APRIL 1995, 106E JAARGANG NR. 2
Actieblad
TEGEN DE KWAKZAL
Tl-454 71
iAVE VAN DE VERENIGING TEGEN DE KWAKZALVERIJ, VERENIGING x ALTERNATIEVE BEHANDELMETHODEN EN TOT BESTRIJDING VAN DE KWAKZALVERIJ
VSM dolf onderspit bij kort geding In een kort geding, dat de Alkmaars fabrikant van homeopathische middelen, VSM, heeft aangespannen tegen de Vereniging tegen de Kwakzalverij heeft de vice-president van de Amsterdamse arrondissementsrechtbank de drie eisen van VSM afgewezen en VSM veroordeeld tot het betalen van de proceskosten. VSM had geëist dat het de vereniging zou worden verboden ongunstige mededelingen te doen over homeopathica en/of de Symphytum-component van het smeermiddel SRL-gelei c.q. Spiroflor/SRL gelei. Deze gelei is overigens geen homeopathisch middel maar de beide wrijfmiddelen zijn goed voor een kwart van de omzet van VSM. De Nederlandse naam van Symphytum is smeerwortel. Bepaalde bestanddelen van de smeerwortel bleken by dierproeven een kankerverwekkende werking te tonen. De VSM eiste ook dat de vereniging in het eerstvolgende nummer van het apothekers-vakblad Pharmaceutisch Weekblad een rectificatie zou plaatsen. In dit weekblad hadden voorzitter C.N.M. Renckens en secretaris H. de Vries in een artikel dat in het najaar van 1994 verscheen geschreven "Een bestseller als de
SRL-gelei bijvoorbeeld, - waarvan de Symphytum-component in dierproeven kankerverwekkend is gebleken - zal dan hopelijk van de markt verdwijnen". In het vonnis wordt de eis dat de vereniging geen ongunstige mededelingen over homeopathica mag doen afgewezen. "De discussie dient een zwaarwegend maatschappelijk belang". Daarnaast is, aldus het vonnis het algemeen belang gediend met een openbaar debat over toxische en carcinogene pyrrolizidinealkaloïden, die voorkomen in planten, waaronder Symphytum. Ook medewerkers van VSM hebben in het verleden in publicaties in het Pharmaceutisch Weekblad gewezen op de aanwezigheid van die stoffen in planten. Het vonnis werd gewezen door de vice-president van de arrondissementsrechtbank te Amsterdam, mr. U.W. Bentinck. Als advocaat trad voor de vereniging op het bestuurslid mr. Th.J. Douma; procureur was mr. W.D.T.D. Wiarda. In ons volgende nummer komen wij uitvoerig terug op dit kort geding.
Korte geschiedenis van het Voorhoeve Schwabe Merk (VSM) E ; '!
Net als veel andere firma's proclameerde Holloway ook het één-merk beginsel: 'Gebruik slechts Holloway artikelen en knoei niet met andere middelen'.
De gebroeders Bruinsma, oprichters van onze Vereniging, schreven in 1878 'De kwakzalverij met geneesmiddelen en de middelen om haar te bestrijden', waarin zij hun strategie uitvoerig beschreven en dat daarmee jarenlang de basis zou vormen voor de activiteiten van onze Vereniging. Reeds toen vormden de fabrieksmatig en commercieel bereide kwakzalversmiddelen een zeer belangrijk onderdeel van het kwakzalversbedrijf en het aanpakken van die firma's bezorgde onze voorgangers zeer veel werk. In Van Vegend's 'Medici contra kwakzalvers', waarin hij de historie van deze strijd beschrijft, vindt men daarvan een goede beschrijving. Een goede prestatie van de Bruinsma's was o.a. de ontmaskering van Dr. Airy, een door de Duitse firma Richter bedachte geneesheer die nooit bestaan heeft. Fraaie beloftes in voorlichtingsmateriaal en reclamemateriaal met talrijke tevredenheidsbetuigingen van gebruikers: de strijd ertegen was taai. Mooi was dan ook, dat de VTK kon onthullen, dat Dr. Airy, volgens Richter een 'geleerd en deskundig man, die helaas te vroeg was overleden', alleen in de fantasie van Richter had bestaan. Agressieve tegen-actie van de firma Richter bleef niet uit. (De Bruinsma's werden vergeleken met de joden, die Christus hadden gekruisigd!) Beroemd wegens zijn miljoenen-omzet en internationale activiteiten was destijds ook de Engelse firma Holloway, die een zeer intelligent advertentiebeleid voerde en zalf en pillen verkocht.
Wij kunnen die oude brochure van onze oprichters nog goed gebruiken, want net als in die tijd zijn er ook thans nog kwakzalversbedrij ven en veel is hun tactiek niet veranderd. 'Vertrouw op homeopathie van VSM!'. Even professioneel als in het begin van deze eeuw Holloway en Richter opereert thans een expansief en succesvol bedrijf op de kwakzalversmarkt onder de naam VSM. Deze firma is in 1965 ontstaan uit een fusie van een Zaanse apotheek (Herten-Apotheek), die al sinds 1899 in licentie Wilmar Schwabehomeopathica verkocht, en het Haagse bedrijf Homeopathie Voorhoeve. Het nieuwe bedrijf begon in Zaandam onder leiding van de (vervolg op pag. 2)
Inhoud VSM dolf onderspit bij kort geding ......1 Korte geschiedenis van het Voorhoeve Schwabe Merk ..1 In memoriam prof. dr. F.A. Nelemans 2 Verenigd Europa en de homeopathie 3 C.P. van der Smagt: Moest dat nu zo, o consumentenbond? 5 Brief van Gerard Reve 6 Prof. dr. H. Timmerman: Homeopathie en wetenschappelijk onderzoek 6 Peter Bügel: Heksen 12
Snelle groei van VSM te Alkmaar Hij zelf schreef deze belangstelling ook toe aan de democratiseringsbeweging uit die jaren, waardoor de burger mondiger werd Vereniging tegen de Kwakzalverij en zelf wel besliste waar en hoe hij zijn genezing nastreefde. VSM Opgericht 1 januari 1881 leed er niet onder, want in 1981 bereikte het bedrijf al een omzet van Correspondentie-adres: Jister 17-19, 8446 CD Heerenveen; 10 miljoen gulden per jaar en verhuisde het naar een groter terrein te tel. 05130-25956 Alkmaar. Er werkten toen inmiddels vijftig man personeel. De groei zette fors door: in 1985 was de omzet 12 miljoen, in 1986 16 milBestuur: joen, in 1989, met inmiddels 180 man personeel, 33 miljoen. In dat Voorzitter: C.N.M. Renckens, Hoorn jaar opende NEFARMA-voorzitter Sanders, die VSM overigens niet Secretaris: H. de Vries, Heerenveen toeliet tot zijn machtige en invloedrijke organisatie (Die kwakzalPenningmeester: LH. Harms, Hardenberg vers wilde men er toch liever niet bij hebben!), de uitbreiding van Leden: drs. P.C. Bügel, Groningen; mr. Th. Douma, het bedrijfscomplex te "Alkmaar met 2600 vierkante meter. InmidHaarlem; LH. Harms, Hardenberg; C.P. van der Smagt, dels beslaat het bedrijfscomplex 8000 vierkante meter. De omzet in de Bilt; prof.dr. H. Timmerman, Voorschoten; W.M. 1994 bedroeg intussen 47 miljoen gulden. Bedrijfskundig gesproken Veenema, Joure; H. de Vries, Heerenveen; W. Zijp, is hier dus sprake van een enorm succesvol bedrijf, dat menig onderEnkhuizen nemer of belegger tot uiterste jaloezie zou brengen. Het succes is Adviserend lid: S. Lelie, Middelburg natuurlijk niet uit de lucht komen vallen, men had de tijdgeest en de Redacteur: J.Th. Balk, Keverberg 54,1082 BE Amsterdam. politiek mee. Jarenlang zat de homeopathie volledig in het ziekenHet Actieblad tégen de Kwakzalverij verschijnt 5x per jaar. fondspakket, waardoor bij veel artsen met een rationeel voorschrijfAbonnement: ƒ 35 per jaar. patroon nog altijd een fors en resistent cynisme bestaat tegenover politici en verzekeraars, die roepen, dat er op de geneesmiddelen wel Postgiro van de Vereniging: 32237 ten name van Penningmeester van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, Hardenberg. bezuinigd kan worden. De contributie bedraagt thans minimaal f 40 zulks met inbegrip van het abonnement op het Actieblad tegen de Kwakzalverij; voor VSM zelf werkte hard aan zijn image en aan dat van de homeostudenten en leerlingverpleegkundigen ƒ 10; begunstiger wordt pathie. Cursussen, themadagen, workshops, symposia, rondleidinmen door een schenking aan de vereniging van minimaal f 100. gen, documentatiemateriaal enzovoorts, enzovoorts. Men richtte zich zowel tot de leek (Pinkhof wees er in 1917 al op, dat de homeopaat zijn patiënt tot mede-ingewijde maakt) als tot artsen, dierenartsen, tandartsen, therapeuten, drogisterijen en dergelijken. Ook werd een wetenschappelijke Onderscheiding ingesteld, genoemd naar de inmiddels overleden homeopatische nestor Arij Vrijland. Fontijn was tot 1990 algemeen directeur en werd in dat jaar opgeBegin maart overleed op 79-jarige leeftijd prof. dr. F.A. volgd door een directieteam van drie personen: Roosenboom, finanNelemans. De overledene is voor de Vereniging tegen de cieel-economisch directeur, Bech, directeur Commerciële zaken en Kwakzalverij zeer belangrijk geweest. Toen de vereniging Dicke, apotheker als directeur Farma. Fontijn was al sinds 1985 zich - het was in 1979 - in een impasse bevond heeft hij zich voorzitter van NEHOMA, een lobby-club, die de regelgeving zo sterk gemaakt voor de voortzetting van deze oude en waarwilde bevorderen, dat nieuwe mededingers op de profijtelijke markt devolle vereniging. Samen met dr. Meinsma, prof. Polak, D. beter geweerd konden worden, al staat het in de statuten van NEHOUitterdijk, mr. Holtrop en Lelie schreef hij toen de nota ToeMA iets anders geformuleerd. komstverkenningen. Sinds geruime tijd draait de vereniging weer goed. Zonder de inspanning van prof. Nelemans had dat er wellicht anders uitgezien. "Ziekte is een vastgelopen zelflierstel" Van 1979 tot 1993 heeft de overledene zich als adviseur van VSM is intussen Fontijn nog niet echt vergeten, want zij kende het bestuur verdienstelijk gemaakt maar ook toen hij zich in de Arij Vrijland Onderscheiding 1994 maar aan hemzelf toe! Er viel verband met gezondheidsredenen terugtrok bleef hij de niemand te bedenken, die de homeopathie zo zeer had bevorderd als verrichtingen van de vereniging aandachtig volgen. Fontijn en de werknemers van VSM profiteren er immers nog Prof. Nelemans was hoogleraar farmacotherapie in Utrecht dagelijks van. De veelbelovende Dicke heeft inmiddels het vooren één van de drie redacteuren van Lammers, Nelemans en zitterschap van NEHOMA van Fontijn overgenomen - ach wat is die Siderius een zeer belangrijk farmacologie-leerboek waarwereld klein - en heeft bij zijn aantreden kortweg zijn brede visie op mee generaties van artsen zijn opgegroeid. Zijn afstuderende geneeskunde weergegeven. De verslaggever van het Pharmaceude apothekers adviseerde hij altijd met klem lid te worden van onze vereniging. tisch Weekblad (1994, p. 1206) noteerde uit zijn mond: "Ziekte is De Vereniging tegen de Kwakzalverij is dankbaar voor alles een vastgelopen zelflierstel, en homeopathische en jytotherapeuwat wijlen prof. Nelemans in de strijd tegen de kwakzalverij tische middelen ondersteunen en bevorderen zelflierstel. Deze midheeft gedaan. Hij ruste in vrede. delen zullen niet alléén de oplossing zijn: ook rust, een goed gesprek en bijvoorbeeld fysiotherapie zijn belangrijk. Dicke: "Een invasieve therapie is eerder een belemmering voor zelflierstel". (vervolg van pag. 1) Wat een heerlijke simpele visie op genezen en ziek-zijn: uw buurvrouw zou het niet beter hebben kunnen zeggen. De laatste jonge apotheker J.L. Fontijn, wiens vader ook al bij het Zaanse passage over de schadelijkheid van invasieve therapie zou natuurlijk bedrijf werkte. De produktie van dat bedrijfje kon echter 'achter op aanleiding kunnen zijn voor een strafklacht wegens smaad jegens de de fiets' worden weggebracht en Fontijn wilde groter worden. Hij had de wind mee, want juist in die jaren begon de bloei van de kwakzalver. Dicke zegt hier niet minder dan dat operaties schadelijk voor de gezondheid zijn! Voor ondergetekende vormen operatieve alternatieve geneeswijzen en Fontijn werd plotseling een veel gevraagd spreker op bijeenkomsten waar het alternatieve genezen in ingrepen een belangrijk en onmisbaar onderdeel van zijn medisch handelen en datzelfde geldt voor duizenden andere snijdende speciade belangstelling stond.
In memoriam prof. dr. RA. Nelemans
specialisten. De bijdrage van de moderne heelkunde aan het welzijn van de mens is enorm en boven elke twijfel verheven: dagelijks ondergaan in ons land honderden mensen operaties, die regelrecht levensreddend zijn. Maar volgens Dicke is de kankerchirurgie, de traumatologie, de keizersnede, blindedarm-operatie, enz. eerder een belemmering voor het herstel dan een bijdrage! Wij hebben hier niet
meer te maken met slechtheid, maar met domheid en de lezer beslis'se wat nu eigenlijk erger is. Hoe dat ook zij, één ding staat vast: met dit soort coryfeeën in de leiding lijkt de toekomst van VSM nog vele jaren veilig gesteld. De Nederlander slikt het wel. CR.
Verenigd Europa en de homeopathie Van Euro-skepticisme geen spoor Alweer enkele jaren geleden schreef Martin van Amerongen een vrolijk stukje onder de titel Een oorlogsverklaring aan de romantiek. Het stukje, dat later is opgenomen in de bundel Een helleveeg, bevat een liefdesverklaring aan het Europa van de vele verschillende nationaliteiten. De auteur kankert er lustig op los: 'Eigenlijk heb ik helemaal niet zo'n zin in een geüniformeerd Europa waarin ik mijn steak au poivre in restaurant In den Dorschvlegel op de Keyserlei met een ecu moet betalen'. Met sardonisch genoegen herinnert Van Amerongen zijn lezers aan een CBS-documentaire uit het begin van de jaren tachtig, waarin werd voorgerekend, dat de Europese illusie precies honderdvijftig dollar per parlementair uitgesproken woord kostte: Met andere woorden, zo gauw een Europarlementariër zegt: "Mister chairman, I shall be brief...." wijst de kassa reeds 900 dollar aan. Er is door het ontstelde Europese Parlement onmiddellijk een commissie geïnstalleerd die na maximaal 900 dollar spreektijd besloot een half miljoen gulden voor een positieve film over Europa beschikbaar te stellen".
delijk zijn. Voor deze categorie middelen vindt, krachtens artikel 7 van de Richtlijn, geen enkele toetsing plaats met betrekking tot de werkzaamheid, maar er bestaat ook een absoluut verbod op het noemen van een therapeutische indicatie. Het betreft in de praktijk een kleine groep middelen, die na de bekende individuele diagnostiek door de klassiek werkende homeopaat kan worden voorgeschreven. De tweede categorie (genoemd in artikel 9) is die van de zogenaamde complexmiddelen, waarvoor geldt dat ze in principe geschikt zijn voor zelfmedicatie (Hahnemann draait zich gedurig om in zijn Parijse graf). Voor deze produkten, die wel een therapeutische indicatie zullen mogen voeren, zal de werkzaamheid dus moeten worden aangetoond. Nu zou men denken, dat daarvoor in de moderne farmacologie uitstekende methoden bestaan, maar dat zou, aldus Lisman, de facto een blokkade betekenen voor een grote groep homeopathische middelen.
Hoe de werkzaamheid te bewijzen? "So what?" horen wij u denken. Maar, nee, aldus de VWStechnocraat, "deze optie is geen reële". De registratieprocedure zal weliswaar overeenkomsten vertonen met de registratie van 'allopathische middelen' (Lisman dixit), maar er zal verschil worden gemaakt in de wijze waarop de werkzaamheid bewezen zal moeten worden. In de nog te ontwerpen ministeriële regeling zullen speciale, op homeopathische leest geschoeide regels worden ontworpen, waarbij "te denken valt aan verwijzingen naar de homeopathische literatuur en monografieën". Dan is er nog een 'restgroep', die niet voor de vereenvoudigde procedure in aanmerking komt, maar die ook niet geschikt is voor zelfmedicatie. De volledige inwerkingtreding wordt niet verwacht voor het jaar 2000, aldus Lisman. In haar commentaar schrijft NEHOMA ingenomen te zijn met de voorgenomen regelgeving, die volgens haar recht doet aan het bijzondere karakter van de homeopathische uitgangspunten. NEHOMA heeft zich, via de kantlijn, al lang sterk gemaakt voor deze Europese regelgeving en had bovendien al vanaf 1988 haar eigen systeem, de NPI, waarin complexmiddelen ter toetsing konden worden aangeboden. Deze groep is niet zo zeer gezien het "bijzondere karakter van de homeopathische uitgangspunten", maar natuurlijk wel commercieel het meest interessant! (Wij blijven het toch vreemd vinden, dat de idealisten van NEHOMA meer aan hun Wat betekent deze richtlijn voor ons? handel denken, dan aan de klassieke homeopaten, die al die tijd met Wat deze richtlijn voor ons land gaat betekenen, werd in de rubriek Farmacie en samenleving van het Pharmaceutisch Weekblad niet getoetste simplicia hebben moeten doormodderen. Je verbaast nr. 45 van eind oktober 1994 uitvoerig beschreven door VWS-amb- je er gewoon over, dat dat nog wel eens goed ging, maar dat terzijde.) tenaar mr. drs. J.A. Lisman. Op verzoek van de redactie gaven NEHOMA (anoniem) en Vereniging tegen de kwakzalverij (RencPseudo-homeopathisch wrijfmiddel kens en De Vries) in datzelfde nummer commentaar op de nieuwe Uw vertegenwoordigers verwoordden gemengde gevoelens bij wettelijke regeling voor homeopathica. Voor details zij de geïntede nieuwe wettelijke regeling. Het liefst hadden wij natuurlijk in het resseerde lezer verwezen naar het oorspronkelijke artikel, maar kortgeheel geen registratie, omdat elke vorm van registratie bij de leek weg komt de regeling neer op een indeling in drie categorieën. De de gedachte kan doen postvatten, dat het hier om werkzame geneeseerste categorie is die van de zogenaamde sumplicia: middelen, die middelen zou gaan, terwijl de homeopathica immers "volstrekt uitsluitend uitwendig of oraal mogen worden toegediend, die uit één .onwerkzaam en nutteloos zijn". Tegen de registratie van de simplicia stof bestaan, en die zo ver verdund zijn, dat ze gegarandeerd onscha- is natuurlijk weinig bezwaar te maken en de nadruk op de gewenste
Het ongenoegen over de enorme kosten, die het lidmaatschap van de Europese Unie met zich meebrengt, leeft ook bij onze tegenwoordige regering. Eind december 1994 sprak minister van financiën Zalm van de zorgelijke situatie, dat Nederland niet het rijkste land van de EU is, maar wel de grootste nettobetaler. Nederland betaalt dit jaar 4,4 miljard gulden meer aan de EU dan het in de vorm van subsidie terug ontvangt. Dat bedrag dreigt op te lopen tot 6 miljard in 1999. Ook minister-president Kok deelt de mening van zijn penningmeester: op 20 januari 1995 eiste Kok dat de EU financiële meevallers niet uitgeeft, maar teruggeeft aan de lidstaten. Hebben al die enorme uitgaven dan helemaal geen voordelen voor de Nederlandse consument c.q. patiënt? Jawel, hier is toch enig goed nieuws te melden. Na een voorbereidingsperiode van.37 jaar, namelijk vanaf 1965 toen al werd vastgelegd, dat geneesmiddelen pas dan op de markt mogen komen als ze van tevoren zijn geregistreerd, is de EU er dan in geslaagd om Richtlijn 92/73/EEG vast te stellen, waarin richtlijnen voor het registreren van homeopathische middelen zijn aangegeven! Daarnaast heeft Nederland nu officieel besloten te gaan deelnemen in het COST B4 project over niet-conventionele geneeswijzen.
veiligheid zou ook nog zijn goede kanten kunnen hebben. Als voorbeeld noemden wij de SRL-gelei (een pseudo-homeopathisch wrijfmiddel tot voor kort aangeprezen tegen gewrichtsklachten, beenbreuken, eczeem in de gehoorgang, voorhoofdsholte-ontsteking en aambeien: "bien étonnés de se trouver ensemble", zou Benveniste zeggen), waarin het in dierproeven kankerverwekkend gebleken Symphytum als nauwelijks verdunde tinctuur aanwezig is. Voor de registratie van de complexmiddelen eisten wij, dat er absoluut geen concessies aan de bewijsvoering gedaan zouden mogen worden. Gewone klinisch-farmacologische proeven, dubbelblind en niets anders. Als tweederangs homeopathische literatuur wordt geaccepteerd, dan zou de hele registratie toch werkelijk bijzonder weinig voorstellen. Twee alterneuten afgevaardigd In mijn toespraak op de jaarvergadering van oktober jongstleden meldde ik u reeds, dat wij hadden vernomen, dat ons land zou gaan deelnemen aan het Cost project met betrekking tot het wetenschappelijk onderzoek van niet-conventionele behandelwijzen. De geruchten, dat ons land een pro-alternatieve onderzoeker zou afvaardigen naar het managementcomité van dat Europese project, brachten ons ertoe een brief aan de minister van VWS terichten,waarin wij daartegen bezwaren aanvoerden. Inmiddels is bekend geworden, dat Nederland in alle stilte het Memorandum of understanding heeft ondertekend op 29 september 1994. De namen van de twee landgenoten, die over dè in te dienen onderzoeksprojecten gaan meebeslissen, zijn inmiddels ook bekendgemaakt: het zijn hardcore alterneuten. De eerste, wiens naam al medio 1994 circuleerde is de voor onze lezers niet onbekende dr. C.W. Kramers, als epidemioloog verbonden aan de vakgroep Algemene gezondheidszorg van de Rijksuniversiteit te Utrecht*). Hij is daarnaast echter vooral redacteur van het kwakzalversblad Tijdschrift voor Integrale Geneeskunde (Actieblad juni 1992) en wetenschappelijk adviseur van de Vereniging van Homeopathische Artsen Nederland, die daardoor straks een makkelijke entree zullen vinden als zij willen mee-eten uit de Europese ruif, die 21 miljoen ecu (44 miljoen gulden) bevat! De tweede Nederlandse vertegenwoordiger is de heer J.H.
Engelbart, anaesthesist en acupuncturist. Deze werd opgeleid tot anaesthesist in het Wilhelmina Gasthuis te Amsterdam en was geruime tijd verbonden aan het AMC als hoofd van de pijnpoli aldaar2). Na een, naar verluidt onvrijwillig vertrek uit die functie, is hij thans woonachtig in België, waar hij zegt werkzaam te zijn in Utrecht. Bij navraag op het secretariaat van de hoogleraar anaesthesiologie van het AZU blijkt men daar nooit van hem te hebben gehoord. Het is ongehoord, dat minister Borst een dergelijke eenzijdige delegatie naar het COST B4 managementcomité heeft afgevaardigd. En dat terwijl zij in haar vorige leven, als voorzitter van de Gezondheidsraadcommissie over het wetenschappelijk onderzoek van alternatieve behandelwijzen, nog zo treffend had vastgesteld, dat het goed mogelijk is onderzoeksmethoden te ontwikkelen, die zowel voor alterneuten als regulieren aanvaardbaar zijn. Het zou dus minimaal in de rede hebben gelegen als zij, indien Nederland toch zou deelnemen aan dit twijfelachtige initiatief, bijvoorbeeld een regulier en een alternatief onderzoeker zou hebben afgevaardigd. Het bestuur van de Vereniging tegen de Kwakzalverij heeft zich op 20 januari 1995 met een brief gericht tot de vaste kamercommissie voor de Volksgezondheid om zich over deze blunder van de minister te beklagen (zie hieronder; op pag. 11 het antwoord van de minister). Minister Zalm zal misschien niet ontevreden zijn, dat ons land via dit project weer enkele miljoenen uit de EU-pot terugsluist, maar wij delen dat gevoelen allerminst. 1) Kenmerkend citaat: "Cardiodoron is een middel, dat bij aandoeningen van hart en bloedvaten wordt toegepast. Het wordt bereid uit de bloemen van twee in bepaalde opzichten 'tegengestelde' planten: de primula en de ezelsdistel. Een spoortje van het giftige bilzenkruid completeert het geheel". 2) Kenmerkend citaat: "Acupunctuur volgens (traditionele acupunctuursyndromen is, merendeels op geleide van symptomatiek geduid volgens de westerse geneeskunde, gericht op hetstel van het '5 fasen evenwicht' met betrekking tot het desbetreffende meridiaansyndroom, om in dat kader het geneesproces - gerelateerd aan de westers geduide symptomatiek - te bevorderen ".
Protest tegen afvaardiging van alternatieven De Vereniging tegen de Kwakzalverij heeft zich met de hierna nity', dan gaan alternatieve artsen oordelen over alternatieve ondervolgende brief gewend tot de Vaste Kamercommissie voor de zoeksvoorstellen en dan ontstaat het weinig aanbevelenswaardige Volksgezondheid. fenomeen van slagers, die hun eigen vlees keuren! Inmiddels hebben wij moeten vernemen, dat de minister als Sinds 1993 loopt in de Europese Unie het zogenaamde COST Nederlandse vertegenwoordigers in het managementcomité van project B4. De afkorting COST staat voor: European Co-operation COST B4 twee alternatieve artsen heeft benoemd, een in België in the field of Scientific and Technical Research. Het project B4 woonachtige acupuncturist-anaesthesist en een anthroposofisch epibetreft onderzoek van 'unconventional medicine', enerzijds de demioloog met homeopathische opvattingen. Wij betreuren deze kosten-baten aspecten en daarnaast zijn socioculturele betekenis als-« keuze van de minister ten zeerste en willen daarover bij u ons beklag mede onderzoek naar werkzaamheid en schadelijkheid. Aanvanke-^ doen. De steeds grotere meerderheid van pro-alternatief denkende lijk deden elf landen mee aan het project en inmiddels heeft ook dei artsen in de leiding van COST B4 zal er zeker toe leiden, dat een- en Nederlandse regering besloten tot deelname: op 29 september 1994* andermaal getracht zal worden de werkzaamheid van alternatieve heeft zij het Memorandum of Understanding ondertekend. geneeswijzen aan te tonen. Dat dat een kansloze onderneming is, dat Vast staat, dat diverse landen sterk pro-altematief denkende, is in ons land al afdoende aangetoond door de analyse, die het bureau onderzoekers hebben afgevaardigd. Met name de Duitse, Zwitserse» Research voor Beleid in 1990 in opdracht van WVC maakte van alle en Britse gedelegeerden behoren tot die categorie. Wij hebben er dan* WVC-gesubsidieerd onderzoek naar alternatieve geneeswijzen in de ook begin september 1994 bij de minister van VWS op aange-» jaren tachtig. U kent het resultaat: de opbrengst bleek feitelijk nihil*). drongen dat ons land er voor zou kiezen een kritisch onderzoeker afj De miljoenen ECU's, die beschikbaar zijn kunnen beter bete vaardigen. Als vooral gekozen wordt voor mensen, die zich ont-« steed worden aan onderzoek naar de keerzijden van het alternatief trekken aan het gewone forum van de reguliere 'scientific commu-J genezen en aan de inzet van sociaalwetenschappelijke onderzoeks-
methoden naar de populariteit van dit hedendaags obscurantisme in de geneeskunde. In ons land zou bijvoorbeeld de antropologisch georiënteerde werkgroep Magie en Geneeskunde zeer nuttig werk kunnen verrichten. Door de beslissing van de minister van VWS om namens Nederland alternatieve artsen te benoemen wordt de kans verder vergroot, dat de gereserveerde 21 miljoen ECU (44 miljoen gulden) volledig op zal gaan aan tot mislukken gedoemd effectiviteitsonderzoek en valt te vrezen dat het COST B4 project zal ontaarden in een propaganda-machine voor alternatieve geneeskunde! Steeds bereid tot een nadere toelichting,, tekent met de meeste hoogachting, namens de Vereniging tegen de Kwakzalverij,
bespreken van homeopathische handboeken door homeopathische artsen is volgens de voorzitter van onze vereniging te vergelijken niet slagers die hun eigen vlees keuren. Het valt te hopen dat de leden van de Consumentenbond in het vervolg op een wat objectievere wijze zullen worden voorgelicht over alternatieve geneeswijzen.
En nu de Amerikaanse zusterorganisatie Dat het ook anders kan wordt aangetoond door de Amerikaanse zusterorganisatie van de Consumentebond, the Consumers' Union. In the Consumers Reports, de Amerikaanse Consumentengids, verscheen al in januari 1987 een uiterst kritisch artikel over homeopathie. Na een boeiend overzicht gegeven te hebben van de geschiedenis van de homeopathie, met haar grote bloei in de negentiende C.N.M. Renckens, voorzitter. eeuw en haar vrijwel volledige neergang in het begin van de twintigste, beschrijft de auteur hoe de "back-to-nature-movement" en de 1): Eist CA van. Evaluatie Onderzoeksbeleid Alternatieve groeiende preoccupatie van het publiek met alles wat maar het etiGeneeswijzen. Eindrapport. Leiden: Research voor Beleid, 1990. ket "natuurlijk" kreeg opgeplakt, nieuw leven blies in de stervende behandelmethode. Hoewel er nooit een geneeskrachtige werking van Zie ook blz. 11 van dit Actieblad. werd aangetoond, wat van reguliere medicamenten voor toelating wel wordt geëist, hebben homeopathica in de VS sinds 1938 een legale status; via een wet die senator Royal Copeland, die tevens homeopathisch arts was, door het Congres loodste. Homeopathische middelen mogen alleen op recept worden afgeleverd, maar er zijn in de VS slechts een paar honderd homeopathische artsen en dierenartsen. De laatste jaren is er echter een sterk toegenomen gebruik door allerlei zich homeopaat noemende kwakzalvers die zich op het In juli 1994 verraste de Consumentenbond zijn leden met een gat in de markt hebben gestort, terwijl ook de illegale vrije verkoop artikel in de Consumentengids over "medische handboeken" voor enorm is gegroeid. De Consumers' Union vond bij een onderzoek in leken. Er werden er 14 getest, waarbij vooral werd gelet op de inreformhuizen en postorderbedrijven een groot aanbod van homeoformatie over kinderziekten en de adviezen voor zelfhulp aan ouders pathische middelen voor ernstige ziekten zoals hartaandoeningen, van zieke kinderen. Zeven van deze werkjes hadden betrekking op nierkwalen en kanker. Slechts in uitzonderingsgevallen grijpt de homeopathie, merkwaardigerwijs door de auteur van het artikel ook overheid in. medische handboeken genoemd. De normale boeken werden besproken door twee regulier werkende artsen, de homeopathische door De schrijver van het stuk noemt het opvallend dat de enorme één homeopathisch arts. Over de waarde van de homeopathie als propaganda voor homeopathische middelen in strijd is met het zodanig werd geen uitspraak gedaan, omdat "de keuze voor gewone Voornaamste uitgangspunt van de homeopathie: de zorgvuldige geneeskunde of homeopathie immers een kwestie van persoonlijke aandacht waarmee voor iedere patiënt afzonderlijk het passende voorkeur is", aldus het artikel. middel wordt gezocht. Het artikel wordt besloten met de vaststelling dat alle geneeswijzen waarbij, net als in de homeopathie, onwerkEen onbegrijpelijk standpunt en ongewoon voor de Consumenzame middelen worden gebruikt - of ze nu worden voorgeschreven tenbond, die anders toch juist het publiek pleegt te waarschuwen door artsen of door kwakzalvers - een potentieel gevaar voor de tegen de aanschaf van nutteloze produkten, zeker wanneer er ook patiënt inhouden: "ineffective drugs are dangerous drugs when used nog gevaarlijke kanten aan zitten zoals bij kwakzalverij. Door deze to treat serious or life-threatening disease". Tenslotte roept de auteur houding worden leken gemakkelijk in de waan gebracht dat homede federale overheid op om de bestaande wetgeving aan te passen en opathie een volwaardig alternatief voor de reguliere geneeskunde de eisen van werkzaamheid, veiligheid en afwezigheid van onhoudkan bieden en hun arme kinderen mogen het gelag betalen. Uit niets bare claims, die wel voor andere geneesmiddelen gelden, ook van in het artikel bleek dat ouders er verstandiger aan doen de homeotoepassing te verklaren op homeopathica. pathieboekjes links te laten liggen zodat ze niet in de verleiding komen om de vele aanbevolen homeopathische middelen tegen C.P. van der Smagt. koorts toe te passen of op homeopathische wijze het "innerlijk evenwicht" van hun peuters te herstellen. Of, wat nog erger is, hun kinDe Bilt, januari 1995. deren niet te laten inenten omdat "de-jonge lichamen niet goed zijn ingesteld op de doses min of meer giftige vreemde eiwitten, die hun te pas en te onpas worden toegediend" (aldus het enige als matig beoordeelde homeopathieboek). De boekjes werden niet alleen beoordeeld op volledigheid, gemak, duidelijkheid, bruikbaarheid en uiterlijk, maar ook op "juistheid". Wat moet een consument zich voorstellen bij de mededeling dat het boek "homeopathie in de praktijk" beduidend juister is dan "homeopathie juist voor kinderen" (binnen de homeopathie zijn diverse stromingen te onderscheiden) en even juist als een aantal reguliere voorlichtingsboeken? In het als beste koop beoordeelde homeopathieboekje zijn nota bene alle aanbevolen middelen van één en dezelfde firma. Het is een raadsel wat de Consumentenbond bewogen heeft om zich zo weinig kritisch op te stellen. Het laten
Moest dat nu zó, o Consumentenbond?
H E L P M E E EEN VUIST TE M A K E N TEGEN HET O P R U K K E N D E KWAAD VAN D E KWAKZALVERIJ! W O R D LID VAN D E VERENIGING TEGEN D E KWAKZALVERIJ.
