april dnb magazine nr. 2, 2010 dnb magazine Essay Herman Pleij over gezag Nieuwe toezichtvisie DNB

april

dnb magazine nr. 2, 2010

dnb magazine Essay Herman Pleij over gezag Nieuwe toezichtvisie DNB

02 / dnb magazine nr. 2, 2010

In dit nummer…

Vragen over de euro, pensioenen, banken of verzekeraars? Bel of mail de informatiedesk: t 0800 - 020 1068 (gratis) e [email protected] Neem eens een kijkje op www.dnb.nl

artikelen 16 / dnb magazine nr. 2, 2010

rubrieken

04 / Banktueel 06 / De mensen van het Frederiksplein: Martijn Schrijvers 11 / De wereld in cijfers: ‘Minder brillen verkocht’ 18 / Pakhuis nummer 4: ‘Met lege handen’ 27 /Podium: ‘Waarom krijgen de BES-eilanden de dollar?’ 31 / Va Banque: ‘Good Value en Soft Stuff ’ 34 / Profiel: Hong Kong 36 / Kunstpodium: Inti Hernandez

16/ Op weg naar het perfecte bankbiljet

38 / Seminars 40 / In Beeld

20/ Dossier: Cosmetica

28/ DNB in het spoor van de crisis


Centrale sturing in optima forma Karl Marx hief het zwaard en trachtte het kapitalisme neer te houwen. Een centraal geleide economie in plaats van al die ‘vrije jongens’ was zijn ideologie. Hoewel er links en rechts (vooral links) wat werd geëxperimenteerd met zijn gedachtegoed, bleef het uiteindelijk grotendeels bij een droom. De econoom Keynes pakte het verstandiger aan. Hij maakte zich sterk voor een milde vorm van kapitalisme, zeg maar ‘capita-

07/ Scherpere regels, scherpere blik In haar nieuwe ‘Visie DNB Toezicht 2010-2014’ trekt de Nederlandsche Bank lessen uit de kredietcrisis voor het prudentiële toezicht.

lism light’. Daarin is zeker plek voor een bescheiden sturende rol van de overheid, al was het maar om de al te scherpe kantjes van het harde kapitalisme af te vijlen. Maar ook Keynes, die overleed in 1946, kon niet bevroeden dat de rol van de overheid zo’n vlucht zou nemen. Door de kredietcrisis en de daarop volgende economische malaise. Voor bedragen die het bevattingsvermogen van een gemiddelde burger verre overstijgen, stimuleerde en stimuleert de overheid de economie. De rol van de overheid zal, als het economisch weer beter gaat, ongetwijfeld naar het in onze contreien traditionele model teruggaan: dat van relatieve buitenstaander, die zorgt voor een aantal voorwaarden waardoor de economie tot bloei kan komen. Zoals een stabiel politiek klimaat en een goed geschoolde burgerij. Daarbij hoort ook een financieel geletterde bevolking. Mensen die met hun portemonnee weten om te gaan, zich geen onrijpe knollen noch zure citroenen laten aansmeren als ze gewoon een gedegen hypotheek willen

12/ Essay: Ontzagwekkend gewoon Ontmaskering van loos gezag en holle autoriteit behoort tot de grondslagen van de democratie, meent cultuurhistoricus Herman Pleij. Er is volgens hem te weinig aandacht voor de tol die we daarvoor moeten betalen.

hebben. Op het vlak van de financiële geletterdheid zijn er tal van initiatieven, zoals ‘Wijzer in Geldzaken’ van het ministerie van Financiën, van harte ondersteund door DNB. Centrale sturing in optima forma. De redactie

banktueel


Wat je echt wilt weten Oh Crisis! Crisis in de kunst

Debat over de tucht van de markt

Kunst als antwoord op de vragen van eco-

werken die deze visie het beste onder-

nomen. De tentoonstelling ‘Oh Crisis!’

steunen. De werken, waaronder ‘Venice

in Huize Frankendael in Amsterdam

Piazzale Roma’ van Reinier Gerritsen (zie

draagt op een verrassende manier bij

af beelding), zijn van 1 april tot en met 28

aan de discussie over de oorzaak van de

april in Huize Frankendael te zien. Er zijn

financiële crisis. Dit met als uitgangspunt

ook lezingen en een debatprogramma aan

dat kunstenaars de werkelijkheid op een

de tentoonstelling verbonden, met als spre-

andere manier bloot weten te leggen

kers onder meer Jeroen Smit (auteur van

dan bijvoorbeeld economen en journa-

‘De Prooi’), Margriet Schavemakers (hoofd

listen. President Nout Wellink van de

collectie Stedelijk Museum) en Ad van

Nederlandsche Bank, president Saskia

Nieuwpoort (predikant van de Thomaskerk

Stuiveling van de Algemene Rekenkamer

aan de Zuidas).

en andere bestuurders is gevraagd naar

Meer informatie vindt u op de website

hun visie op de crisis en naar de kunst-

www.foundationfrankendael.nl.

Is de tijd rijp voor een hernieuwd even-

daarvan gaan er stemmen op voor een

wicht tussen staat en markt? Daarover

herwaardering van de rol van de over-

ging het debat dat de Nederlandsche Bank

heid in het oplossen en voorkomen van

op 9 april organiseerde. Door de kre-

allerhande economische problemen. Is er

dietcrisis wordt er weer volop nagedacht

behoefte aan een nieuwe vorm van indu-

over de rol van de staat in de economie.

striepolitiek? Wat mogen we verwachten

Er vindt een breed debat plaats over de

van het marktmechanisme? SP-prominent

werking van het marktmechanisme en

Jan Marijnissen en oud-AKZO-Nobel-

de vrijheden die de markt de afgelopen

topman Kees van Lede gingen met elkaar

jaren in het kader van deregulering en

in debat over deze en andere vragen.

zelfregulering genoot. In het verlengde

Cartoon: Beleggen in goud (pag. 33)

banktueel


Afscheid divisiedirecteur Tom Roos

man pur sang’, maar ook zijn menselijke kant. Groot waren bijvoorbeeld zijn inlevingsvermogen en inzet bij de uitvoering van het depositogarantiestelsel voor de rekeninghouders van DSB. Tom Roos meldde in zijn dankwoord onder meer dat hij bij DNB een organisatie had gevonden waar een ongelooflijke hoeveelheid intellect wordt gebundeld, om

Duisenberg School of Finance en Tinbergen Instituut bundelen krachten

Tom Roos, divisiedirecteur Toezicht

daar onmiddellijk aan toe te voegen dat

verzekeraars en trust- en geldtransac-

het door de geheimhoudingsplicht jam-

tiekantoren, is met pensioen gegaan.

mer is dat zo weinig mensen dit te weten

Tijdens een receptie in de Amsterdamse

komen. Tom Roos zal zich na zijn pen-

Amstelkerk nam hij afscheid van zijn vele

sionering met nog meer kracht inzetten

relaties en van de Nederlandsche Bank.

voor ontwikkelingswerk; projecten met

DNB-president Nout Wellink roemde niet

een financieel tintje kunnen zich blijven

alleen de kennis van deze ‘verzekerings-

koesteren in zijn warme belangstelling.

De Duisenberg School of Finance en het

gemeenschappelijke instituut voor econo-

Tinbergen Instituut hebben eind maart

misch onderzoek van de Universiteit van

een officiële samenwerkingsovereenkomst

Amsterdam, de Vrije Universiteit en de

gesloten. Beide instellingen werkten al

Erasmus Universiteit Rotterdam.

geruime tijd nauw samen, onder meer in

Zie voor meer informatie

de vorm van een onderzoeksmaster en

www.duisenbergschooloffinance.nl.

een PhD-programma. De bedoeling is het aantal activiteiten uit te breiden, zoals de organisatie van gastcolleges door vooraanstaande wetenschappers van universiteiten en beleidsinstellingen. Doel is om samen een brug te slaan tussen theorie en praktijk en om meer internationale toppers op het gebied van financieel onderzoek naar Nederland te halen. In december verhuizen beide instellingen naar het Symphonie-gebouw aan de Amsterdamse Zuidas. De Duisenberg School of Finance is in 2008 van start gegaan en richt zich op het creëren van een academisch topklimaat voor onderzoek en onderwijs op het gebied van financiële markten. Als een van de oprichters is DNB nauw betrokken bij het opstellen van het onderwijsprogramma. Het Tinbergen Instituut is het


de mensen van het frederiksplein

‘Met andere ogen naar jezelf kijken’ Medewerkers in de schijnwerpers. Deze keer: beleggingsexpert Martijn Schrijvers. Hij is nauw betrokken bij de technische assistentie aan een ontwikkelingsland. door Ellen Tolsma

Bij technische assistentie denk ik eerder

het IMF aan een aantal centrale banken

menteren, een afdeling risk management

aan een montagebedrijf dan aan een cen-

van het Eurosysteem, waaronder DNB, of

hebben, goede accountants in dienst heb-

trale bank. Wat is het precies?

een van ons een ontwikkelingsland zou

ben, et cetera. Daar gaan wij het land nu,

‘Vanuit onze maatschappelijke betrok-

kunnen helpen. Het gaat om een land

samen met het IMF, bij assisteren.’

kenheid geven wij praktische hulp aan

met redelijk wat deviezenreserves, maar

centrale banken in ontwikkelingslanden.

met onvoldoende capaciteit om deze te

Samenwerken met een ontwikkelingsland

Nadruk ligt op de uitwisseling van ken-

beheren. Ze zochten een centrale bank die

betekent ook omgaan met cultuurver-

nis en ervaring. Denk aan het geven van

het vermogensbeheer volledig over kan

schillen. Is dit bij jullie aan de orde?

workshops over internationale accoun-

nemen. Tijdelijk, want het land moet in

‘Ja, en daarom hebben we ook een work-

tantsregels of hulp bij het maken van

de toekomst het beheer weer zelfstandig

shop gevolgd bij het Koninklijk Instituut

betere statistieken. Niet alleen DNB,

kunnen doen.’

voor de Tropen. Van een expert in

maar ook de ECB en veel andere centrale

culturele verschillen kregen we alle do’s

banken van het Eurosysteem verlenen

Het lijkt me een interessante klus.

en don’ts te horen. Kun je bijvoorbeeld

technische assistentie.’

‘Inderdaad! Uiteindelijk hebben wij begin

iemand zomaar een hand geven? Is het

dit jaar de opdracht gekregen, waarschijn-

onfatsoenlijk om over politiek te praten?

Onlangs ging het om een verzoek van het

lijk omdat wij veel nadruk leggen op

Leuk, want je leert om met andere ogen

Internationaal Monetair Fonds (IMF).

risicomanagement en kennisoverdracht.

naar jezelf te kijken. We hebben ook

Kun je hier iets meer over vertellen?

Beleggen is veel meer dan zomaar wat

een aantal van de buitenlandse collega’s

‘Vaak vragen centrale banken ons om

kopen en verkopen. Het gaat ook om

een paar keer bij ons uitgenodigd voor

hulp. Dit keer kwam het verzoek van het

enorme bedragen, waar je geen fouten mee

trainingen. Zo kun je begrip voor elkaar

IMF. Het fonds heeft een eigen afdeling

mag maken. Daarnaast moet je, voordat je

krijgen en een vertrouwensband creëren.

voor technische assistentie op het gebied

zelf kunt beginnen met beleggen, mensen

Want samenwerken doe je niet alleen over

van vermogensbeheer. Eind 2008 vroeg

opleiden, systemen aanschaffen en imple-

de telefoon.’ •


Visie DNB Toezicht 2010-2014

Scherpere regels, scherpere blik

Een aanscherping van het toezichtkader, een sterkere instellingsoverstijgende blik en meer aandacht voor strategie en bedrijfscultuur van financiële instellingen: dat zijn de speerpunten van het toezicht van de Nederlandsche Bank.

In haar nieuwe toezichtvisie trekt DNB lessen uit de kredietcrisis voor het prudentiële toezicht: zij staat een aanscherping van het toezicht voor – in beleid en praktijk. Het is de tweede keer dat DNB een toezichtvisie publiceert. Deze bouwt voort op de ‘Visie DNB Toezicht 2006-2010’. De effectiviteit van het toezicht hangt grotendeels af van goede regelgeving. Het toezichtinstrumentarium is in aanloop naar en tijdens de kredietcrisis op een aantal punten onvoldoende gebleken. Dat geldt zowel voor de reikwijdte als de inhoud. Een oorzaak is dat toezichtregelgeving vaak achterloopt op de ontwikkelingen en de innovaties in de financiële sector. Ook is de tendens naar minder toezicht en lagere toezichtlasten te ver doorgeschoten. Zo heeft het financiële toezicht qua omvang en middelen geen gelijke tred gehouden met de grensoverschrijdende schaalvergroting van financiële instellingen. Aanscherping van het toezichtkader is daarom vereist. In internationaal verband werken regelgevers aan een verzwaring van de kapitaals- en liquiditeitseisen voor finan-ciële

door Robert Mosch

instellingen. Zodat instellingen meer buffers aanhouden voor de risico’s die ze nemen, bijvoorbeeld met handelsactiviteiten. Daarnaast gaat het Bazels Comité (het internationale comité van bankentoezichthouders) strengere eisen stellen aan de kwaliteit van het kapitaal van banken. Voor verzekeraars schiet het



Risico’s zijn nooit volledig uit te sluiten

huidige internationale solvabiliteitsraamwerk tekort. Daarom

Een belangrijke stap voorwaarts zou de introductie van een

stimuleert DNB de deelname van zo veel mogelijk verzekeraars

Europees depositogarantiestelsel zijn.

aan de voorbereiding op Solvency II, het nieuwe raamwerk dat een betere risicoanalyse mogelijk maakt.

DNB scherpt haar toezicht op twee punten aan. Ten eerste zal het toezicht vaker een instellingsoverstijgend perspectief hante-

Depositogarantiestelsel

ren. In de kredietcrisis is de verwevenheid van financiële instel-

Ook voor de pensioenfondsen verlangt DNB aanpassingen in

lingen onderling en met de reële economie groter gebleken dan

de regelgeving, om te zorgen voor een goed evenwicht tussen

gedacht. Ook komen de belangrijkste risico’s vaak bij meerdere

risico’s en buffers. Daarnaast moeten alle financiële instellingen

instellingen tegelijk voor. Toezicht gaat daarom in sterkere mate

hun risicobeheer versterken en grenzen stellen aan belonings-

handelen vanuit een macro-oriëntatie meer letten op de wissel-

structuren die aanzetten tot risicovol gedrag.

werking tussen micro- en macroniveau, en focussen op risico-

Ook het macroprudentiële toezicht – gericht op het bewaken

aliseren op risicogebieden en DNB zal vaker expertise inhuren.

van de financiële stabiliteit – moet beter, zo leert de crisis ons.

DNB zal intensiever contact onderhouden met partijen die bij

De aanpassing van regelgeving ter beperking van procycliciteit

het toezicht betrokken zijn, zoals de raden van commissarissen

is belangrijk, evenals het vaker uitvoeren van op macro-ontwik-

van instellingen, externe accountants en vermogensbeheerders.

gebieden en toezichtthema’s. Toezichthouders gaan zich speci-

kelingen georiënteerde stresstesten bij financiële instellingen. Cruciaal is een verdere verbetering van de internationale samen-

Stakeholders

werking tussen monetaire en toezichtautoriteiten.

DNB gaat daarnaast een slag dieper om de bronnen van latere

Voor effectieve crisisinterventie moeten publieke autoriteiten

problemen op te sporen en aan te pakken voordat deze zich

meer mogelijkheden krijgen om instellingen in nood over te

vertalen in verslechterende solvabiliteits- en liquiditeitsratio’s.

nemen of een doorstart te laten maken, waarbij bijvoorbeeld

Tweede wijziging in de toezichtaanpak is daarom meer aan-

vreemd vermogen verplicht wordt omgezet in aandelenkapitaal.

dacht voor strategie, bedrijfsmodel, gedrag en cultuur van in-

Het depositogarantiestelsel kan beter, door snellere uitkeringen

stellingen. De toezichthouder zal er bijvoorbeeld op letten hoe

en door fondsvorming op basis van risicogebaseerde premies.

een instelling competitieve voordelen creëert, het vertrouwen


van haar klanten behoudt, hoe efficiënt zij is en in hoeverre haar strategie gedragen wordt door haar stakeholders en bestand is tegen de dynamiek van de omgeving. Potentiële problemen kunnen schuilen in gedrag en cultuur van instellingen. Van grote invloed is of de beleidsbepalers voldoen aan wat verwacht mag worden ten aanzien van hun deskundigheid en integriteit. Er moet niet alleen naar de letter, maar ook naar de geest van de wet worden gehandeld. Gedrag en cultuur zijn lastiger objectief te meten dan financiële gegevens. Het stelt hogere eisen aan de alertheid, assertiviteit en vasthoudendheid van de toezichthouder. Ook bij doorvoering van de voorgestelde aanpassingen zal het toezicht geen waterdichte garanties kunnen bieden. Risico’s zijn immers nooit volledig uit te sluiten. De onzekere toekomst verhindert dit en het zou ook niet passen in onze vrijemarkteconomie. Het omzetten van de lessen van de huidige crisis in betere regelgeving, een effectievere toezichtaanpak en een stabielere structuur van de financiële sector leidt er wel toe dat we in de toekomst een stuk beter voorbereid zullen zijn op opkomende problemen. • De brochure ‘Visie DNB Toezicht 2010-2014’ is aan te vragen en te downloaden via www.dnb.nl, onder het kopje ‘publicaties’.


wereld in cijfers

Minder brillen verkocht

C

JAN 128 FEB 120 MRT 121 APR 130

ijf

MEI 137 JUN 132 JUL 136 AUG 124 SEP 134 OKT 173 NOV 195

ERS 2008

DEC 305 JAN 109 FEB 86 MRT 90 APR 96 MEI 104 JUN 106

TOT E N

2008

MET2009

JUL 111 AUG 99 2009 SEP 97

OKT 101 NOV 96 DEC 112

De omzet van opticiens is in 2009 fors

Sinds 1 januari 2009 is het niet langer

ling willen profiteren. Eind 2008 ging

gekrompen. Gemiddeld lag deze 34 pro-

mogelijk om contactlenzen en brillen van

dan ook een record aantal brillen over de

cent lager dan in 2008. Belangrijke oor-

de belasting af te trekken. Op de valreep

toonbank. Een jaar later, december 2009,

zaak is de gewijzigde belastingwetgeving.

hebben veel mensen nog van deze rege-

werden 63% minder brillen verkocht. •


essay


Ontzagwekkend gewoon De devaluatie van de autoriteit lijkt zich een vaste plaats in de samenleving te hebben verworven. Lang geen slechte zaak, betoogt cultuurhistoricus Herman Pleij. door Herman Pleij

Stond er een hoogleraar in de lift, dan keek je wel uit om in te

Ook docenten die lesgeven aan leerlingen met hun jassen aan

stappen. We schrijven de jaren zestig. Een enkele keer nodigde

en petten op kunnen op toenemende minachting rekenen.

een professor je uit om hem te vergezellen. Zeer benauwend, ook omdat je maar moest afwachten wat hij zou zeggen of erger

Heksenwerk

nog, vragen. Zelf zomaar iets opmerken was natuurlijk ondenk-

Zulke extreme bruuskeringen van noodzakelijk gezag om

baar. Gelukkig had het instituut maar vier verdiepingen.

belangrijke dingen in de samenleving te regelen komen dan ook weinig meer voor. Maar die veel algemenere devaluatie van de

Van het vanzelfsprekende gezag van deze autoriteit is weinig over.

autoriteit lijkt zich een vaste plaats in de samenleving verwor-

Studenten spreken een professor graag aan als hij in de lift staat:

ven te hebben. En dat is lang geen slechte zaak. Ontmaskering

kun je niet weglopen. En een groeiende menigte weet niet precies

van loos gezag en holle autoriteit behoort tot de grondslagen

wie je bent en vindt dat ook geen enkel punt. Bij het openingscol-

van de democratie. Laat je niet zonder meer imponeren door

lege van een werkgroep eerstejaarsstudenten besprak ik wat zake-

gezagdragers. Een humanist als Erasmus begint al aan het onbe-

lijke dingen: eisen, werktijden, pauzes, bereikbaarheid. Ze noteer-

redeneerde autoriteitsvertoon te morrelen in zijn ‘Lof der zot-

den alles ijverig. Maar één student had nog een vraag: ‘Wat mag

heid’ (1509). Probeert een filosoof indruk op je te maken met

de naam wel wezen?’ Tja. Eerst dacht ik dat het om een geval

een volle baard, denk dan meteen aan een geit: die heeft ook

van humor ging. Maar hij was doodserieus. Je kon een college

een sik.

bezoeken zonder te weten hoe de hoogleraar heette en wat hem bewoog. In zo’n werkcollege zou die functionaris immers zelf wel

Er is echter te weinig aandacht voor de tol die men daarvoor

duidelijk maken hoe de vork in de steel stak.

moet betalen. Al te familiaire omgang met gezagdragers kan het instituut dat zij vertegenwoordigen schaden. Als Wouter Bos

Volgens velen verloopt deze ontluistering in sneltreinvaart. Het

en Camiel Eurlings – let op het gebruik van hun voornamen –

ontzag voor autoriteiten smelt weg en ontaardt zelfs in publieke

het gezinsleven verkiezen boven het ministerschap, tast dat de

schofferingen. En iedereen staat klaar om daarvan schokkende

geloofwaardigheid van het landsbestuur aan. Kennelijk is het

voorbeelden te geven. Wie heeft zich niet geërgerd, zo’n tien-

niet meer zo’n eer om zulke hoge ambten te mogen bekleden.

tal jaren geleden, aan de verdachte die zijn benen op het hekje

Of sterker nog, privébelang gaat boven het algemene belang.

voor hem vlijde terwijl de rechter hem toesprak. Daarbij ging de

Dat laatste wil je wel enige tijd dienen, maar uiteindelijk kies je

ergernis vooral uit naar de rechter die zulk wangedrag tolereerde.

toch voor jezelf. Ook dat is een ernstige zaak, want het onder-

essay


‘Een autoriteit dient zich in Nederland te bekwamen in gewoonheidexercities’

mijnt het geloof in de verantwoordelijkheid voor elkaar in bre-

Deze vanzelfsprekende autoriteit is in twee etappes principieel

dere verbanden dan alleen het eigen gezin.

uitgedaagd: ten tijde van de Franse revolutie en in de jaren zestig van de vorige eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog is defi-

Bovendien groeit het beeld dat politiek in de hoogste regionen

nitief afgerekend met het gezag der vaderen en mocht de ver-

heksenwerk is, eigenlijk ondoenlijk voor normale mensen met

beelding aan de macht komen. In Nederland heeft deze af braak

speciale talenten en dus overgelaten moet worden aan solisti-

extra accenten gekregen door de snelle vervaging van de zuilen.

sche zonderlingen. Die dienen zich nog verder te ontmenselij-

Bovendien bestaat hier al veel langer een sterke argwaan tegen

ken om aan de wurgende eisen te kunnen voldoen. En ook dat

leiders vanwege de dominerende gelijkheidsdrang en de afkeer

schaadt het aanzien van autoriteiten. Een functionaris op het

van hiërarchieën, die een richtpunt vormen in onze nederzet-

hoogste niveau moet telkens weer het bijbehorende gezag

tingsgeschiedenis.

legitimeren met zijn daden en de verwachte menselijkheid afstemmen op de flexibiliteit van zijn privéleven. Dat kun je

Lachlust

van tevoren bedenken bij het aanvaarden van hoge posities.

Een autoriteit dient zich in Nederland te bekwamen in gewoonheidexercities, anders wordt hij algauw beschuldigd van verbeel-

Gestuntel

ding. Dat begrip heeft alleen in onze taal ook de speciale

In de middeleeuwen hoefde autoriteit zich niet te bewijzen. Men

betekenis van arrogantie. Op zulke verbeelding worden onze

zocht of aanvaardde de macht en bevestigde deze periodiek met

leiders getest. Nederigheidbetuigingen kunnen bijgevolg de

het breed uitstallen van status in kleding en gedrag. De schotels

populariteit van een gezagdrager sterk verhogen. Treedt een

voor de royale banketten werden eerst over het marktplein rond-

nieuwe leider aan, dan boekt hij snel succes door struikelend het

gedragen, om te laten zien wat de machthebbers zouden verzwel-

podium te betreden en stotterend uit te brengen dat hij zich na

gen: veel, gevarieerd en verrassend. Toernooien, spectaculaire

lang aandringen tot deze functie heeft laten bewegen. Golven

executies of gratieverleningen en zelfs het verwekken van bas-

van warme sympathie slaan door de zaal, terwijl iedereen denkt:

taards onder de burgerij hielden het geërfde aanzien op peil.

dat zou ik beter kunnen – en daar gaat het om. Nergens ter

Ook demonstratieve nederigheidbetuigingen droegen bij tot de

wereld is ooit een minister-president op het idee gekomen om

autoriteit van de vorst. Na hun weigering in 1540 om belasting

zijn urenlange gestuntel in het parlement te verklaren met:

te betalen voor de oorlogen tegen Frankrijk liet Karel V Gentse

ik was niet in vorm. Tja, wat moet je dan als parlementslid?

notabelen met een strop om de nek, blootsvoets en slechts in

Iedereen is wel eens uit vorm, heel herkenbaar en dus menselijk.

een haren hemd door de stad lopen, om hen ten slotte voor hem

In Nederland ontwikkelt men graag een zwak voor elkaar

neer te doen knielen ten teken van opperste berouw. En passant

– typerende uitdrukking – waardoor iemand eindeloos op

werden er ook nog een paar in het openbaar geëxecuteerd.

zijn post kan blijven. Zoals Balkenende nog aangenaam gewo-

essay

15 / dnb magazine nr. 2, 2010 Herman Pleij, emeritus hoogleraar Historische Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam, schreef dit essay op verzoek van DNB Magazine.

ner werd door zijn onthutste reactie op de zoen van Michelle

of Limburger gaan prat op scherp onderscheiden mentali-

Obama bij de G-20 vorig jaar in Washington. Hij wist niet wat

teiten, die weer geen enkele gelijkenis vertonen met die van

hem overkwam toen zij hem naar zich toe trok, na haar koele

een Hollander. Voeg daarbij de talrijke religieuze, politieke

hand aan Berlusconi. IJlings tuitte hij zijn lippen en stak ze

en andere levensbeschouwelijke groepsvormingen, en het

dapper in de lucht. Schattig, want zouden wij niet minstens zo

wordt bijna miraculeus dat men elkaar toch nog op zo’n klein

van de kaart geweest zijn?

oppervlak uit praktische overwegingen weet te vinden.

Aanzien verwerft een autoriteit in Nederland door het bijbe-

Dat kan alleen maar door de waardering voor autoriteiten,

horende gezag demonstratief te bagatelliseren. Niet toevallig

die deze ruziënde warboel (tuig van de richel, draaikon-

bestaat hier een zware traditie in het cabaret om autoriteiten

ten) op het juiste moment weer op koers weten te brengen.

genadeloos te ridiculiseren. Ze doen en deden het allemaal,

Hun gezag kalft allerminst af maar neemt in de loop der

aangevoerd door Wim Kan. Ministers stonden destijds te drin-

eeuwen alleen maar toe, eenvoudig omdat het land anders

gen om maar door hem gepakt te mogen worden. Sloeg hij je

uit elkaar spat. Doorgaans vertalen ze hun gezag in termen

over in zijn Oudejaarsconference, dan kon je het wel schudden

van het besturen van een gezin, om zich te laten uitroepen

met je carrière.

tot Vader des Vaderlands (Willem van Oranje), Vader Drees vanwege de sociale zekerheid, Vader Cats voor het morele

Draaikonten

welbevinden en zelfs ‘bestevaar’ Michiel de Ruyter voor de

Het hoogste gezag en de meest aanvaarde autoriteit wordt dan

veiligheid.

ook gevonden in het zo onopvallend mogelijk bij elkaar houden van de gemeenschap. Dat we leiders in die zin waarderen,

De boel bij elkaar houden is in Nederland een formidabele

wekt vooral in het buitenland de lachlust op. Bekend is de uit-

taak die hoog aanzien geeft. En terecht. Juist in tijden van

drukking in Amerika ‘a Dutch concert’, dat wil zeggen een

verstarrende gelijkhebberigheid en ander extremisme zwelt

hoop herrie want er is geen dirigent. Wij weten wel beter. Het

de roep om een burgervader weer aan. Toch blijft menig heet-

vaderland bestaat sinds de Republiek bij de gratie van eenheid

hoofd roepen om krachtig leiderschap met wodka of whisky

in verscheidenheid. Die gehechtheid aan principiële diversi-

op de theetafel. Maar daar hebben we hier geen behoefte aan.

ficatie leidt tot besliste ontkenningen ook maar iets gemeen-

We zijn allemaal leiders in eigen huis, tuin en keuken en niet

schappelijks met elkaar te hebben in dit land. En dat geeft op

te vergeten op de zaak. Vanuit die subculturen houden we al

zichzelf al een warme band.

meer dan vijf eeuwen een van de gelukkigste samenlevingen

De verschillen etaleert men tot in de kleinste gemeen-

in stand. Zolang iemand de boel maar bij elkaar houdt. En

schappen met een waaier aan geconserveerde klederdrach-

ontzagwekkend gewoon is. •

ten, streektalen en lokale eigenaardigheden. Fries, Zeeuw



Op weg naar het perfecte bankbiljet Ook geld kost geld. Geld om bankbiljetten te ontwerpen, te drukken en te distribueren. Cash specialisten zoeken uit hoe het efficiënter en vooral goedkoper kan. Een update van de laatste ontwikkelingen. door Ellen Tolsma

De wereld van contant geld is onderzoeksterrein van talloze ex-

biljetten worden gedrukt. Joh. Enschedé beschikte als enige over

perts. Eind februari kwam een groot aantal van deze deskundigen

een drukpers waarmee deze tekens gemaakt konden worden.

van vijfendertig nationale centrale banken bijeen voor het twee-

Na de oprichting van de Nederlandsche Bank, in 1814, groeide

jaarlijkse DNB Cash Seminar.

Joh. Enschedé uit tot ‘hofleverancier’ van de guldenbiljetten.

Tijdens het seminar was er veel aandacht voor kostenbesparende

Met de komst van de eurobankbiljetten bieden verschillende

maatregelen. Hoe kun je bijvoorbeeld voor zo min mogelijk geld,

commerciële drukkerijen hetzelfde product aan. Een vaste leve-

kwaliteitsbiljetten van de drukpers laten rollen? Het drukken van

rancier past daar in de ogen van DNB niet langer bij. DNB heeft

bankbiljetten is een vak apart, zo bleek uit de presentatie van

daarom een aanbesteding uitgeschreven. Relatief kleine centrale

Albert Veerman, beleidsmedewerker bij DNB en gespecialiseerd

banken plaatsen relatief kleine orders. De laatste guldenbestel-

in de aankoop van bankbiljetten. Er zijn wereldwijd niet veel zelf-

ling bestond bijvoorbeeld uit 125 miljoen biljetten. Dat lijkt veel,

standige drukkerijen, zoals Joh. Enschedé.

maar in internationaal perspectief stelt het weinig voor. Daarom

In 1810 werd Joh. Enschedé min of meer toevallig de drukker van

zocht DNB voor de aanbesteding contact met zes andere kleine

bankbiljetten voor Oost- en West-Indië. Als veiligheidskenmerk

centrale banken in de eurozone. Hoe groter de order, hoe lager

moesten op muzieknoten gebaseerde tekens op de randen van

de prijs. Sinds vorig jaar hebben de zeven landen hun gezamen-

18 / dnb magazine nr. 2, 2010 Ezelsbruggetje Een andere bankbiljettenexpert van DNB is Hans de Heij. Een paar dagen na het seminar gaf hij een presentatie over het ontwerpen van bankbiljetten. Vandaag de dag kan een centrale bank uit meer dan vijftig snufjes kiezen om het criminelen zo moeilijk mogelijk te maken. Zulke kenmerken werken alleen als ze de consument helpen om echt van namaak te onderscheiden. De vraag is hoe een centrale bank een goede keuze kan maken. Consumenten betalen vaak gedachteloos en kijken hooguit een paar seconden naar het biljet in hun handen. Een complex echtheidskenmerk, zoals hologrammen of van kleur veranderende waardecijfers, schiet dan ook zijn doel voorbij. Bovendien onthouden we niet alles wat we zien. Dat blijkt uit het feit dat de afbeeldingen op de eurobiljetten zonder meer verwisseld kunnen worden, zolang de kleur maar behouden blijft. Niemand heeft een echte afbeelding van een bankbiljet in een van de laatjes van het geheugen zitten. We slaan maar een paar elementen op, zoals de biljetkleuren, de waardecijfers en wellicht de Europese vlag. Het onderzoek van De Heij is deel van zijn promotieonderzoek aan de TU Delft. Een mooi voorbeeld van zijn adviezen vindt hij een studiebiljet dat hij voor de Centrale Bank van Aruba heeft gemaakt. Er zitten voor de consument vijf echtheidskenmerken op deze briefjes, precies even-

omdat ze zijn aangetast door viezigheid. Dit vuil ontstaat voor-

veel als het aantal letters in het woord ‘Aruba’ (zie

namelijk door aanraken en vastpakken van de biljetten. DNB

illustratie pagina 16, gepubliceerd met toestemming

brengt al sinds 1957 een soort vuilafstotend vernislaagje aan op de

van de Centrale Bank van Aruba).

bankbiljetten. Dit leidde er destijds toe dat de guldenbiljetten vijftien procent langer in omloop bleven. Beter vernis zorgde in 1987 zelfs tot een verlenging van de levensduur met nog eens honderd procent. Reden om te blijven zoeken naar nieuwe manieren om

lijke order weggezet bij meerdere drukkerijen. Jaarlijks worden

ook de euro’s duurzamer te maken. Om voor een test echte biljet-

zo 600 tot 700 miljoen bankbiljetten geproduceerd, met volgens

ten te gebruiken is niet zo handig: een dergelijke circulatietest

Veerman een kwantumkorting van zeven procent.

duurt twee à drie jaar en is enorm kostbaar. Daarom doet DNB volop onderzoek naar een kunstmatige manier om vieze biljetten

Vieze vingers

na te maken. Denk aan het zoeken naar antwoorden op vragen

Komen al deze biljetten in omloop, dan is het zaak ze zo lang

als: hoe ziet smerigheid op een bankbiljet eruit (volgens Wind is

mogelijk heel en schoon te houden. Het kost namelijk veel geld

de viezigheid in de EU over het algemeen geelachtig van kleur),

om biljetten uit de roulatie te halen en te vervangen. Centrale

hoe maak je vieze vingers na, en hoe kun je het verouderingspro-

banken doen daarom volop onderzoek naar manieren om de

ces van biljetten in het laboratorium imiteren. Hoewel het mis-

levensduur van biljetten te verlengen. Onze euro’s hebben het

schien gemakkelijk lijkt, is het ondanks vele pogingen tot nog toe

behoorlijk te verduren, aldus Marco Wind, een tweede DNB-

niemand gelukt vuile biljetten echt goed na te maken. De experts

spreker. Ze worden weggepropt en platgeslagen in portemonnees

van DNB zijn ervan overtuigd dat ze het wél zullen vinden, het

en broekzakken, vallen op de grond of verdwijnen zelfs in was-

ideale recept voor het imiteren van vuile euro’s. Sterker nog, ze

machines. Grootste boosdoener zijn onze eigen vieze vingers.

zijn er al heel dichtbij. Daarmee zijn ze weer een stap verder op

Uit onderzoek van Wind en zijn collega Peter Balke blijkt dat in

weg naar het perfecte bankbiljet, dat elke storm en schok glansrijk

zestig procent van de gevallen bankbiljetten worden afgekeurd

weet te doorstaan. •

pakhuis nummer

4


‘Met lege handen’ Veel scholen maken gebruik van het onderwijsmateriaal van DNB. Zo ook Pieter Korte, coördinator Ondernemerschap en vakdocent Bedrijfseconomie en Commerciële vaardigheden van het ROC Amsterdam. door Nicole Paehlig

Van welk onderwijsmateriaal van DNB

van DNB. Ook het Bezoekerscentrum

lege handen. Wij zijn dan ook verheugd

maakt u gebruik?

is heel waardevol. Daar zijn we een paar

over de initiatieven van de staatssecretaris

‘De afgelopen jaren heb ik van werkelijk

keer geweest. De ondersteuningsmoge-

waardoor alle ROC’s op het gebied van

alles gebruikgemaakt. Alles wat ik te pak-

lijkheden van DNB zijn geweldig. Of het

taal en rekenen de komende vier jaar een

ken kon krijgen, heb ik meegenomen.

nou om internetfaciliteiten gaat of om het

inhaalslag kunnen maken.’

Maar wat ik het meest heb gebruikt, zijn

Bezoekerscentrum.’

de dvd’s over geldtransport en het herken-

Ontbreekt er onderwijsmateriaal bij DNB?

nen van vals geld. Die sluiten mooi aan bij

Sluit het goed aan op het niveau?

‘Het zou interessant zijn om te onderzoe-

de stage-ervaring van onze leerlingen, die

‘Het is hangen en wurgen. De vraag is of

ken of er voor het mbo-onderwijs speci-

heel praktisch zijn ingesteld.’

het onderwijsmateriaal te ingewikkeld is

fieker lesmateriaal moet worden gemaakt.

voor mbo-leerlingen of dat het niveau van

Vooral omdat veel van onze uitstroom

Waarom maakt u er gebruik van?

het mbo te laag is. Ik kan eigenlijk alleen

zzp’er wordt en dus veel met geld te ma-

‘Als vakdocent Bedrijfseconomie en

maar beamen wat we de laatste tijd in de

ken krijgt.’

Commerciële vaardigheden vind ik dat

krant lezen, namelijk dat mbo-leerlingen

onze leerlingen te weinig gevoel hebben

te weinig geschoold zijn in onder andere

Meer informatie over het onderwijsma-

voor geld en de waarde ervan. Als coördi-

rekenen. Op de basisschool hebben ze

teriaal vindt u op www.dnb.nl, onder het

nator Ondernemerschap vind ik dat we te

al niet de goede technieken geleerd.

kopje Onderwijs. •

weinig gebruikmaken van de faciliteiten

Eigenlijk komen ze bij ons op school met

dossier: cosmetica


dossier: cosmetica


Beauty is big business De cosmetica-industrie slaat zich redelijk door de recessie heen. Bedrijven komen met crisiscosmetica en nieuwe formules. Crisis of niet, geen man of vrouw weerstaat de verleiding van een lekker luchtje of een crème die wonderen belooft. door Rutger Vahl

170 miljard dollar. Dat is wat er jaarlijks wordt omgezet aan

Maar de cosmetica-industrie zoals wij die nu kennen, ontstond

cosmetica. Er zijn honderden internationale merken, maar in

in de tweede helft van de negentiende eeuw. De bloei van de

feite wordt de markt bepaald door de ‘Big Three’ van de cos-

scheikunde leidde tot de ontdekking van nieuwe grondstoffen

metica: het Franse L’Oréal (Garnier, Maybelline, Yves Saint

en toepassingen. Alle grote internationals, zoals L’Oréal (1907),

Laurent), het Amerikaanse Procter & Gamble (Pantene, Head &

Beiersdorf (1882) en Shiseido (1872), zijn ooit op de spreekwoor-

Shoulders, Gillette, Dolce & Gabbana) en het Brits-Nederlandse

delijke zolderkamer begonnen door chemici of farmaceuten.

Unilever (Axe, Rexona, Dove). Samen ‘doen’ zij meer dan 60

Familiebedrijven zijn het allang niet meer. Het gros van de

miljard dollar in beauty- en verzorgingsproducten. Van de hon-

cosmeticaconcerns is beursgenoteerd. Maar opvallend genoeg

derd grootste beauty-bedrijven zijn er 33 Amerikaans, 13 Frans

spelen families op de achtergrond nog vaak een dominante rol.

en 11 Japans (cijfers over 2008). Nederland speelt een bescheiden

L’Oréal is het beste voorbeeld. De familie Bettencourt en met

rol. Natuurlijk, Unilever is deels Nederlands, maar in de interna-

name Liliane Bettencourt, de 87-jarige enige dochter van de

tionale merken van het bedrijf is er niets wat aan die thuismarkt

stichter van L’Oréal en de rijkste vrouw van Europa, bezit nog

herinnert. Ook leuk om te weten is dat Estée Lauder haar cosme-

altijd zo’n 27 procent van de aandelen. Vorig jaar leidde haar

ticabedrijf in 1946 oprichtte met een Nederlandse compagnon.

familiebezit tot een boeiende mediasoap, waarin de dochter van

Maar daarmee houdt de internationale rol van Nederland wel

Liliane haar moeder aanklaagde wegens het over de balk smijten

zo’n beetje op. Onze nationale cosmeticabedrijven – op twee

van de miljardenerfenis. Ook bij andere cosmeticamultinati-

handen te tellen – komen in de jaarlijkse ‘Beauty top-100’ van

onals trekken families aan de touwtjes. Het Duitse Beiersdorf

het Amerikaanse blad Women Wear Daily niet voor. Keune

(de producent van Nivea) is voor de helft in handen van de

Haircosmetics (opgericht in 1922) en Royal Sanders (meer dan 150

Hamburgse familie Herz. De aandelen van het in New York

jaar oud) zijn de bekendste cosmeticabedrijven van eigen bodem.

genoteerde Estée Lauder, een bedrijf uit de mondiale top vijf,

Als gebruiker van cosmetica blaast de Nederlander overigens wél

zijn zelfs voor zeventig procent familiebezit. Ook het beursge-

zijn partijtje mee. Per jaar smeren we voor 160 euro in ons haar

noteerde LVMH, bekend van Dior, wordt gecontroleerd door

en op onze huid. Daarmee scoren we ruim boven het Europese

een familie, de Arnaults.

gemiddelde van circa 125 euro. Lipstick index Familiebezit

Beauty is big business. Dubbele groeicijfers waren de afgelopen

Waar komen die miljardenomzetten in de cosmetica vandaan?

jaren geen uitzondering. En zelfs in crisistijden zouden de cos-

En welke mensen gaan er schuil achter deze wereldwijde en

meticaconcerns flink blijven verdienen. Als vrouwen moeten

alom aanwezige bedrijven? Een korte terugblik leert dat de

bezuinigen, zo luidt een populaire veronderstelling, dan doen

oude Egyptenaren zich al opmaakten met oer-oogschaduw.

ze dat eerder op (dure) kleding dan op relatief goedkope cosme-

dossier: cosmetica


dossier: cosmetica


‘Cosmeticabedrijven profiteren van de ‘do-it-yourself ’-trend’

tica. Volgens Leonard Lauder, de voormalige topman van Estée

valt de schade in de cosmetica mee. Volgens de Nederlandse

Lauder, is er zelfs een relatie tussen de verkoop van lippenstift

Cosmetica Vereniging (NCV) is de cosmeticamarkt in Nederland

en de economie. Toen de Verenigde Staten na de aanslagen op

in 2009 zelfs licht gegroeid. Zo deden met name de handzepen

11 september in een recessie doken, steeg de omzet in lippen-

het goed uit angst voor de Mexicaanse griep. Dat de cosmetica-

stift met 11 procent. De verklaring? Lippenstift is goedkoop en

industrie zich redelijk door de recessie heen slaat, komt enerzijds

opzichtig. Veel resultaat voor weinig geld dus.

omdat de grote concerns een enorm breed scala aan producten

Lauders ‘lipstick index’ geniet een zekere status, maar inmid-

en merken hebben, in alle prijsklassen. Binnen het assortiment

dels kan worden vastgesteld dat het vermeende verband tussen

kunnen consumenten dus makkelijk switchen van een duurder

de verkoop van lippenstift en economische rampspoed niet

naar een goedkoper merk. Voorts boren de bedrijven in Azië

bestaat. Volgens marktonderzoeker Nielsen werd er in de eerste

nieuwe markten aan. De grote spelers realiseerden vorig jaar hun

(crisis)maanden van 2009 zeven procent minder lippenstift ver-

grootste omzetgroei in China, door eigen producten af te zetten

kocht dan in de eerste maanden van 2008. Daarentegen werd

maar ook door lokale cosmeticamerken te kopen.

er fors meer mascara en foundation verkocht, zodat er eerder

De cosmeticabedrijven spelen ook slim in op de crisis. Zo

sprake lijkt van een ‘mascara index’.

kwam L’Oréal vorig jaar met ‘crisiscosmetica’, bestemd voor de

Het Britse marktonderzoeksbureau Mintel stelt echter dat het

kleine beurs. Nica Lewis van onderzoeksbureau Mintel stelt dat

uitermate riskant is verbanden te leggen tussen de cosmetica-

bedrijven door de crisis creatiever en innovatiever zijn gewor-

verkopen en de stand van de economie. ‘De verkoop van lip-

den. ‘Ze komen bijvoorbeeld met producten die verschillende

penstift is over heel 2009 weliswaar wat aangetrokken,’ zegt

effecten combineren, zoals een moisturizer die de gevolgen van

Nica Lewis van Mintel, ‘maar dat komt omdat bedrijven vorig

het ouder worden beperkt, de huid repareert en tegelijk bescher-

jaar veel in innovatie en marketing hebben geïnvesteerd. En dat

ming biedt tegen de zon.’ Daarbij profiteren cosmeticabedrijven

deed men omdat de omzet in lippenstift al vijf jaar terugloopt.

van de ‘do-it-yourself ’-trend: in crisistijden worden bezoekjes

Lippenstift is simpelweg uit de mode.’

aan kappers- en schoonheidssalons op een lager pitje gezet en doen vrouwen meer zelf aan hun uiterlijk. ‘En tot slot,’ zegt

Crisiscosmetica

Lewis, ‘zijn bepaalde cosmeticacategorieën zeer stabiel. Uit

Naast de lipstick index is er nog een andere mythe die doorge-

een onderzoek aan het begin van de recessie bleek dat zes op

prikt kan worden, namelijk dat cosmeticabedrijven immuun

de tien vrouwen in de VS, Engeland en Frankrijk niet wilden

zijn voor economische crises. Bijna alle internationale cosmeti-

bezuinigen op haar- en huidverzorgingsproducten. Deze pro-

caconcerns rapporteren over 2009 een dalende omzet, variërend

ductcategorieën leggen voor een aantal grote concerns, zoals

van een paar procent tot dalingen van rond de tien procent.

Procter & Gamble en Unilever, een stabiele basis onder hun

Toegegeven, afgezet tegen de enorme klappen in andere sectoren

inkomsten.’

dossier: cosmetica


dossier: cosmetica


‘Een saai leven is nog altijd het beste voor je huid’

Feiten en cijfers In 2008 gaven we in Nederland 2,7 miljard uit aan cosmetica. Een kwart van dat bedrag ging naar huidverzorging, waaronder ook zonnebrandcrème en aftershave balsem vallen. Bijna net zoveel besteedden we aan haarproducten en toiletartikelen. Beduidend minder spendeerden Nederlanders aan geuren en decoratieve cosmetica. (Bron: NCV) De mondiale top tien (2009, omzet in euro) 1. Procter & Gamble (VS)

17,6 mrd

2. L’Oréal (Frankrijk)

17,5 mrd

3. Unilever (Eng, Ned)

11,8 mrd

4. Estée Lauder (VS)

5,2 mrd

5. Avon Products (VS)

5,2 mrd*

6. Beiersdorf (Duitsland)

5,0 mrd

7. Shiseido (Japan)

5,0 mrd

8. Johnson & Johnson (VS)

3,9 mrd*

9. Kao Corp (Japan)

3,8 mrd*

10. Chanel (Frankrijk)

3,0 mrd*

* Cijfer 2008 Eco-deodorant ‘Geheel vernieuwde formule’. ‘Een revolutie in de strijd tegen

Bron: jaarverslagen en wwd.com

rimpels’. Cosmetische bedrijven weten de indruk te wekken dat ze continu bezig zijn met innovatie. En in veel gevallen is dat ook zo. Shiseido, Beiersdorf en L’Oréal investeren grote bedragen in research and development. Bij L’Oréal gaat het om ruim 3,5 procent van de omzet, ruim een half miljard euro

een halve eeuw vooral natuurlijke ingrediënten, maar opmer-

per jaar. In 2009 ontwikkelde het bedrijf zo’n 7.000 formules

kelijk genoeg liet het bedrijf dit feit tot voor kort onvermeld in

en werden 674 patenten gedeponeerd. ‘In innovatie zit onze

zijn marketing.

belangrijkste groei,’ licht Inge Kaaijk van L’Oréal Nederland toe. ‘Consumenten verwachten van ons dat we steeds met de

Nanodeeltjes

beste technologieën komen, maar ook dat bestaande produc-

Of natuurcosmetica beter is dan synthetische cosmetica is nog

ten constant worden verbeterd.’

maar de vraag. Jetske Ultee, huidarts in de Veldhuis Kliniek en

Een van de innovaties betreft huidverzorging geïnspireerd

onderzoeker van cosmetica, is kritisch. ‘Natuurlijke ingrediën-

door gentechnologie. Daarbij werken actiefstoffen in crèmes

ten ondergaan veel bewerkingen. Dus hoe natuurlijk is het nog

in op stamcellen (dit zijn cellen die in de huid helpen om

als het in het zalfje terechtkomt? Daarnaast is plantaardig niet

wonden te genezen en de huidlaag te vernieuwen). Ook nano-

altijd beter of veiliger. Er zijn tal van stoffen in de natuur die

technologie vindt zijn toepassing in de cosmetica. Door super-

giftig zijn of schadelijk voor je huid.’

kleine titandioxidedeeltjes (een uv-filter) te verwerken in zon-

Over de risico’s van cosmetica doen wilde verhalen de ronde.

nebrand wordt deze crème makkelijker smeerbaar en blijft er

Regelmatig halen onderzoeken de krant waaruit zou blijken

geen witte laag op de huid achter. Een groot aantal octrooien

dat sommige smeersels op lange termijn gezondheidsklachten

van cosmeticabedrijven heeft betrekking op nanotechnologie.

kunnen veroorzaken. Vorig jaar haalde de voedsel- en warenau-

Een derde innovatie is die van de natuurcosmetica. Steeds

toriteit in Nederland 19 eyeliners en mascara’s uit de schappen

meer merken lanceren een product op basis van voornamelijk

omdat er kankerverwekkende nitrosaminen in zaten. Hoe veilig

natuurlijke ingrediënten. Zo bracht L’Oréal een eco-deodorant

is cosmetica? Directeur Wouter Pfeifer van de NCV is stellig:

op de markt en kocht het een biologisch merk, Sanoflore.

‘Er zijn talloze wetten en regels waaraan cosmetica moet vol-

H&M introduceerde in februari 2010 een huidverzorgingslijn

doen voordat het verkocht mag worden. In Nederland kun je

op basis van biologische grondstoffen. Yves Rocher gebruikt al

ervan uitgaan dat cosmetica volkomen veilig is.’

dossier: cosmetica


Halal cosmetica Een Nederlands bedrijfje heeft mogelijk een gat in de markt gevonden. Als een van de weinige in de wereld brengt Sahfee Halal Care uit Lelystad haarverzorgingsproducten op de markt die volgens de leefregels voor moslims zijn geproduceerd. Halal shampoo: een product dat zelfs in moslimlanden nauwelijks bekend is, maar in potentie 1,5 miljard klanten (het geschatte aantal moslims op aarde) heeft. ‘Kenmerkend voor onze producten is dat er geen dierlijke ingrediënten en alcohol in zijn verwerkt,’ zegt mede-eigenaar Pascalle Driouech. De zes producten van Sahfree Halal Care zijn voorzien van een internationaal halal keurmerk (en veganistenkeurmerk). De ontwikkeling van de haarproducten duurde vier jaar, vertelt Driouech. ‘Vooral het uitzoeken en testen van onze halal ingrediënten kostte tijd.’ De producten worden verkocht in circa driehonderd Nederlandse drogisterijen en supermarkten, maar het loopt nog niet echt storm. ‘Dat komt omdat onze producten veel uitleg nodig hebben. De meeste moslims weten niet dat er in normale haarverzorgingsproducten

Daaraan blijven ze geld uitgeven, zelfs als de ‘revitaliserende’

dierlijke ingrediënten en alcohol zitten. Wij geven ze nu de

werking van crèmes en gels moeilijk valt aan te tonen. Tests van

mogelijkheid een keus te maken voor een halal product.’

de Nederlandse Consumentenbond, en van soortgelijke organi-

Sahfee Halal Care laat de shampoos en conditioners in

saties in Duitsland en de Verenigde Staten, wezen de afgelopen

Nederland produceren. Op productiedagen worden de

jaren uit dat bepaalde huidcrèmes hun reclamebeloftes niet

fabrieken door een halal-inspectieteam gecontroleerd. ‘We

waarmaken. Zij hebben geen, of amper, effect op rimpels en

houden de productie graag in Nederland,’ zegt Driouech,

andere vormen van huidveroudering, luidden de conclusies.

‘omdat Nederlandse kwaliteit hoog gewaardeerd wordt,

Volgens arts Jetske Ultee is van heel veel ingrediënten in cosme-

ook internationaal.’ Want dat het bedrijfje internationale

tische producten bewezen dat ze werken. Maar dat wil niet zeg-

plannen heeft, zal niemand verbazen.

gen dat de claims op de verpakking ook worden waargemaakt. ‘Het is bijvoorbeeld waar dat vitamine C de veroudering van de huid door de zon vermindert. Maar alleen in hoge concentra-

Maar Jetske Ultee is daar minder van overtuigd. Ze neemt als

ties. In crèmes zit die hoge concentratie vaak niet,’ geeft Ultee

voorbeeld de nanodeeltjes in zonnebrandcrème. ‘We weten

als voorbeeld. Ze zegt soms te ‘griezelen’ van de beloftes die

gewoon niet wat de effecten op lange termijn zijn, bijvoor-

sommige producten doen.

beeld voor kinderen. Ik vind dat mensen te snel denken: het

De cosmetische industrie beseft dat het in haar eigen belang

zal wel getest zijn, het voldoet aan allerlei regels. Vergeet niet

is geen loze beloftes te doen. Daarom blijft ze continu op

dat er recent cosmetische middelen verboden zijn die óók

zoek naar ingrediënten die nog effectiever zijn. Volgens de

getest waren. Bijvoorbeeld bepaalde ftalaten (weekmakers,

Nederlandse chemicus en hoogleraar Johann Wiechers ligt

red.) in parfums die gebruikt werden om de geur vast te hou-

de toekomst van de industrie bij het veranderen van doserin-

den. Die mogen niet meer omdat ze de vruchtbaarheid kun-

gen. ‘Met de werking van de actiefstoffen in cosmetica is het

nen aantasten.’

plafond wel bereiken’, zegt hij. ‘Maar door de combinatie van hulpstoffen beter op de actiefstoffen af te stemmen, is de wer-

Vitamine C

king van cosmetica nog wel aanzienlijk te verbeteren.’ De harde

Toch lijkt de angst voor mogelijke bijwerkingen bij consu-

kritiek op de industrie, die mensen met enorme marketingbud-

menten nauwelijks effect te hebben op hun aankoopgedrag.

getten zou verleiden om producten te gebruiken die niet doen

Wouter Pfeifer van de NCV bevestigt dat negatieve berich-

wat ze beloven, vindt Wiechers niet terecht. Al blijft hij een

ten in de media geen impact hebben op verkoopresultaten.

nuchtere Groninger: ‘Gezond eten, niet drinken, niet te laat

Mensen willen gewoon mooi zijn en hebben veel vertrouwen

naar bed en niet te veel in de zon. Een saai leven is nog altijd

in hun geliefde cosmeticamerken.

het beste voor je huid.’

•

podium


Dollars op Hollandse tropische eilanden In de rubriek voor lezersvragen Podium dit keer de vraag: waarom krijgen Bonaire, Sint Eustatius en Saba straks de dollar en niet de euro? door Marijke Hoogendoorn

‘Omdat de eilanden zelf de dollar willen!’

aangemerkt als ultraperifeer gebied van

centrale bank voor de drie eilanden en

vertelt Ewout van Haeften, expert beta-

de EU en hebben daarom de euro als

gaat de voorbereiding van de invoering

lingsverkeer van DNB. Afgesproken is

nationale munt.

monitoren. ‘Niet dat we daar een kantoor of agentschap openen: we laten heel veel

dat het land de Nederlandse Antillen opgeheven wordt per 10 oktober 2010.

‘Een paar jaar geleden is in overleg met de

aan de lokale partijen over. Er wonen

De eilanden Bonaire, Sint Eustatius en

eilandbewoners afgesproken dat zij de dol-

maar een kleine 20.000 mensen op de

Saba worden dan een bijzondere gemeen-

lar krijgen als valuta. Dat ligt ook voor de

drie eilanden. Maar vergeet niet dat we er

te van Nederland. Op deze eilanden

hand. De lokale munt is de Antilliaanse

in één keer het girale en chartale systeem

is de Antilliaanse gulden nu nog de

gulden, maar je kunt er overal met dollars

omzetten: in Nederland hebben we dat

lokale munt, maar straks stappen ze over

betalen. Veel meer dan de helft van de

gescheiden. Bovendien maakt het niet uit

op de Amerikaanse dollar.

handel gaat in dollars, er komen vooral

of je tien klanten of tien miljoen klan-

veel Amerikaanse toeristen. Je kunt nu bij

ten hebt: elke bank moet haar systemen

Ook al horen de eilanden bij Nederland,

elke lokale geldautomaat Antilliaanse gul-

omzetten.’

ze hebben de status van ‘land of gebied

dens of dollars opnemen. De Antilliaanse

overzee’, een LGO, en horen daarom niet

gulden is trouwens al sinds 1971 gekoppeld

Dus je gaat een spannende jaarwisseling

bij de EU. Er was en is dan ook niets dat

aan de dollar.’

in de tropen tegemoet? ‘Jazeker. Dit is

de eilanden verplicht tot de invoering

een heel leuke klus.’

•

van de euro. Daarmee verschillen ze

De omwisseling van de Antilliaanse

van andere overzeese gebieden als het

gulden naar de dollar staat gepland voor

Ook een keer met uw vraag in DNB

Franse Martinique en Guadeloupe en de

1 januari 2011. De klus moet in enkele

Magazine? Mail uw vraag naar:

Spaanse Canarische eilanden: die zijn

weken geklaard zijn. DNB wordt de

[email protected].



Nieuwe publicatie DNB

In het spoor van de crisis Met de uitgave ‘In het spoor van de crisis’ biedt de Nederlandsche Bank een kroniek van de kredietcrisis. Een voorproefje.

Het ontstaan van de kredietcrisis kent vele facetten. Onevenwichtigheden hebben zich jarenlang opgebouwd en moesten vroeg of laat verdwijnen. De explosieve ontwikkeling van de bancaire kredietverlening, de omvangrijke tekorten op de Amerikaanse lopende rekening, het wereldwijd soepele monetair beleid, het lage niveau van de rente voor kredieten met een lange looptijd, de te lage vergoeding voor risico en liquiditeit, de sterk gestegen huizen- en aandelenprijzen, de financiële innovaties en ondoorzichtigheid in de financiële sector: alle hebben zij bijgedragen aan de crisis. Voor het bestaan van die oneven-

door Cees Ullersma

wichtigheden heeft DNB, evenals sommige andere partijen, vaak gewaarschuwd. Niemand heeft echter kunnen vermoeden dat deze onevenwichtigheden zouden uitmonden in een financiële crisis met de vertoonde intensiteit en duur. De inschatting van de dynamiek van de crisis werd bemoeilijkt door het hoge tempo van financiële innovaties, de complexiteit van nieuwe financiële producten en een sterke internationale vervlechting. Toen de crisis optrad, vertoonden de financiële markten een veel grotere samenhang dan verwacht. Vaak wordt met de beschuldigende vinger gewezen naar (te) grote banken en financiële innovaties. In de periode voorafgaand aan de kredietcrisis heeft Nederland echter jarenlang de vruchten kunnen plukken van een omvangrijke financiële sector, die hoogwaardige werkgelegenheid biedt en de reële economie ondersteunt. Door over de grenzen actief te zijn, zijn banken in staat geweest hun risico’s beter te spreiden, Nederlandse bedrijven van dienst te zijn in het buitenland en, ondanks de kleine thuismarkt, een groeistrategie te volgen en uit te groeien tot internationale spelers. Aan een dergelijke interna-


tionale expansie zijn natuurlijk ook risico’s verbonden. Het is in

moeilijkheden verergeren en de kans reduceren om die instel-

eerste instantie de taak van de instellingen zelf deze risico’s te

ling weer naar veiligere wateren te leiden.

beheersen. Met adequate beheersing van risico’s (risicomanagement) hoeven financiële innovaties zoals securitisaties ook geen

Europese toezichthouder

problemen op te leveren. Ze zijn een wezenlijk onderdeel van

De jaren 2005 en 2006 waren ogenschijnlijk rustig, op het fail-

het financiële systeem waarin risico’s worden gespreid. Zonder

lissement van Van der Hoop na. Voor DNB waren het echter

financiële innovaties zouden bepaalde projecten niet kunnen

allerminst rustige jaren. In deze twee jaar heeft DNB bij acht

worden gefinancierd, sommige risicotypen niet kunnen worden

financiële instellingen een stille curator aangesteld, omdat hard

afgedekt, of zouden sommige mensen worden uitgesloten van

ingrijpen nodig was. Vier instellingen is opgelegd een sanerings-

financiering (denk aan zelfstandigen of mensen met wisselende

plan op te stellen. Dertig keer heeft DNB een formele aanwij-

dienstverbanden die geen hypotheek kunnen krijgen).

zing gegeven en daarmee een instelling verplicht tot het nemen van actie. Bij dit soort optredens staat één ding voorop: DNB

Geheimhouding

handelt altijd binnen de kaders van het recht. Ingrijpen op basis

Gevoed door de ogenschijnlijk oneindige en goedkope beschik-

van alleen een ongemakkelijk gevoel of zorgen van algemene

baarheid van financiering en een almaar stijgende welvaart is

aard zou tot willekeur leiden en wordt in een rechtstaat niet

te lang gedacht dat de bomen tot in de hemel zouden blijven

geaccepteerd.

groeien. In dit klimaat is van autoriteiten veel, en vaak te veel, verwacht. Dit gold zeker voor verwachtingen over toezicht-

De kredietcrisis heeft wereldwijd het belang geïllustreerd om

houders. Velen leefden in de illusie dat toezicht een garantie

oog te houden voor de wisselwerking tussen economische ont-

tegen faillissementen is. Maar toezicht kan de kans op ongeluk-

wikkelingen en de financiële sector. De combinatie centrale

ken alleen verkleinen, niet wegnemen. Het nemen van risico’s

bank en toezichthouder die Nederland kent, is daarom ook een

hoort bij een markteconomie. Consumenten houden dan

sterke. Op grond van de ervaringen in de crisis zal het toezicht

ook een eigen verantwoordelijkheid voor het maken van een

nog sterker gaan inspelen op macro-economische ontwik-

risico-afweging bij het afnemen van financiële producten. De

kelingen en interacties tussen mondiaal opererende financiële

toezichthouder gaat niet op de stoel van de financiële bestuur-

instellingen. Het feit dat instellingen grensoverschrijdend actief

der zitten, maar bewaakt de kaders waarbinnen deze opereert.

zijn en dat economische ontwikkelingen zich niets aan lands-

Indien een financiële instelling onverhoopt omvalt, blijkt het bij

grenzen gelegen laten liggen, vraagt om internationale coördi-

het achteraf beoordelen van de gang van zaken moeilijk dit te

natie, samenwerking en duidelijke afspraken tussen nationale

doen zonder ‘the benefit of hindsight’.

toezichthouders. De Europese plannen voor de oprichting van een European Systemic Risk Board en de omvorming van de

In de afgelopen decennia heeft DNB de nodige successen

Europese comités van toezichthouders tot Europese toezicht-

geboekt als toezichthouder. De meeste kunnen niet gevierd wor-

autoriteiten zijn dan ook waardevolle stappen. Maar op termijn

den, omdat het toezicht achter de schermen plaatsvindt op basis

zal er een Europese toezichthouder moeten komen. •

van een strikt geheimhoudingsregime. Doel van de geheimhouding is de informatieverstrekking door banken en andere instel-

De bundel ‘In het spoor van de crisis’ is voor belangstellenden

lingen aan de toezichthouder te beschermen. Bovendien zal de

gratis te bestellen via www.dnb.nl, onder het kopje ‘publicaties’.

openbaarmaking dat een instelling in moeilijkheden verkeert de


va banque

Good Value en Soft Stuff Arnold Schilder is Chairman van de International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB) en oud-directeur van DNB

Vlakbij het IAASB-kantoor op 5th

is niet bij te houden. Onlangs sprak ik

Avenue in Manhattan is een prachtige

enkele managers van grote beleggings-

boekhandel. Ik kan de verleiding nooit

fondsen in Londen. Het gesprek kwam

weerstaan. Laatst kocht ik daar ‘Good

op de vele judgments die in jaarverslagen

Value – Reflections on Money, Morality

verwerkt zijn. Hoe bepaal je marktwaar-

and an Uncertain World’. Recent geschre-

des als markten nauwelijks functioneren?

ven door Stephen Green, de voorzitter

Welke aannames en schattingen gaan er

van één van ‘s werelds grootste banken,

achter schijnbaar rationele cijfers schuil?

HSBC. Meteen bestempeld tot Financial

Hoe betrouwbaar en hoe relevant zijn de

Times Book of the Year. Terecht, wat mij

lange disclosures die jaarverslagen (te) dik

betreft. Green neemt ons mee door de

maken? En hoe zinnig zijn dan de stan-

geschiedenis, cultuur, religie, economie

daard accountantsverklaringen eigenlijk

– belezen, bereisd, geïnspireerd. Wat zijn

nog? Een van de managers zei in die con-

toekomstbestendige waarden – die echt

text: ‘We care more about the soft stuff ’.

zijn, niet cosmetisch? Waarden die inspi-

Ofwel: we hoeven niet per se al die lange

reren tot gezaghebbend gedrag?

verhalen, maar willen de achtergrond

Green roept op tot een challenge to action,

begrijpen. Hoe heeft de ondernemings-

zowel zakelijk als persoonlijk. Tot een

leiding haar oordelen gevormd en keuzes

betrokkenheid bij de global bazaar waarin

gemaakt? Hoe is een weg gevonden door

we leven. Hierbij moeten we morele en

alle onvermijdelijke onzekerheden? En

inhoudelijke oordelen – judgments – aan-

laat de accountant daar meer over zeggen

durven, die juist in onzekere tijden zo

dan nu gebeurt. Over uitdagingen gespro-

belangrijk zijn: wat kan wel, wat niet, hoe

ken…

weeg je dat? En dan ook uitkomen voor

Wat is van waarde en wat is de waarheid?

keuzes, hoe feilbaar die ook kunnen zijn.

De crisis drukt ons met de neus op de fei-

Professional judgment is ook voor accoun-

ten: het zijn geen abstracte vragen, maar

tants een kernbegrip. De vraag ernaar

prioriteiten op ons aller agenda.

•



Goud in crisistijden DNB heeft 612,5 ton goud in de kluizen liggen. Dat geeft een veilig gevoel. Want goud houdt zijn waarde, crisis of niet. door Marijke Hoogendoorn

Door de kredietcrisis staat goud weer volop in de belangstelling.

afgelopen decennia goud verkocht. Waar staatsobligaties en

Grote onzekerheid over het financiële stelsel en inflatieangst

andere bezittingen een zeker rendement opleveren als een vaste

deed menig belegger het zekere voor het onzekere nemen en

couponrente, is dat met goud anders. De opslag kost geld en

zijn toevlucht zoeken in goud. Dat kan een stuk makkelijker

zolang het in de kluis ligt, levert goud geen cent op. In septem-

dan vroeger: je hoeft geen goudbaar te kopen, maar kunt ook

ber 2009 sloten meerdere Westerse centrale banken het derde

kiezen voor aandelen van Exchange Trade Funds (ETF), waar-

Goudakkoord, waarbij zij afspraken om maximaal vierhonderd

van de waarde gekoppeld is aan de goudprijs.

ton goud per jaar te verkopen. Dit is inclusief de verkopen van

Niet alleen de goudprijs is omhoog geschoten, maar ook de rol

het IMF. Met dit nieuwe akkoord verlengden de centrale ban-

van goud is veranderd door de kredietcrisis: voor veel meer par-

ken de verkoopplafonds uit de voorgaande akkoorden – precies

tijen is goud als beleggingsobject aantrekkelijk geworden. Dat

zoals de markten hadden verwacht.

is de laatste maanden weer iets aan het veranderen. Beleggers die in goud gevlucht waren, zoeken voorzichtig weer andere

Vroeger leende DNB nog weleens goud uit aan commerciële

beleggingen nu de grootste spanning op de financiële markten

partijen. Dat ging heel behoedzaam, in kleine hoeveelheden en

voorbij lijkt te zijn. De stijgende goudprijs heeft ook aardig

voor hooguit een maand. Vlak na het begin van de kredietcrisis

wat speculanten aangetrokken en die zijn nog wel actief op de

werd geen goud meer uitgeleend, omdat het risico – hoe beperkt

markt. Terwijl in het Westen goud werd aangekocht vanwege de

ook – niet meer opwoog tegen de zeer lage rentevergoeding van

crisis, brachten inwoners van de traditioneel grote goudlanden

nagenoeg nul procent.

van Azië, zoals India, hun sieraden naar de lokale lommerd om te profiteren van de hoge goudprijs. Tegelijkertijd beleggen de

Aandelen, obligaties en ander waardepapier: aan alles zit een

Aziatische overheden steeds vaker een deel van hun groeiende

risico, want banken, bedrijven en zelfs hele landen kunnen

valutareserves in goud. Zo kocht India onlangs goud van het

failliet gaan. Maar een baar goud houdt altijd waarde, zo blijkt

IMF. China, dat inmiddels Zuid-Afrika heeft ingehaald als

juist in turbulente tijden. DNB bezit 612,5 ton goud, met een

grootste goudproducent ter wereld, is steeds meer goud uit de

marktwaarde van circa 16 miljard euro. Tijdens de crisis is eens

eigen mijnen aan het opslaan.

te meer gebleken dat dit een kostbaar bezit is. Goud geeft ver-

Centrale banken van Westerse landen hebben van oudsher

trouwen in de kracht van de balans van de centrale bank. Dat

veel goud in huis. DNB is geen uitzondering, ook al is er de

geeft een veilig gevoel. •


profiel

Hongkong bruist Wonen, werken, uitgaan: alles speelt er zich in de hoogte af. Hongkong heeft een zeer hoge bevolkingsdichtheid én de grootste miljonairsdichtheid ter wereld. Deel twee in een serie over de giganten der aarde, geografisch en/of economisch gezien. door Marijke Hoogendoorn

Het moet er eens heerlijk hebben

nieuwste mobieltjes en gadgets én de tra-

hoog in het vaandel. Aan de spectacu-

geroken. Hongkong, letterlijk ‘geurige

ditionele offerbakjes aan Tudi Gong: 90%

laire economische ontwikkeling van de

haven’, dankt haar naam vermoedelijk

van de inwoners hangt de traditionele

jaren tachtig danken Hongkong, Taiwan,

aan de vroegere handel in wierook.

Chinese godsdienst aan.

Singapore en Zuid-Korea hun geuzen-

Handel drijven heeft Hongkong, met

naam: ‘the Four Asian Tigers’. Opleiding,

haar gunstige ligging tussen China en

Tijgers

technologie en globalisering hebben

Zuidoost-Azië, geen windeieren gelegd.

Wat eens een verzameling visserdorpjes

de tijgers macht en geld opgeleverd.

Het heeft een van de best gelegen diep-

was, is anno 2010 een van de econo-

Hongkong groeide uit tot een handels-

zeehavens ter wereld en de op twee na

mische reuzen ter wereld. Na de eerste

centrum en financieel centrum

grootste containerhaven, ná Singapore

Opiumoorlog met China eiste Groot-

van internationaal topniveau. Aan de

en Shanghai, maar ver voor Rotterdam,

Brittanië de heerschappij op. Hongkong

groei, gemiddeld dik 5% bbp in de

de nummer 11. Behalve handel zijn

was een Britse Kroonkolonie tot het in

jaren 1998-2007, leek geen einde te

toerisme en financiële dienstverle-

1997 een speciale administratieve regio

komen – tot de kredietcrisis uitbrak.

ning belangrijke economische pijlers.

werd van de Volksrepubliek China

Hongkong is het mekka voor zaken-

volgens het beginsel ‘één land, twee

Snel herstel

lieden, shopaholics en nachtbrakers. De

systemen’. Daardoor is Hongkong, als

Hongkong met haar open economie

bruisende stad met haar ondernemende

kapitalistisch bolwerk binnen het com-

kreeg een klap van de mondiale crisis,

bevolking en 24-uurseconomie ver-

munistische China, een plek waar ruimte

maar heeft het ergste alweer achter de rug.

enigt Westerse hightech met traditionele

is voor nieuwe ideeën, innovaties en pio-

De economie kromp met 2,7% in 2009,

Chinese cultuur. Tussen torenhoge

niersgeesten. Ondernemers in Hongkong

maar na een dramatisch eerste kwartaal

wolkenkrabbers rijden Britse dubbeldek-

maakten in het verleden altijd gebruik

kwam er een ommekeer en sinds het derde

kers, nabij de shopping malls staan oude

van beschikbare technologieën, maar de

kwartaal 2009 zit de groei er weer in. De

Chinese tempels. Op straat zie je de

laatste jaren staan innovatie en design

arbeidsmarkt herstelt snel na een ernstige


Hongkong Staatsvorm: Speciale Bestuurlijke Regio van China Oppervlakte: 1.099 km2 Aantal inwoners: 7 miljoen Nationale taal: Chinees Munt: Hongkongse dollar Import uit: China, Japan, Singapore, Taiwan Export naar: China, VS, Japan

dip begin 2009. De verwachting voor

Adembenemend is de architectuur van

shoppen, kan bijkomen in een trendy

2010 is een economische groei van 4,5%.

Hongkong, waar de ene wolkenkrabber

restaurant, een boottochtje maken of

Dat snelle herstel is mede te danken aan

nog hoger lijkt dan de ander. Wonen,

flaneren langs de ‘Avenue of Stars’. Deze

de toenemende integratie met China.

werken, uitgaan: alles speelt er zich in

kustboulevard, Hongkongs variant op

Ondernemingen in Hongkong kunnen

de hoogte af. Met 7 miljoen inwoners

Hollywoods ‘Walk of Fame’, is een eer-

profiteren van de Chinese thuismarkt

op 1.000 km is Hongkong een van de

betoon aan Bruce Lee en andere grote

van 1,3 miljard inwoners – dat biedt een

meest dichtbevolkte gebieden wereld-

filmsterren van Hongkong en biedt een

gigantisch groeipotentieel. De Hong

wijd. Nergens ter wereld is de miljonairs-

prachtig uitzicht op de skyline en haven.

Kong Stock Exchange is dé beurs voor

dichtheid zo groot als in Hongkong,

En natuurlijk zijn de oude tempels een

Chinese bedrijven die in het buitenland

waar 26,4% van de bevolking miljonair

bezoek waard. De Hongkong-Chinezen

een notering willen. Tegelijkertijd speelt

is, althans in dollars gerekend.

offeren hier bloemen en steken wierook-

2

stokjes op, en doen daarbij een wens.

Hongkong een cruciale rol in de export of doorvoer van goederen die in China

Bruce Lee

Elk briefje wordt opgehangen en de

geproduceerd zijn: verpakking en trans-

Voor al die miljonairs en andere veelver-

wens stijgt met de rook mee omhoog

port, marketing en financiering. Terwijl

dieners zijn er prachtige kansen om dol-

naar goden of voorouders. Hier kun

veel van de industrie zich in het laatste

lars uit te geven. Uitgaan, eten, shoppen:

je even op adem komen – alhoewel de

decennium verplaatste naar het vaste-

alles kan. Er zijn schitterende winkelcen-

allesbedwelmende wierook sommigen

land, waar ruimte en goedkope arbeid

tra die alles bieden. Van internationale

naar adem doet happen – en mijmeren

in overvloed is, is de dienstensector

warenhuizen zoals het Britse Marks

over voorbije tijden, toen het overal naar

steeds belangrijker als groeimotor van

& Spencer, tot de boetieks van popu-

wierook rook…

Hongkong. Met innovaties en topdesign

laire lokale ontwerpers, zoals Vivienne

wil Hongkong haar plaats aan de top

Tam, William Tang, Walter Ma en Lu

Bronnen: CIA Factbook, Hongkong SAR

behouden.

Lu Cheung. Wie moe wordt van het

Government, UNDP, Wikipedia

•

kunstpodium


Inti Hernandez door Alexander Strengers Voorzitter Kunstcommissie

Inti Hernandez Encounter Place, Version III, 2008 Multiplex, Balsahout, Plexiglas en Spiegel 60 x 34 x 16 cm

In de spiegels van Encounter place, een

werk en blijft het beeld statisch.

realistische en relativerende visie op het

architectonisch kunstwerk van Inti

Spaans, Engels, Nederlands: voor

hedendaagse Nederlandse patriottisme

Hernandez, weerspiegelt zich de dynamiek

Hernandez, de kunstenaar die uit Spanje

niet meer dan gepast is.

van een plek waar mensen elkaar ontmoe-

komt, in Nederland woont en commu-

ten. Het kunstwerk, gemaakt van hout en

niceert in de Engelse taal, is communi-

Zijn boodschap is glashelder: in plaats

spiegels, is briljant in al zijn eenvoud en

catie – begrip en onbegrip, ontmoeting

van intermenselijke vervreemding kun-

magistraal qua concept. Het daagt je uit

en perceptie – bij uitstek een belangrijk

nen we beter intermenselijk begrip nastre-

tot beweging, om het te bekijken van links

thema. Hij gaat daarmee verder aan

ven. En zonder het er te dik bovenop te

en van rechts, van voren en van achteren,

de slag in zijn nieuwe werk, een grote

leggen is dat precies wat Hernandez’ wer-

van onderop en bovenaf – en dat maakt

arena, dat in zijn eigen woorden een

ken teweegbrengen. Met Encounter place,

het zo geweldig spannend. Vanuit elke

homage is aan Nederland, ‘a country

dat de Kunstcommissie vorig jaar verwierf

hoek krijg je via de spiegels iedere keer een

built on immigration and other cultu-

als aanvulling op de vier foto’s die in

ander beeld van de ontmoetingsplaats. Dit

res’. Hij is trots op zijn Nederland, maar

2006 zijn aangekocht, is een kunstwerk

weerspiegelt de verschillende werkelijkhe-

ervaart een verharding van het politieke

gevonden dat feilloos past in het nieuwe

den van waaruit mensen communiceren

klimaat. In zijn nieuwe werk, met de

kantoorconcept van de Nederlandsche

en laat zien hoe deze werelden overeenko-

veelzeggende titel ‘Tribute to the Red and

Bank, met open ruimtes voor ontmoetin-

men, botsen en veranderen. Er zijn punten

Yellow that lies inside the Orange’ gebruikt

gen. Tegelijkertijd is Encounter place een

rondom het werk waarbij de dimensie

hij alle primaire kleuren, maar de secun-

krachtig symbool voor de nieuwe visie

compleet op zijn plek valt, en de ruimte

daire kleur oranje speelt de boventoon.

van de Kunstcommissie: het verzamelen

zich als een grote arena voor je ogen

Met de kleur oranje, gemaakt van geel

van eigentijdse kunst die inspireert, ver-

ontvouwt. Op andere punten verstart het

en rood, maakt hij duidelijk dat een

bindt en de dialoog levend houdt.

•


seminars


Concrete macro-prudentiële instrumenten Het belang van een macro-prudentiële invalshoek voor de financiële stabiliteit wordt alom onderkend. Maar over de doelstelling en de benodigde instrumenten is nog volop discussie. door Maarten van Oordt

Recente seminars 09 maart: Two Hundred Years of Financial Integration: Latin America since Independence, Graciela Kaminsky (George Washington University) 23 maart: Information Sharing and Credit Rationing: Evidence from the Introduction of a Public Credit Registry, Hans Degryse (UvT) Toekomstige seminars 03 mei: Eric Leeper (Indiana University), Anchoring Fiscal Expectations 11 mei: Paul De Grauwe (Katholieke Universiteit Leuven), Top-down versus Bottom-up Macroeconomics

Zo bleek tijdens de workshop

25 mei: Jose Luis Peydro (ECB)

‘Concrete macro-prudentiële instrumenten’, die DNB

08 en 09 juni (t.b.c.): Marvin Goodfriend (Carnegy Mallon University)

organiseerde samen met de Universiteit van Amsterdam en het Internationaal Monetair DNB-directeur Henk Brouwer

Fonds. DNB-directeur Henk Brouwer opende de dag met de woorden ‘You are accountable’… en vervolgens bogen de genodigde academici en beleids-

waarbij banken buffers opbouwen voor

makers zich over drie vraagstukken.

financieel ongunstige tijden. Anderen

Eerste vraagstuk gaat over de opbouw

beogen een systeem waarbij banken een

van systeemrisico’s en mogelijke maat-

gezamenlijk fonds opbouwen. Daarnaast

regelen daartegen. Voor de opbouw van

wordt er gezocht naar mogelijkheden om

systeemrisico’s zijn vele oorzaken aan te

een soort barometer te ontwikkelen voor

wijzen, waaronder de financieringsstruc-

financiële tegenslagen.

tuur, overeenkomsten in risicoprofiel, en

Tot slot werd de institutionele vormge-

de onderlinge relaties tussen financiële

ving van het macro-prudentieel toezicht

instellingen. Onduidelijk is nog hoe de

besproken. Op welke manier moeten

individuele bijdrage van banken aan het

andere partijen dan de centrale bank,

systeemrisico moet worden vastgesteld en

zoals het ministerie van Financiën en

op welke wijze moet worden ingegrepen.

de micro-prudentiële toezichthouder,

Bij dit laatste kan worden gedacht aan

betrokken worden bij het macro-pruden-

een heffing of limiet op activiteiten die

tieel toezicht?

systeemrisico’s vergroten.

Al met al genoeg vraagstukken voor een

Ander vraagstuk is dat van de samenhang

levendige workshop. Met als resultaat

tussen maatregelen en cyclische bewegin-

weliswaar geen pasklare antwoorden,

gen. Sommigen denken aan een systeem

maar wel een dieper inzicht. •

22 juni: Wilbert van der Klaauw (Fed New York) 23 juni: Stijn Claessens (IMF) 05 oktober: Ayhan Kose (IMF) 30 november: Steven Ongena (UvT)

De seminars zijn een platform waar binnen- en buitenlandse wetenschappers hun onderzoekresultaten presenteren. Het actuele programma staat op www.dnb.nl. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Marijke Vogelezang, tel. 020-5243687, e-mail: [email protected]


Colofon

DNB PUBLICATIES

DNB Magazine is een tweemaandelijkse uitgave van de Nederlandsche Bank.

Onder meer de volgende uitgaven van de Nederlandsche Bank zijn verkrijgbaar:

handleiding

scoren met beleid

Leerlingenboekje Lesbrief economie voor

over economische verbanden

tweede fase voortgezet onderwijs

Waar voor je geld

in beeld

Hoofdredactie: Loek van Daalen

Over inﬂatie en monetair beleid

Interactief on line lesprogramma met aparte versies voor: • tweede fase VWO en propedeuse HBO en WO economie • tweede fase HAVO

De Nederlandsche Bank Naamloos-1 1

08-04-2008 11:11:59

‘Scoren met beleid’

‘Waar voor je geld’

digitaal lesprogramma

praktische lesopdrachten

tweede fase havo/vwo

tweede fase havo/vwo

‘DNB in beeld’

De geschiedenis van ons geld

‘Goud, Geld en Geheimen’

‘De geschiedenis

‘Echt of vals?’

publieksbrochure

van ons geld’

cd-rom met de echtheidskenmerken van de eurobiljetten

• Jaarverslag • Kwartaalbericht • Statistisch Bulletin • Overzicht Financiële Stabiliteit DNB publiceert ook over haar wetenschappelijk onderzoek • Working Papers • Occasional Studies Alle uitgaven zijn online beschikbaar. U vindt ze op www.dnb.nl. De uitgaven kunt u ook bestellen via onze website, per e-mail ([email protected]) of via een brief die u kunt richten aan: De Nederlandsche Bank Afdeling Facilitaire diensten / Postkamer Postbus 98, 1000 AB Amsterdam

Eindredactie: Marijke Hoogendoorn, Ellen Tolsma Aan dit nummer werkten mee: Robert Mosch, Maarten van Oordt, Nicole Paehlig, Herman Pleij (Essay Copyright © 2010 Herman Pleij, Bussum. Publicatie tot stand gekomen via Sebes & Van Gelderen, literair agentschap te Amsterdam), Arnold Schilder, Alexander Strengers, Cees Ullersma, Rutger Vahl

Van kauri tot euro

Periodiek verschijnen

Redactieadres: DNB Magazine Postbus 98, 1000 AB Amsterdam Westeinde 1, 1017 ZN Amsterdam t 020 524 5781 / 5753 f 020 524 2228 e [email protected] www.dnb.nl

Fotografie / Illustraties: ANP, Rhonald Blommesteijn (illustratie p.8), Corbis, Monique Kooijmans (foto’s Herman Pleij) Han Lans (foto Encounter place, p.37) Rob Meulemans, Jacqueline Spaans (In Beeld) Vormgeving en druk: Joh. Enschedé (vormgeving), Fd-Reproductie (productie) Drukkerij De Bink (drukwerk) Abonnementen: Een abonnement op DNB Magazine is gratis en uitsluitend schriftelijk of per e-mail aan te vragen. Adreswijzigingen en opzeggingen eveneens schriftelijk opgeven. Abonnementenadministratie: DNB Magazine Antwoordnummer 2670 1000 PA Amsterdam e [email protected] Artikelen uit DNB Magazine mogen niet zonder toestemming van de redactie worden overgenomen.

in beeld


Schoonheid volgens fotograaf Jacqueline Spaans: ‘De schoonheid van mijn dochter in het vroege ochtendlicht. Een beeld vol onschuld en kwetsbaarheid.’

april dnb magazine nr. 2, 2010 dnb magazine Essay Herman Pleij over gezag Nieuwe toezichtvisie DNB

Recommend Documents