• Informatie- en opinieblad voor actieve SP-leden Verschijnt 12 keer per jaar, zesde jaargang numm er 6, 24 juni 2004
OOC.tJMENTATIE:CENTP.lJ M
Alarm, de Wmo komt eraan het liberale recept tegen de woningnood DE KWETSBAARSTEN EERST! Oe kogel komt van
1i1D11B
werken voor je uitkering is vorm van solidariteit
Paulus Jansen ~
·..· ~ .~·.;. ~·
..
·-
·.
I
'
.
Tevreden?
Als je naar de cijfers kijkt moet je tevreden zijn over onze uitslag bij de Europese verkiezingen : een groei van vijf naar zeven procent van de uitgebrachte stemmen. Door de hogere opkomst is het aantal stemmen zelfs 86 procent hoger dan bij de vorige Europese verkiezingen . Ook ten opzichte van de Tweede-Kamerverkiezingen van vorig jaar zijn we weer gegroeid. Kijk je naar de lokale uitslagen, dan hebben we in de meeste gemeenten waar een afdeling actief is bovengemiddelde resultaten geboekt. Toch past er ook wel een kritische noot. We hebben voor mijn gevoel in de campagne niet het onderste uit de kan gehaald. Zo haperde de logistiek deze keer veel te vaak. Ook zouden we de creativiteit nog wat meer de ruimte kunnen geven. De uitslag van Europa Transparant en de Partij voor Dieren laat zien dat je met beperkte middelen een mooi resultaat kan neerzetten, mits je de juiste snaar bij de kiezer weet te raken . We hebben op de partijraad een aantal conclusies op landelijk niveau getrokken. Het is verstandig om dat ook op lokaal niveau te doen. Maak een map met alle uitslagen, ook de cijfers per wijk. Maak een overzicht van alle medewerkers en het soort activiteit waarbij ze betrokken waren. Verzamel de krantenartikelen over de campagne, zowel over onze eigen activiteiten als die van de concurrentie. Bespreek in het afdelingsbestuur de organisatie: was er een campagneleider? Liep de verspreiding van campagnemateriaal op rolletjes? Waren we de laatste twee weken voor de verkiezingen aanwezig op straat, in de winkelcentra? Hoe liepen de debatten waar we aanwezig waren? Is er gericht campagne gevoerd rond een regionale kandidaat? Is de lokale internetsite goed benut in het kader van de campagne? In welke wijken hebben we het goed gedaan en waarom? , Het verslag van deze nabespreking kan je straks gebruiken als startpunt voor een volgende verkiezingsstrijd . Die komt altijd sneller dan nu gedacht! • Paulus Jansen
algemeen secretaris van de SP
2
Kam erleden en andere SP' ers schrijven regelmatig interessante opinie- artikelen in dag- en vakbladen . Spanning geeft in elke uitgave een overzicht van de recente opinies. De artikelen zelf kun je vinden op Internet: (http ://www.sp.nl/tegenst!theorie/ opinies) . Je kunt ze ook telefonisch bestellen bij de receptie van het landelijk secretariaat (01 O) 243 55 55 . Noem dan wel het codenummer van het artikel dat je wilt hebben .
Zomerschool 2004 Do 22 t/m zo 25 juli Biesbosch Do 29 juli t/m zo 1 augustus Soest Do 19 t/m zo 22 augustus Biesbosch Do 26 t/m zo 29 augustus Arnhem
Spanning Spanningverschijnt 12 keer per jaar en isbestemd voor actieve SP-leden. De afdelingenvande SP beslissenwie het bladtoegestuurd krijgen. Aan- enafmeldenvanabonnees: schriftelijk bij de SP-administratie,Vijverhofstraat 65, 3032 SC Rotterdam. Fax (01 0) 243 55 66, e-mail:
[email protected] Spanningwordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van het Partijbestuur van de SP. Eindredactie: Peter Verschuren. Redactie-adres: Vijverhofstraat 65, 3032 SC Rotterdam telefoon (010) 243 5531 fax (010) 243 5565, e·mail:
[email protected]
Spanninge24 juni 2004
Links heeft weinig te winnen bij versterking EU Erik Meijer,8 juni 2004 Nauwe samenwerki ng van vakbonden, milieubewegi ng, kriti sche consumentenorganisaties en internationale solidariteitsbewegingen tegen het huidi ge EU-beleid is voor lin ks een effectiever wapen dan versterking van de EU zelf
llli!tiJI
Bolkesteins Richtlijn Diensten moet van tafel Erik Meijer in het Financieele Dagblad van 5 j uni De Dienstenrichtlijn van Europees commi ssari s Bolkestein moet er voor zorgen dat diensten in heel Europa worden geliberaliseerd, geprivatiseerd of gedereguleerd. Dat betekent ontwrichti ng van de arbeidsmarkt, aantasting van sociale verworvenheden, verhoging van de milieudruk en toenemende machteloosheid van overheden en werknemers. EU is ondemocratisch monster geworden Steve McGiffen, vertegenwoordiger van de SP in het secretariaat van Verenigd Links, in De Volkskrant van 4 juni De Europese Unie heeft steeds minder te maken met de idealen die na de oorlog mensen inspireerden om een familie van democratische en vreedzame naties op te richten, de Europese Economische Gemeenschap. Het kJeinkind van de EEG heet Europese Unie is een ondemocratische, militaristi sche en bureaucratische club geworden, waarin burgers steeds minder te zeggen hebben. Van Aartsen pleit voor gesjoemel met stemmen Rona/d van Raak en Jan de Wit in Trouw van 1 juni VVD'erVan Aartsen denkt dat een kiesstelsel met 150 districten voor een betere band zorgt tussen kiezers en gekozenen. Integendeel: het leidt tot ''iP!i"!JH' koehandeL Nieuwe omroepen bij CDA en PvdA taboe Ronald van Raak in de Volkskrant van 18 mei BNN heeft met 240.000 leden bijna twee keer zoveelleden als CDA én PvdA, de partijen die in de Eerste Kamer dreigen met het e inde van de omroep.
•
Plannen voor prestigetheater afgeblazen De afdeling Emmen besloot haar huis-aan-huis-jaarkrant van begin dit jaar volledig te wijden aan de gemeentelijke plannen voor een nieuw theater. Met veel feitenmateriaal werd duidelijk gemaakt dat de kosten niet opwegen tegen het belang van een nieuwe schouwburg, en dat ook de cultuurliefhebbers er weinig aan hebben doordat de toegangskaartjes onbetaalbaar worden . Opknappen van het bestaande theater is verreweg de beste keuze, luidde de conclusie, waaraan een handtekeningenactie gekoppeld werd voor een referendum over het nieuwbouwplan. Inmiddels is de afdeling enkele duizenden
handtekeningen verder en heeft de gemeenteraad een streep gezet door het eerder genomen 'principebesluit' om wel een nieuw theater te bouwen. 'Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald,' motiveerde bijvoorbeeld de PvdA haar omzwaai om toch maar af te zien van de nieuwbouw. SPafdelingsbestuurslid Wim Moinat is ervan overtuigd dat de draai van de gemeenteraad alles te maken heeft met de in-
Info: Wim Moinat (0591) 31 80 55
Geen Groen voor Poen!
Huis-aan-huiskrant en enquête na tumult in Dongense raad Dongen stond op zijn kop nadat een raadslid van de lokale partij VDP in een extra raadsvergadering over de centrumplannen zijn middelvinger opstak naar een PvdA-collega. Toen vervolgens ook nog eens de SP, die samen met de PvdA de extra vergadering had aangevraagd, de schuld kreeg omdat ze 'grof taalgebruik' gebezigd zou hebben, was de maat vol. In een huis-aan-huis-krant werd de Dongenaren precies verteld wat zich in de raad had afgespeeld, en werd vervolgens helder uitgelegd wat de SP vindt van de centrumpldJ1nen. De krant bevatte verder een enquête, waarin de mening van de lezers gevraagd over die plannen. En hij werkte: raadslid Nannie deNijs Bik: 'De eerste 150 enquêtes hebben we al terug, en er zullen er ongetwijfeld nog heel wat volgen. Zo'n driekwart van de mensen deelt onze visie op de nodeloze sloopplannen voor twee monumentale gebouwen, en zeventig procent onderschrijft onze wens voor een autovrij centrum. Daarnaast worden er heel veel positieve opmerkingen op het enquêteformulier toegevoegd: mijn conclusie is dat we in de krant precies de juist toon aanslaan .' Info: Nannie de Nijs Bik (0162) 31 85 53.
zet van de SP. 'Met de krant, infostandjes in het centrum en veel persberichten hebben we luid en duidelijk tegengas gegeven aan de plannen. De andere partijen hebben net als wij geconstateerd dat ons geluid veel weerklank vond, en vervolgens eieren voor hun geld gekozen.'
De gemeente Utrecht wil vijftig miljoen euro verdienen met de ontwikkeling van bouwprojecten op gemeentelijke grond. Het geld is nodig om gaten in de begroting te dichten. Welke onbebouwde grond bezit de gemeente? Juist: groenstroken en parken. Dus daar moet gebouwd worden. Dat in het collegeprogramma staat: 'Utrecht moet een groenere uitstraling krijgen. Openbaar groen, waaronder parken en landgoederen , wordt waar mogelijk uitgebreid en kwalitatief verbeterd,' deert het college van B en W niet. Operatie verdienend vermogen moet van start gaan om het groen 'uit te buiten', zoals het Utrechts Nieuwsblad concludeerde. De Utrechtse SP wachtte niet af tot er uitgewerkte voorstellen aan de gemeenteraad gepresenteerd werden , maar kwam meteen in actie. In de wijken waar groen bedreigd werd, werd buis-aan-huis een folder uitgedeeld, wat in het noord-oosten
Spanning e 24 juni 2004
van de stad al snel leidde tot de oprichting van het comité Geen groen voor poen, waarin naast de SP nog zo'n twintig organisaties samenwerken. Als actiemiddel werd gekozen voor een protestdemonstratie, en omdat de mensen uit de zuidelijke wijken wellicht niet naar de andere kant van de stad zouden komen, werden dat twee demonstraties. In noord-oost liepen ongeveer zevenhonderd mensen mee, in zuid ongeveer driehonderd. De protesten hadden succes. Afdelingsbestuurslid Tim Schipper: 'VVD en LPF hebben nu laten weten dat de plannen in de wijken waar de felste protesten waren, van tafel moeten. Voor de andere wijken houden ze de bebouwing van de groengebieden nog wel open. Het zal duidelijk zijn wat hierop onze reactie is: hard aan de slag gaan om ook in die wijken het verzet te mobiliseren.' Info: Tim Schipper (06) 512 26 462.
3
Breed verzet kan Almelose bibliotheekfilialen niet redden jongeren, iedereen deed mee. Het actie-affiche was overal te zien en in korte tijd hadden we 10.000 handtekeningen verzameld.' Zelfs de net-geopende vestiging van McDonalds haalde handtekeningen op. Blauw: 'Die vestiging heeft als thema boeken, en ook een hoekje waar je boeken kunt lezen. Die halen ze trouwens bij de bibliotheek;
Het plan van het college van B en W om 330.000 euro per jaar te gaan bezuinigen op de bibliotheek, leidde op initiatief van de SP tot de oprichting van het Almelose comité 'Bezuinigen Bieb is verlies Boeken'. Doorgaan van de bezuiniging, een kwart van het totale budget, betekent dat alleen de hoofdvestiging open blijft, en dat beide filialen, waarvan eentje onlangs grondig is gerenoveerd, dicht gaan. De actie sloeg enorm aan. Afdelingsvoorzitter Clara Blauw: 'Scholen, winkels, ouderen,
na de bezuinigen moet je daar dus zijn om een bibliotheekboek te lezen. Maar goed, ze hebben enthousiast meegeholpen.' De actie boekte niet het gewenste resultaat. Bij de behandeling van de Voorjaarsnota besloot de raad de bezuiniging met 100.000 euro te verminderen. Dat redt wel de schoolbibliotheekdienst, maar niet de filia-
Meer info: Clara Blauw, (0546) 45 72 49.
Na jarenlang waarschuwen SP-Weert: bom barst bij De Risse Al jarenlang hamert de SP in Weert op het aanpakken van de wantoestanden in sociale werkplaats De Risse. Regelmatig leverde dat tegenaanvallen op de SP op, maar dat weerhield de afdeling er niet van steeds opnieuw de problemen aan te kaarten. En naar nu blijkt, volkomen terecht. De bom barstte toen Dagblad De Limburger een geval van seksueel misbruik van een WSW'er door een leidinggevende onthulde. SP-fractievoorzitter Paul Lempens: 'Dit verhaal is een extreem voor-
Actie voor nieuw buitenbad Voorstellen van de SP om het verwaarloosde en inmiddels gesloten buitenbad bij het zwembad te vervangen door een nieuw buitenbad, zijn door sportverenigingen en jongeren in De Bilt enthousiast opgepikt. De plannen zijn uitgewerkt en aan het gemeentebestuur aangeboden, en een spontane actie bracht 120 mensen op de been. Fractievoorzitter Dirk van Kekem: 'Bij de demonstratie waren wij natuurlijk aanwezig, maar verder stimuleren we vooral dat het een actie van sportverenigingen en de mensen zelf is.'
4
Jen. Almelo, een stad met 70.000 inwoners, moet het voortaan dus doen zonder bibliotheekfilialen in de wijken. Blauw is teleurgesteld, maar kijkt toch ook met voldoeding terug op het brede verzet dat op initiatief van de SP is gevormd. 'We komen de partijen nog wel tegen die nu tegen de bibliotheek en de wijken gekozen hebben.'
S panninge24 juni 20 0 4
beeld van hoe het mis kan gaan als leidinggevenden en bestuurders elkaar de hand boven het hoofd houden. Al jarenlang krijgt men de problemen binnen De Risse niet opgelost en lopen bestuurders van hun verantwoordelijkheid weg.' Lempens concludeerde dat het hoog tijd om die problemen structureel aan te pakken en dat wethouder Balemans daarbij een sta-in-deweg is. De andere partijen in de raad verhinderden echter dat de kwestie De Risse op de raadsagenda kwam, waardoor Lempens zijn motie van wantrouwen niet kon indienen. Balemans had echter de boodschap begrepen en trad zelfaf-daarbij fel uithalend naar de SP en de media. Lempens: 'Het gaat er nu om van De Risse weer een sociale werkplaats te maken. Balemans is terecht opgestapt, en zijn kritiek: ach die bevestigt onze indruk van deze man. Het lag aan iedereen, maar nfet aan hem zelf.' Info: Paul lempens, (0495) 54 49 77.
•
•
Werken voor je uitkering 'Mensen met een bijstandsuitkering moeten maar gaan schoonmaken,' vindt minister Zalm. In de vorige Spanning stond een korte reactie van Jan de Wit. Nu komen we er uitgebreider op terug: met de visie van lau Kanen en delen van enkele bijdragen aan de discussie op de SP-site over de stelling van Jan de Wit: 'Gemeenten sturen bijstandsgerechtigden met behoud van uitkering aan het werk. Daar is niets op tegen mits het maar kortdurend werk is (om werkervaring op te doen), bedoeld is als opstapje naar een echte baan, en geen verdringing oplevert met bestaande banen.' Jan dat lijkt nergens op! 'Kortdurend ' betekent dat de bij standsgerechtigde steeds op kan draven om de gaten die vallen te dichten, en dat dan nog voor niks ook. Werkervaring kan ook op andere manieren worden opgedaan. Henk van Beers Zolang het allemaal vrijwil lig is, vind ik het prima. Een goed idee zelfs. Maar ik ben beslist tegen een verplichting. Om te beginnen dient voor werk het minimumloon betaald te worden en niet het veel lagere bijstandsniveau. En bovendien komt verplicht werk in feite gewoon neer op slavernij. En dat moeten we niet willen. De kern van de zaak is denk ik deze: is werkloosheid in de eerste plaats een probleem in de zin van een kostenpost voor de staat? Of is het in de eerste plaats een probleem van de werklozen zelf? Dat is het verschil tussen rechts en links. En de werklozen zelf zijn met een verplichting niet gebaat. Hans Ne/isse
De rechten van uitkeringsgerechtigden zijn bij werken met behoud van uitkering erg schimmig. Er is geen arbeidscontract. Als je ziek wordt kun
je je niet zomaar ziek melden . Sterker: je kan gekort worden op je uitkering als je je ziek meldt (dat gebeurt!). Je kan niet in de ziektewet komen. Er zijn geen goede arborechten omdat er geen arbeidsrelatie is. Kortom, een uitkeringsgerechtigde die met behoud van uitkering gaat werken mist alle, meest basale, rechten waarvan wij in Nederland vinden dat die bij werken horen. Michel Natuurlijk willen mensen werken voor hun geld maar accepteer dan ook dat je moet werken voor je uitkering als die vraag er is. Zie het als vrijwilligerswerk. Maar nee, iedereen heeft het gelijk over arbeidsvoorwaarden en weet ik veel wat nog meer. Nog even en ze beginnen over pensioenopbouw en winstdeling!! Altijd maar die eisen over geld ... Als je de maatschappij helpt door op deze manier een bijdrage te doen en te werken voor je uitkering vind ik gewoon niet dat je al te veel eisen mag stellen. De maatschappij helpt die mensen immers ook door het verstrekken van een uitkering en subsidies, toch?? Richard Dokter
Werken voor een uitkering is vorm van solidariteit Is het voorstel van minister Zalm om mensen in ruil voor hun bijstandsuitkering aan het schoonmaken te zetten zo onzinnig als Jan de Wit in Spanning van 27 mei suggereert? Ik meen van niet. We moeten het echter wel hebben over twee zaken. Ten eerste het principe van werken als tegenprestatie voor een uitkering, ten tweede de bijbehorende arbeidsvoorwaarden. Werken voor een uitkering is niet onzinnig, maar redelijk en billijk. Zoals een sociale uitkering een uiting van solidariteit is van de kant van de samenleving, zo is het leveren van arbeid als tegenprestatie een uiting van solidariteit van de kant van de uitkeringsontvanger. De meeste mensen vinden het ook normaal dat men iets doen moet om een beloning te ontvangen. Bijstand is een terechte gift, maar iedere gezonde en zichzelf respecterende uitkeringsgerechtigde williever betaald werk dan een gift. Wat mij wel tamelijk onzinnig voorkomt is het onderscheid tussen volwaardig en onvol-
Sp anning • 24 juni 2004
waardig werk. Ik kan eigenlijk geen onvolwaardig werk bedenken; als de samenleving er behoefte aan heeft is het belangrijk en volwaardig genoeg om het te doen. Waarschijnlijk bedoelt De Wit met volwaardig werk dan ook iets anders: een volwaardige beloning. Maar dan komen we op het tweede punt: de arbeidsvoorwaarden. Ik ben het met hem eens dat voor volwaardig werk ook een volwaardig loon betaald moet worden: tenminste het minimumloon. Op dit punt laat ik Zalm in de steek. In Spanning lees ik: 'Uitgerekend is dat men bij werken met behoud van uitkering ruim twintig procent onder het minimumloon komt te zitten.' Als je dat doet, schep je natuurlijk een tweedeling aan de onderkant van de loonschaal. Dat het minimumloon onderuit gehaald wordt, moet beslist voorkomen worden. Dat is ook heel goed mogelijk: door iemand die werkt voor een bijstandsuitkering het minimumuurloon te betalen en hem geen werkweken van 40 uur te laten maken, maar van 30 à 32 uur. Als daaraan is voldaan, zie ik geen bezwaar tegen een arbeidsverplichting voor uitkeringsgerechtigden. Toch wil ik één groep uitzonderen: bijstandsmoeders met jonge kinderen. Zij kunnen pas een zeker aantal uren gaan werken zodra al hun kinderen leerplichtig zijn of de leerplicht voorbij is . Lau Kanen, Veldhoven
5
Erik Meijer:
•verkiezingen gaan niet over Europa. maar over concrete Europese strijdpunten• Enkele dagen later zijn ook de resultaten in de andere landen bekend, en vragen we Meijer om zijn kijk op de totale uitslag. 'Voor de SP geldt, dat we een heel mooie trend vasthouden door voor de tiende keer op rij verkiezingen te wi nnen, en met 7 procent de hoogste score ooit te halen bij landelijke verkiezingen. Dat is uitstekend. Maar aan de andere kant moeten we ook concluderen dat het ons niet gelukt is de mensen die uit onvrede over Europa thuisblijven massaal naar ons te trekken. J(jezers gebruiken de stembus niet om te protesteren tegen 'Europa', maar - getuige de resul taten voor Van Buitenen en de Partij voor de Dieren- blijkbaar wel om zaken uit te spreken die hen dwarszitten. Daar moeten we van leren: door het de volgende keer nog minder te hebben over ' wat vind je van Europa?', en meer over concrete zaken die in Europa gebeuren en waartegen wij strijd leveren: privatisering, fraude, ondemocratische beslu itvorming, enz. Dat hebben we dit jaar al veel meer gedaan dan in 1999, en dat zal in 2009 nog sterker nodig zijn.' Bij een blik over grenzen constateert Meijer dat er sprake is van stabilisatie voor de socialisten in Europa. 'De fractie van Verenigd Links, waartoe de SP behoort, had in het oude parlement aanvankelijk 42 en na tussentijds overlopen 49 leden. Na de uitbreiding met de nieuwe landen en de nieuwe indeling van de afvaardigingen komt de fractie nu
6
'We zullen nu nog beter als waakhond in Brussel kunnen blaffen en bijten,' reageert een opgetogen Erik Meijer als op 10 juni bekend wordt dat de SP haar zeteltal in het Europees Parlement verdubbelt. Onmiddellijk laat hij ook de campagnemedewerkers in de triomf delen: 'Dit is vooral ook een beloning voor onze duizenden vrijwilligers die hun tijd en moeite hebben gestoken in de campagne. Zonder hen hadden we nooit zo goed gescoord.' ergens tussen 39 en 47 uit. Het exacte aantal is nog niet bekend omdat van een aantal partijen nog niet duidelijk is bij welke Europese fractie ze zich aansluiten. Dan blijft er nog een verlies, maar dat is grotendeels te wijten aan het nieuwe Franse districtenkiesstelseL In Frankrijk verliezen de partijen van Verenigd Links 12 van de 15 zetels.' Ook de Europese fracties van Groenen en de Sociaal-democraten zijn vrij stabiel gebleven. Het grootste verschil is volgens Meijer te vinden bij de rechtse partijen: 'Grofweg kun je zeggen dat rechts veel van de uitbreidingszetels heeft veroverd en bovendien nog verder naar rechts is opschoven. Ik ben bang dat de uitslag van de Europese verkiezingen betekent dat het neoliberale en militaire programma gewoon doorgaat. Bezuinigen, privatiseren en bewapenen zal onverminderd het parool blijven. Voor ons blijft dus volop reden tot verzet. De extra zetel kunnen we daarbij héél goed gebruiken. ' •
Erik Meijer en Kartika Liotard naar Europarlement In totaal haalden we bij de Europese verkiezingen 332.326, stemmen, goed voor 7,0 procent en twee zetels. In 1999 waren de cijfers respectievelijk 178.666 stemmen, 5,1 procent en één zetel. Nummer drie, Kart ika Liotard is naast Erik Meijer met voorkeursstemmen gekozen tot europarlementariër. Liotard kreeg 32.187 stemmen, tegenover 15.510 voor de nummer twee: René Roovers.
S pann i ng e 24 juni 2 0 04
Voor wie alles wil weten over de EU. We hebben de halve finale gehaald.' meldt afdelingsvoorzitter Paul Peters over de uitkomst van de campagne Oss wint EK. Met veel creativiteit en energie nam de plaatselijke afdeling het initiatief voor een grote campagne om de opkomst bij de Europese verkiezingen op te krikken. Europees kampioen opkomst-stijger is Oss echter niet geworden, en ook de landelijke titel ging aan de Brabantse industriestad voorbij. Toch is Peters
tevreden. 'We zaten in Oss altijd onder het landelijk opkomstgemiddelde, en nu erboven. In 1999 ging maar 28,3 procent van de Ossenaren stemmen, nu 39,6. En de campagne werd gewaardeerd. Op I 0 juni hebben we drie uur lang bij aiie stembureaus gestaan, om mensen die met hun hond kwamen een kluif te geven en een lot. In de gesprekken bleek dat de campagne erg bekend was, en we zijn honderden kluiven kwijtgeraakt.'
• • 0 • • 0 • 0 • 0 • 0 0
• 0 ~andgraaf • Helmond • Amsterdam • Arnhem • Hoorn Boxmeer • Weert 0 Warnsveld 0 Landerd Schiedam • Wormerland
22,8 21,3 16,4 15,9 15,1 13,9 13,0 12,8 12,8 12,7 12,2 12,0 11,6 11,0 10,9 10,9 10,6 10,6 10,5 10,5
()jroningen
I
Maar liefst 30 gemeenten wisten op 10 juni de tien-procentdrempel te halen. De top 30 op een rij: Oss Dongen Doesburg Heerlen Reiderland Grave Tilburg Nijmegen Uden Lith Schijndel Bernheze Zutphen Groningen Eindhoven Den Bosch Boxtel Hengelo Enkhuizen
-,
_____.J'/
_
SP-toppers 0
Een week voor de verkiezingen kwam 'De Europese Unie- een kritisch handboek' uit, de Nederlandse vertaling van een uiterst informatief boek van Steve McGiffen, medewerker van de fractie van Verenigd Links in het Europarlement. In ruim tweehonderd pagina's behandelt McGiffen uitvoerig de verschillende facetten van de Europese Unie. Een ideaal boek voor wie nu eens écht wil weten hoe het zit in Europa. 'De Europese Unie - een kritisch handboek' is te bestellen door 7,50 euro over te maken op giro 369611 tnv SP-bestellingen Rotterdam. Je krijgt het boek dan thuisgestuurd.
Enkhuizen Hoor
•
Wormerland
0Hengelo Zutphe,.....".,
~varnsveld
Arnhem .
Schiedam
0
.
Doesburg
Nijmegen Lith
a_ rave Bernheze-=uüss ~ g landerd Den Bosc 1....J'--' Uden Dongen Q Schijndel () Boxtel Tilburg .elmond Eindhoven.
h
10,0 10,0
Spanninge24 juni 2004
7
Wet maatschappelijke ondersteuning in aantocht
Wmo: nieuwe taken en nieuwe problemen voor de gemeenten Een nieuwe afkorting gaat zich de komende tijd een belangrijke plaats verwerven in het gemeenteraadsledenjargon: Wmo, Wet maatschappelijke ondersteuning. In Spanning alvast een eerste kennismaking met drie letters die heel wat overhoop gaan halen. Het plan van de regering is om de Wmo in te laten gaan op 1 januari 2006. De nieuwe wet moet de Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg) en de Welzijnswet vervangen, en ook delen van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) overnemen, bijvoorbeeld de huishoudelijke verzorging van de Thuiszorg. De Wmo gaat uitgevoerd worden door de gemeenten, die daarmee grote nieuwe bevoegdheden en verantwoordelijkheden krijgen. Bij de vraag naar het waarom van een Wmo stuiten we al heel snel op de financiën. Een belangrijk doel van de nieuwe wet is het indammen van de groei van de kosten die gemoeid zijn met de AWBZ. In 2004 staan de ' bijzondere ziektekosten' voor 18,7 miljard euro op de begroting en betalen we er 13,3 procent premie voor. Het kabinet verwacht dat die premiedruk bij ongewijzigd beleid stijgt tot minimaal 20 procent in 2020 - en vindt dat te veel. De oplossing wordt enerzijds gevonden door de 'open einderegeling' dicht te schroeien door een bedrag over te maken aan de
8
gemeenten en daar ook het risico neer te leggen van extra uitgaven door een onverwachte toename van het aantal aanvragen. En anderzijds door af te rekenen met het récht op voorzieningen zoals dat nu geldt in de AWBZ. 'Mensen die dat kunnen, dienen meer dan nu het geval is zelf oplossingen te bedenken in de eigen sociale omgeving voor problemen die zich voordoen,' schrijven minister Hoogervorst en staatssecretaris Ross aan de Kamer. 'Het kabinet stelt daarom een aantal historisch gegroeide vanzelfsprekendheden in zorg en ondersteuning ter discussie. Dit doet een groter beroep op de eigen draagkracht en laat een aantal verzekerde rechten zoals huishoudelijke hulp verdwijnen.' Wat dat precies gaat betekenen, zal in de praktijk blijken. Duidelijk is wel, dat de gemeenten heel veel vrijheid krijgen om 'nee' te verkopen. In ruil voor hun zware verantwoordelijkheid krijgen de gemeenten extra geld in het gemeentefonds en heel veel bevoegdheden om dat geld zo te besteden als ze willen. De invoe-
ring van de Wmo lijkt daardoor veel op de invoering van de Wvg in 1994. Toen kregen de gemeenten de zeggenschap over de gehandicaptenvoorzieningen en een hogere uitkering in het gemeentefonds. Een verschil met de Wvg is er echter ook: toen er na de decentralisatie van de gehandicaptenvoorzieningen enorme verschillen ontstonden tussen de gemeenten onderling, perkte het Rijk de beleidsvrijheid in. Er kwamen nieuwe landelijke regels en een Wvg-protocol. Dat zal nu niet gebeuren. Ross en Hoogervorst schrijven: 'De Wmo legt in meer algemene termen vast op welke terreinen de gemeente een voorzieningenbeleid · moet voeren. Wélke voorzieningen de gemeente op dat terrein dan realiseert is, anders dan in de Wvg, een zaak van gemeentelijke besluitvorming.' Over het Wvg-protocol dat onder zware druk van de gehandicaptenorganisaties tot stand is gekomen, wordt nu gezegd: 'Wij zijn dan ook van plan om het wetsvoorstel dat het protocol een wettelijke basis moet geven in te trekken. Deze wetswijziging past niet langer in het toekomstperspectief van de Wvg wanneer deze opgaat in de Wmo.' De beleidsvrijheid zal dus blijvend erg groot zijn. En dat maakt de gemeenten in de komende jaren tot een arena waarin gehandicapten en ouderen strijden met jongeren, buurthuizen en sportverenigingen om een zo groot mogelijk deel van een karig gevulde pot met geld. De rol van de gemeenteraden in dat gevecht moet vooral tot uiting komen bij het verplicht vastleggen van 'een samenhangend beleid, de uitvoering ervan, de te verwachten con-
Spanninge24 juni 2004
crete acties, te bereiken resultaten en de financiering ervan'. Minimaal eens per vier jaar moet de gemeente deze zaken tegen het licht houden en vaststellen. Geld is een belangrijke reden achter de Wmo, maar ideologie speelt ook een rol. De eigen verantwoordelijkheid wordt erg benadrukt in de toelichting van het kabinet en ook de privatisering komt om de hoek kijken. 'Het kabinet is er groot voorstander van dat vooral particuliere organisaties de voorzieningen op het gebied van de maatschappelijke ondersteuning leveren', schrijven de bewindslieden. 'Pas wanneer er geen geschikte particuliere organisaties zijn die de gevraagde voorzieningen kunnen leveren, kan de gemeente zelf als leverancier van diensten optreden.' Over de eigen verantwoordelijkheid komen Ross en Hoogervorst met fraaie bespiegelingen als: 'De keuzevrijheid van mensen is in het verleden omarmd, maar er is te weinig gedaan om tegelijkertijd de eigen verantwoordelijkheid te stimuleren.' 'Duidelijk afgebakende verantwoordelijkheden en samenhangende voorzieningen: zelf wat zelf kan, lokaal wat lokaal kan en verzekerd wat verzekerd moet.' 'De overheid compenseert niet automatisch iedere organisatorische, financiële of lichamelijke beperking bij burgers om maatschappelijk actief te kunnen zijn met voorzieningen. Dat zou onnodig afhankelijkheid, leungedrag uitlokken en dat is precies het tegenovergestelde
van wat de Wmo beoogt, namelijk: niet leunen maar steunen.' Ondanks het felle verzet van organisaties als de Chronisch Zieken en Gehandicaptenraad zal de Wmo er wel komen. Met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de partij die nog echt dwars zou kunnen liggen, is alleen strijd te verwachten over de hoeveelheid geld die gelijktijdig met de invoering van de W mo wordt overgeheveld. De regering zegt daar nu over: 'Hoe en in welke mate bedragen naar het Gemeentefonds gaan, is onderwerp van overleg met de VNG. Daarbij wordt uiteraard een koppeling gelegd met wat het kabinet op dit gebied van gemeenten verwacht.' En dat is - zoals we al eerder zagen - bijvoorbeeld het weigeren van voorzieningen als er via mantelzorg een oplosing kan komen.
P-teammedewerker Ineke Palm: 'Het belangrijkste kritiekpunt op de Wmo is dat het zwaar bevochten recht op zorg verdwijnt. Daarvoor in de plaats komt de afhankelijkheid van gemeentelijk beleid: de beleidsvrijheid van de gemeenten wordt zo groot dat recht op zorg niet meer af te dwingen is. Bovendien zal het uit de AWBZ verdwijnen van de huishoudelijke zorg en de ondersteunende en activerende begeleiding ongetwijfeld leiden tot extra opnames in verpleeg- en verzorgingshuizen. En omdat de uitgaven beteugeld moeten worden, zullen de middelen voor de gemeenten achterblijven bij de toenemende vraag. De zorg en ondersteuning om het thuis te redden worden verminderd, en de gevolgen laten zich raden : verwaarlozing en vereenzaming, terugvallen op
liefdadigheid, afname gelijke kansen en participatie, mantelzorg meer onder druk, rechtsonzekerheid en rechtsongelijkheid. Op een bijeenkomst waar
ik was, vlogen de alternatieve benamingen voor de WMO over tafel: Wet maatschappelijk ontwrichting, onthouding, ondergang.'
Van AWBZ naar Wmo Vanuit de AWBZ gaan de volgende zaken over naar de Wmo (gedeeltelijk overigens pas in 2007): • huishoudelijke verzorging Thuiszorg • AWBZ-vervoer • AWBZ-ondersteunende en activerende begeleiding (onder andere dagbesteding ouderen en chronisch psychiatische patienten) • subsidieregeling diensten bij wonen met zorg • subsidieregeling MaEE-organisaties • subsidieregeling Integrale vroeghulp • subsidieregeling aanpassing in bestaande ADL-clusters • subsidieregeling doventolken • zorgvernieuwingsprojecten ggz (ZVP-regeling) • initiatieven openbare geestelijke gezondheidszorg • begeleiding instellingen voor maatschappelijke opvang • coördinatie vrijwillige thuiszorg en mantelzorg.
De Wmo kent straks de volgende prestatievelden: Zoals:
Nu:
Sociale activering; hulp bij geldproblemen; algemene voorzieningen jeugd; idem voor ouderen
Welzijnswet
Onderwerp:
Algemene voorzieningen op het terrein van maatschappelijke participatie en ondersteuning
--·--
- - - - ----·-f-
Voorzieningen op het terrein van informatie en advies voor maatschappelijke ondersteuning
Voorlichtingsloketten; adviesfuncties
Welzijnswet
--
--·-
Voorzieningen voor het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers
Ondersteunen mantelzorg; steun aan vrijwilligerswerk
--Versterken van de sociale samenhang in en leefbaarheid van wijken en buurten
Accommodaties voor maatschappelijke activiteiten
Preventieve voorzieningen voor kinderen, jeugdigen of ouders met problemen met opgroeien of opvoeden
Activiteiten om burgers meer bij de wijk te betrekken
AWBZ (premiesubsidie regeling), Welzijnswet
Welzijnswet
Sportaccommodaties; club- en buurthuizen; zwembaden; centra dagactiviteiten
Welzijnswet
Voorzieningen op het terrein van signalering, toeleiden naar en wegwijs maken in het hulpaanbod, pedagogische hulp en coördinatie van zorg
Welzijnswet
--------+--- ------
---------~r----·-----
----
Voorzieningen voor gehandicapten, chronische psychiatrische patiënten en mensen met psychische of psychosociale problemen, en ouderen, voor het vergroten en I of ondersteunen van de zelfredzaamheid, maatschappelijke participatie en zelfstandig functioneren
Rolstoelen en scootmobielen; huishoudelijke verzorging; woningaanpassingen; begeleiding bij zelfstandig wonen; informatie, advies, hulp voor mensen die zichzelf slecht kunnen redden; dagbesteding ouderen; maaltijdvoorziening; sociale alarmering; vervoersvoorzieningen
Wvg, onderdelen AWBZ, Welzijnswet
Voorzieningen voor maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en melding huiselijk geweld
Kortdurende of tijdelijk dag- en nachtopvang bij crisis; idem voor slachtoffers van huiselijk geweld; begeleiden bij zelfstandig wonen; melding van en advies bij huiselijk geweld
Welzijnswet (doeluitkering)
Spanninge24 juni 2004
9
-----------------------------------------------~~~--~---·
•festival cherrytomaat. voor de kleintjes' Als de Eerste Kamer de herindelingsplannen voor een aantal Gelderse Overijsselse gemeenten goedkeurt, gaan de inwoners van Doetinchem eind dit jaar naar de stembus. Voor het eerst bij gemeenteraadsverkiezingen kunnen ze dan stemmen op de SP. Tijd voor een kennismaking met de afdeling. Boerwinkel: 'De nieuwe raad zal zes jaar zitten, dan moet je er zeker rekening mee houden dat je wellicht tussentijds iemand moet vervangen. Een dubbel aantal geschooide mensen van het aantal te ver.wachten zetels is dan niets te veel. Daarnaast volgt ook de nieuwe voorzitter, die naar verwachting eind augustus gekozen wordt, de cursus. Niet om in de raad te gaan, maar om ook als voorzitter een goed beeld te hebben van wat het raadswerk inhoudt. Dat leek ons heel verstandig.'
Links op de foto Hans Boerwinkel
Door de gemeentelijke herindeling groeit Doetinchem, het centrum van de Achterhoek, van een kleine 50.000 naar zo'n 57.000 inwoners, waarvan er momenteel 136 lid zijn van de SP. De politiek wordt gedomineerd door de grote landelijke partijen: CDA, PvdA en VVD vormen het college van B en W en in de raad is geen plaatselijke partij te vinden. Een goede uitgangspositie voor de SP? 'Zeker,' stelt afdelingsvoorzitter Hans BoerwinkeL 'Veel mensen
10
snakken naar wat vernieuwing in de plaatselijke politiek, en wij kunnen daarvoor gaan zorgen. Op basis van onze positie en de uitslagen van landelijke verkiezingen moeten twee zetels, en misschien wel drie haalbaar zijn.' Als voorbereiding op de verkiezingen is inmiddels een cursus gestart voor de aspirant-raadsleden. Doetinchem baarde daarbij opzien door een delegatie van acht mensen in te schrijven.
Hoe ben je als nieuwe afdeling aan al die kandidaten gekomen? 'Uiteraard hebben we goed gekeken naar de mensen die we al kenden van het werk, en daarvan de meest geschikte benaderd. Verder hebben we in het inlegvel bij de Tribune mensen
opgeroepen om zich te melden om mee helpen en mee te denken met de toekomstige raadsfractie. Daarop kwamen bruikbare reacties: niet alleen van mensen die op de lijst willen, maar ook mensen die zeggen als je op mijn terrein ondersteuning nodig hebt, dan be/maar.' Over de campagne wordt nog hard nagedacht. ' Eerst gaan we op 30 augustus de lijst en het programma vaststellen. Een idee dat we zeker gaan uitwerken, is het organiseren van een cherry-tomaatfestival kort voor de verkiezingen, met allerlei zaken voor de jeugd.' De ontwikkelingen in Doetinchem gaan snel. In september 2003 is de status van afdelingin-oprichting verkregen, m maart van dit jaar is Doetinchem een volwaardige afdeling geworden en nu al is men klaar voor raadsverkiezingen. Wat zijn het voor mensen, dat het zo snel gaat? 'We waren al een tijd bezig voor we afdeling in oprichting werden. De basis was dus al stevig. En wat voor mensen? Van heel diverse pluimage: een arts, een leraar, ikzelf heb een commerciële functie. Wat ons bindt, is dat we geen radicale mensen zijn, maar wel mensen die er met hart en ziel voor gaan, en die ook hun verstand gebruiken. Echte SP' ers dus. Het loopt aardig, al kijk ik wel eens jaloers naar afdelingen met bestuursleden die overdag hun handen vrij hebben. Bij ons zijn het allemaal mensen die het SP-werk naast een volle baan doen. En dat geeft wel eens spanning in de tijdbesteding.' •
Een van de activiteiten van de afdeling Doetinchem is het ondersteunen van de huurders in de wijk Oosseld, waar betaalbare huurwoningen moeten wijken voor dure nieuwbouw. Onder andere houdt de afdeling een wekelijks huurspreekuur om een goed beeld te krijgen van wat er leeft in de wijk, en om allerlei vragen van de huurders te beantwoorden.
Spanninge24 juni 2004
•• Jaarrekening De Rekening 2003 wordt besproken, de eerste waarin gewerkt wordt met kostendragers in plaats van kostensoorten. De conclusie is dat we er financieel omverminderd gezond voorstaan. Besloten wordt dat de rekening zonder aanpassingen voorgelegd kan worden aan de Partijraad.
Regioconferenties Over het algemeen wordt geconstateerd dat de regioconferenties steeds beter gaan lopen. De bijdragen van de Kamerleden zijn erg gewaardeerd; de verslagen van de Statenfracties lopen nog niet overal goed.
No claim? No way!-actie Geconcludeerd wordt dat de No--claimactie van groot strategisch belang is voor de partij. Het gaat om een cruciaal thema, om de belangrijkste actie in de campagne
4juni 2004
'Red de Solidariteit!' waarvoor massaal 'ouderwets' mensen gemobiliseerd moeten worden, bijvoorbeeld door deur aan deur handtekeningen op te halen.
Bedrijvenwerk Besloten wordt dat we volop het FNV-referendum gaan steunen. De afdelingen in plaatsen waar hierover bijeenkomsten gehouden worden, delen flyers uit bij die bijeenkomsten.
Campagneprioriteiten Naar aanleiding van de verschillende campagnes die we voeren, wordt geconcludeerd dat we onze aandacht voortaan minder moeten versnipperen over veellandelijke acties . We moeten ons meer focussen op een paar grote campagnes, en ook duidelijk aangeven wat de rangorde is in het belang van de verschillende acties. Concreet: nu is de No-claimactie veruit het belangrijkst.
Zomerschool 2004 - meld je snel aan! De inmiddels traditionele Zomerschool voor actieve SP' ers wordt dit jaar maar liefst vier keer georganiseerd: • van 22 t/m 25 juli in de Biesbosch • van 29 juli t/m 1 augustus in Soest • van 19 t/m 22 augustus in de Biesbosch • van 26 t/m 29 augustus in Arnhem . De zomerschool is telkens van donderdagmiddag tot zondagmiddag. Het thema op alle bijeenkomsten is: 'Socialisme in de 21 ste eeuw'. Aspecten die daarbij aan bod komen zijn de filosofische uitgangspunten van de SP, liberalisme versus socialisme, de mogelijkheden en moeilijkheden van linkse samenwerking op lokaal, nationaal en internationaal niveau, en het deelthema 'actie helpt - echt?!'. De elementen van de school zijn wegens succes geprolongeerd:
afwisselend discussies, boeiende gastcolleges van verrassende docenten en een ontspannend politiek café. Deelname staat open voor alle actieve en betrokken SP' ers. Voor meer informatie en voor aanmelding kun je terecht
bij Rosita van Gijlswijk: (01 0) 243 55 64 of
[email protected] De Zomerschool 2004 wordt georganiseerd in diverse Stay Okay-hostels. De kosten, ook van de maaltijden, komen groten-
deels voor rekening van de landelijke partij, maar van de deelnemers wordt wel een bijdrage in de kosten gevraagd. Het aantal plaatsen is beperkt tot vijftig. Daarbij geldt: wie het eerst komt, het eerst maalt. Wees er dus snel bij. •
Volle kracht vooruit met de actie NO CLAIM? NO WAY! Een breekijzer in de campagne Red de Solidariteit!. Dat moet de actie NO CLAIM, NO WAY! worden. Op een concreet punt gaan we aan de slag om heel veel mensen te mobiliseren voor het overeind houden van de solidariteit in de zorg. Van de actiekaarten is een nieuwe dru k gemaakt en ook is er inmiddels een actiekrant die veel meer informatie geeft. In de praktijk blijkt dat onze eis heel breed gesteund wordt, zodra mensen beseffen waar het om gaat. Om voor die uitleg te kunnen zorgen, is de krant gemaakt en voegen we - ook op de actiekaart - consequent toe dat het gaat om ' no claim in de zorg', of 'no claim in het ziekenfonds'. Na de vakantie komt het kabinetsplan in de Tweede Kamer aan de orde. Het streven is dan honderddui zenden protesten verzameld te hebben van mensen die met ons van mening zijn dat de solidariteit in de zorg behouden moet blijven. Kortom: maak als afdeling een plan en ga aan de slag . Actietips zijn al toegestuurd aan de afdelingsvoorzitters. Voor meer informatie kun je contact opnemen met Renkse Helmer:
[email protected] of (070) 318 3814 . •
Sp a nn i ng • 2 4 juni 2 004
11
• Kritiek op Donner over TBS terecht, maar LPF-motie deugde niet In de Tweede Kamer werd Justitieminister Donner scherp onder vuur genomen nadat een TBS'er die niet teruggekeerd was van zijn proefverlof een meisje ontvoerde. LPF en PvdA eisten het vertrek van de minister. De SP had forse kritiek op Donner, maar steunde de motie van afkeuring niet. In het debat stelde Jan de Wit de vraag hoe het mogelijk is dat iemand die tijdens zijn terbeschikkingstelling al twee keer niet op tijd van zijn proefverlof is teruggekeerd, toch zomaar opnieuw verlof krijgt. De Wit concludeerde dat er door de TBS-inrichting ernstige fouten zijn gemaakt. Ook aan de samenwerking tussen de TBS-inrichting en de politie schortte het nodige. Er werd nu veel te laat een verband gelegd tussen de ontvoering van het meisje en de vermissing van de TBS'er. Daarnaast heeft ook de politie fouten gemaakt, door veel te lang te wachten met de opsporing van de tijdens zijn verlof ' zoekgeraakte' man. In de Tweede Kamer is een jaar geleden- onder andere door de SP - al om beter beleid gevraagd rond de TBS-proefverloven. Minister Donner beloofde toen nieuwe regels voor het verlofbeleid. Op I maart 2004 liet hij de Kamer weten dat er aan die nieuwe regels wordt gewerkt en dat die in de loop van dit jaar klaar zijn. Verder somde hij een aantal maatregelen op die hij al genomen heeft.
12
Onder andere de invoering van een risicoanalyse, waarbij een beoordeling wordt gemaakt van de risico 's van iemand die voor verlof in aanmerking komt, en het opzetten van een centraal coördinatiepunt bij het OM voor een betere afstemming van de verantwoordelijkheden van de politie, de TBS-inrichtingen en justitie. De minister kan terecht verwe-
ten worden dat hij weliswaar aan verbeteringen heeft gewerkt, maar zich onvoldoende heeft ingespannen om het nieuwe verlofbeleid tot stand te brengen. Het drama met Wei Wei Hu had dan wellicht voorkomen kunnen worden. Die kritiek heeft de SP verwoord in de Kamer. De Wit: 'De minister is verantwoordelijk en had actiever moeten optreden. Dat hij een jaar lang op z'n handen heeft gezeten, zoals de PvdA beweert, kun je echter niet zomaar zeggen. Hoewel we harde kritiek hebben op de minister, zijn we niet van mening dat er voldoende grond is om op dit moment het vertrouwen in hem op te zeggen.' Uit de toelichting die Eerclmans van de LPF op zijn mo-
tie gaf, blijkt dat hij niet alleen het tot nu toe gevoerd beleid van de minister afkeurt, maar élk beleid dat niet volledig overeenkomt met het LPF-standpunt over zedendelinquenten in TBSinrichtingen. De LPF wil nooit meer zogeheten onbegeleid verlof aan TBS'ers toestaan , en zedendelinquenten verplichten chemische castratie te ondergaan. De SP is het op deze twee punten niet eens met de LPF. Door de toelichting van Eerdmans en het ontbreken van voldoende grond om het vertrouwen op te zeggen, heeft de SP-fractie de motie van wantrouwen niet gesteund. •
'Na Nijs: tijd voor Grote Zomeropruiming Balkenende-11' 'Het vertrek van staatssecretaris Nijs is verstandig en goed voor de Nederlandse politiek,' stelt Agnes Kant. 'Zij heeft zichzelf ongeloofwaardig gemaakt. En als ik dat criterium op andere bewindslieden toepas, kom ik tot de conclusie dat het tijd is voor een Grote Zomeropruiming in Balkenende-11.'
Kant: 'Alles opgeteld begint de geloofwaardigheid van dit kabinet behoorlijk af te brokkelen. Wat zei De Geus toen hij de Kamer verkeerd had geïnformeerd over het risque professionel in de WAO? Sorry! En wat zei hij toen hij door het
stof moest inzake verspillingen door de UWV-top? Sorry! Wat zei Nijs nadat ze haar eigen minister had beschadigd? Sorry! En ze stapte alsnog op omdat ze het niet meer zag zitten. Van der Hoeven kan de chaos op haar departement niet aan. De Geus heeft het vertrouwen van de sociale partners ver-
Spanning • 24 juni 2004
speeld. De Graaf maakt er al maanden een potje van met de bestuurlijke vernieuwing. Minister Hoogervorst heeft volop bonje met patiënten die hun belangen door hem bedreigd weten . Het is een kabinet vol brekebenen. Hoog tijd voor een Grote Zomeropruiming. ' •
iesste se Van Aartsen pleit voor gesjoemel met stemmen Door de plannen van minister De Graaf van Bestuurlijke Vernieuwing wordt er volop gediscussieerd over wijzigingen van het Nederlandse kiesstelsel. VVD'er Van Aartsen deed onlangs een duit in het zakje door te pleiten voor een kiesstelsel met 150 districten. Dat zou voor een betere band zorgen tussen kiezers en gekozenen. Ronald van Raak en Jan de Wit zien dat heel anders: het leidt tot koehandel. ln een interview in Trouw van 25 mei pleitte de VVD-voorman voor herinvoering van enkelvoudige kiesdistricten, een systeem waarin ieder Kamerlid wordt gekozen in een eigen district. Parlementariërs zouden door een eigen mandaat dichter bij de burger komen te staan. Doordat kleine partijen geen Letels meer kunnen halen wordt versplintering van de stemmen voorkomen en de kabinetsformatie eenvoudiger. Het districtenstel dat Van Aartsen voorstaat betekent echter een terugkeer naar een systeem waarvan ook de liberalen in 1917 met veel plezier afscheid hebben genomen. De argumenten van Van Aartsen klinken bekend, maar werden aan de vooravond van invoering van de evenredige vertegenwoordiging door liberalen juist gebruikt om afscheid te nemen van het districtenstelsel. Met de enkelvoudige districten herintroduceert Van Aartsen boven-
dien het gesjoemel en bedrog dat vóór 1917 die verkiezingen kenmerkte. Ten slotte ligt het eerder voor de hand dat het politieke debat juist gebaat is bij meerdere partijen. De liberale minister-president Pieter Cort van der Linden toonde zich in 1916 een fervent voorstander van afschaffing van het districtenstelsel en invoering van de evenredige vertegenwoordiging. De politiek-ideologische verdeeldheid van de kiezers moest naar zijn opvatting in het parlement zo nauwkeurig mogelijk tot uitd.ruk:k:ing worden gebracht. Alleen als mensen zich in een politicus herkenden zouden zij zich betrokken voelen bij de politiek. Om in het districtenstelsel gekozen te kunnen worden moest echter elke politicus in een district de meerderheid achter zich krijgen. Dit kon alleen als een Kamerlid zich gematigd opstelde en niet te veel mensen tegen het hoofd stootte.
Bovendien leidde het districtenstelsel tot 'kiesgeografie' . Voor de regerende politieke richting was het zaak om de kiesdistricten zo gunstig mogelijk in te richten ; een rode stad omgeven met blauw platteland kon op die manier toch nog paars kleuren. Een ander probleem is koehandel met kiezers. Leiders van politieke bewegingen trachtten in districten afspraken te maken, zodat bijvoorbeeld in het ene district de socialistische kiezers de antirevolutionaire kandidaat kozen en in het andere district de antirevolutionairen de socialist, zodat in beide gevallen de liberalen met lege handen bleven. Van Aartsen lijkt dit gesjoemel aan te moedigen als hij opmerkt dat bijvoorbeeld de Christen Unie, om een zetel te kunnen bemachtigen, maar concessies moet afdingen bij het CDA, als haar stemmen nodig zijn om deze partij ergens aan een meerderheid te helpen. Ter rechtvaardiging van zijn plannen stelt Van Aartsen dat het land rijp is voor veranderingen, onder verwijzing naar 'Fortuynrevolte' van 2002. Het was echter bij evenredige vertegenwoordiging dat deze stem van de kiezers kon klinken. Niet door de wijze waarop hij gekozen was kon Fortuyn mensen enthousiasmeren, maar vooral door de wijze waarop hij het politieke debat aanging. Van Aartsen kan toch moeilijk volhouden dat in landen met een districtenstelsel,
S p annin g • 24 j uni 2 0 04
zoals Groot-Brittannië, het debat voor mensen zoveel aantrekkelijker is. In Engeland zijn nog minder mensen lid van een partij dan in Nederland. Wat we in Nederland wél zien is dat uitgesproken partijen veel leden trekken, zoals de SP, die ditjaar de VVD in ledental heeft ingehaald. Wellicht zijn de voorstellen van Van Aartsen ingegeven door machtspolitieke overwegingen. Evenals PvdA-leider Wouter Bos is hij voorstander van een tweepartijenstelsel, zoals in de Verenigde Staten en GrootBrittannië. Dit zijn tegelijk landen waar de opkomst bij verkiezingen veellager is, evenals de betrokkenheid van mensen bij de politiek. Mensen die niets te kiezen hebben worden ook niet enthousiast voor de politiek. Het is opmerkelijk dat de liberaal Van Aartsen keuzevrijheid van kiezers verwart met versplintering- pas die redenering eens toe op de markteconomie, en de schappen in de supermarkt worden wel erg leeg - en dat het pragmatische argument dat een tweepartijenstelsel kabinetsvorming eenvoudiger maakt prioriteit heeft boven het democratische principe dat elke stem telt. Wie burgers meer bij de politiek wil betrekken moet politiek leveren die de burgers trekt. •
13
De liberale remedie voor het woningtekort
Stijgt de woningnood? Dan moeten de huren omhoog! Op 4 juni heeft minister Dekker (VVD) van VROM de Tweede Kamer laten weten hoe zij de toenemende schaarste op de woningmarkt te lijf wil gaan. Dekker constateert dat de woningproductie in 2003 is ingezakt naar 60.000 woningen, terwijl er gezien het woningtekort 80.000 nodig zijn. Als antwoord komt ze met de klassiek liberale remedie: laat de markt zijn werk doen!
minister Dekker
Volgens de minister is de woningmarkt vastgelopen door de te grote overheidsbemoeienis, vooral op het gebied van huurbescherming en huurprijsbeleid. Hierdoor zijn marktpartijen zowel de woningcorporaties als commerciële investeerders onvoldoende bereid om te investeren in nieuwbouw. Dekker wil daarom het huurbeleid langs drie wegen 'moderniseren'.
Voorstel1: huurpijs van veel woningen vrijgeven
~ de
Allereerst door liberalisatie. Op dit moment behoort nog 95 procent van de drie miljoen huurwoningen tot de gereguleerde voorraad: de huizen met een kale
14
maandhuur tot 598 euro. De huurders in deze woningen kunnen beroep doen op huurprijsbescherming. Boven die grens wordt de huurprijs in vrije onderhandeling tussen huurder en verhuurder bepaald. Wat dat inhoudt bij een schaarse woningmarkt, laat zich raden. Dekker wil het geliberaliseerde deel van de huurmarkt uitbreiden naar 15 tot 25 procent, zo mogelijk al per 1 juli 2005, maar uiterlijk per 1 juli 2006. Zo'n 300.000 tot 600.000 huurders in woningen met huren boven circa vijfhonderd euro zijn dan straks overgeleverd aan de ideeën van de verhuurder over het begrip 'redelijke huur'. Dat zijn niet alleen huurders die nu vlak onder de
liberalisatiegrens van 598 euro zitten: Dekker wil namelijk de marktwaarde van de woning gaan gebruiken als maatstaf voor de liberalisatiegrens. Dat betekent dat een sociale huurwoning met een huur van vierhonderd euro in een populaire wijk straks in het geliberaliseerde gebied terecht kan komen. Als marktwaarde wordt de taxatie op basis van de Wet Onroerende Zaakbelasting (WOZwaarde) gebruikt.
Voorstel2: huurverhoging koppelen aan WOZ-waarde De tweede weg van Dekker is het loslaten van de puntenwaardering als basis voor de huur-
Spanninge24 juni 2004
prijsbepaling van woningen. Ook de huurprijs moet uiterlijk in 2010 gebaseerd zijn op de WOZ-waarde van de woning. Als eerste stap zou per 1 juli 2006 al de puntentelling voor de onderdelen woonomgeving en woontype vervangen moeten worden door een waardering op basis van WOZ-waarde. Het belangrijkste gevolg van deze maatregel is een sterke stijging van de huur in de aantrekkelijke wijken, waardoor daar binnen de kortste keren geen betaalbare huurwoningen meer over zijn. Huurders met lage inkomens kunnen vervolgens alleen nog terecht in een beperkt aantal wijken. Wie had het erover dat dit kabinet de segregatie tegen wil gaan?
Niet alleen op wijkniveau, maar ook op regionaal niveau zullen er grotere verschillen ontstaan tussen de huren voor vergelijkbare woningen, te vergelijken met verschillen die zich nu al voordoen op de markt voor koopwoningen.
Voorstel3: grotere huurverhogingen Als laatste maatregel heeft het kabinet het vergroten van de ruimte voor de jaarlijkse huurverhoging in gedachten. Op woningniveau zal de jaarlijkse huurverhoging tot 2009 in stappen mogen stijgen tot inflatie plus drie procent. Bij ' zeer lage huren' - en dat zijn voor dit kabinet waarschijnlijk de meeste - komt er nog meer ruimte doordat het plafond in euro's wordt uitgedrukt: 15 tot 35 euro mag er bovenop komen . Woningcorporaties blijven gebonden aan een plafond voor de huursomstijging, de gemiddelde huurstijging over hun hele bezit. Maar dat plafond wordt wel een stuk hoger dan het huidige maximum. Voor de commer-
ciële verhuurders vindt het kabinet helemaal geen plafond nodig. Staat er nog iets tegenover dit scala aan maatregelen om de huren op te drijven? Natuurlijk: de leniging van de financiële noden van het kabinet. Sinds 1994 is de begroting van VROM meer dan gehalveerd. De rijksoverheid geeft geen subsidies meer aan de woningcorporaties en nog maar een minimaal bedrag aan stadsvernieuwingssubsidies aan de gemeenten. De grootste post op de begroting is de huursubsidie, die snel oploopt door de huurstijgingen in de afgelopen jaren. En dat zint minister Dekker niet. Daarom koppelt ze de voorstellen voor extra huurverhoging aan de bereidheid van de verhuurders met name de woningcorporaties - om extra geld te steken in nieuwbouw, stadsvernieuwing en de financiering van de huursubsidie. Die laatste constructie zal ertoe leiden dat verhuurders er belang bij krijgen om huurders met lage inkomens in de goedkoopste, dus slechtste huizen onder te brengen.
Een jaar na het aantreden van Balkenende-H is duidelijk wat de huurders van dit kabinet mogen verwachten: een afbraak van hun rechtsbescherming die gelijk opgaat met het invoeren van markthuren. Niet alleen de minima zullen met dit beleid te maken krijgen, maar ook- voor sommige maatregelen zelfs vooral - de huishoudens met een inkomen tussen modaal en anderhalf keer modaal. Dat biedt mogelijkheden om de maatschappelijke weerstand tegen het kabinetsbeleid te verbreden. De complexen die straks het hardst in huur zullen stijgen zijn simpel op te sporen via de regionale woningkranten. Veel reacties op een vrijkomende woning betekent straks: huur extra omhoog! • De brief van minister Dekker en heel veel meer informatie is te vinden op de site van het ministerie van VROM: www.minvrom.nl
Een veelgebruikt argument om de huren te verhogen is dat de voorraad betaalbare huurwoningen nu veel groter is dan het aantal huishoudens dat zo'n huis nodig heeft. Probleem zou alleen zijn dat er veel te veel huurders met een hoog inkomen ('scheefwoners') die betaalbare woningen bezet houden, omdat ze door het gebrek aan dure, grote woningen niet snel genoeg doorstromen. Het Woningbehoefte onderzoek (WBO 2002) laat zien dat de realiteit er anders uit ziet. 86 procent van de huurders heeft een inkomen onder anderhalf keer modaal, slechts zeven procent een inkomen van boven twee keer modaal. Omdat het WBO betrekking had op alle huurwoningen is aannemelijk dat de huurders met een inkomen boven anderhalf keer modaal voornamelijk in de particuliere huursector, met name het geliberaliseerde deel, te vinden zijn. Een huurder met een inkomen van anderhalf keer modaal (45.000 euro) met een kale huur van 550 euro per maand geeft aan woonlasten ongeveer even veel van zijn inkomen uit als de gemiddelde bezitter van een eigen woning: 17,5 procent. Dat lijkt dus heel redelijk. Het ministerie van VROM definieert echter iedereen met een besteedbaar inkomen van meer dan 19.000 euro en een huur onder 358 euro (peildatum 2002) als scheefwoner. Dan wonen opeens 700.000 huishoudens scheef. Een aantal dat overigens al sinds 1990 op dit niveau ligt.
Spanning • 24 juni 2004
Gij Zult
Kopen Naast bevordering van de vrije markt is het stimuleren van bezit, in het bijzonder eigen woning bezit, een kernactiviteit van het kabinet. De vraag is wat de Nederlandse bevolking hier objectief mee is opgeschoten. Sinds 1990 is het aandeel koop in de nieuwbouwproductie gegroeid van zestig procent naar ruim tachtig procent. Van de totale woningvoorraad bestaat inmiddels 54 procent uit koopwoningen, een stijging van zeven procent in tien jaar tijd. De prijzen van koopwoningen zijn desondanks scherp gestegen, in gebieden met een overspannen woningmarkt zelfs geëxplodeerd. Volgens de inkomenstoets van de Nationale Hypotheek Garantie kan een huishouden met een modaal inkomen op dit moment een koopprijs van maximaal 129.000 euro betalen. Voor anderhalf keer modaalligt het maximum op 201.000 euro. In veel gemeenten is er nauwelijks nog aanbod in deze prijsklassen . Belangrijkste oorzaak voor de gestegen prijzen op de koopmarkt is het marktmechanisme, waardoor in gebieden met de grootste schaarste de prijzen het hardst zullen stijgen. Daarnaast speelt een rol het teruglopend aandeel van de sociale huurvoorraad, waardoor het prijsdrukkend effect op het goedkopere deel van de koopmarkt steeds geringer wordt.
15
•
Week van de Vooruitgang stimuleert duurzame mobiliteit In september organiseert een aantal organisaties de ·week van de Vooruitgang•. Ze roepen gemeenten en bewoners op een week lang groen licht te geven voor fietsen. lopen. openbaar vervoer en gedeeld autogebruik. Op de website www.weekvandevooruitgang.nl staan bij Nieuws tien eerste tips voor gemeenten die willen deelnemen. SP-fracties en -afdelingen kunnen ze daar wellicht toe aanzetten. Het groeiend autogebruik heeft grote gevolgen voor milieu, veiligheid, leefbaarheid en de gezondheid van mensen. De deelnemende organisaties willen met de 'Week van de Vooruitgang' vooral laten zien dat het ook anders kan. 'Gemeenten kunnen, door zich actief in te zetten voor de activiteiten in de Week, een kritischer gebruik van de auto stimuleren. Wanneer meer te voet, per fiets en met het openbaar vervoer wordt gereisd,
wordt het in de wijken een stuk veiliger en aangenamer op straat,' zegt Rolf Schipper, projectleider bij Milieudefensie. 'De activiteiten zijn meer dan een eenmalig signaal aan bewoners. Door gemeenten en bewoners samen te laten werken komen projecten van de grond die ook de rest van het jaar duurzame mobiliteit stimuleren.' Afgelopen jaar deden bijna 200 gemeenten met succes mee aan de Week. De organisatoren hopen dat aantal dit jaar te overtreffen.
Het programma van de Week van de Vooruitgang bevat de volgende onderdelen: Donderdag 16 september: Op Voeten en Fietsen Naar School (3VO)
Honderden scholen en ouders organiseren een dag waarop kinderen zonder auto naar school worden gebracht. Vrijdag 17 september: Anders Rijden Dag (Milieudefensie)
Op een testcircuit wordt op aansprekende wijze gedemonstreerd dat een zuinige rijstijl ook écht leidt tot een lager brandstofverbruik en dus minder milieuvervuiling. Zaterdag 18 september: Op de fiets naar de winkel (Fietsersbond)
Het winkelend publiek wordt gedemonstreerd hoe de inkopen op de fiets of bakfiets mee kunnen. Ook is er aandacht voor het belang van goede fietsenrekken en -stallingen. Zondag 19 september: Autovrije Dag (Milieudefensie)
Straten en wijken worden afgesloten voor auto's, om mensen voor één dag te laten ervaren hoe rustig, stil en veilig de buurt is zonder autoverkeer. Maandag 20 september: Fiets naar je Werk (st. Natuur en Milieu I NIGZ I COS Nederland)
Meer informatie
Bij enkele grote bedrijven zal op deze dag geen auto te zien zijn. ledereen komt op de fiets. De gelijknamige campagne van NIGZ roept alle werknemers op om het hele jaar door hetzelfde te doen.
Veel informatie is te vinden op www.weekvandevooruitgang.nl en in het werkboek dat te bestellen is per mail
[email protected] of bij de Milieudefensie servicelijn: (020) 626 26 20.
Dinsdag 21 september: Ruim Baan voor Bus, Tram en Trein (ROVER I Milieudefensie)
Voor meer informatie over de afzonderlijke dagen: • • • • • •
3VO, Heleen Rijnkels, (035) 524 88 51 of 06 51 704 439 Milieudefensie, persvoorlichting, (020) 550 73 33 Fietsersbond, Arien de Jong, 06 20 504 419 NIGZ I COS Nederland, Pieter ledema, (0348) 43 98 85 Stichting Natuur en Milieu, Bas de Jong, (030) 233 13 28 Stichting Voor Gedeeld Autogebruik, Henry Mentink, (0228) 52 20 22 • VM2, Jessy van Son, (073) 627 45 45
16
Vervoersbedrijven promoten het lokale of landelijke Openbaar Vervoer. Speciale aandacht zal er zijn voor de verkeersplannen die worden gepresenteerd op deze Prinsjesdag. Woensdag 22 september: Autodate Dag
(st. voor Gedeeld Autogebruik)
Aanbieders van deelauto's, zoals Greenwheels, Wheels4all en Call-a-car, openen op tal van lokaties nieuwe autodateplaatsen.
Spanninge24 juni 2004
