Aansluiten bij wat mensen beweegt De rol van de gemeenteadviseur bij pastoraat in de gemeente

Aansluiten bij wat mensen beweegt De rol van de gemeenteadviseur bij pastoraat in de gemeente

Katern

• Colmschate/Schalkhaar: cursus voor specifieke pastorale zorg • Bennekom: pastoraat in beweging • Oud-Beijerland: prioriteiten in het pastoraat • Lemmer: basiscursus voor ouderlingen en contactpersonen • Zuid-Holland: pastoraat en huiselijk geweld

2|

Pastoraat en de plaatselijke gemeente ‘Pastoraat is het cement van de gemeente’ wordt nogal eens gezegd. Bij het woord pastoraat denken veel mensen automatisch aan de traditionele vorm daarvan: het individuele huisbezoek. Dat bezoekwerk wordt vooral gedaan door de talloze taakdragers in het pastoraat: ouderlingen, bezoekmedewerkers, contactpersonen of hoe ze ook maar heten. Het is hun taak al die losse steentjes die de gemeente vormen, samen te voegen tot een hecht bouwwerk waar niemand ongezien blijft. De organisatie van de pastorale zorg vraagt veel vrijwilligers en vraagt ook veel ván die vrijwilligers. En dan blijkt dat een deel van de gemeente niet op zo’n bezoekje zit te wachten. Soms zelfs integendeel! Geen wonder dat het bouwwerk af en toe in zijn voegen kraakt… Wat moet je dan? In veel gemeenten wordt de organisatie van het pastoraat met kunst- en vliegwerk overeind gehouden. De ouderling tekent nog een jaartje bij of neemt een dubbele wijk. De functie van de contactpersonen wordt uitgehold totdat er een postbode overblijft. Mensen die geen prijs stellen op huisbezoek worden van de lijst geschrapt. Het blijft onbevredigend, maar opgeven wil je ook niet: je kunt toch niet straffeloos het cement tussen de stenen vandaan halen?

Omzien naar elkaar Af en toe krijgen de gemeenteadviseurs een rechtstreekse vraag: kunt u eens meedenken over het pastoraat bij ons in de gemeente? We hebben het idee dat het anders moet, maar hoe? De vraag naar de organisatie van het pastoraat komt ook vaak als het beleidsplan geactualiseerd moet worden, of in het kader van een fusie. Kan het anders? Meer passend bij deze tijd? Met een lichtere organisatie? Meestal beginnen we de zoektocht naar andere vormen van pastoraat bij het herijken van de visie op pastoraat. Waarom doen we het eigenlijk? ‘Omzien naar elkaar’ doen we omdat we als gemeente een soort gezin vormen. Zoals God naar ons omziet, zo willen wij op onze beurt omzien naar onze broeders en zusters. Die betrokkenheid op elkaar hebben we lang vertaald als ‘verzorgen’: meeleven met elkaars wel en wee, regelmatig op bezoek om te kijken hoe het de ander ging. Bij het traditionele huisbezoek was de ander vaak object, voorwerp van zorg. Maar de tijden zijn veranderd, en veel mensen hebben geen behoefte aan deze vorm van zorg. Wel willen ze elkaar graag ontmoeten, om samen te zoeken Katern Kerkinformatie  •  mei 2011

naar antwoorden op de grote levens­ vragen waarvoor ieder mens zich gesteld ziet. Niet als object, maar als subject, samen in gesprek. De omslag van verzorgingskerk naar ontmoetingskerk vraagt van de gemeente vooral om het mogelijk maken van verschillende mogelijkheden voor ontmoeting. Het pastoraat gebeurt dan tussen gemeenteleden onderling, met wisselende gesprekspartners. Omdat niet iedereen meer huisbezoek krijgt, worden de wijkteams losgelaten en ontstaat een bezoekersgroep die flexibel kan werken, meer gavengericht ook. De pastorale organisatie wordt daardoor wat lichter, met minder ‘vast personeel’ en meer mogelijkheden voor een inzet op projectbasis. Over eigentijds gesproken!

Eigentijds De gemeenteadviseurs komen bij zulke vragen graag langs om de plaatselijke situatie in kaart te brengen, het gesprek over visie te voeren en nieuwe, eigentijdse vormen te helpen bedenken of aan te reiken. Ze nemen daarbij ervaringen

uit andere gemeenten mee; die laten zich vaak verrassend vertalen in een andere plaats. Kant-en-klare oplossingen hebben ze niet, maar meedenken vanuit hun ervaringen doen ze graag. Betekent dat het einde van het ‘gewone’ bezoekwerk? Gelukkig niet! Er blijven altijd gemeenteleden voor wie een bezoek van de kerk zeer welkom is. Ouderen, zieken, mensen die aan huis gebonden zijn, mensen die niet zo snel uit zichzelf het contact met anderen zullen zoeken. De gemeente zal altijd een groepje trouwe bezoekers nodig hebben, al dan niet als ambtsdrager. Voor deze groep geven de gemeente­ adviseurs graag de basiscursus pastoraat of een van de verdiepingscursussen op dit gebied. Pastoraat blijft dus het cement van de gemeente, maar eigentijds vormgegeven, in bezoekwerk én in andere vormen van ontmoeting. Els Deenen gemeenteadviseur in de Protestantse Kerk

|

Oud-Beijerland: prioriteiten in het pastoraat De protestantse gemeente De Open Hof in Oud-Beijerland is bezig met een omslag in het pastorale werk. Vorm en inhoud gaan veranderen. Dat was nodig omdat de belasting van de taakdragers pastoraat te hoog was. Maar ook werd gezocht naar een andere invulling die meer aansluit bij waar mensen graag voor bij elkaar komen: praten over thema’s dichtbij je eigen leven. Marjan van der Meij, voorzitter van de pastorale raad, vertelt over het waarom van deze omslag. ‘Eind 2007 hadden we een kerkenraadsweekend onder leiding van gemeenteadviseur Hildegard Faber. Zo’n weekend is goed omdat we tijdens de vergaderingen onvoldoende toekomen aan bezinning. Dit weekend kwam de hoge belasting van de taakdragers in de gemeente aan de orde. Dat vroeg om nadere doordenking. We hebben op het weekend twee brainstormmiddagen laten volgen. Besloten is om een talentenbank op te richten. Een jong echtpaar in de gemeente is enthousiast bezig met de inrichting ervan. Het komt erop neer dat we van alle taakgroepen een overzicht maken van de taken en deeltaken. Met dat overzicht kun je afstappen op gemeenteleden: waar ben jij goed in en hoeveel uur zou je eventueel beschikbaar hebben voor die klus? Op deze manier hopen we meer gemeenteleden te kunnen betrekken bij al het werk dat er is.’

Accenten leggen ‘Voor het pastorale werk hebben we een inhoudelijke discussie gevoerd: waar liggen de speerpunten? Willen we iedereen bedienen of leggen we accenten? We hebben met z’n allen de knoop doorgehakt en besloten dat we de groep 20–40 jaar en de senioren (80 plus) als

Pastorale handreikingen De Protestantse Kerk geeft een groot aantal handreikingen voor het pastoraat uit. Voor een deel zijn het papieren handreikingen die u voor € 4,50 kunt bestellen via [email protected] of tel. (030) 880 13 37. Verder zijn er handreikingen die u als pdf kunt downloaden vanaf www.pkn.nl/pastoraat > handreikingen en downloads.

De gemeenteadviseur Elke gemeente binnen de Protestantse Kerk kan een beroep doen op een eigen gemeenteadviseur die werkzaam is binnen een bepaalde classis, dus dicht bij u in de buurt. De gemeenteadviseur geeft advies op het gebied van onder meer pastoraat, gemeenteopbouw, missionaire vernieuwing, beleidsvorming en conflict­­bemiddeling, begeleidt veranderingen en vernieuwingen in kerkenraad of gemeente, en geeft cursussen voor ambtsdragers, kerkenraden en andere vrijwilligers. Via de gemeenteadviseur krijgt u ook nog eens toegang tot een groot netwerk van gespecialiseerde collega’s. De gemeenteadviseur wijst u graag de juiste weg. Meer informatie via www.pkn.nl/gemeenteadviseur.

prioriteit zien. We gaan ons dus richten op deze twee groepen. Senioren vinden we van belang omdat zij vanwege hun leeftijd vaak bezig zijn met ziekte en naderend overlijden, maar ook omdat zij vaak actief zijn geweest in de kerk en nu gewoon onze aandacht verdienen. De groep 20 – 40 is van belang omdat zij straks voor een deel de kerk moeten dragen. Het is niet zo dat we daarmee de tussenliggende groep helemaal vergeten; die leeftijdscategorie heeft veelal binding in een van deze twee speergroepen door kinderen of ouders. We hebben al mensen gevonden die zich willen inzetten voor de groep senioren, we zoeken nog mensen die zich met de groep 20 – 40 willen gaan bezighouden.”

daarnaast heel goed in het huidige tijdsbeeld waarin mensen soms alleen nog te porren zijn voor een bijeenkomst waarin ze kunnen praten over dat wat aansluit bij hun eigen leven. We zijn er nog niet, maar we hebben nu echt een omslag is gemaakt, en dat is fijn.’ Janet van Dijk

Andere vorm van contact zoeken ‘Momenteel werken we in het pastoraat met pastorale eenheden die bezocht worden. Pas als er iets aan de hand is komt de predikant of een ouderling erbij kijken. We gaan over tot een andere vorm van contact zoeken met gemeenteleden. Dat doen we o.a. in ‘huiskameravonden’ (wel in de kerk) rond thema’s als ‘hoe geef je gestalte aan je geloof in het dagelijks leven’, ‘beleving van kerkdiensten’ en ‘spiritualiteit’. Ook dat brengt de belasting voor de taakdragers omlaag, maar het past Katern Kerkinformatie  •  mei 2011

3

4|

Colmschate/Schalkhaar: cursus voor specifieke pastorale zorg Steeds minder ouderlingen, een (te) groot takenpakket voor de predikanten en geen opgeleide medewerkers in de gemeente die de pastorale leemte tussen de wijkteams en de predikanten kunnen opvullen. Deze situatie vormde een paar jaar geleden aanleiding voor de Protestantse Gemeente Colmschate/Schalkhaar (Deventer) een cursus op maat aan te vragen bij gemeenteadviseur Els Deenen. Met als resultaat meer structuur en menskracht in de pastorale zorg, en een stukje professionalisering ervan. Het pastoraal team in Colmschate/ Schalkhaar, twaalf mannen en vrouwen waaronder ouderlingen maar ook ‘gewone’ gemeenteleden, volgde op aanraden van de gemeenteadviseur de cursus ‘De Ander en ik’ en doorliep een stageperiode van een half jaar. Een training pastorale gespreksvoering en intervisie maakte onderdeel uit van de cursus. Thema’s als zorg om te sterven, eenzaamheid, omgaan met schuld, schaamte en depressie werden behandeld. Regelmatig werd gewerkt met een bijbelverhaal om de cursisten vertrouwd te maken met het gebruik van verhalen in het pastoraat. Tijdens de stageperiode werden ook bezoeken afgelegd. Iedere bijeenkomst werd aan de hand van een gespreksverslag een casus ingebracht en besproken. Zowel voor het schrijven van het verslag als voor het bespreken daarvan is tijdens de cursus een werkwijze aangereikt die de cursisten helpt hun pastorale gespreksvoering te verbeteren.

Alle leden van het pastoraal team zijn bevestigd voor hun taak als ‘pastoraal medewerker’ in de gemeente voor de duur van drie jaar.

Drie niveaus van pastorale zorg Het pastoraat in de gemeente werd ingedeeld in drie niveaus van zorg: basiszorg, specifieke zorg en professionele zorg. De basiszorg is een taak van iedereen en wordt uitgevoerd door de wijkteams, in het bijzonder door de contactpersonen. De professionele zorg ligt voor een groot deel bij de predikanten, in samenwerking met andere deskundigen. De specifieke zorg wordt ingevuld door de opgeleide leden van het pastoraal team en kan bestaan uit langduriger pastorale (na)zorg waar de predikant al professionele zorg heeft geboden. Momenteel telt het pastoraal team zestien leden. Zes van hen zijn zgn. ‘regio-ouderlingen’ die ieder zorgdragen voor drie

wijken. Zij kunnen voor het pastoraal werk zonodig terugvallen op andere leden van het pastoraal team. Het pastoraal team komt iedere zes weken bij elkaar. De bijeenkomsten worden verschillend ingevuld: intervisie van een casus of behandeling van een thema. Het team wordt begeleid door een van de predikanten, ds. Trijnie Plattje. Roelof Michel voorzitter van het Pastoraal Team Colmschate/Schalkhaar

Bennekom: pastoraat in beweging Wijkgemeente 2 van de Hervormde Gemeente Bennekom heeft voor een periode van twee jaar pastoraat als speerpunt gekozen. De vraag is hoe je daar vorm aan geeft. Vorig jaar zaten we in de overgang van het vorige speerpunt – jeugd – naar het nieuwe speerpunt: pastoraat. De uitdaging was om die twee speerpunten met elkaar te verbinden, om te voorkomen dat het ‘zwerfkeien’ in plaats van ‘bouwstenen’ zouden worden. Het speerpunt jeugd was verbonden met het kernwoord ‘groeien’, het speerpunt pastoraat met het kernwoord ‘gemeenschap’. Als vanzelf Katern Kerkinformatie  •  mei 2011

ontstond daaruit een nieuw motto voor gemeenteopbouw: ‘groeien in gemeenschap’. Dit motto is het afgelopen jaar op verschillende manieren uitgewerkt. Allereerst in een visie waarin veel aandacht is voor de verschillende levensfasen waarin gemeenteleden zich bevinden. Op grond daarvan zijn zeven leeftijdscategorieën vastgesteld en is een plan gemaakt om voor en met

iedere leeftijdscategorie door het jaar heen een activiteit te organiseren die is toegesneden op die doelgroep of die het contact tussen doelgroepen bevordert. Een voorbeeld van het eerste is een kloosterweekend dat in maart van dit jaar plaatsvond en waaraan twaalf vrouwen uit grofweg de groep 30 tot 50-jarigen hebben deelgenomen. Een voorbeeld van het tweede is het maken van een eigen veertigdagenkalender waaraan een grote groep gemeenteleden – van jong tot oud – heeft meegewerkt. Al deze activiteiten staan niet op zichzelf, maar worden inhoudelijk verbonden met een maandelijkse 11-uursdienst, die aansluit bij het

| thema van een activiteit en waaraan deelnemers aan een activiteit een bijdrage leveren. Zo ontstaat een verbinding tussen enerzijds mensen in een bepaalde levensfase en anderzijds tussen die groep en de gemeente als geheel.

Werk aan de winkel Deze benadering sluit aan bij wat beschreven wordt in de pastorale handreiking ‘Verbinding en aandacht; nieuwe wegen voor gemeentepastoraat’, een uitgave van de Protestantse

Kerk. Deze was leidraad voor drie toerustingsbijeenkomsten voor ouderlingen en pastoraal bezoekers, afgelopen najaar. In die bijeenkomsten hebben we doordacht hoe het nieuwe doelgroepenbeleid zich verhoudt tot klassiekere vormen van pastoraat, zoals huisbezoek. Een van de deelnemers schreef in ons gemeentekrantje Twee in beweging over dit thema: ‘Welke mogelijkheden zijn er, naast het goede van pastorale bezoeken, om de gehele gemeente te activeren om mee te doen? Doel-

groepontmoetingen: bijbel- en gebedskringen, een tocht naar Taizé, een zeilweekend, een kring rouwverwerking, maar ook gesprekskringen van leeftijdsgenoten. Te veel om op te noemen. Hierbij is het de bedoeling dat de gehele gemeente ingeschakeld wordt om mee te doen in initiatief nemen, organisatie en uitvoering. Werk aan de winkel dus, gemeente!’ Egbert van der Stouw ouderling voor gemeenteopbouw in Bennekom

Eefde: aansluiten bij wat mensen beweegt In de protestantse Ontmoetingskerk in Eefde koos men er twee jaar geleden voor om geleidelijk andere vormen van pastoraat te introduceren. Aanleiding was de vergrijzing van de gemeente en het feit dat het aantal predikantsplaatsen gehalveerd werd, van twee naar één. Nu er minder tijd in het pastorale werk gestoken kon worden, besloot de kerkenraad meer verantwoordelijkheden te delen met de gemeenteleden. Gemeenteadviseur Bea Mulder werd betrokken bij deze omslag. “Er is begonnen met het oprichten van taakgroepen waarin ambtsdragers zitten, maar ook mensen met een kleine taak. We werken gavengericht: wat heeft iemand in huis dat hij of zij in wil zetten voor de gemeente. Dat werkt. Mensen met een kleine taak kunnen zich zo inwerken en worden soms zo enthousiast dat ze een grotere taak of soms zelfs een ambt op zich willen nemen. Voor de organisatie van het pastoraat gaan we op zoek naar andere ontmoe-

tingsmomenten voor mensen tussen de dertig en zestig jaar. We sluiten daarbij aan bij wat mensen in die levensfase beweegt of ontroert. Dat levert bijvoorbeeld een filmkring en een literatuurkring op. Momenteel ontwikkelen we een bezoekersgroep van dertigers voor mensen tussen 28 en 38 jaar. We willen hen vragen ‘wat verwacht je van de kerk en wat kan de kerk van jou verwachten’. Het zijn leeftijdsgenoten die hen opzoeken. We zetten in op de natuurlijk ontmoetingen: bij de sport, bij de muziekvereniging, bij de crèche of bij de school.

Het gaat om mensen die niet regelmatig of niet meer in de kerk komen. Het zijn wel mensen die je toch tegenkomt – Eefde is een klein dorp – maar die we nu aan gaan spreken als lid van de kerk. Het mooie is dat de mensen die bijvoorbeeld in de ‘goedgesprekkring’ komen, op een gegeven moment besluiten om rond het thema dat besproken is een zondagse ’t kan Anders’-viering voor te bereiden. De betrokkenheid bij de kerk neemt daardoor weer toe.” Janet van Dijk

Katern Kerkinformatie  •  mei 2011

5

6|

Basiscursus pastoraat: handvat voor de praktijk Voor ouderlingen, pastoraal medewerkers, wijkcontactpersonen pastoraat en ouderenbezoekers is er de basiscursus pastoraat die een introductie biedt in allerlei aspecten van het pastorale werk. De cursus is erop gericht dat deelnemers een visie ontwikkelen op hoe zij zelf als ouderling of bezoekmedewerker in het pastoraat staan. Ze leren over het belang van het luisteren, doen oefeningen, en krijgen een handvat voor de praktijk van het werk. Onlangs is de basiscursus herzien. In het programma is meer rekening gehouden met het feit dat niet alleen ouderlingen maar ook veel contactpersonen de cursus bezoeken. Er is meer oefenmateriaal beschikbaar, waaronder een dvd met scènes uit verschillende huisbezoeken. Behalve een cursusmap krijgen de cursisten het aansprekende boekje Pastoraat voor iedereen. Bovendien kan het programma beter worden afgestemd op de behoeften van de groep die de cursus volgt.

Eerste bijeenkomst De eerste bijeenkomst gaat over visie en organisatie van het pastoraat. Welk beeld heb je voor ogen bij het bezoekwerk in de gemeente? Wat wordt er van je verwacht? Zijn er duidelijke afspraken over wie wat doet, is de taak ‘behapbaar’? Natuurlijk duiken de deelnemers de eerste avond ook even in de praktijk. Aan de hand van de dvd gaan ze op kennismakingsbezoek bij meneer Van Delft die pas in de gemeente is komen wonen en nogal wat heeft om over te mopperen… Hoe leg je het eerste contact? Hoe ga je om met kritiek? Met

Geloven in leren... Dat is het motto van het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie. Dit centrum heeft daarom voor alle soorten werk in de gemeente – van jeugdwerk tot zending, van eredienst tot beheer – (basis)cursussen beschikbaar. Ze worden gegeven door gemeenteadviseurs in de regio. Basiscursussen wijden een nieuwe ambtsdrager of een nieuw commissielid in op hun werkterrein of behelzen een training van basisvaardigheden van dat werkterrein. Daarbij gaat het steeds om ‘de breedte’. Andere cursussen gaan in op specifieke onderdelen van dat werkveld, meer de diepte in. De basiscursussen op het gebied van pastoraat worden het meest gegeven. De overige pastoraatcursussen gaan om contacten waar elke pastoraal medewerker mee te maken heeft of krijgt: Pastoraat bij rouw en verdriet, Pastoraat bij ziekte, Pastoraat en ouderen. Voor meer informatie zie www.pkn.nl/pcte.

dit bezoekje zitten we meteen in het hart van het pastorale werk.

Tweede bijeenkomst De tweede avond draait om praktische vaardigheden die van pas komen tijdens een gesprek. Goed luisteren bijvoorbeeld, en de juiste vragen stellen. Waar let je op, hoe blijf je open en onbevangen? Aan de hand van het eigen levensverhaal komt de ontwikke-

ling van het eigen geloof ter sprake. Waar staan de deelnemers zelf als het aankomt op het geloofsgesprek? Welke woorden en verhalen zijn tot dragende grond geworden?

Derde bijeenkomst De derde avond is een keuzeprogramma. Ging het bij de vorige basiscursus over bidden en bijbellezen, nu is meer rekening gehouden met het feit dat veel contact­ personen dit in de praktijk vrijwel niet doen. Deelnemers kunnen kiezen uit een speciaal onderwerp: verder oefenen in gesprekstechniek met een nieuwe scène van de dvd, nieuwe vormen van pastoraat, aandacht voor zieken of mensen in rouw, of het opvangen van signalen over materiële nood, waar mogelijk een diaken behulpzaam zou kunnen zijn. Allemaal thema’s die stuk voor stuk in een verdiepingscursus van het PCTE verder kunnen worden verkend. Want dat is bij elke basiscursus het terugkerende refrein: is het nu al afgelopen? En we hebben nog zoveel waar we met elkaar over door willen praten! Els Deenen gemeenteadviseur in de Protestantse Kerk

Katern Kerkinformatie  •  mei 2011

|

Lemmer: basiscursus voor ouderlingen en contactpersonen Afgelopen september nam een predikant van de Protestantse Gemeente i.w. te Lemmer contact met mij op. Of ik een basiscursus pastoraat kon komen geven. De predikant verwachtte dat er twintig mensen aan de cursus zouden deelnemen. De Protestantse Gemeente i.w. te Lemmer is verdeeld in zes wijken. Naast de ouderling(en) zitten in elke wijk een predikant, een diaken, een jeugdouderling, een kerkrentmeester en vijf tot zes contactpersonen. Het werk in de wijken wordt gedaan door de contactpersonen. Zij zijn de oren en ogen van de ouder­ lingen en de dominee. Contactpersonen bezoeken de nieuw ingekomen gemeenteleden, verjaardagen van mensen die 75 jaar en ouder zijn, en zieken. Verder verspreiden ze uitnodigingen voor wijkavonden of groothuisbezoek. De ouderlingen gaan op bezoek bij bijzondere situaties. Een belangrijke taak van de ouderling is om het overzicht van de wijk te bewaren door goed contact te houden met de contactpersonen. Daarom overleggen de teams regelmatig over het werk in de wijk. In Lemmer wilde men dus dat de basiscursus door ouderlingen én contactpersonen bezocht werd.

Nuttig en inspirerend Het zijn gure herfstavonden als de deelnemers van de basiscursus pastoraat voor de eerste keer bij elkaar komen. Na de koffie of thee wordt de avond geopend. Daarna gaan de deelnemers in kleine groepjes uit elkaar met een aantal vragen om elkaar beter te leren kennen. Ze krijgen ook de vraag mee wat ze graag aan de orde willen hebben in de cursus. Het is goed om speciale wensen gelijk maar de eerste avond te inventariseren. De groepjes gaan intensief met elkaar in gesprek. Ze vinden de tijd die er voor staat veel te kort, zoals gebruikelijk. Na een korte plenaire ronde gaat het tweede gedeelte van de avond over verschillende visies op pastoraat. De tweede avond gaat over onder meer de volgende onderwerpen: hoe maak je een afspraak als je op bezoek

Ouderling Feikje Gietema: “Dit jaar zit ik voor het eerst als ouderling in de kerkenraad. Dan is zo’n basiscursus pastoraat een goed begin om kennis en ervaring op te doen voor mijn werk in de wijk.”

De basiscursus pastoraat beslaat drie avonden. De prijs bedraagt € 120,- bij maximaal twaalf personen. Zijn er meer personen, dan komt er een bedrag bij voor de extra cursusmappen. Er wordt vanuit gegaan dat de gemeente zelf zorgt voor zaalruimte en koffie/thee. Meer informatie via www.pkn.nl/pcte.

gaat, hoe word je ontvangen en hoe reageer je daarop? En wat kun je zoal tegenkomen als je op bezoek gaat? Er worden praktische en nuttige tips uitgewisseld. Het tweede deel van de avond staat in het teken van luisteren. Goed luisteren is erg belangrijk als het om pastoraat gaat. Voorbeelden waarin duidelijk wordt dat er niet goed wordt geluisterd roepen de nodige hilariteit op. Maar om te zeggen hoe het dan wel moet, welke vragen je wel kunt stellen, is niet altijd even gemakkelijk. Gelukkig komen we er met elkaar wel uit.

Niet eenvoudig De laatste avond beginnen we dicht bij onszelf. Iedereen zoekt een foto die iets zegt over zijn of haar geloof. Er ontstaan boeiende gesprekken. Het blijkt niet altijd eenvoudig om over je geloof te spreken. Vervolgens hebben we het over hoe je binnen het pastoraat geloven ter sprake kunt brengen. Dat lijkt niet altijd voor de hand te liggen en is ook niet altijd nodig, vindt de groep. Ook staan we stil bij het omgaan met kritiek. Je krijgt als ouderling of pastoriaal medewerker veel te horen. Ook negatieve dingen. Hoe kun je daar het beste op reageren? Terugkijkend vinden de deelnemers het stuk voor stuk goede en inspirerende avonden. “Dit hadden we veel eerder moeten organiseren” aldus een reactie van een deelneemster. Tineke Klei gemeenteadviseur in de Protestantse Kerk

Katern Kerkinformatie  •  mei 2011

7

8|

Zuid-Holland: pastoraat en huiselijk geweld De christelijke gemeente en huiselijk geweld hebben voor het gevoel niets met elkaar te maken. Toch komt huiselijk geweld ook onder gelovige mensen voor. Dat is moeilijk te bevatten. Daardoor worden signalen soms niet opgemerkt. In Zuid-Holland is een informatieronde van start gegaan om de bewustwording van en het gesprek over huiselijk geweld te stimuleren. Van huiselijk geweld spreek je waar sprake is van een machtsverhouding en het geweld zich afspeelt in de huiselijke sfeer. Het geweld hoeft niet lichamelijk te zijn, het kan ook gaan om bedreigen, vernederen of het verwaarlozen van kinderen of bejaarde ouders.

Je kunt iets doen Vorig najaar is in de serie handreikingen voor het pastoraat een uitgave over huiselijk geweld verschenen. De Algemene Classicale Vergadering van Zuid-Holland heeft daar mede de hand in gehad. Zij steunt aandacht voor dit thema van harte en stimuleert de bewustwording van en het gesprek over huiselijk geweld in gemeenten in Zuid-Holland. In deze provincie is een serie informatiebijeenkomsten van start gegaan, bij pastorale groepen, werkgemeenschappen van predikanten en classisvergaderingen. De classes en werkgemeenschappen zijn geïnformeerd via een brief of e-mail, en informatie­ folders. Kerkenraden kunnen een brief verwachten. Het besef dat huiselijk geweld ook binnen de kerk voorkomt dringt door, evenals het feit dat een gemeente er iets aan kan doen. De voorlichting wordt verzorgd door leden van de Provinciale Werkgroep Godsdienst en Seksueel Geweld in ZuidHolland. Zij hebben door de jaren heen expertise opgebouwd op het gebied van geweld in relatie tot geloof, en hebben ervaring met wat plaatselijke gemeenten kunnen opdoen. De leden van de werkgroep vullen de bijeenkomst in rond vragen van de betreffende classis, werkgemeenschap of kerkenraad. Bewustwording van wat huiselijk geweld is, hoe vaak het voorkomt en wat signalen kunnen zijn, is een eerste stap. Verder gaat het om toerusting van de bezoekers: om welke signalen Katern Kerkinformatie  •  mei 2011

Pastorale handreiking De pastorale handreiking gaat onder meer in op wat huiselijk geweld is, waarom het zo vaak voorkomt, wat de gevolgen zijn en hoe het komt dat het vaak moeilijk is om huiselijk geweld te onderkennen. Ook wordt aandacht besteed aan hoe de signalen van huiselijk geweld te herkennen zijn en wat pastorale bezoekers of ambtsdragers kunnen doen met die signalen. Voor wie zich er verder in wil verdiepen en er uitgebreider mee aan het werk wil in de eigen gemeente biedt het laatste hoofdstuk literatuur, werkmateriaal en een overzicht van organisaties die ondersteuning kunnen bieden. De handreiking kost € 4,50 en is te bestellen via www.pkn.nl/webwinkel, [email protected] of tel. (030) 880 13 37.

gaat het, hoe voer je het gesprek en hoe kun je verder? Aspecten als schaamte, de rol van macht, zorg­ afhankelijkheid en eigen reacties worden ook besproken. En er is altijd tijd voor vragen en gesprek. Citaat uit de handreiking: Als kind ben ik ernstig mishandeld door mijn vader. Dat was heel erg. Wat ik ook heel erg vond, was dat ik naderhand merkte dat bijna heel onze kerkelijke gemeente ervan wist en dat niemand iets deed. Toen voelde ik me zo in de steek gelaten. Als predikanten, kerkenraden en gemeenten ontdekken wat ze op dit gebied kunnen doen en wat ze kunnen betekenen voor mensen, kunnen ze besluiten hier in de plaatselijke gemeente aandacht aan te geven. Ze kunnen open zijn over huiselijk geweld, over gezonde relaties en over ieders

persoonlijke integriteit, bijvoorbeeld in catechese en liturgie. Ze kunnen zorgvuldig zijn in het pastoraat en adequaat doorverwijzen naar deskundige hulp. Ze kunnen meehelpen het geweld te laten stoppen en misschien zelfs voorkomen dat er nog meer slachtoffers vallen. De informatieronde van de provinciale werkgroep duurt in ieder geval tot einde 2012. De werkgroep hoopt in die periode zoveel mogelijk mensen te bereiken. Beppie van der Waal gemeenteadviseur binnen de Protestantse Kerk Meer informatie bij haar: [email protected].