Aandoening van het netvlies

Aandoening van het netvlies Maculadegeneratie Informatie voor patiënten

F0318-3135 december 2013 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 MCH Westeinde, Lijnbaan 32, Postbus 432, 2501 CK Den Haag 070 330 20 00

Inleiding

U bent bij de oogarts geweest en heeft een aantal onderzoeken gehad. Daaruit is gebleken dat u een aandoening aan het netvlies in uw oog heeft die macula degeneratie genoemd wordt. In deze folder leest u wat maculadegeneratie is en hoe dit behandeld wordt.

Wat is maculadegeneratie?

Maculadegeneratie is een slijtage van de gele vlek van het netvlies. Degeneratie betekent: ‘achteruit gaan in functie’. Macula is de gele vlek. In het netvlies zitten staafjes en kegeltjes. Dit zijn cellen die lichtprikkels omzetten in elektrische prikkels. De elektrische prikkels worden via de oogzenuw naar de hersenen geleid en daar omgezet in een beeld. oogzenuw

netvlies

lens

macula

bloedvaten van de retina

Op de afbeelding ziet u een doorsnede van het oog. De gele vlek (de macula) zorgt voor het zien van kleine details. Dit komt door de kegeltjes die in het centrum van het netvlies aanwezig zijn. De kegeltjes zorgen voor een gedetailleerd en gekleurd beeld. Buiten dit centrum zorgen de staafjes voor een breed gezichtsof blikveld. Door de staafjes kunt u bijvoorbeeld bewegingen zien. Het afsterven van de kegeltjes in het netvlies wordt Aandoening van het netvlies. Maculadegeneratie • F0318-3415 • december 2013

2

maculadegeneratie genoemd. Het scherpe zien verdwijnt en er blijft midden in het beeld een vlek achter. De rest van het netvlies blijft wel werken.

Vormen van maculadegeneratie

Er zijn verschillende vormen van maculadegeneratie: Juveniele maculadegeneratie

Juveniele maculadegeneratie krijgen mensen op jonge leeftijd en is erfelijk. Juveniele maculadegeneratie komt weinig voor. Leeftijdgebonden maculadegeneratie (LMD)

Deze vorm van maculadegeneratie komt het meeste voor. De leeftijdgebonden maculadegeneratie begint meestal na het vijftigste levensjaar. Ook kan LMD ontstaan als gevolg van andere ziekten (onder andere diabetes mellitus) of een verwonding van het oog. Bij mensen boven de vijftig jaar is leeftijdgebonden maculadegeneratie (LMD) de belangrijkste oorzaak van slechtziendheid. Er zijn twee vormen van leeftijdgebonden maculadegeneratie: de droge en de natte: De ‘droge’ leeftijdsgebonden maculadegeneratie

Deze vorm begint als kleine bleekgele afzettingen in het netvlies zich ophopen in de macula. Dit gaat samen met vermindering van het aantal kegeltjes in de macula, waardoor het zien kan verslechteren. Dit is een zéér langzaam verlopend proces. Het kan vele jaren duren voordat het zicht achteruit gaat. Vaak hebben mensen met droge LMD ook last van een vertekening van het beeld; rechte lijnen gaan krom lopen. Meestal komt LMD in beide ogen voor. Als u droge LMD heeft, is het belangrijk dat u in de gaten houdt of de vertekening in het beeld toeneemt, bijvoorbeeld een bocht in een raamkozijn of regel van een schrift zien. Dit kan wijzen op het ontstaan van de ernstiger ‘natte’ vorm. Aandoening van het netvlies. Maculadegeneratie • F0318-3415 • december 2013

3

De ‘natte’ leeftijdsgebonden maculadegeneratie

Deze vorm van LMD wordt ook wel natte LMD, schijfvormige LMD of ziekte van Junius-Kuhnt genoemd. Bij natte LMD verloopt het verlies van het gezichtsvermogen sneller. De natte LMD ontstaat als bloedvaatjes achter de macula gaan groeien. Hierbij komt vocht en bloed in of onder het netvlies terecht. Bloed beschadigt de lichtgevoelige cellen in het netvlies. Dit veroorzaakt een snelle en ernstige achteruitgang van het gezichtsvermogen. Uiteindelijk ontstaat een litteken in de macula. Het gevolg is het verlies van het centrale zien. Natte LMD komt meestal bij 1 oog voor. Opvallend is dat het andere oog nog lang goed kan blijven.

Hoe beïnvloedt LMD het gezichtsvermogen

Uw gezichtsvermogen verandert wanneer er meer kegeltjes in de macula verloren gaan. Bij de droge LMD vallen er geleidelijk kleine stukjes uit het beeld weg. Heel langzaam zal het gezichtsvermogen minder worden. Bij de natte vorm van LMD raken de beelden vervormd. Hier wordt het gezichtsvermogen meestal snel slechter. Uiteindelijk leidt LMD tot een blinde vlek in het centrum van het blikveld. De omgeving kunnen de meeste mensen met LMD wel redelijk blijven zien. Het komt weinig voor dat mensen bijna niet meer zien of blind worden.

Vaststellen diagnose LMD

Voor het vaststellen van LMD test de oogarts eerst uw gezichtsscherpte. U krijgt druppels in uw ogen die uw pupil verwijden. De oogarts kan met een lamp en een vergrootglas het netvlies onderzoeken. Dit onderzoek wordt ‘spiegelen’ genoemd. Wanneer onduidelijk is hoe uitgebreid de maculadegeneratie is wordt er een fluorescentie-onderzoek gedaan (zie de folder ‘Fluorescentie-onderzoek’) of scan van het netvlies (Optical Coherence Tomography (OCT)). Aandoening van het netvlies. Maculadegeneratie • F0318-3415 • december 2013

4

Een test die u zelf thuis kunt doen is de Amslertest (zie achterin deze folder). Wanneer u merkt dat de vervormingen toenemen moet u binnen een week een afspraak met uw oogarts maken.

Ontstaan van leeftijdsgebondenmaculadegeneratie

Er zijn verschillende factoren die van invloed zijn op het ontstaan van LMD. Leeftijd

Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor LMD. Erfelijkheid

Een aantal onderzoeken toont aan dat LMD erfelijk kan zijn. Dit betekent dat u een groter risico heeft op het krijgen van de aandoening als één of meer van uw familieleden LMD heeft. Roken

Roken doet de hoeveelheid beschermende stoffen in het lichaam afnemen. Uit onderzoek blijkt dat LMD vijf keer zo vaak voorkomt bij mensen die meer dan een pakje sigaretten per dag roken en dat het risico verhoogd blijft tot 15 jaar nadat iemand gestopt is met roken. UV-licht

Ultraviolet licht is zeer schadelijk voor het oog en het netvlies in bijzonder. Bescherm uw ogen tegen UV-licht op zonnige dagen met een goede zonnebril (CE keurmerk categorie 3). Vraag eventueel advies aan uw opticien. In de zonnebank is het dragen van oogbescherming verplicht. Voeding

Uit onderzoek is gebleken dat er een mogelijk verband tussen het krijgen van LMD en voeding is. Het is daarom van belang gevarieerd te eten en eventueel vitaminepreparaten te gebruiken. Aandoening van het netvlies. Maculadegeneratie • F0318-3415 • december 2013

5

Eet elke dag groenten (2 ons vooral groene groenten) en twee stuks fruit. Geslacht

Een vrouw van boven de 75 jaar heeft twee keer zo veel kans op LMD als een man van dezelfde leeftijd. Een lage oestrogeenspiegel (een hormoon in het bloed) bij vrouwen na de menopauze verhoogt het risico op de aandoening.

De behandeling

Voor de droge vorm bestaat geen behandeling. Voor de natte vorm van LMD bestaan behandelingen waarmee de achteruitgang van het gezichtsvermogen gestopt kan worden. Wanneer de diagnose vroeg gesteld wordt kan het nog aanwezige gezichtsvermogen vaak behouden en soms zelf verbeterd worden. Hieronder staan de belangrijkste behandelingen toegelicht. Laser

Met een laserbehandeling worden lekkende bloedvaatjes gedicht en wordt verdergaande bloedingen en achteruitgang van gezichtsvermogen voorkomen. De behandeling kan het zicht dat al verloren is gegaan niet herstellen. Ook wordt het ontstaan van nieuwe abnormale bloedvaten niet voorkomen. Met een laserbehandeling (photodynamische therapie) wordt er een kleurstof in de ader in de arm gespoten. Deze kleurstof gaat naar de lekkende vaten van het oog en verzamelt zich onder het netvlies. De kleurstof wordt geactiveerd door de laserstraal en sluit de lekkende bloedvaatjes. Deze behandeling wordt niet gedaan in het MCH. Als de oogarts denkt dat deze behandeling voor u van toepassing is, wordt u doorverwezen naar een ziekenhuis die deze behandeling uitvoert.

Aandoening van het netvlies. Maculadegeneratie • F0318-3415 • december 2013

6

Operatie

Voor een zeer klein deel van de mensen met een natte LMD kan een operatie zinvol zijn. Medicijnen

Bij natte LMD is er een verhoogde concentratie van een bepaalde stof in het oog aanwezig. Deze stof is onder andere VEGF (Vascular Endothelial Growth Factor). VEGF stimuleert de lekkage van bloedvaten. Ook stimuleert het de vorming van nieuwe, minder stevige bloedvaten. Er zijn verschillende medicijnen die de hoeveelheid VEGF verminderen. Deze medicijnen zijn onder andere Avastin®, Macugen, eylea en Lucentis™. Zij worden toegediend door middel van een injectie in het oog. Of deze behandeling voor u geschikt is onderzoekt de oogarts. Voorkomen van LMD

Onderstaande tips kunnen helpen om het ontstaan van LMD te voorkomen: • Draag een beschermende zonnebril, wanneer u in aanraking komt met ultraviolette lichtbronnen (zon, zonnebank) • Gebruik voeding met veel fruit en donkere bladgroenten (spinazie, groene kool, boerenkool) • Niet roken • Beperk alcoholgebruik Voedingssupplementen

Uit onderzoek blijkt dat in het beginstadium van LMD men op de lange termijn profijt kan hebben van hoge doseringen voedingssupplementen. Deze preventieve behandeling kan zorgen voor een vertraging van de oogziekte. Deze supplementen kunt u het best in overleg met uw oogarts innemen.


7

Hulpmiddelen

Mensen waarbij LMD in een eindstadium is kunnen bij lezen en televisiekijken gebruik maken van hulpmiddelen, zoals vergrotingsapparaten, telescoopbrillen, grootletter en gesproken boeken, aangepaste computers. De oogarts kan u doorverwijzen naar een optometrist. Ook patiëntenverenigingen voor blinden en slechtzienden kunnen u adviseren.

Meer informatie

De volgende bedrijven kunnen u van dienst zijn bij hulpmiddelen en aanpassingen bij slechtziendheid. Elvea

Elvea is een bedrijf dat is gespecialiseerd in het aanpassen van verschillende soorten hulpmiddelen voor slechtzienden. Elvea heeft een keer per maand spreekuur op beide locatie’s van het MCH. De oogarts kan u naar hen verwijzen. De meeste voorgeschreven hulpmiddelen worden vergoed uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Elvea heeft spreekuur op de polikliniek Oogheelkunde van het MCH. Afspraken kunt u maken via de polikliniek Oogheelkunde. Voor vragen over hulpmiddelen en de levering daarvan kunt u ze bellen op (088) 900 80 00 of kijk op www.elvea.nl. Visio en Bartimeus

Visio en Bartimeus kunnen u adviseren over hulpmiddelen in uw woon- en werkomgeving. Ook bieden zij onder andere ondersteuning bij het aanleren van vaardigheden thuis en bij mobiliteit. De oogarts verwijst u naar een van deze bedrijven wanneer dat nodig is.


8

VISIO Den Haag

Bordewijklaan 3, 2591 XR Den Haag Telefoon (088) 585 92 00 www.visio.org Bartimeus Den Haag

Laan 20, 2512 GN Den Haag Telefoon (070) 311 78 30 www.bartimeus.nl MD Vereniging Postbus 2034, 3500 GA Utrecht Telefoon (030) 298 07 07 www.mdvereniging.nl E-mail: [email protected]

Vragen

Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft kunt u bellen met de polikliniek Oogheelkunde. De polikliniek Oogheelkunde is op werkdagen bereikbaar van 8.00 uur tot 17.00 uur. • MCH Westeinde telefoon (070) 330 29 30 • MCH Antoniushove telefoon (070) 357 40 00 Verhinderd

Bent u op het afgesproken tijdstip verhinderd, bel dan zo snel mogelijk (uiterlijk 24 uur voor de afspraak) het Afspraakbureau om uw afspraak af te zeggen of te verplaatsen. Dit kan op werkdagen van maandag tot en met vrijdag tussen 9.00 - 17.00 uur op telefoonnummer (070) 330 24 45. In uw plaats kan dan een andere patiënt geholpen worden. Niet of te laat afgemelde afspraken worden in rekening gebracht. Aandoening van het netvlies. Maculadegeneratie • F0318-3415 • december 2013

9

Amslertest

Het is belangrijk dat ieder oog afzonderlijk regelmatig getest wordt op mogelijke aanwezigheid van natte maculadegeneratie. Dit kunt u zelf als volgt doen:

1. 2. 3. 4.

Draag uw gewone bril of contactlenzen Houd het rooster op 30 centimeter van uw gezicht Bedek één oog met uw hand Kijk met het andere oog naar het middelpunt van het rooster


10

5. 6. 7.

Kijk goed wat er gebeurt - neemt u vervormingen of golvende lijnen waar? - Wordt de golf in de lijn groter? - verschijnen er zwarte of vage vlekken? Herhaal de test nu eventueel met het andere oog Neem contact op met uw oogarts als u de bovengenoemde verschijnselen waarneemt.


11

Aandoening van het netvlies

Recommend Documents