Alles heeft een reden
Mira Kirshenbaum Alles heeft een reden Ontdek de ware betekenis van belangrijke gebeurtenissen in het leven Vertaald door Sophie Brinkman
g ro t e letter
Uitgeverij De Arbeiderspers Amsterdam · Antwerpen
Eerste druk 2005 Achttiende druk Copyright © 2004 Mira Kirshenbaum Copyright Nederlandse vertaling © 2005 Sophie Brinkman/Uitgeverij Archipel, Amsterdam Oorspronkelijke titel: Everything happens for a reason. Finding the true meaning of the events in our lives Uitgave: Harmony Books, New York Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Uitgeverij Archipel, Herengracht 370-372, 1016 ch Amsterdam. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from Uitgeverij Archipel, Herengracht 370-372, 1016 ch Amsterdam. Omslagontwerp: Bram van Baal Omslagfoto: Nino Mascardi/Getty Images isbn 978 90 295 7587 4 / nur 770 www.arbeiderspers.nl
Voor Shaye
In een donkere tijd begint het oog te zien. – Theodore Roethke Gelukkig is hij die de reden der dingen kent. – Vergilius Niets is te mooi om waar te zijn. – Michael Faraday
Inhoud Aan mijn lezers 11 deel 1 Waarom alles gebeurt Alles wat gebeurt heeft écht een reden 15 Een ontdekkingsreis 26 Tien redenen, één basisprincipe 35 Jezelf midden in het leven tegenkomen 45 Welkom op de kosmische kleuterschool 54 De spirituele kant van de kosmische kleuterschool 60 deel 2 De tien redenen Eekhoorns in de woestijn 71 r eden 1: je thuis voelen in de wereld Drie geschenken 105 r eden 2: jezelf volledig accepteren Een kalme vaart over woelige wateren 134 r eden 3: je angst los kunnen laten Ballonnen aan een steen binden 160 r eden 4: je in staat stellen tot vergeving Begraven schat 188 r eden 5: je ware verborgen talent ontdekken
Echt leven, echte liefde 215 r eden 6: de ware liefde vinden Sterk als een rots 238 r eden 7: sterker worden Hebben we al lol? 262 r eden 8: het speelse in het leven ontdekken De roos leggen 288 r eden 9: je leven leiden met een missie Grote potten snoep 310 r eden 10: een echt goed mens worden Nawoord 333
Aan mijn lezers Ik hoop dat dit boek invloed zal hebben op jullie leven. Ik weet dat het mijn leven volkomen heeft veranderd. Toen ik echt aan de gang ging met het onderzoek waarop dit boek gebaseerd is, geloofde ik niet in God. Ik ben heel godsdienstig geweest tot ik een tiener werd, en raakte toen ineens datgene kwijt wat het voor me mogelijk had gemaakt om te geloven. Je hoort wel over mensen die op een ochtend wakker worden en merken dat ze hun smaakzin kwijt zijn. Zo verloor ik mijn besef van God. En dat besef bleef weg gedurende het grootste deel van mijn volwassen leven. Ik kan niet precies zeggen hoe het gekomen is dat ik mijn geloof in God volledig terug heb gekregen, mijn diepe besef dat Hij echt is en altijd bij me is. Het enige wat ik weet is dit: ik heb het ene na het andere verhaal gehoord van mensen die iets ongelooflijk moeilijks hadden meegemaakt en daarna op bijna wonderbaarlijke manier echte zin ontdekten in wat hun was overkomen. En in dat proces van horen hoe het leven vol is van betekenis raakte ik vervuld van Gods aanwezigheid. Begrijp me niet verkeerd. Dit is geen boek 11
over God. Het is een boek over mensen en hun zoektocht naar de zin van de dingen. Je hoeft niet in God te geloven om te geloven dat de gebeurtenissen in je leven betekenis hebben. Veel van de mensen die je hier zult tegenkomen en die ontdekt hebben waarom hun iets is overkomen, zijn niet gelovig. En dat is prima. Dit boek gaat over de manier waarop alles kan veranderen en beter kan worden als je ziet dat alle gebeurtenissen in je leven zinvol en waardevol zijn. Het is goed mogelijk dat de dingen voor jou op een andere manier zullen veranderen dan voor mij gebeurde. Waar het om gaat, is dat er dingen zijn die we heel erg nodig hebben om de volgende stappen in ons leven te kunnen zetten, en op de een of andere manier is ontdekken dat alles zin heeft precies wat we nodig hebben om die volgende stappen te kunnen zetten. Het enige wat ik kan beloven, is dat je aan het eind van dit boek de zin zult hebben gevonden van de gebeurtenissen in je leven. Ik ben er zeker van dat die kennis invloed zal hebben op jou en de manier waarop je leeft. Ik hoop dat je me bezoekt op www.EverythingHappensForAReason.org en mij laat weten hoe het gegaan is. Ik verheug me erop iets van je te horen.
12
Deel 1 Waarom alles gebeurt
Alles wat gebeurt heeft écht een reden Is het echt waar dat alles wat gebeurt een reden heeft? Het is tenslotte een verbazingwekkend idee dat wat je overkomt, wat het ook is, niet alleen iets waardevols voortbrengt maar dat het precies is wat je nodig had. Hoe ongelooflijk het ook mag klinken, het is waar! Het heeft tijd gekost, maar nu weet ik dat zelfs de ergste ramp – en ik heb mijn portie gehad – prachtige geschenken, verborgen mogelijkheden en levenslessen verbergt. En die hadden we niet op een andere manier kunnen krijgen.Als dit kan doordringen tot iemand die zo koppig is als ik, kan iedereen het leren begrijpen. Natuurlijk is het soms gemakkelijk om te geloven dat alles wat gebeurt een reden heeft. We zien het in kleine dingen, bijvoorbeeld als onze plannen voor een avondje uit op het laatste moment niet doorgaan en we ontdekken dat we die avond ook eigenlijk veel liever thuis wilden blijven. En soms zien we het in minder kleine dingen. Een vrouw die ik ken verrekte haar rug en moest een maand het bed houden. Dat was wel het laatste wat ze kon gebruiken, vooral omdat het gebeurde in een tijd waarin ze een paar be15
langrijke beslissingen moest nemen. Maar ineens bedacht ze dat het precies was wat ze nodig had. Het was haar gewoonte geweest om beslissingen te nemen zonder er echt goed over na te denken. Nu was het alsof het leven zei: ‘Als jij jezelf de tijd niet gunt om na te denken, doe ik het.’ We willen heel graag geloven dat de dingen die ons overkomen zinvol zijn. Zo zou het leven moeten zijn, vinden we. Ja, er zijn dagen waarop we ons leven als een soap ervaren. Maar wat we willen – waar we behoefte aan hebben – is het gevoel dat het allemaal zinvol en waardevol is. En we hebben gelijk. Ik wil je geruststellen: als je de echte betekenis van de gebeurtenissen in je leven ontdekt, verandert alles. Je voelt je sterker doordat je besef dat alles zin heeft je zelfvertrouwen geeft. Je voelt je wijzer doordat je ziet hoe alles met elkaar in verband staat. Je bent beter in contact met jezelf doordat je het leven leidt dat je bedoeld was te leiden. En je bent gelukkiger doordat je je verlies achter je kunt laten en je kunt richten op een goede toekomst. Tot je zover bent, zal niets goed voelen. Laten we zeggen dat je buiten bent en ineens een druppel op je hoofd voelt vallen. Je kunt ner16
gens anders meer aan denken voordat je begrijpt wat er is gebeurd. Druppelt er water uit een airconditioner hoog boven je hoofd? Begint het te regenen? Heeft een vliegende aap op je hoofd geplast? Je móét weten waarom die druppel op je hoofd viel want eerder kun je voor je gevoel niet veilig verder lopen. Dat gevoel wordt alleen maar sterker als wat op ons hoofd viel iets catastrofaals blijkt te zijn. Als je de ramp niet begrijpt, is het alsof je leven niet meer is dan een dobbelsteen op een kaarttafel – als niets betekenis heeft, is alles willekeur, kan alles gebeuren. Het is pijnlijk om te leven zonder te weten waarom je die keer zo ziek bent geweest of waarom je je grote liefde hebt verloren – veel pijnlijker dan mensen denken. Een vrouw die ik ken vloog in haar studietijd een keer naar huis om Thanksgiving Day te vieren. Toen het vliegtuig op zo’n zesduizend meter hoogte vloog, kreeg ze vreselijke oorpijn. Maar daarom huilde ze niet. Ze zat in het donker van de nachtvlucht te huilen omdat een dergelijke pijn in de wereld bestond, ogenschijnlijk zonder enige reden. Een man beschreef dit gevoel op een andere manier: ‘Als ik denk aan de nare dingen die ik heb meegemaakt, heb ik het gevoel dat ik een speelbal van de kosmos ben. Het is verne17
derend! Op een stoep vol mensen ben ík degene die in de hondenpoep trapt. Niemand is zo dom of zo’n pechvogel als ik. Het probleem is: hoe kan ik verder gaan, hoe kan ik op de toekomst vertrouwen als ik het gevoel heb dat ik die domme pechvogel ben?’ De wetenschap dat er een reden is voor wat er gebeurt, bespaart ons ook een gevoel van schuld. Schuld geven is een heel menselijke poging om met iets rampzaligs om te gaan, hoewel we het meestal een heel vervelend gevoel vinden. En toch is het, als er iets akeligs gebeurt, bijna een reflex om te denken: het komt doordat iedereen een hekel aan me heeft, doordat ik een mislukkeling ben, doordat ik verdoemd ben. Zo ontstaat de schuldkwestie. We leggen de schuld bij anderen en eindigen met het gevoel dat de wereld vol slechteriken is. We leggen de schuld bij onszelf en we zien onszelf dan niet meer als sterk en gezond maar als ziek, zwak en gebroken. En we leggen de schuld bij het leven zelf. Wat kan demotiverender werken dan het gevoel hebben dat ons steeds maar nare dingen overkomen zonder dat we er iets tegen kunnen doen. Schuld is als een boemerang die naar ons terugkomt en ons tegen het hoofd slaat. Probeer dit zelf eens: als je iemand ziet worstelen met 18
verdriet, ongerustheid en negatieve gevoelens, luister dan naar zijn verhaal. Je zult al snel merken dat hij in een wereld leeft waarin hij slechts dingen ziet die hij de schuld kan geven doordat hij moet leven zonder enige zin te kunnen zien in wat hem is overkomen. De enige remedie is het besef terugbrengen dat er een goede reden is voor alles wat gebeurt. Leg dat eens uit Als je jaren geleden tegen me had gezegd dat alles wat er gebeurt een reden heeft, had ik gezegd dat dat flauwekul was. In mijn leven zijn dingen gebeurd die zo pijnlijk waren dat het niet zo vreemd is dat ik er moeite mee had om er iets zinvols in te vinden en het opgaf. Ik weet nu dat dat een grote vergissing was. Er overkomen ons veel dingen die het ons moeilijk maken om te geloven dat alles wat er gebeurt een reden heeft. Het kan van alles zijn. Je wordt ernstig ziek op het meest ongeschikte moment. Je denkt dat je je grote liefde hebt gevonden, maar er gaat iets mis tussen jullie en nu ben je weer alleen. Je hebt een echt pijnlijke jeugd gehad. Je maakt een fout die je heel veel geld kost. Een dierbaar iemand gaat dood. 19
Ja, denken we, misschien zijn sommige dingen die gebeuren wel zinvol, maar deze dingen niet. En zelfs als we er nog een beetje op vertrouwen dat die dingen betekenis hebben, weten we die betekenis niet te vinden. De gebeurtenissen in ons leven overkomen ons tenslotte niet met een etiketje erop waar ze voor bedoeld zijn. We kunnen er jaren vergeefs naar zoeken. We vragen het aan vrienden, maar zij hebben het niet doorgemaakt. We vragen het aan iemand die iets overeenkomstigs heeft meegemaakt, maar er is een grote kans dat ook die persoon worstelt om de betekenis te vinden. Op een gegeven moment kunnen we in de verleiding komen om de zoektocht op te geven. Dat is mij overkomen. Het was een van mijn patiënten die me wakker schudde en me de hoop gaf dat we de betekenis van de gebeurtenissen in ons leven misschien toch kunnen vinden. Alle belangrijke dingen die ik in mijn werk heb geleerd, heb ik van mijn patiënten geleerd. Scott* was een van mijn beste ‘leraren’. * Dit boek bevat verhalen van echte mensen. Sommige komen voort uit mijn onderzoek, sommige zijn afkomstig van mensen uit groepen die ik heb geleid, sommige zijn van patiënten. Ik heb iedereen absolute vertrouwelijkheid beloofd, wat de enige manier is om je ervan te verzekeren dat mensen nu en in de toekomst bereid zijn
20
De boodschap in de fles We hebben allemaal dromen over wat we met ons leven willen. Toen Scott jaren geleden voor het eerst bij mij kwam, droomde hij ervan weer te gaan studeren en tuinarchitect te worden. Hij durfde echter zijn goedbetaalde baan niet op te zeggen. Zoals je je kunt voorstellen, speelden kwesties als ongerustheid, een gebrek aan zelfrespect en identiteit een belangrijke rol in ons contact. Maar al snel ging het alleen nog over wat hij nodig had om zijn droom te laten uitkomen. Hij heeft uiteindelijk een uitstekende opleiding van twee jaar gedaan en daarna zijn eigen kleine bureau voor tuinarchitectuur opgezet. Hij voelde zich voldaan. Een paar jaar later kwam Scott bij me terug. Hij had helaas een non-Hodgkin lymfkliergezwel en dacht dat hij dood zou gaan. (Uiteindelijk ging Scotts kanker in remissie. Hij maakt het nog steeds goed.) Hij wilde erachter komen, zei hij, waarom hij net toen alles in zijn leven beter ging die vreselijke ziekte openhartig te praten. Dus heb ik alle namen en identificerende details veranderd. Ik heb echter de essentie van ieders verhalen gerespecteerd, de waarheid van hun leven en de kern van wat ze ons kunnen leren.
21
had gekregen. ‘Is dat in feite geen theologische vraag?’ vroeg ik hem. In werkelijkheid wilde ik me niet echt met zo’n vraag bezighouden. In die tijd was ik ervan overtuigd dat je toch nooit een antwoord vond. Bovendien, dacht ik, is het veel belangrijker om de tijd die je nog hebt zo zinvol mogelijk te gebruiken. Waarom zou je vragen waarom? Maar gelukkig hield Scott voet bij stuk. Hij stond op het punt mij een belangrijke les te leren, namelijk dat het helpen van mensen uiteindelijk neerkomt op hen helpen zin in het leven te vinden. Nadat ik zijn verzoek had afgewezen, keek Scott me met tranen in zijn ogen aan alsof ik hem had verraden en zei: ‘Je begrijpt het niet. Ik wil niet doodgaan met het idee dat ik een soort eekhoorn was die overreden is op de snelweg van het leven – hé, man, je hebt pech gehad. Ik weet dat ik níét alleen maar het slachtoffer ben van een kansspel. Ik kan niet geloven dat ik in een universum leef waarin de dingen die ons overkomen geen betekenis hebben. Hierin moet een betekenis liggen, een boodschap in een fles voor mij. De boodschap is net buiten bereik, maar is heel belangrijk voor me. Help me de boodschap te vinden!’ Op de een of andere manier drong dat tot me door. Ik herinnerde me hoe graag ik die 22
boodschap had willen vinden toen ik een kind was. (Ik zal dadelijk vertellen over de dingen die mij en mijn familie zijn overkomen, die mij deden hongeren naar een soort betekenis en ik herinnerde me hoe ontmoedigd ik was geraakt toen ik geen betekenis kon vinden.) Ik keek in Scotts ogen en raakte mijn gevoel van woede op het universum kwijt dat ik had omdat de dingen die ons overkomen niet netjes voorzien zijn van een etiket met hun ware betekenis erop. Scotts behoefte maakte mijn eigen behoefte weer wakker en daarmee alle hoop die erbij hoorde. Ik had gedacht dat mijn behoefte aan betekenis dood was. Ik had me gedragen alsof die dood was. Maar de oprechtheid en de geldigheid van Scotts behoefte deden mij beseffen dat mijn eigen behoefte aan betekenis nooit echt verdwenen was. Ineens voelde ik een heel nieuwe band met Scott, mijn jongere ik, en een wereld vol mensen die zo graag het gevoel willen hebben dat de dingen die hen overkomen zin hebben. Er was maar één probleem: hoe moest ik Scott in godsnaam helpen ontdekken waarom hij ziek was geworden en misschien zou sterven als ik mezelf niet kon helpen? Ik merkte dat ik heel emotioneel werd toen ik hem vertelde dat ik begreep dat zijn situatie betekenis zou moeten hebben en bekende dat ik niet 23
wist hoe ik hem kon helpen om die betekenis te vinden. Ik had het gevoel dat ik hem in de steek liet en vond dat vreselijk. Maar ik beloofde mezelf dat ik zou leren hoe ik mensen kon helpen om de ware betekenis van de gebeurtenissen in hun leven te vinden. Scott belde me een paar maanden later. Hij was duidelijk niet zo teleurgesteld in mij als ik in mezelf. Ik denk dat we allemaal wel weten hoe moeilijk die zoektocht is. Hij had iets triomfantelijks in zijn stem. ‘Ik weet waarom ik ziek ben geworden!’ zei hij. ‘Kijk naar het punt waarop ik was in mijn leven. Ik had heel veel bereikt, maar ik was nog steeds bang voor allerlei dingen: vliegen, confrontaties, slecht nieuws, noem maar op. Dit is het geschenk dat mijn ziekte mij heeft gegeven: ik leer elke dag niet bang te zijn. De dood is de grote confrontatie. Als je eenmaal met de dood geconfronteerd wordt, hoe kun je dan nog bang zijn om, bijvoorbeeld, door iemand afgewezen te worden? Het is waar, weet je, lafaards sterven duizend doden, helden maar één. Ik leef liever korter zonder angst dan dat ik lang leef met angst, want dat is levend dood zijn. En ik zou dat nooit ontdekt hebben als ik niet ziek was geworden. Ik weet niet hoeveel tijd van leven ik nog heb, maar in de tijd die ik nog heb voel ik me in elk geval meer levend en 24
