als teken van leven), krijgen de gelovigen een kruisje op hun voorhoofd. As als teken van vergankelijkheid……. je wordt daaraan herinnerd en zo met beide benen weer op de grond gezet! Als teken van spijt, berouw en vasten is het gebruik van as in de bijbel algemeen bekend. In de vroege Middeleeuwen werden zondaars op aswoensdag tijdens een indrukwekkende plechtigheid met gewijde as bestrooid. Daarna werden zij door de priester naar de deur geleid en de kerk uitgestuurd. (Evenals de eerste mensen: Adam en Eva, die, vanwege hun zonde, uit het paradijs werden verdreven.) De boeteling strooide zich as over het hoofd. Vaak ging hij daarbij gehuld in een zak, die als boetekleed werd gedragen. Vandaar de uitdrukking: ‘in zak en as zitten’. Het ‘askruisje’ is voor de gelovige een teken, dat hij een tijd van bezinning en bekering ingaat. Terwijl de priester het askruisje zet, zegt hij doorgaans tegen iedere persoon afzonderlijk: “Gedenk, mens, dat je stof bent en tot stof zult wederkeren”. Of: “Bekeer u en leef volgens het Evangelie”.
4
Naast de herinnering aan de vergankelijkheid van ons leven, is daarnaast de as door het vuur gezuiverd…. De palmtakjes van het voorgaande jaar zijn hiervoor verbrand. Het “gezuiverde” as is een symbool van de “zuivering van onze zonden”. Het askruisje is een zichtbaar teken van de verbondenheid met het lijdensverhaal. VASTEN / VEERTIGDAGENTIJD Velen van ons zijn vertrouwd met een aantal gebeurtenissen en feesten, die elk jaar op dezelfde dag of in dezelfde tijd van het jaar gevierd worden. Deze feesten zijn nauw verbonden met onze christelijke godsdienst. De oorsprong van deze feesten moeten wij echter zoeken bij de natuurvolken. Voor hen waren deze feesten een uiting van iets, dat ze diep in zichzelf beleefden en van waaruit ze leefden. De natuurvolken leefden nog dicht bij de natuur. Ze waren voor hun dagelijks brood aan de gang van de seizoenen overgeleverd. In de winter hebben donkere nachten het voor het zeggen (weinig licht en warmte) en dat stond voor hen gelijk aan de dood. De zomer (veel licht en warmte) betekende voor hen: leven! De lente is hierin een keerpunt. De zon wordt geleidelijk weer voelbaar en zichtbaar op aarde. De natuurvolken bereidden zich voor op de lente door zichzelf in ieder geval vrij te maken van duistere nachten en machten. Zij vastten daarom. De herdenkingen van de dood en de verrijzenis van Jezus van Nazareth lijken een beetje op winter (duisternis en dood) en zomer (licht en warmte). De christenen konden met deze voorbeelden de dood en de verrijzenis van Jezus duidelijker uitleggen. Met het paasfeest zelf, namen de christenen óók de tijd van het jaar over. Jezus, licht van de wereld en bron van leven, lijkt op de zon; op licht en warmte. En die ommekeer begint in de lente: nieuw leven! De vastentijd voor dat feest bestond vroeger uit: het je ontzeggen van een aantal aardse zaken. Het niet meer eten van vlees; het minder eten en later ook: het minder snoepen. De mens realiseerde zich dan, dat hij zich niet te zeer moet binden aan aardse zaken. Daardoor ontstaat er meer ruimte voor anderen om je heen, maar ook meer ruimte voor je eigen bezinning.
5
Hierin is door de jaren heen veel veranderd. Alleen aswoensdag en Goede Vrijdag zijn nu nog vastendagen, waaraan een aantal mensen zich houdt. Er wordt vooral een bijdrage gegeven aan de plaatselijke of landelijke vastenactie om zo solidair te zijn met de derde wereld. Een persoonlijke bezinning over je eigen leven staat in de vastentijd ook in de aandacht. Jezelf eens wegcijferen om wat meer ruimte te maken voor je medemens en de moeite doen deze wat beter te begrijpen is ook belangrijk. Om je heen kijken en soms zien, wat je kunt doen. Aan het genoegen nemen met minder en de bestaansmiddelen eerlijker verdelen, wordt aandacht besteed. Met de natuurlijke rijkdommen van de aarde zoals hout en olie, moet voorzichtiger worden omgesprongen, zodat juist de mensen aan bod komen, die daarop recht hebben. We moeten oog hebben voor een mondiale samenleving. Geen overmatige consumptie met daaraan verbonden dierenleed en geen uitbuiting van de derde wereld. De wereld, dicht om ons heen en ver weg, zou leefbaarder mogen en moeten zijn. De veertigdagentijd is een periode van voorbereiding op Pasen. Een tijd van bezinning en ommekeer. De katholieke term is vastentijd en in protestantse kerken wordt deze periode van zes weken ook wel de lijdenstijd genoemd. Geteld vanaf aswoensdag zijn het meer dan 40 dagen, maar de zes zondagen in deze periode worden niet meegeteld, omdat zondag een dag om te vieren blijft. Het getal 40 wijst naar belangrijke gebeurtenissen in de bijbel. Mozes bijvoorbeeld; de man, die in opdracht van God het volk Israël bevrijdde uit de slavernij van Egypte, bracht 40 dagen door op de berg Sinaï. Daar ontving hij van God leefregels voor het volk: de tien geboden. De tocht van het volk Israël door de woestijn nam 40 jaar in beslag en de bezinningstijd, die Jezus aan het begin van zijn werk in eenzaamheid doorbracht, duurde 40 dagen. PALMZONDAG Palmzondag wordt ook wel Palmpasen- of Passiezondag genoemd. Het is de laatste zondag in de veertigdagentijd en het is tevens de eerste dag van de Goede Week. Op die dag trok Jezus Jeruzalem binnen als nederige koning.
6
Geen trotse koning te paard met een overwinningsleger, maar Jezus kwam als een mens op een eenvoudige ezel, omgeven door zijn vrienden; zijn leerlingen; zijn apostelen. Toen de mensen Jezus zagen aankomen, begonnen ze te juichen en te roepen: “Hosanna voor onze koning!” wat betekent: “Gezegend Hij, die komt!” Ze trokken de palmtakken van de bomen om naar hem te zwaaien en legden zelfs mantels op de straat. Daarover moest Jezus gaan; net als een koning. Maar de leiders (de hogepriesters en Farizeeën) van de stad waren kwaad en vreesden voor hun macht. Jezus kwam altijd op voor mensen die alleen stonden; mensen met een zwakkere positie in de maatschappij. De aanhang, die daardoor ontstond, werd door de stadsleiders niet geaccepteerd. Palmzondag is een zondag met twee gezichten, want op deze dag begint immers ook de goede of stille week, waarin het lijden van Jezus centraal staat. Werd Jezus eerst toegejuicht; een paar dagen later zou er geroepen worden: “Kruisigt Hem!” (Op deze dag zijn vaak uitvoeringen van de Mattheüs- of Johannes-passion van Johann Sebastiaan Bach). Toen Jezus bij de tempel kwam om te bidden, zag Hij, dat er veel marktkraampjes waren en dat er gehandeld werd in geld en goederen! En dát op het plein voor de tempel! Jezus werd zó boos, dat Hij de mensen wegjoeg! De rust keerde weer. De hogepriesters en de Farizeeën echter waren bang, dat die rust maar even zou duren, en ze besloten om Jezus die week nog gevangen te nemen. Al in de vierde eeuw werd de intocht in Jeruzalem gevierd met een processie. De Palmpasen-processie vond langzaam maar zeker ook in het westen een ingang, maar verdween daarna weer, en bleef alleen in de kerken bestaan. In de huidige kerkelijke viering van Palmzondag neemt de processie dus nog altijd een centrale plaats in. Vaak door kinderen met hun palmpaasstokken. De palm- of buxustakken, die de aanwezigen in hun hand hebben, worden gezegend en besprenkeld met wijwater. De gewijde takken worden na de viering mee naar huis genomen, waarna ze door sommige mensen nog achter het kruisbeeld worden gestoken. Reeds lang bestaat de overtuiging, dat er van de gewijde takken een beschermende werking uitgaat op huis en haard. Op sommige plaatsen bestaat nog de gewoonte om ook de akker te “palmen”, door takjes in het midden en in de vier hoeken van het veld te steken.
7
De palmpaasstok is nauw verbonden aan heidense vruchtbaarheidsfeesten, waarmee vroeger, bij het aanbreken van de lente, het nieuwe leven in de natuur werd gevierd. Jong groen kondigde het voorjaar aan! De cirkel, die vroeger om de palmpasenstok zat, symboliseerde de kringloop van het jaar en van het leven. De kruisvorm verwijst naar het lijden en sterven van Jezus op Goede Vrijdag. De groene takjes verwijzen naar Jezus’ intocht in Jeruzalem, waar de mensen zwaaiden met palmtakken. Omdat er in Nederland geen palmen groeien, worden in plaats daarvan takjes van buxusstruiken gebruikt. De haan heeft een dubbele betekenis. Enerzijds verwijst hij naar Petrus, één van de leerlingen van Jezus. Toen Jezus gevangen genomen was, zei Petrus tot drie keer toe, dat hij Jezus niet kende. Nadat hij hem dus tot driemaal toe had verloochend, kraaide de haan. Anderzijds maakt de haan de nieuwe dag bekend. Hij kraait als de zon opgaat en roept mensen om op te staan. Het brood (tarwe), waarvan het haantje gemaakt is, zegt iets over kiemkracht en dus het nieuwe leven, maar doet ook denken aan Witte Donderdag. De eitjes aan de palmpaasstok wijzen op het nieuwe leven. De liturgische kleur van de afgelopen veertigdagentijd was paars. De liturgische kleur van Palmzondag is rood. Rood is een koningskleur.
Passiebloem (het symbool voor de veertigdagentijd) Passiebloemen (passiflora) vind je in allerlei spectaculaire vormen en kleuren. De meest voorkomende is de blauwe passiebloem, die symbool staat voor de lijdenstijd; de tijd vóór Pasen. In het Latijn betekent ‘passio’: ‘lijden’.
8
Het vijftallige blad symboliseert de hand van de beul, maar óók de vijf werelddelen, waarin het christendom is verkondigd. De gedraaide ranken hebben de vorm van gesels, waarmee Jezus werd geslagen. Als de bloem open is, zie je drie kelkjes, die verwijzen naar de drie Maria’s bij het graf. De kelkjes verwijzen ook naar de heilige drie-eenheid: God, Jezus en de heilige Geest. Er zijn tien bloemblaadjes. Dat kunnen de leerlingen van Jezus zijn. Twaalf apostelen minus Judas (die Jezus verraadde) en Petrus (die Jezus verloochende). Of het zijn de tien geboden, die Jezus volledig naleefde. De roodgevlekte bijkroon herinnert aan de bebloede doornenkroon. De stamperdrager symboliseert de rechtopstaande kruispaal. Het vruchtbeginsel staat symbool voor de spons, die in azijn werd gedompeld. De drie stempels van de bloem zeggen iets over de drie spijkers, waarmee Jezus aan het kruis werd geslagen. Tenslotte komt de kleur paars-blauw overeen met de kleur paars, die in de kerken wordt gebruikt tijdens de lijdenstijd. Het is de kleur van inkeer, boete en bezinning. WITTE DONDERDAG Witte Donderdag is in het katholieke Paasfeest een belangrijke dag. De dag is vernoemd naar zijn liturgische kleur. “Wit” staat voor: “goed”, “vreugdevol” en “heilig”. Op Witte Donderdag gaf Jezus aan twee van zijn leerlingen de opdracht een Joodse paasmaaltijd voor te bereiden. Het zou Zijn Laatste Avondmaal worden. Tijdens de maaltijd brak Jezus het brood en gaf het aan zijn leerlingen met de woorden: “Neem en eet; dit is mijn lichaam”. Ook gaf Hij hen de wijnbeker met de woorden: “Drink hier allen uit, want dit is mijn bloed, voor allen vergoten. Doe dit en denk steeds aan Mij”. In de kerk horen we tijdens de mis nog telkens deze woorden. Jezus zegt, dat de leerlingen later, wanneer zij alleen de maaltijd gaan vieren, aan Hem moeten denken; aan al het werk, dat Hij deed tijdens zijn leven, maar vooral ook, dat ze Zijn voorbeeld moeten doorgeven aan de mensheid. Zo worden op Witte Donderdag twee sacramenten ingesteld: de Eucharistie en het priesterschap. Tijdens het paasfeest herdenken de Joden, dat hun voorvaderen door God uit de slavernij van Egypte werden geleid.
9
Vóór de vlucht uit Egypte was er geen tijd om brooddeeg te laten rijzen. Er werd ongedesemd brood gegeten; dat is brood dat niet met zuurdeeg (enigszins verzuurd deeg, dat dient als gist) bereid is. De broden zijn dus plat. Vóór het Laatste Avondmaal waste Jezus zijn voeten van zijn leerlingen, als toonbeeld van nederigheid. Eigenlijk was dit het werk van de knechten. Maar Jezus wilde zijn leerlingen leren, dat je zelf ook dienstbaar moet zijn aan de ander en dat je je niet de minste hoeft te voelen, wanneer je écht iets (soms iets moeilijks) voor een ander over hebt. Jezus gaf daarmee zijn vrienden het gebod: “Heb elkaar lief, zoals ik jullie liefheb”. Ook vertelde Jezus tijdens de maaltijd, dat één van zijn leerlingen Hem aan de soldaten, die Hem gevangen wilden nemen, zou overleveren. Het was Judas. Direct na de maaltijd gingen de leerlingen en Jezus naar de Olijfberg, even buiten Jeruzalem. Zij kwamen bij het landgoed van Getsémané en Jezus wilde Zijn Vader om kracht vragen. Hij verzocht drie van zijn vrienden: Petrus, Jacobus en Johannes, om met Hem te waken. Zij slaagden er echter niet in, om wakker te blijven. Tot driemaal toe vond Hij hen in slaap. Later op de avond werd Jezus gevangen genomen door soldaten, die gestuurd waren door de hogepriesters. Judas had Hem aangewezen en afgesproken: “Die ik kus, Hij is het!” Petrus, één van Jezus’ leerlingen, was ook bang om te worden opgepakt. Daarom ontkende hij tot drie keer toe, dat hij bij Jezus hoorde. “Ik ken die man niet!” riep hij. Na de derde keer kraaide de haan. Jezus had Petrus al gezegd, dat dit zou gaan gebeuren, maar Petrus wilde hier niets van weten. Petrus besefte nu, wat hij had gedaan en was hier erg verdrietig over. GOEDE VRIJDAG Op Goede Vrijdag staan het lijden en sterven van Jezus centraal. Toch spreken we over Goede Vrijdag. Het woord “goede” herinnert er namelijk aan, dat Jezus is gestorven om ons van onze zonden te verlossen.
10
Op de vraag waaróm Jezus de kruisdood moest sterven, is niet altijd een eensluidend antwoord te geven. Jezus stierf voor onze zonden. De dood van Jezus was Gods plan om de wereld te redden. Jezus, deze naam betekent: “God redt”, was zich daarvan bewust. Hij offerde zich op. Hij onderging de doodstraf als plaatsvervanger voor de mensheid. Jezus’ dood is niet voor niets geweest. Zijn liefde voor zijn God en voor de mensen; zijn radicaal anders zijn; werden niet verdragen en dat leidde tot valse beschuldigingen en uiteindelijk tot de dood door kruisiging. Maar een dergelijke manier van leven was niet stuk te krijgen en verdient navolging. De volgelingen van Jezus hadden er heel wat voor over om zijn verhaal niet te laten uitsterven! De Joodse hogepriesters beschuldigen Jezus van Godslastering. Als Joden mochten zij Hem niet ter dood veroordelen en daarom leverden zij Hem uit aan de Romeinse stadhouder Pilatus. Het viel Pilatus zwaar om Jezus te veroordelen. Hij zag geen schuld in deze zogenaamde “Koning der Joden”. Hij liet de Joden zelfs kiezen tussen de vrijlating van Jezus of die van de gevreesde rover Barabbas. De menigte koos Barabbas. Daarop liet Pilatus Jezus geselen, tooide hem met een doornenkroon en een purperen mantel en toonde Hem aan het volk. De menigte riep toen dreigend: “Kruisig Hem!” Uiteindelijk gaf Pilatus toe. Jezus zou aan het kruis ter dood worden gebracht. De kruisiging zelf was een Romeinse straf, uitgevoerd op last van de stadhouder Pilatus. Hij ‘waste zijn handen in onschuld’, maar dat doet niets af aan zijn betrokkenheid. Gelaten wast de Romein zijn handen, terwijl hij zegt: “Ik ben onschuldig aan dit bloed.” Hier komt deze uitdrukking: “zijn handen in onschuld wassen” vandaan. Jezus begon zijn tocht naar Golgotha, de schedelvormige berg (letterlijk: schedelplaats), die even buiten de stad lag. Simon van Cyrene, een toeschouwer, werd ingeschakeld om het kruis voor Jezus te dragen. Nadat Jezus aan het kruis was genageld, dobbelden de soldaten om zijn gewaad. Jezus had dorst en daarom bracht men een spons, gestoken op een rietstengel en gedrenkt in azijn, naar zijn lippen. Jezus stierf aan het kruis, terwijl Hij zei: “Het is volbracht.”
11
Op dat uur werd de zon verduisterd, de aarde beefde en het voorhangsel van de Joodse tempel scheurde doormidden. Tegen de avond werd Jezus in een graf gelegd, dat was uitgehouwen in een rots. Er werd een steen voor de ingang gewenteld. Het lichaam van Jezus was in linnen doeken gewikkeld. Op goede vrijdag, ’s middags om drie uur, het uur dat Jezus sterft, wordt er in kerken een processie langs de kruisweg gelopen. Dat zijn de veertien staties, waarop het lijden van Jezus is afgebeeld. Alles binnen is kaal; de versieringen en bloemen zijn weggehaald. Ook de paaskaars is gedoofd. PAASZATERDAG Paaszaterdag, ook wel stille zaterdag genoemd, is de zaterdag, die voorafgaat aan Pasen. Het is een dag van bezinning. Jezus was door zijn volgelingen begraven. Alles leek nu voorbij. Er werden door de hogepriesters Romeinse wachters bij het graf opgesteld. Niemand mocht in de buurt komen. Aan het einde van deze dag, in de vroege avond, begint de Paaswake in het verduisterde kerkgebouw. De donkere ruimte wordt gevuld met het Licht van Jezus. De nieuwe paaskaars wordt aangestoken aan het paasvuur en vervolgens laten de aanwezigen hun eigen kaars branden met het licht van de paaskaars. De ruimte wordt langzaam maar zeker steeds sterker verlicht. Tijdens de paaswake staat het Licht centraal. Jezus noemde zichzelf: “Het licht van de wereld.” Voor het eerst na 40 dagen zingt men weer het ‘halleluja’. Uit de Bijbel wordt gelezen over de schepping. In het verhaal van de uittocht wordt, de tocht van het volk van Israël door de Rode Zee, herdacht. Tijdens het Paasfeest speelt water ook een grote rol. Water is het symbool van nieuw leven en groeikracht. Het water wordt gezegend en er is aandacht voor het sacrament van het Doopsel. Ook door het Doopsel begint “Nieuw Leven”. Het komt dan ook regelmatig voor, dat er kinderen, en soms volwassenen gedoopt worden tijdens de Paaswake.
12
PASEN Viering van het feest van de opstanding of verrijzenis van Jezus; de overwinning op de dood. De paasklokken worden geluid. Ons woord Pasen komt van Pesach en duidt het Joodse paasfeest aan. Dat was een lentefeest, waarmee de Joden de bevrijding van de slavernij in Egypte vierden. Het Christelijke Pasen wordt gevierd op de zondag, die volgt op de eerste volle maan na het begin van de lente. Pasen valt daardoor op zijn vroegst op 22 maart en op zijn laatst op 25 april. Op Paaszondag gingen enkele vrouwen in alle vroegte naar het lege graf. Tot hun verbazing troffen zij een open graf aan. Zij gingen naar binnen en zagen een jongeman zitten in een stralend wit gewaad. Zij schrokken, maar hij sprak: “Wees niet bang. Jullie zoeken Jezus van Nazareth, die gekruisigd is. Hij is niet hier. Hij is verrezen. Kijk maar naar de plaats, waar ze Hem hadden neergelegd. Ga nu en breng deze boodschap aan zijn leerlingen en aan Petrus.” Uit het donker en de stilte van het graf ontstaat een nieuw begin: de opstanding uit de dood. “Opgestaan”, zegt de Bijbel. Ongeloof was er, óók bij zijn leerlingen. Wie kon dit nu begrijpen? Maar het leven dat goed is, leven van God, láát zich niet vernietigen. Liefde is sterker dan de dood. Met Pasen vieren we, dat het licht weer voluit schijnt temidden van de mensen. De paaskaars staat symbool voor de opstanding van Jezus en brandt daarom in veel kerken het hele jaar door in alle diensten. Elk groot feest duurt volgens de joodse traditie, zoals beschreven in de Bijbel, acht dagen lang. Zo ook het feest van Pasen. Op de achtste dag wordt het feest ‘gesloten’ en gaan zoals vermeld: ‘de luiken’ dicht rond het paasfeest. Deze dag wordt beloken Pasen genoemd. Men gedenkt de verschijning van Jezus aan de ongelovige Thomas; één van zijn leerlingen. Hij was er niet bij, toen Jezus op die eerste paasdag aan zijn vrienden verscheen. Hij zei, dat hij pas geloofde, dat Jezus weer leefde, als hij Hem kon zien en de littekens op zijn lichaam kon voelen. Een week later verdwenen zijn twijfels, toen hij Jezus inderdaad zelf zag.
13
14
WAT VIER JE MET HEMELVAART? Veertig dagen na Pasen is het Hemelvaartsdag (dit jaar op donderdag 2 juni). Deze dag is meer dan alleen maar een welkome vakantiedag midden in de week. Het is veertig dagen na Pasen en omdat Pasen altijd op een zondag valt, betekent dit, dat Hemelvaartsdag altijd op een donderdag valt. Met Pasen is Jezus verrezen. Hij leeft; is niet meer dood. Vervolgens verschijnt Hij vaak aan zijn leerlingen. De leerlingen herkennen Hem aan het “breken van het brood” en door wat Hij de leerlingen vertelt. Daarvan staan voorbeelden in de Bijbel: • Het Emmaus-verhaal is zo’n beetje het meest bekende verhaal. Jezus loopt tussen twee van zijn leerlingen in en zij herkennen Hem, wanneer Hij het brood breekt. • Het verhaal van de ongelovige Thomas. Pas wanneer hij, nadat Jezus verrezen is, de wonden van Jezus kan aanraken, wil hij geloven. En dan komt het moment dat Jezus definitief naar Zijn Vader in de Hemel gaat. Niet langer verschijnt Hij aan zijn leerlingen. “Terwijl de leerlingen naar boven kijken, wordt Hij aan hun zicht onttrokken door een wolk,” staat in het evangelie. Daarna zien ze hem niet meer. (Naar Joods gebruik is “de hemel” een naam voor de “goddelijke werkelijkheid”, waar wetten van tijd en ruimte niet gelden.) Volgens de Bijbel is Jezus tot veertig dagen na Pasen, na zijn opstanding, verschenen aan zijn leerlingen. Een uitleg van die “veertig dagen” is, dat Jezus tijdens zijn leven veertig dagen in eenzaamheid in de woestijn heeft doorgebracht en dat zijn leerlingen die tijd nu als het ware terugkrijgen. In de Middeleeuwen doofde men op Hemelvaartsdag de paaskaars, een grote kaars die, in kerkdiensten het hele jaar door, brandt. Het doven van de kaars was een symbool van Jezus’ terugkeer naar God. Ook werden kruisbeelden van Jezus met een touw naar boven opgetrokken, om de hemelvaart zo aanschouwelijk mogelijk te maken. Tegenwoordig wordt benadrukt, dat Jezus nog steeds “in de geest” aanwezig is. Daarom blijft nu de paaskaars gewoon branden. De belangstelling voor het vieren van de hemelvaart van Jezus is niet groot. Mensen gaan “dauwtrappen”, of er gewoon op uit! Dauwtrappen is een restant van een oeroud voorjaarsritueel. Vanouds werd dauw beschouwd als een goddelijk verschijnsel. Men schreef er een genezende werking aan toe.
15
HEMELVAART (het verhaal) Veertig dagen lang hebben de apostelen Jezus nog gezien. En ook met Hem gesproken. Het was een fijne tijd! Ze hadden Hem immers teruggekregen, toen ze dachten dat Hij dood was. Kon het maar altijd zo blijven! Zijn vrienden begrepen, dat ze eens afscheid van Hem zouden moeten nemen. Maar ze hoopten toch, dat Hij eerst koning over zijn volk Israël zou worden. Dan zou iedereen Hem eer bewijzen! Maar ze durfden er niet met Hem over te praten. Onder elkaar durfden ze dat wel. Misschien begon Jezus er op een dag zelf wel over. Op een keer leek het of dat gebeuren zou. Ze zaten met elkaar aan de maaltijd. Jezus was er ook bij. Opeens zei hij: “Jullie moeten allemaal hier in Jeruzalem blijven. Want het kan zijn, dat ik jullie nodig heb. Dan zal alles gebeuren, wat ik jullie beloofd heb. Jullie zullen flinke mensen worden, die nergens bang voor zijn. Daar zal ik voor zorgen. Ik zal je kracht geven.” Toen durfden ze ook te spreken. “Heer,” zeiden ze, “komt dan eindelijk het rijk waar U koning zult zijn? En mogen wij u dan daarbij helpen? Wanneer komt dat koninkrijk? En waar?” Op al deze vragen kregen ze van Jezus geen antwoord. “Ben flink en dapper, óók als ik niet meer bij je ben,” zei Hij. “Daar komt het op aan!” Na die maaltijd nam Jezus zijn vrienden mee naar de Olijfberg, die dicht bij Jeruzalem lag. Op de top gekomen bleef Hij staan. “Nu ga Ik van jullie weg,” zei Hij. “Maar jullie moeten alle mensen over Mij vertellen.” In een grote wolk verdween Jezus als in de mist. Zijn vrienden zagen Hem niet meer. Ze bleven naar de hemel staren, terwijl Hij wegging. Twee mannen in stralend witte kleren stonden bij hen en zeiden: “Wat staan jullie daar naar de hemel te kijken? Jezus, die nu niet meer bij jullie is, zal eens op dezelfde manier terugkomen.” Dat was wel een fijne boodschap, maar de apostelen waren toch teleurgesteld. Ze zouden kracht ontvangen, had Jezus gezegd. Maar wanneer dan? Ze voelden er nog niets van. Het waren geen flinke, dappere apostelen, die naar Jeruzalem terugkeerden. Ze waren bang en somber, omdat Jezus van hen was weggegaan. “Wij zullen nooit kunnen doen, wat Hij ons opgedragen heeft,” dachten ze. “Was Hij nog maar bij ons!” Ze hadden echter nog niet begrepen, dat Jezus hun Koning was, ook al konden ze Hem niet meer zien…
16
WAT VIER JE MET PINKSTEREN? De pinksterbloem; het Pinkpopfestival; het lied: “Op een mooie pinksterdag….” Het is allemaal bekender dan de betekenis van het pinksterfeest. Volgens de Joodse wetten moesten er op de vijftigste dag na Pesach (dat is het Joodse Paasfeest) nieuwe offers voor God worden gebracht. De vijftigste dag is belangrijk: 7x7 dagen (7 weken)…(49 dagen) zijn dan voorbij gegaan. Zeven is het symbool van Gods aanwezigheid, het volmaakte getal. Het wekenfeest was een vrolijk oogstfeest. De opbrengst van de oogst werd gedeeld met de armen en de vreemdelingen. Na de verwoesting van de tempel in Jeruzalem (in 70 na Christus), kreeg het Wekenfeest een nieuwe betekenis. Men gedenkt sindsdien ook het verbond, dat God met Israël heeft gesloten. Het delen van de oogst; het rechtvaardig zijn, wordt op deze manier nog versterkt. Aanvankelijk werd dit offerfeest dus Wekenfeest genoemd en later ontstond de naam Pinksteren, onder invloed van het Grieks; (Pentekostos = vijftigste in het Grieks). De leerlingen van Jezus waren bijeen in Jeruzalem en vanwege het Wekenfeest waren er veel gasten in de stad; ook uit de omliggende landen. Ineens kunnen de leerlingen voor iedereen verstaanbaar spreken over Gods daden. Een van de leerlingen, Petrus, houdt een toespraak, ook wel de eerste preek genoemd. Enige duizenden mensen worden gedoopt en dat wordt beschouwd als het begin van het christendom, de ‘geboorte’ van de kerk. De leerlingen van Jezus werden “vervuld van de Heilige Geest” en kregen de opdracht de boodschap van God wereldwijd te verspreiden. In het Hebreeuws en in het Grieks (de beide talen waarin de Bijbel oorspronkelijk is geschreven) betekent Geest: ‘adem’ en ‘lucht. Gods Geest is dus Gods adem en de wind kan tegelijkertijd de geest zijn, want doordat de wind deze Geest ‘aanblaast’, komt zij overal. Deze Geest werpt ook zijn vruchten af… wijsheid, kennis, geloof, elkaar begrijpen en onderscheid kunnen maken tussen goed en kwaad. Het Bijbelverhaal geeft al aan welk symbool met Pinksteren de grootste rol speelt: “tongen die op vuur lijken”. De uitdrukking: “in vuur en vlam staan” doet hier sterk aan denken. Nog steeds zijn er pinkstervuren, bijvoorbeeld op de Waddeneilanden. In kerkdiensten dragen kinderen soms zelfgemaakte kronen met vlammetjes erop, die het pinkstervuur moeten uitbeelden. De kleur rood staat symbool voor het vuur; de gloed en de warmte die de Geest verspreidt. De duif is ook symbool bij het pinksterfeest. De Geest wordt beschreven als een duif, die uit de hemel neerdaalt. De duif staat voor reinheid en vredelievendheid.
17
PINKSTEREN (het verhaal) Wat was het druk in Jeruzalem. Het was voor de Joden een groot feest, het Wekenfeest, dat zeven weken na het paasfeest werd gevierd. De stad was dan ook vol vreemdelingen. Die waren gekomen om het feest in de tempel mee te vieren. Dan zou er op de zilveren trompetten geblazen worden. En de twee eerst-gebakken broden van de nieuwe tarweoogst zouden aan God worden geofferd. Ook de moeders hadden het druk. De olielampen werden gevuld. Die moesten straks branden. De tarweoogst was binnen. Dus konden er, naar hartelust, koeken worden gebakken. Iedereen was blij; iedereen verlangde naar het feest. Alleen de apostelen zaten somber bij elkaar in de bovenzaal bij het tempelplein. Ze waren nog steeds niet flink en dapper geworden, zoals Jezus hen beloofd had! Er was veel vreemd volk in de stad. Maar ze durfden hen niet over Jezus te vertellen. En dat had Hij hen toch gevraagd. Stel je voor, dat de priesters ook hen gevangen namen! O, wat waren ze bang. Maar wat was dat? Wat begon het opeens hard te waaien! Alle deuren in het gebouw sloegen dicht. Ze keken elkaar verbaasd aan. Ieder zag boven het hoofd van de ander een schijnsel als van een vlam. Er gebeurde iets met hen! Opeens voelden ze geen angst meer. Ze waren moedig en flink. De kracht, die Jezus beloofd had, voelden ze echt. Nu dúrfden ze de mensen wel over Jezus te vertellen. Het was of ze in vuur en vlam stonden. Voor niemand waren ze nog bang! De mensen op straat hadden ook het geluid van de windvlaag gehoord. Er liepen veel mensen naar het huis waar de apostelen waren, want iedereen hoorde hen luid spreken. Ze vertelden over de grote dingen die Jezus gedaan had. Zelfs de vele buitenlanders, die andere talen spraken, konden hen verstaan. “Wat gebeurt er toch?” vroegen de mensen aan elkaar. Daar kwam een man naar buiten. Sommigen herkenden hem. “Dat is Petrus, die ook bij Jezus hoorde,” werd er gefluisterd. Was dát nu dezelfde man, die Jezus in de steek gelaten had? Daar staat Petrus. Hij is op een muurtje geklommen. Zo steekt hij boven de andere mensen uit. Hij spreekt hen toe. “Beste mensen. Luister naar mijn woorden. Jullie weten, dat Jezus hier in deze stad, is gedood. Maar deze Jezus was door God gezonden. Hij heeft ons laten zien hoe wij kunnen leven.
18
En ook hoe het leven anders kan worden, als wij Hem volgen. Kom mee! Doe mee! Dan maken wij van onze wereld een nieuwe wereld. Een nieuw Jeruzalem!” Stralend keek hij de mensen aan. De woorden kwamen zomaar vanzelf. “Jullie hebben Jezus willen doden!” riep Petrus verder. “Maar God heeft Hem weer levend gemaakt. Nu is Hij in de hemel. Daar is Hij, onze Koning, al kunnen we Hem niet zien.” Dát maakte indruk. Een man riep: “Wat moeten wij doen?” “Jezus dienen,” antwoordde Petrus. “Hoe moeten we hem dienen?” “Door hetzelfde te doen als wat hij deed.” Petrus zei nog veel meer. Het werd een hele lange toespraak. Ook de andere vrienden van Jezus gingen naar buiten toe; naar de mensen; de stad in! Ze herinnerden zich hoe Jezus voor hen leefde, en dat hielp hen. In Zijn Geest; op Zijn manier dus, vertelden ze vol vuur, waarin ze geloofden! Iedereen kon het horen en verstaan! Zelfs de vele buitenlanders in de stad keken verrast op en zeiden: “Wat krijgen we nou? Ook wij worden aangesproken en verstaan wat ze zeggen!” De mensen waren onder de indruk. Zoiets hadden ze nog nooit meegemaakt! Nog diezelfde dag kwamen bij de apostelen wel drieduizend mensen, die in Jezus waren gaan geloven en meer over Hem wilden weten. Ze zeiden: “Wij willen meedoen; geloven in God; proberen te zijn als Jezus en te leven in Zijn Geest!” Ze werden door de apostelen gedoopt. Deze mensen kwamen voortaan elke week bij elkaar om te praten over wat Jezus hen geleerd had. En zo ontstonden het christendom en de Kerk.
19
De toren van Babel Dit is een toren. Hij is nog niet af. ‘Het moet een hoge toren worden,’ hebben ze gezegd, ‘dan zal iedereen komen kijken. Ze zullen ons bewonderen omdat we zo knap zijn.
Ze zijn ijverig begonnen allemaal samen. De één sjouwt de stenen de ander bouwt en metselt de stenen één voor één op elkaar. De toren wordt hoger en hoger.
Het gaat een hele tijd goed totdat… er iets heel fout gaat. Want eigenlijk wil iedereen iets anders. De één wil een randje maken dat heel mooi uitsteekt, de ander wil hier een daar een mooi gekleurd steentje, weer een ander wil een raampje in de toren terwijl de vierde daar juist een balkonnetje wil maken. Het gaat allemaal fout want iedereen wil zijn zin doordrijven. Iedereen wil de baas spelen. Ze hebben vergeten om samen eerst een goed plan te bedenken. Een plan waar ze echt samen aan kunnen werken. Ze zijn eigenlijk zó maar begonnen, ieder met zijn eigen ideetjes. En nu gaat het verkeerd.
20
Er is geen saamhorigheid meer. Ze verstaan elkaar niet meer. Ja, die ruzie-woorden, die verstaan ze wel! Maar daar kun je geen toren mee bouwen. Die toren zal nooit afkomen! Tenzij…?! Toen ze de toren aan het bouwen waren, kwam er ruzie. Er heerste een slechte geest onder elkaar. Ze liepen weg en gingen uit elkaar. De toren kwam niet af. In de Bijbel kun je ook over zo’n toren lezen: Genesis 11, 1-9.
Waar vind je de geest? Waar vind je Gods Geest? Hij is overal waar leven is. Alles wat groeit en bloeit in de natuur, de beweging van sterren en planeten, eb en vloed, de golven van de zee, het stromen van het water. Het is alles Gods Geest. Het kind dat geboren wordt de mensen, die lopen en praten en zingen, je adem die in en uit gaat zonder dat je er iets voor hoeft te doen. De geest, het leven kun je niet pakken. Je merkt dat het er is. Je kunt ervan genieten, je kunt je verbazen, je kunt het onderzoeken, je kunt het zelf niet maken.
21
Trek deze duif een aantal keren over op een stukje papier. Knip ze daarna uit en vouw ze op de vouwlijntjes om.
