A t l a n t i s c h e C o m m i s s i e

2 0

1 1 Jaarverslag

Atlantische Commissie

r a

r

a

e

g

s

a l

J v

J a a r v e r s l a g

20 11

1

VOORWOORD

2

DOELSTELLI NGEN

|

4

3

W OORD VAN DAN K

|

5

4 4-1 4-2 4-3 4-4 4-5 4-6 4-7 4-8 4-9 4-10

ORGANISATI E | 6 DAG EL IJK S EN A L G EME EN B E S TUUR | 6 D I RE C T I E | 7 BURE AU | 7 ATL ANT I S C HE ONDERW IJS C O MM I S S I E | 7 REDA C T I E ATLANTISCH PERSPECTIEF | 8 L E ERS T O EL M O DERNE TRANS-ATL ANT I S C HE B ETREKK I NG EN G A S T ONDER Z O EK ER | 9 S TUD I UMG ENERA L E | 9 JONG E ATL ANT I C I | 10 S T I C HT I NG VO OR S TRAT E G I S C HE S TUD I E S | 10

5 5-1 5-2 5-3

ACTIVI TEITEN I N 2011 | 11 C ONFERENT I E S EN B IJE ENKO MS T EN PUBL I C AT I E S | 23 O P I N I EP E I L I NG | 25

|

3

|

|

9

|

25

11

INHOUD 5-4

MED I A O PTREDENS, L E Z I NG EN EN PUBL I C AT I E S D I RE C T EUR

6

STAAT VAN BATEN EN LASTEN

7 7-1 7-2 7-3 7-4 7-5 7-6

DI VERSEN | 27 WEB S I T E | 27 DE ATL ANT I S C HE C O MM I S S I E I N DE MED I A | 27 DO C UMENTAT I E | 27 A B ONNE E S EN B E GUNS T I G ERS | 27 O V ER Z I C HT PUBL I C AT I E S | 27 I NHOUDS O P G AV E ATLANTISCH PERSPECTIEF 2011 |

|

26

29

Atlantische Commissie Bezuidenhoutseweg 237a-239a 2594 AM DEN HAAG Telefoon: 070-363.94.95 Fax: 070-364.63.09 e-mail: [email protected] internet: www.atlantischecommissie.nl

· Samenstelling en redactie: Niklaas Hoekstra · Eindverantwoording: Bram Boxhoorn · Vormgeving: Meyer/Van Gerwen, Den Haag/Breda · Druk: Ervee design & drukwerk B.V., Zoetermeer

Copyright © 2012 Atlantische Commissie

Terugblikkend op het jaar 2011 valt in eerste instantie het ongekend grote aantal programma’s op dat de Atlantische Commissie organiseerde. Los van het aantal springt de variëteit in het oog. Deze hangt deels samen met het doelgroepenbeleid van de Commissie: elk van de oorspronkelijke vier doelgroepen (onderwijs, journalistiek, politiek en de academia) wordt op haar wenken bediend. Zo wordt het onderwijs ‘verwend’ met Amerika-gerichte programma’s (onderwijsconferentie en studiereis naar New York), terwijl de begunstigers van de Atlantische Commissie werden getrakteerd op afwisselende maar altijd actuele capita selecta uit de trans-Atlantische verhoudingen. De onderwerpen varieerden van ‘de Arabische Lente’ en een boekpresentatie over Rusland tot het strategisch concept van de NAVO.

eerste lichting deelnemers zijn inmiddels uitgereikt en de voorbereidingen voor de tweede jaargang van het StudiumGenerale© zijn in volle gang. In april nam Piet Bukman afscheid als voorzitter van het stichtingsbestuur. Bijna negen jaar lang leidde hij de stichting met veel verve, toewijding en deskundigheid. Het bestuur is hem veel dank verschuldigd voor zijn grote inzet in die tijd. Ondergetekende – in het dagelijks leven Bestuursvoorzitter van de TU Delft – is zijn opvolger. Ik hoop met mijn ervaring bij onder andere het ministerie van Buitenlandse Zaken een nuttige bijdrage te leveren aan het werk van de Atlantische Commissie. Tot slot: de totstandkoming van een jaarprogramma vereist vereende krachten van bestuur, directie en bureau. Wederom kan met veel tevredenheid worden teruggekeken op een soepele samenwerking tussen hen.

Speciale vermelding verdienen ook de optredens van de ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie. Minister Rosenthal gaf een inleiding bij een druk bezochte internationale conferentie in Den Haag op 7 september over ‘Empowering women in Afghanistan’. Daarvoor sprak minister Hillen op een bijeenkomst op 11 mei uitgebreid over ‘De krijgsmacht in een veranderende wereld’. Beide bijeenkomsten trokken volle zalen.

1

Dirk Jan van den Berg Voorzitter Atlantische Commissie februari 2012

VO ORWO ORD Hetzelfde kan overigens gezegd worden over bijna alle programma’s. De onderwijsprogramma’s zijn zelfs in de regel ‘uitverkocht’. Twee soorten programma’s verdienen een aparte vermelding in dit jaarverslag. Allereerst nam het aantal programma’s dat speciaal voor jongeren wordt georganiseerd aanzienlijk toe. Onder auspiciën van Jonge Atlantici vond een tiental programma’s plaats met uiteenlopende onderwerpen uit de sfeer van internationale veiligheidsvraagstukken. Door middel van een mix van ‘traditionele communicatie’ (2.0) en sociale media (3.0) begint een belangrijk nieuw netwerk gestalte te krijgen. In 2011 zag een nieuw programma het licht: het StudiumGenerale© van de Atlantische Commissie brengt een netwerk van ‘young professionals’ op de been, waarmee een dubbele slag wordt geslagen. Enerzijds wordt hiermee een nieuwe doelgroep actief betrokken bij de Atlantische Commissie. Anderzijds wordt een noodzakelijk verband gelegd tussen relevante overheden en bedrijfsleven. De certificaten voor de

3

Sinds haar oprichting in 1952 is de Atlantische Commissie een forum voor het publieke debat over trans-Atlantische veiligheidsvraagstukken. Zij geeft voorlichting over en stimuleert onderzoek naar thema’s zoals de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Europa, ontwikkelingen in de NAVO en Europese veiligheidskwesties. De Commissie wil hiermee de maatschappelijke discussie over deze onderwerpen bevorderen.

De Atlantische Commissie werkt samen met overheidsinstellingen, politieke instellingen, wetenschappelijke instituten en non-gouvernementele organisaties in binnen- en buitenland, en op ad hoc-basis met het bedrijfsleven. Deze samenwerking draagt bij aan de organisatie van nationale en internationale conferenties. Ten slotte initieert en steunt de Atlantische Commissie de ontwikkeling van activiteiten van derden (bijvoorbeeld studenten) op het gebied van internationale en nationale veiligheidsvraagstukken en adviseert zij hen bij de opzet en uitvoering van projecten op bovengenoemd gebied.

De Atlantische Commissie organiseert nationale en internationale conferenties, seminars, forumdiscussies en lezingen voor verschillende doelgroepen. Naast de begunstigers van de Commissie zijn dit bijvoorbeeld politici, beleidsambtenaren, journalisten, diplomaten, universitair docenten en studenten. Een belangrijke doelgroep is ook het voortgezet onderwijs, zowel docenten als leerlingen. De Atlantische Commissie geeft ook publicaties uit. Naast het tijdschrift Atlantisch Perspectief verschijnen onder meer conferentie- en studierapporten, boeken en onderwijspublicaties. Het Bureau van de Commissie beschikt over een tijdschriften- en een documentatiearchief die kunnen worden geraadpleegd.

2

DOELSTELLINGEN De activiteiten van de Atlantische Commissie worden ondersteund door ad hoc stuur- en studiegroepen en permanente commissies, zoals de Atlantische Onderwijscommissie. Deze ontwikkelt initiatieven voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Een tweede permanente commissie is ‘Jonge Atlantici’. Zij organiseert activiteiten speciaal gericht op studenten en pas-afgestudeerden. De onafhankelijkheid van de Atlantische Commissie wordt gewaarborgd door het Stichtingsbestuur, waarin onder andere vertegenwoordigers van politieke partijen en deskundigen op het gebied van trans-Atlantische betrekkingen en veiligheidspolitiek zijn vertegenwoordigd. De Atlantische Commissie maakt deel uit van de Atlantic Treaty Association – de overkoepelende organisatie van de ruim 40 Atlantische commissies in de lidstaten van de NAVO en in de meeste landen van het Partnership for Peace.

4

De Atlantische Commissie wil graag haar dank betuigen aan alle personen en instanties die de Commissie in 2011 ter zijde hebben gestaan bij de uitvoering van haar activiteiten.

Hogescholen, het German Marshall Fund of the United States, Hogeschool Windesheim, Stichting JASON, de Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap (KVBK), het Leiden University Centre for the Study of Islam and Society (LUCSIS), het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van Defensie, NATO’s Public Diplomacy Division, de Nederlandsche Bank, de Nederlandse Defensie Academie (NLDA), het Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken (NGIZ), de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL), Pax-it, de Permanente Vertegenwoordiging van de Verenigde Staten bij de Europese Unie, Politiek Café Den Haag, het Roosevelt Study Center, Shell International, Studentenvereniging Internationale Betrekkingen afdeling Amsterdam, de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Leiden, en de Wiardi Beckman Stichting. De Atlantische Commissie hoopt op voortzetting van de vruchtbare samenwerking met deze organisaties.

Veel dank gaat uit naar de instellingen, bedrijven en particulieren die de Atlantische Commissie in 2011 financieel hebben gesteund. Zonder de subsidies van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie was de Atlantische Commissie niet in staat geweest haar activiteiten uit te voeren. Ook de NATO Public Diplomacy Division, de Amerikaanse ambassade in Den Haag, de hogescholen Avans, Fontys, Windesheim, de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, de Nederlandse Defensie Academie, en natuurlijk de particuliere begunstigers droegen in belangrijke mate bij aan de realisering van conferenties, lezingen, seminars, publicaties en andere activiteiten. De Atlantische Commissie is de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging bij de Noord-Atlantische Raad, het German Marshall Fund of the United States, de Koninklijke Marine, en het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Utrecht zeer erkentelijk voor materiële bijdragen

3

WO ORD VAN DANK aan activiteiten van de Atlantische Commissie in 2011. Ten slotte is de Commissie veel dank verschuldigd aan de sprekers tijdens haar conferenties en andere bijeenkomsten, en aan de auteurs die een bijdrage leverden aan Atlantisch Perspectief en andere publicaties. De activiteiten van de Atlantische Commissie komen tot stand in samenwerking met diverse instellingen en instanties in binnen- en buitenland. Goede betrekkingen worden onderhouden met de Nederlandse ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie. Ook Nederlandse ambassades en ambassades van OVSE-landen in Den Haag zijn de Atlantische Commissie regelmatig behulpzaam. De Atlantische Commissie heeft in 2011 samengewerkt met de volgende organisaties: de Amerikaanse ambassade in Den Haag, de Atlantic Treaty Association (ATA), Hogeschool Avans, het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen ‘Clingendael’, het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA), het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de Europese Beweging Nederland (EBN), Fontys

5

4-1

lid Han ten Broeke (woordvoerder Buitenlandse Zaken voor de VVD). Deze werd op zijn beurt opgevolgd door André Bosman (defensiewoordvoerder voor de VVD in de Tweede Kamer).

DAGELIJKS EN ALGEMEEN BESTUUR

Op 1 oktober nam de nieuwe Directeur Veiligheidsbeleid Joep Wijnands de waarnemersplaats van het ministerie van Buitenlandse Zaken in het Dagelijks Bestuur over van Henk Swarttouw.

De Stichting Atlantische Commissie heeft een Dagelijks en een Algemeen Bestuur, waarbij het Dagelijks Bestuur deel uit maakt van het Algemeen Bestuur. Het Dagelijks Bestuur komt tenminste twee maal per jaar bijeen en het Algemeen Bestuur houdt tenminste drie maal per jaar een vergadering. In het Dagelijks en Algemeen Bestuur hebben onder andere vertegenwoordigers van politieke partijen zitting, evenals deskundigen op het gebied van trans-Atlantische betrekkingen en veiligheidspolitiek.

Het Dagelijks Bestuur van de Atlantische Commissie bestond op 31 december 2011 uit: · drs. D.J. (Dirk Jan) van den Berg, voorzitter Voorzitter, College van Bestuur, Technische Universiteit Delft · mevrouw drs. M. (Monika) Sie Dhian Ho, vice-voorzitter Directeur, Wiardi Beckman Stichting · mr. F.A.M. (Frank) van den Heuvel, secretaris Directeur Public Affairs, TNO · H.H.M. (Harry) Groen, penningmeester Voormalig burgemeester van Noordwijk

BESTUURSWIJZIGINGEN In 2011 was er een aantal wijzigingen in de samenstelling van het Bestuur van de Atlantische Commissie. In januari trad Maarten Haverkamp (woordvoerder Buitenlandse Zaken voor het CDA in de Tweede Kamer) terug

4

ORGANI SAT I E · dr. N.V. (Norbert) Both Vice President Corporate Communications, Shell International B.V. · drs. J.H. (Han) ten Broeke Woordvoerder Buitenlandse Zaken voor de VVD, Tweede Kamer der Staten-Generaal · mevrouw drs. A.M.C. (Angelien) Eijsink Woordvoerder Defensie voor de PvdA, Tweede Kamer der Staten-Generaal · drs. H.J. (Henk Jan) Ormel Woordvoerder Buitenlandse Zaken voor het CDA, Tweede Kamer der Staten-Generaal · drs. O. (Otte) Beeksma, waarnemer namens het ministerie van Defensie Plaatsvervangend directeur Voorlichting en Communicatie, ministerie van Defensie · mr. J.C.S. (Joep) Wijnands, waarnemer namens het ministerie van Buitenlandse Zaken Directeur Veiligheidsbeleid, ministerie van Buitenlandse Zaken

uit het Dagelijks Bestuur. Hij werd opgevolgd door Henk Jan Ormel, die dezelfde positie in de Tweede Kamer bekleedt. Op 1 april trad Piet Bukman terug als voorzitter van het bestuur. Hij bekleedde die functie sinds september 2003. Zijn opvolger is Dirk Jan van den Berg, voorzitter van het College van Bestuur van de Technische Universiteit Delft. Daarvóór was hij onder andere secretaris-generaal op het ministerie van Buitenlandse Zaken, Permanent Vertegenwoordiger van Nederland bij de VN in New York, en ambassadeur in China. In het voorjaar legde Djörn Eversteijn het voorzitterschap van Jonge Atlantici neer, en maakte hij ook geen deel meer uit van het Algemeen Bestuur. In juni trad Atzo Nicolaï (woordvoerder Buitenlandse Zaken voor de VVD in de Tweede Kamer) terug als lid van het Dagelijks Bestuur. Hij verruilde het Kamerlidmaatschap voor de functie van directeur van DSM Nederland. Hij werd opgevolgd in het Dagelijks Bestuur door Algemeen Bestuurs-

6

Het Algemeen Bestuur van de Atlantische Commissie bestond, buiten de leden van het Dagelijks Bestuur, op 31 december 2011 uit:

activiteiten en verzorgt de redactie, productie en verspreiding van de publicaties. Tevens draagt het Bureau zorg voor de website van de Atlantische Commissie. Tenslotte voorziet het Bureau de studie- en werkgroepen van de Atlantische Commissie van de benodigde personele en secretariële ondersteuning.

· mevrouw R. (Riëtte) Blacquière-Schalen Executive Officer, American Chamber of Commerce in the Netherlands · A. (André) Bosman Woordvoerder Defensie voor de VVD, Tweede Kamer der Staten-Generaal · maj. M. (Mostafa) Hilali Koninklijke Landmacht · drs. R.W. (Raymond) Knops Woordvoerder Defensie voor het CDA, Tweede Kamer der Staten-Generaal · prof. dr. K. (Koen) Koch Docent Internationale Betrekkingen, Universiteit Leiden · drs. H. (Hans) Luyendijk, voorzitter Atlantische Onderwijscommissie Rector, Dalton Den Haag · mevrouw mr. M. (Mariko) Peters Woordvoerder Buitenlandse Zaken en Defensie voor GroenLinks, Tweede Kamer der Staten-Generaal · prof. drs. P. (Paul) Scheffer Publicist; hoogleraar Europese Studies, Tilburg School of Humanities · dr. A. (André) Szász Voormalig directeur De Nederlandsche Bank · lgen. b.d. M.L.M. (Marcel) Urlings Voormalig bevelhebber der Landstrijdkrachten · ir. R. (Rein) Willems Lid Eerste Kamer der Staten-Generaal voor het CDA; voormalig president-directeur, Shell Nederland B.V.

De samenstelling van het Bureau onderging in 2011 twee wijzigingen. Op 1 oktober trad Margreet Smit-Geerling uit dienst als management assistent. Kees Kouwenhoven kwam op 1 oktober in dienst als secretariaatsmedewerker. Het Bureau bestond op 31 december 2011 uit: · drs. N.T.J. (Niklaas) Hoekstra Hoofd Secretariaat en webredacteur · M. (Maarten) Katsman MA Eindredacteur Atlantisch Perspectief · J.G. (Janneke) Suiskind MA Projectmanager Onderwijs en Jongeren · K. (Kees) Kouwenhoven MA Secretariaatsmedewerker Naast de vaste staf leveren stagiair(e)s van verschillende universiteiten een belangrijke bijdrage aan de werkzaamheden. In 2011 waren de volgende stagiair(e)s werkzaam bij de Atlantische Commissie: Geert Asselbergs (Universiteit Utrecht), Marianne Copier (Universiteit Utrecht), Rianne Mastop (Universiteit Utrecht), Bart Mol (Universiteit Utrecht), Kari van der Ploeg (Erasmus Universiteit Rotterdam) en Joppe Schaaper (Universiteit van Amsterdam)

4-2 DIRECTIE

4-4 ATLANTISCHE ONDERWIJSCOMMISSIE

De directie van de Atlantische Commissie bestond op 31 december 2011 uit: · dr. A. (Bram) Boxhoorn Directeur van de Stichting Atlantische Commissie; directeur van de Stichting voor Strategische Studies

De Atlantische Onderwijscommissie (AOC) ontplooit in het kader van de doelstellingen van de Atlantische Commissie activiteiten in het voortgezet onderwijs. De AOC probeert de aandacht voor internationale (veiligheids-)vraagstukken te bevorderen door het organiseren van bijeenkomsten en het uitgeven van lesmateriaal. Drie docentenverenigingen, te weten de Vereniging voor docenten Geschiedenis en staatsinrichting in Nederland (VGN), de Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) en het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) zijn in de AOC vertegenwoordigd.

4-3 BUREAU Het Bureau is belast met de voorbereiding en uitvoering van de diverse activiteiten van de Atlantische Commissie. Het organiseert de lezingen, seminars, conferenties en andere

7

De Atlantische Onderwijscommissie organiseert conferenties, regionale (nascholings-) seminars en studiereizen voor docenten in het voortgezet onderwijs (zie: Activiteiten 2011). Regelmatig worden naar aanleiding van dergelijke activiteiten nascholingsverklaringen uitgereikt, mogelijk gemaakt door de samenwerking met de docentenverenigingen. De Atlantische Commissie heeft een onderwijsbestand van ruim 2.600 docenten en secties van scholen die op de hoogte worden gehouden van de verschillende activiteiten.

· drs. J.D.S. (Jacques) Kriens Vertegenwoordiger namens de NVLM; oud-docent maatschappijleer, De Nassau Scholengemeenschap, Breda · P. (Paul) Lemmens Vertegenwoordiger namens de VGN; docent geschiedenis, De Nassau Scholengemeenschap, Breda · W.F. (Frederik) Oorschot Vertegenwoordiger namens het KNAG; docent aardrijkskunde, NSG Groenewoud, Nijmegen · drs. R. (Robert) de Oude Docent geschiedenis en maatschappijleer, Walburgcollege, Zwijndrecht; lid commissie bovenbouw HAVO-VWO, VGN · J. (Jos) Roozenbeek · S.J. (Sietze) van der Vinne Docent lerarenopleiding Aardrijkskunde, Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle

Daarnaast geeft de Onderwijscommissie lesmateriaal uit. In zogeheten ‘websheets’ staat veel achtergrondinformatie over actuele internationale veiligheidsontwikkelingen. Leerlingen kunnen zelf door middel van vragen en opdrachten met de onderwerpen aan de slag. In 2011 verscheen het lesboek Venster op Amerika. Het lesboek, dat bedoeld is voor de bovenbouw HAVO/VWO bestaat uit drie lessen over de politieke, economische en culturele betrekkingen tussen Nederland en de Verenigde Staten vanaf de Tweede e Wereldoorlog tot begin 21 eeuw (zie ook paragraaf 5-2 Publicaties). Bij het lesboek verscheen ook een docentenhandleiding.

4-5 REDACTIE ATLANTISCH PERSPECTIEF Atlantisch Perspectief is het tijdschrift van de Atlantische Commissie. In Atlantisch Perspectief, dat acht maal per jaar verschijnt, wordt aandacht besteed aan (actuele) ontwikkelingen op het gebied van de internationale betrekkingen en veiligheidspolitiek (zie voor een overzicht van de in 2011 verschenen artikelen paragraaf 7-6).

In 2011 waren er drie wijzigingen in de samenstelling van de Onderwijscommissie. In januari trad Harry van den Berg terug als lid van de AOC. Hij was lid sinds 2003. Sietze van der Vinne (docent aan de lerarenopleiding Aardrijkskunde van de Christelijke Hogeschool Windesheim in Zwolle) trad in juni toe tot de commissie. Vanaf juni maakte Louis Vloedbeld geen deel meer uit van de commissie.

De redactie van Atlantisch Perspectief bestaat uit een eindredacteur, een Redactionele Adviesraad en een Internationale Adviesraad. De redactie onderging in 2011 geen wijzigingen.

De Atlantische Onderwijscommissie bestond op 31 december 2011 uit:

De redactie van Atlantisch Perspectief zag er op 31 december 2011 als volgt uit:

· drs. H. (Hans) Luyendijk, voorzitter Rector, Dalton Den Haag · dr. A. (Bram) Boxhoorn, secretaris Directeur, Atlantische Commissie · mevrouw A-M. (Anne-Marit) Dannijs Hogeschooldocent maatschappijleer, Instituut voor Lerarenopleidingen, Hogeschool Rotterdam · mevrouw T. (Trudy) Elsenaar-Tijsze Oud-voorzitter Centrale Directie Openbaar Onderwijs Zaanstad; oud-voorzitter, KNAG · mevrouw T. (Tanja) Groenendijk-de Vos MA · Th. (Theo) Hoebink Docent aardrijkskunde, Katholieke Scholengemeenschap Etten-Leur (KSE)

Eindredacteur ·

Maarten Katsman MA

Adviesraad · dr. Bram Boxhoorn, voorzitter Directeur, Atlantische Commissie · drs. Niklaas Hoekstra, senior redacteur Hoofd Secretariaat, Atlantische Commissie · genmaj marns b.d. mr. drs. Kees Homan Adviseur, Clingendael Security and Conflict Programme, Instituut Clingendael, Den Haag

8

4-6

· Joris Janssen Lok Thales Nederland BV · prof. dr. Ruud Janssens Hoogleraar Amerikanistiek, Universiteit van Amsterdam · prof. dr. Wim Klinkert Universitair hoofddocent Militaire Geschiedenis, Nederlandse Defensie Academie; Hoogleraar Militaire Geschiedenis, Universiteit van Amsterdam · drs. Hans van Leeuwe Ministerie van Defensie · prof. dr. Marianne van Leeuwen Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties; bijzonder hoogleraar Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen, Universiteit van Amsterdam · drs. Rik van der Linden Beleidsadviseur, Kamer van Koophandel, Rotterdam · drs. Anselm van der Peet Onderzoeker, Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag · dr. Sebastian Reyn Hoofddirectie Algemene Beleidszaken, ministerie van Defensie · drs. Auke Venema Ministerie van Defensie

LEERSTOEL MODERNE TRANS-ATLANTISCHE BETREKKINGEN De Atlantische Commissie heeft in 2005 een bijzondere leerstoel Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen ingesteld aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. De leerstoel werd van 1 mei 2005 tot 1 september 2008 bekleed door dr. Ronald Havenaar. In oktober 2009 werd dr. Marianne van Leeuwen benoemd als zijn opvolger. Zij werkt sinds 2003 bij de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) als senior beleidsadviseur. Op 17 september 2010 hield zij in de aula van de universiteit haar oratie, getiteld ‘Vrede als nevendoel. Amerika, Europa en het Midden-Oosten Vredesproces’.

4-7 GASTONDERZOEKER Hugo Klijn (werkzaam op het ministerie van Buitenlandse Zaken, en tussen september 2009 en september 2011 tijdelijk onderzoeker bij het Clingendael Security and Conflict Programme) schreef op verzoek van de Atlantische Commissie een studie over Russische percepties ten aanzien van het ‘Westen’ (Russia, our Distant Neighbour) en bestudeerde verder de vraag in hoeverre deze percepties toekomstige samenwerking blokkeren. De studie werd gepresenteerd op 28 november 2011 (zie ook Activiteiten 2011 en Publicaties).

Internationale Adviesraad · Dr. Hans Binnendijk Directeur, Institute for National Strategic Studies, National Defense University, Washington D.C. · Dr. Ann-Sofie Dahl Voormalig voorzitter, Swedish Atlantic Council, Stockholm · Marten van Heuven Senior Consultant, RAND Corporation, Washington D.C. · Prof. dr. Jan Willem Honig Hoogleraar Militaire Strategie, Swedish National Defence College, Stockholm · Prof. dr. Margarita Mathiopoulos Chief Executive Officer, EAG European Advisory Group, Berlijn · Prof. dr. Alexander Moens Hoogleraar Internationale Betrekkingen, Simon Fraser University, Burnaby (BC), Canada · Dr. Henning Riecke Hoofd, Europees Buitenlands en Veiligheidsprogramma, Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik, Berlijn · Stanley Sloan Visiting scholar, Rohatyn Center for International Affairs, Middlebury College (VT), Verenigde Staten

4-8 STUDIUMGENERALE In 2011 startte de Atlantische Commissie met een nieuw programma-onderdeel: StudiumGenerale©. Dit initiatief is gericht op een jongere generatie van ‘young professionals’, uit zowel de particuliere als de overheidssector. Het programma van StudiumGenerale© bestond uit negen bijeenkomsten (‘blokken’) en liep van maart 2011 t/m januari 2012. De onderwerpen liepen uiteen, maar besloegen – ruim genomen – de (nieuwe) wereldordening vanuit Nederlands en trans-Atlantisch perspectief. Zo waren er bijeenkomsten over het Nederlandse politieke landschap, het belang van Duitsland voor Nederland en de euro, de politieke agenda van president Obama, en de rol van multinationale ondernemingen in de wereld.

9

voorzitter. Hij werd tijdelijk opgevolgd door Christa Verhoek en daarna door Rowinda Appelman. Sabrina Brandt en Femke van Paasschen traden in de loop van het jaar terug. In het najaar traden Marianne Copier, Rosalie van Gelder, Willem van Poll, Sander ’t Sas, Yalda Walinezjad Asl, en Eva van der Zee toe tot het bestuur.

De cursus begon met een teambuilding weekend in Zeeland (zie ook Activiteiten 2011). Aan StudiumGenerale© 2011 namen deel: · Nico Brinkerink Msc Fokker Technologies · Josanne Derks Royal Haskoning · Gerrit-Jan van den Dungen MA Randstad · Maeson Ethard WestHolland Foreign Investment Agency · Anne de Graaf Msc Ministerie van Buitenlandse Zaken · Marten Hillen Royal Haskoning · Susanne Huiberts Nederlandse Defensie Academie / Korps Landelijke Politiediensten · Marjolein Kampschreur Msc MA Bureau BKB · Bram Nijboer Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties · Suzan Tack Msc Royal Haskoning · Joris Tjaden Bureau BKB · Joost Veldman Ministerie van Defensie · Sanne Westmaas Nederlandse Defensie Academie / Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Het bestuur van de Jonge Atlantici bestond op 31 december 2011 uit: · · · · · · ·

Rowinda Appelman (voorzitter) Matthieu Bouwense Marianne Copier Rosalie van Gelder Willem van Poll Sander ’t Sas Lieke Sniekers

· ·

Yalda Walinezjad Asl Eva van der Zee

4-10 STICHTING VOOR STRATEGISCHE STUDIES De Stichting voor Strategische Studies is een zelfstandige organisatie die zorg draagt voor de wetenschappelijke activiteiten van de Atlantische Commissie. De Stichting richt zich op het initiëren en bevorderen van wetenschappelijk onderzoek naar veiligheidsvraagstukken. Dr. Rob de Wijk was van mei 1999 tot februari 2008 bijzonder hoogleraar Strategische Studies aan de Universiteit Leiden op een door deze stichting opgerichte en gefinancierde leerstoel. Van april 2009 tot juli 2011 was dr. Julian Lindley-French bijzonder hoogleraar Strategische Studies. Lindley-French is daarnaast onder andere Eisenhower hoogleraar defensiestrategie aan de Nederlandse Defensie Academie in Breda.

4-9 JONGE ATLANTICI Jonge Atlantici bestaat sinds 2006 en heeft als doel studenten en pas-afgestudeerden bewust te maken van en te betrekken bij gezamenlijke veiligheidsvraagstukken van de Verenigde Staten en Europa. Ze is een platform voor dialoog over de toekomst van de NAVO, zowel voor jongeren binnen Nederland als in de andere NAVO- en Partnership for Peace-landen. Om dit te bereiken, organiseert Jonge Atlantici verschillende nationale en internationale evenementen die gericht zijn op een jong publiek (18-35 jaar), waarbij zij samenwerkt met een groot aantal partnerorganisaties.

Het bestuur van de Stichting voor Strategische Studies bestond op 31 december 2011 uit: · · · · ·

Het bestuur onderging in 2011 een aantal wijzigingen. In het begin van het jaar trad voorzitter Djörn Eversteijn af als

10

drs. D.J. (Dirk Jan) van den Berg, voorzitter mevrouw drs. M. (Monika) Sie Dhian Ho, vice-voorzitter mr. F.A.M. (Frank) van den Heuvel, secretaris H.H.M. (Harry) Groen, penningmeester dr. A. (Bram) Boxhoorn, directeur

5-1

van John F. Kennedy en de discrepanties tussen deze rede en de uiteindelijke politiek die hij zou voeren. Hij betoogde dat in alle inaugurele redes van Amerikaanse presidenten een schijnwerkelijkheid geschetst wordt, waarin holle retoriek vaak een belangrijke plaats inneemt. Ruud Janssens begon zijn introductie met het benadrukken van het onderscheid tussen stabiliteit en conflict als belangrijkste factoren in het onderzoek naar (Amerikaans) buitenlands beleid, en beschreef een tendens naar een meer “contextuele benadering” die vaak meer stabiliteit suggereert dan onderzoek naar puur politieke structuren doet. Paul Brill vergeleek rechts populisme in Nederland en in Amerika, uitgedrukt in de Nederlandse PVV en de Amerikaanse Tea Party. Voorop stelde hij echter wel dat populisme niet uitsluitend een rechtse achtergrond heeft. Hij verwees daarbij naar The People’s Party, een Amerikaanse links-populistische beweging uit 1891. Het ochtendprogramma werd besloten met ‘NederlandsAmerican’ Greg Shapiro. In zijn gesproken column How to be Orange, nam hij op komische wijze de Amerikaanse en Nederlandse politieke cultuur op de hak. Het middagprogramma bestond uit vier workshops waar

CONFERENTIES EN BIJEENKOMSTEN

ATLANTISCHE ONDERWIJSCONFERENTIE Datum: 1 februari Onderwerp: ‘Venster op Amerika’ Onderwijsperspectieven op de Nederlands-Amerikaanse relatie Sprekers: Marianne van Leeuwen (Universiteit van Amsterdam), Eduard van de Bilt (Universiteit Leiden, Universiteit van Amsterdam), Ruud Janssens (Universiteit van Amsterdam), Paul Brill (De Volkskrant), Greg Shapiro (Boom Chicago), Willem Post (Instituut Clingendael), Frans Verhagen (Amerika-publicist), Paul Knevel (Universiteit van Amsterdam) en Dorus Hoebink (Erasmus Universiteit Rotterdam) Moderator: Hans Luyendijk (voorzitter Atlantische Onderwijscommissie) Locatie: Academiegebouw, Utrecht

5

ACTIVITEITEN IN 2011 Deelnemers:

de docenten aan konden deelnemen: Obama’s presidentschap in historisch perspectief; Het integratiedebat: vergelijking van Nederland met de Verenigde Staten; De historische erfenis van de Amerikaanse Burgeroorlog (met name de slag bij Gettysburg); en Jongeren en Amerikaanse wargames.

120 (docenten en leerlingen aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer uit het voorgezet onderwijs; docenten en studenten aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer aan lerarenopleidingen; overige geïnteresseerden

PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 9 februari Onderwerp: ‘Monsoon: The Indian Ocean and The Future of American Power’ Spreker: Robert Kaplan (journalist en schrijver) Moderator: Sebastian Reyn (ministerie van Defensie) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 170 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden)

De drukbezochte conferentie was georganiseerd rondom het nieuwe ‘Venster op Amerika,’ een lesboek over AmerikaansNederlandse betrekkingen, ontwikkeld door de Atlantische Onderwijs Commissie. De conferentie bestond uit twee delen: een plenair ochtendprogramma met lezingen en een middagprogramma met workshops. Marianne van Leeuwen probeerde in haar betoog de actuele stand van zaken in de trans-Atlantische betrekkingen in een matrixmodel te vatten. Op deze manier wilde ze de tegenstrijdigheden en de subjectieve aannames uit de beschouwing van deze betrekkingen halen, zodat een maatstaf voor “nuchtere antwoorden” ontstaat. Eduard van de Bilt weidde uit over de inaugurele rede

11

De Amerikaanse schrijver en wetenschapper Robert Kaplan sprak naar aanleiding van zijn nieuwe boek over de opkomst van de Indo-Pacifische regio. Hij besteedde onder andere aandacht aan de politieke toekomst van het gebied. De twee belangrijkste landen – China en India – zijn afhankelijk van elkaar, maar ook elkaars rivalen. De dominantie op zee speelt daarbij een belangrijke rol. Kaplan ziet dit proces als laatste stap naar wereldwijde politieke multipolariteit.

LUNCHBIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 3 maart Onderwerp: De opkomst van China (eerste deel van een vierluik) Sprekers: Jantinus Smallenbroek (Ministerie van Buitenlandse Zaken) en Ingrid d’Hooghe (Instituut Clingendael) Locatie: Ministerie van Buitenlandse Zaken, Den Haag Deelnemers: 50 studenten en pas-afgestudeerden

NIEUWJAARSBORREL JONGE ATLANTICI Datum: 10 februari Spreker: René Cuperus (Wiardi Beckman Stichting) Locatie: Brasserie Dudok, Den Haag Deelnemers: 20 studenten en pas-afgestudeerden

Op 3 maart organiseerde Jonge Atlantici de eerste bijeenkomst van een vierluik over de opkomst van China. Ingrid d’Hooghe noemde een aantal binnenlandse factoren die de bijna onvermijdelijke opkomst van China kunnen vertragen: de vergrijzing in samenhang met de één-kind-politiek; de duurzaamheid van de economische groei; de scheve inkomensverdeling en de regionale ongelijkheid. Jantinus Smallenbroek merkte op dat Nederland graag ziet dat China zich ontwikkelt als een responsible stakeholder die internationaal gezien een rol speelt en opeist die bij zijn economische formaat past.

Tijdens de jaarlijkse nieuwjaarsborrel van Jonge Atlantici legde René Cuperus de aanwezigen een aantal trans-Atlantische observaties voor. Volgens hem is het huidige populisme het grootste trans-Atlantische veiligheidsrisico van het moment. Het ondermijnt het draagvlak voor buitenlands beleid en internationale samenwerking. De oorzaken die Cuperus hier voor aandraagt zijn onder andere de ‘algehele representatie- en vertrouwenscrisis van de politiek’, die vooral voortkomt uit de ‘kortsluiting tussen elites en bevolking’; de oplopende spanning tussen globaliseringswinnaars en -verliezers; en de paradox dat de wereld steeds kleiner, homogener en uniformer wordt, maar dat tegelijkertijd nationale samenlevingen juist diverser, heterogener en ‘minder vertrouwd’ worden.

RONDETAFELBIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 16 maart Onderwerp: Actuele internationale kwesties Spreker: Leo Michel (Institute for National Strategic Studies, National Defense University, Washington DC) I.s.m.: SIB Amsterdam Locatie: Amerikaanse Ambassade, Den Haag Deelnemers: 25 leden van Jonge Atlantici en SIB Amsterdam

BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 15 februari Onderwerp: ‘The Godfather Doctrine’ (lezing gevolgd door vertoning van The Godfather I) Spreker: John Hulsman (John C. Hulsman Enterprises; The Hague Centre for Strategic Studies, Den Haag; auteur van o.a. The Godfather Doctrine) Locatie: Parooltheater, Amsterdam Deelnemers: 20 studenten en pas-afgestudeerden

Tijdens deze bijeenkomst van Jonge Atlantici op de Amerikaanse ambassade sprak Leo Michel off the record over actuele internationale ontwikkelingen.

INTERNATIONALE CONFERENTIE Datum: 17-18 maart Onderwerp: ‘Issues regarding foreign policy and national security and the challenges for Europe’ Sprekers: John Vinocur (International Herald Tribune), Ulrike Guérot (European Council on Foreign Relations), John Hulsman (John C. Hulsman Enterprises; HCSS, Den Haag), Leo Michel (National Defense University, Washington DC), Nadia Arbatova (Institute for World Economy and International Relations (IMEMO), Moskou), Joris van Bladel (slavist en militair-socioloog), Heinrich Vogel (voormalig directeur, BIOst), Hüseyin Bagci (Department of International

John Hulsman vertelde tijdens deze bijeenkomst over zijn boek The Godfather Doctrine, waarin de politieke stromingen in de Verenigde Staten worden gepersonifieerd door de drie zoons van het beroemde personage uit de film The Godfather, Don Vito Corleone. Met behulp van enkele scènes uit de film legde Hulsman uit welke strategieën de verschillende politieke stromingen gebruiken ten aanzien van het buitenlandbeleid. Hiervoor vergeleek hij de zoons van Don Corleone, Sonny, Tom en Michael, met respectievelijk het neoconservatisme, het institutionalisme en het realisme van de Amerikaanse politiek. Na afloop van de lezing en de discussie keken de aanwezigen gezamenlijk naar het eerste deel van The Godfather trilogie.

12

Moderators:

I.s.m.: Locatie: Deelnemers:

Relations, Middle East Technical University, Ankara) Ton Nijhuis (wetenschappelijk directeur, Duitsland Instituut Amsterdam) en Bram Boxhoorn (directeur, Atlantische Commissie) Duitsland Instituut Amsterdam Singel 425, Amsterdam 25 Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie

vraag aan de orde of interventionisme te ingewikkeld wordt. In de multipolaire wereld zijn er steeds meer landen die om politieke of financiële redenen interventies niet steunen.

STUDIUM GENERALE Datum: 26-27 maart (blok 1) Onderwerp: ‘Battlefield Tour’ (team building weekend) Locaties: Vlissingen en Walcheren Deelnemers: deelnemers aan StudiumGenerale© van de Atlantische Commissie De eerste lichting deelnemers aan StudiumGenerale© van de Atlantische Commissie leerde elkaar beter kennen tijdens een teambuilding weekend in Vlissingen en op de rest van Walcheren. Onder leiding van militair historicus Marc van Alphen kregen de deelnemers informatie over, en bezochten zij locaties die een rol hadden gespeeld tijdens de strijd om Walcheren in de Tweede Wereldoorlog.

Tijdens deze conferentie spraken Nederlandse en buitenlandse deskundigen twee dagen lang over een aantal Europese en trans-Atlantische veiligheidspolitieke onderwerpen. Aan bod kwamen de rol van Duitsland in Europa, de toekomst van de EU-NAVO betrekkingen na oplossing van de kwestie-Cyprus, Europees beleid met betrekking tot Rusland na de NAVO-top in Lissabon, en het belang van het nieuwe Turkse zelfvertrouwen voor de Turks-Europese betrekkingen.

DEBAT Datum: Onderwerp: Sprekers:

Moderator: I.s.m.: Locatie: Deelnemers:

PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 1 april Onderwerp: ‘The Arab Explosion and NATO: Questions and Options’ Sprekers: Rolf Schwarz (NATO Defence College) en Marianne van Leeuwen (Universiteit van Amsterdam) Moderator: Dirk Jan van den Berg (voorzitter Atlantische Commissie) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 80 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden)

17 maart ‘The United States and Europe in a Multipolar World’ John Vinocur (International Herald Tribune, Parijs); John C. Hulsman (John C. Hulsman Enterprises; The Hague Centre for Strategic Studies); Ulrike Guérot (European Council on Foreign Relations, Berlijn); Leo Michel (Institute for National Strategic Studies, National Defense University, Washington DC) Maarten Brands (Duitsland Instituut Amsterdam) Duitsland Instituut Amsterdam Felix Meritis, Amsterdam 130 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden)

Rolf Schwarz en Marianne van Leeuwen spraken over de Arabische Lente en over de verantwoordelijkheden en uitdagingen voor de internationale gemeenschap – in het bijzonder de NAVO. Volgens Schwarz nam de NAVO de beslissing om te interveniëren op zowel humanitaire als politieke gronden. Van Leeuwen waarschuwde dat de oppositie tegen de autocratische regimes ook niet altijd even democratisch georiënteerd is. Volgens Van Leeuwen zijn belangen in de internationale politiek nog altijd van meer betekenis dan waarden.

Vier van de sprekers tijdens de hierboven genoemde internationale conferentie traden ook op tijdens een publiek debat over trans-Atlantische uitdagingen in een multipolaire wereld. Er werd gediscussieerd over de rol van de EU in deze veranderende wereld, de waarschijnlijkheid van Amerikaans machtsverval, explosieve brandhaarden in de wereld, en de toekomst van de trans-Atlantische betrekkingen. Ook kwam de

13

BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 7 april Onderwerp: Economische aspecten van de opkomst van China (tweede deel van een vierluik) Sprekers: Piet Buitelaar (De Nederlandsche Bank), Jurriën van der Horst (Directie Internationaal Ondernemen, Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie), en Jan van der Putten (oud-correspondent; oprichter adviesbureau Eyes on China) Locatie: Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Deelnemers: 30 (studenten en pas-afgestudeerden)

ONDERWIJSSEMINAR Datum: 14 april Onderwerp: Globalisering en Afrika: geopolitieke en economische aspecten Sprekers: Jan Kruse (Wavin N.V., Zwolle); Roel van der Veen (ministerie van Buitenlandse Zaken, Universiteit van Amsterdam, Rijksuniversiteit Groningen); Paolo de Mas (Marokko Instituut Nederland, Den Haag); Marcel Rutten (Afrika Studiecentrum, Leiden); Pauline Overeem (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen, Amsterdam) I.s.m.: Hogeschool Windesheim, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Locatie: Nieuwe Buitensociëteit, Zwolle Deelnemers: 110 (docenten (in opleiding) aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer uit het voorgezet onderwijs; overige geïnteresseerden)

Op 7 april organiseerde Jonge Atlantici de tweede bijeenkomst van het vierluik over de opkomst van China. Op het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie sprak Jan van der Putten over de historische achtergrond van China’s economische opkomst sinds 1978. Vervolgens gaf Jurriën van der Horst een inkijkje in de Nederlandse economische belangen ten aanzien van China, en ten slotte belichtte Piet Buitelaar de monetaire aspecten van China’s ontwikkeling.

Tijdens het onderwijsseminar over Globalisering en Afrika ging Roel van der Veen in op de vraag waarom veel Aziatische landen er wel in geslaagd zijn om zich economisch te ontwikkelen, terwijl landen in Afrika nog altijd sterk achterblijven. Aan de hand van enkele praktische voorbeelden liet Van der Veen zien dat de ontwikkelingsachterstand van het Afrikaanse continent vooral in de historische context moet worden gezien. Paolo de Mas stelde onder andere dat wanneer globalisering bestudeerd wordt in de Afrikaanse context, de nadruk over het algemeen ligt op het legale circuit, terwijl juist een groot deel van de (negatieve) effecten teweeg wordt gebracht door het illegale circuit. Dit circuit neemt dankzij globalisering toe in omvang en reikwijdte, terwijl ook de grenzen tussen legale en illegale activiteiten lijken te vervagen. In de presentatie van Marcel Rutten stond de internationalisering van de agrarische productie in Oost-Afrika centraal. In potentie zou Afrika het meest kunnen profiteren van de integratie in de wereldmarkt door o.a. de invoering van nieuwe technologie en het lage loonniveau. Belangrijke tekortkomingen zijn echter de achtergebleven buitenlandse investeringen, de hoge productiekosten, gebrekkige infrastructuur en de handelsfaciliteiten. Als laatste spreker ging Pauline Overeem in op de regionale en mondiale aspecten van de coltanwinning in Congo. Coltan is een erts dat onder andere gebruikt wordt in mobiele telefoons en laptops. De stichting die zij vertegenwoordigt spitst zich toe op het maatschappelijk verantwoord ondernemen van multinationals en is kritisch over de betrokkenheid van grote bedrijven bij lokale projecten, armoede, arbeidsvoorwaarden en corruptie.

PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 7 april Onderwerp: ‘Cyber Defence’ Sprekers: Jamie P. MacIntosh (Institute for Security and Resilience Studies, University College London) en GenMaj Koen Gijsbers (hoofddirecteur Informatievoorziening en Organisatie, Ministerie van Defensie) Moderator: Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 40 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) Tijdens deze bijeenkomst over ‘cyber’ ging Jamie MacIntosh onder andere in op de geschiedenis van het concept, de bevoegde autoriteiten op dit gebied (niet noodzakelijkerwijs de staat), het organiseren van cyber-defensie (‘niet alle hackers zijn slecht’), en het belang van innovatie (de doorslaggevende factor zowel in oorlogs- als in vredestijd). Koen Gijsbers richtte zich op de militaire aspecten van de dreiging, de rol van de NAVO en die van de Nederlandse regering.

14

BOEKPRESENTATIE EN PANELDISCUSSIE Datum: 28 april Onderwerp: ‘The Other Muslims. Secular and Moderate’ Sprekers: Zeyno Baran (redacteur, The Other Muslims); Mostafa Hilali (een van de auteurs, The Other Muslims); Maurits Berger (hoogleraar Islam in het hedendaagse Westen, Universiteit Leiden); Léon Buskens (hoogleraar Recht en Cultuur in Moslim-samenlevingen; directeur LUCIS) Moderator: Norbert Both (Shell International; bestuurslid Atlantische Commissie ) I.s.m.: Leiden University Centre for the Study of Islam and Society (LUCIS) Locatie: Kamerlingh Onnes Gebouw, Universiteit Leiden Deelnemers: begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden

kosten, maar vanwege de militaire effectiviteit. Hillen benadrukte ook de noodzaak van vernieuwing binnen het ministerie, met meer aandacht voor ‘cyber’ en bij voorbeeld Unmanned Aerial Vehicles (UAV’s).

STUDIUM GENERALE Datum: 13 mei (blok 2) Onderwerp: Het belang van Duitsland voor Nederland en de euro Sprekers: Job Swank (divisiedirecteur Economisch Beleid en Onderzoek, Nederlandsche Bank), André Szász (voormalig directeur, Nederlandsche Bank; bestuurslid Atlantische Commissie), Ton Nijhuis (wetenschappelijk directeur, Duitsland Instituut Amsterdam) Locatie: De Nederlandsche Bank, Amsterdam Deelnemers: deelnemers aan StudiumGenerale© van de Atlantische Commissie

ATA COUNCIL MEETING Datum: 18-20 mei Locatie: Brussel Deelnemers: namens Nederland: Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie)

Deze bijeenkomst spitste zich toe op de relatie tussen democratie, islam en het vraagstuk van integratie. Aan de hand van het boek van Zeyno Baran en mede-auteur Mostafa Hilali werd over bovengenoemde thema’s gediscussieerd.

PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 11 mei Onderwerp: De krijgsmacht in en een veranderende wereld Spreker: Hans Hillen (Minister van Defensie) Moderator: Theo Ent (voorzitter KVBK) I.s.m.: Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap (KVBK) Locatie: Sociëteit De Witte, Den Haag Deelnemers: 210 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden)

BEZOEK NAVO-HOOFDKWARTIER Datum: 20 mei Onderwerp: Recente ontwikkelingen binnen de NAVO Sprekers: vertegenwoordigers van de Internationale Staf en medewerkers van de permanente vertegenwoordigingen bij de NAVO van Nederland, andere NAVO-lidstaten en de partnerlanden I.s.m.: NATO’s Public Diplomacy Division Locatie: Brussel Deelnemers: 7 parlementair medewerkers Een aantal keer per jaar organiseert de Atlantische Commissie in samenwerking met de Public Diplomacy Division van de NAVO studiebezoeken voor verschillende doelgroepen aan het hoofdkwartier in Brussel. De deelnemers krijgen briefings van vertegenwoordigers van de Internationale Staf en medewerkers van diversie permanente vertegenwoordigingen. Tijdens dit eerste bezoek in 2011 kregen zeven parlementair medewerkers briefings over NAVO’s politieke agenda, de operaties in Libië, de NAVO-Rusland relatie en het nieuwe Strategisch Concept. Ook hadden zij een ontmoeting met de Plaatsvervangend Permanent Vertegenwoordiger van Nederland.

Minister van Defensie Hans Hillen hield op 11 mei een zeer goed bezochte lezing voor de Atlantische Commissie en de KVBK getiteld ‘De krijgsmacht in een veranderende wereld’. Als gevolg van de financiële crisis moet het ministerie van Defensie een miljard euro bezuinigen. Dit heeft grote gevolgen, zowel voor het aantal arbeidsplaatsen alsook voor de militaire strategie en internationale samenwerking. Nederland moet volgends de minister blijven streven naar een veelzijdige inzetbaarheid van de krijgsmacht. Internationale defensiesamenwerking is daarbij van groot belang, niet vanwege de

15

STUDIUM GENERALE Datum: 27 mei (blok 3) Onderwerp: Het Nederlandse politieke landschap Sprekers: directeuren van wetenschappelijke bureaus van politieke partijen (Frank van Mil - D66; Dick Pels - GroenLinks; Patrick van Schie - VVD; Jan Schippers - SGP; Monica Sie - PvdA; Arjan Vliegenthart - SP) Locatie: Wiardi Beckman Stichting, Den Haag Deelnemers: deelnemers aan StudiumGenerale© van de Atlantische Commissie

Deelnemers:

6 fellows van het American Marshall Memorial Fund

Zes deelnemers aan het American Marshall Memorial Fellowship Program bezochten Nederland als onderdeel van hun reis door Europa. De Atlantische Commissie organiseerde, net als in voorgaande jaren, het programma voor hen. De fellows hadden gesprekken over onder andere het integratiedebat in Nederland, sociaal-economische ontwikkelingen, de rol van vrouwen in de islamitische wereld, en stadsontwikkeling. Ook bezochten zij Eurojust, de Tweede Kamer, de gemeente Noordwijk en een boerderij in Flevoland. Drie van de fellows spraken tijdens een bijeenkomst van BKB Academy over de Amerikaanse voorverkiezingen.

BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 7 juni Onderwerp: Geopolitieke aspecten van de opkomst van China (derde deel van een vierluik) Sprekers: Frans-Paul van der Putten (Instituut Clingendael) en Kees Homan (Instituut Clingendael) Locatie: Instituut Clingendael, Den Haag Deelnemers: 25 studenten en pas-afgestudeerden

BOEKPRESENTATIE EN SYMPOSIUM Datum: Onderwerp:

14 juni ‘Atlantic, Euratlantic, or Europe-America? The Atlantic Community and the European Idea from Kennedy to Nixon’ Sprekers: Giles Scott-Smith (Roosevelt Study Centre, Middelburg; Universiteit Leiden), Valerie Aubourg (Universiteit van Cergy-Pontoise), Julian Lindley-French (Nederlandse Defensie Academie; Universiteit Leiden), Rob Meines (Meines and Partners) en Juurd Eijsvoogel (NRC Handelsblad) Speciale gast: Jaap de Hoop Scheffer (Universiteit Leiden; voormalig secretaris-generaal van de NAVO) I.s.m.: Universiteit Leiden Locatie: Studentenvereniging Augustinus, Leiden Deelnemers: 60 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden)

Het derde deel van het vierluik over de opkomst van China ging over geopolitieke aspecten. Kees Homan sprak over de snelle ontwikkeling van de Chinese krijgsmacht, waar het budget de afgelopen vijftien jaar met gemiddeld 12% verhoogd is. De snelle modernisering leidt tot grote bezorgdheid in China’s buurlanden, vooral omdat een aantal van hen (zoals Taiwan) ook territoriale geschillen met China hebben. Frans Paul van der Putten behandelde de relatie tussen China en de Verenigde Staten. De onderliggende oorzaken van de relatief slechte verhoudingen tussen de twee landen zijn vooral de onzekerheid over wat de toekomst zal brengen en onduidelijkheid over de machtsverhoudingen. Duidelijk is dat China de VS steeds dichter nadert, maar de machtsverhoudingen zullen pas echt duidelijk worden wanneer het ooit tot een echt conflict tussen de twee komt. Gelukkig hebben China en de VS ook gedeelde belangen, die een stabiliserend effect hebben op de onderlinge relatie.

De Universiteit Leiden en de Atlantische Commissie organiseerden een symposium ter gelegenheid van het verschijnen van het boek Atlantic, Euratlantic, or EuropeAmerica? The Atlantic Community and the European Idea from Kennedy to Nixon, onder redactie van Giles Scott-Smith en Valerie Aubourg. Vier experts gingen in op de vraag wat voor invloed de crisis in Noord-Afrika heeft op de NAVO. Julian Lindley-French sprak over Europa’s Grote Defensie Depressie. Vanwege de aanzienlijke defensiebezuinigingen vertrouwt Europa steeds meer op soft power. Lindley-French wees erop dat soft power alleen werkt als er geloofwaardige hard power op de achtergrond aanwezig is.

PROGRAMMA VOOR AMERIKAANSE FELLOWS Datum: 8-13 juni Sprekers: o.a. Mostafa Hilali (Koninklijke Landmacht); Marike Stellinga (Elsevier); Rob Vreeken (De Volkskrant); Anne-Marie Smit (Eurojust); Joost Taverne (Tweede Kamer - VVD); Harry Groen (burgemeester van Noordwijk) I.s.m.: German Marshall Fund (Washington DC) Locaties: Amsterdam, Den Haag, Noordwijk, Flevoland

16

Rob Meines’ belangrijkste boodschap was dat de transAtlantische gemeenschap veranderd is van een samenleving gebaseerd op verwantschap naar een rationele ‘relationship of choice’. Juurd Eijsvoogel vreesde dat irritaties binnen de NAVO de trans-Atlantische gemeenschap zullen ondergraven. De NAVO wordt in Amerikaanse politieke en militaire kringen steeds impopulairder. Nadat Jaap de Hoop Scheffer het eerste exemplaar van het boek in ontvangst had genomen, vergeleek hij in zijn toespraak de huidige toestand van de trans-Atlantische betrekkingen met die in de jaren zestig en zeventig. Ook toen was er sprake van een transitieperiode waarin een nieuwe generatie leiders aan de macht kwam. Volgens De Hoop Scheffer moet de NAVO zich hieraan aanpassen.

de EU kunnen bevorderen. Een nieuw concept kan ook helpen de noodzaak van het versterken van civiele en militaire capaciteiten te benadrukken. Op dit moment is het ambitieniveau van de EU onduidelijk. Ten slotte kan een nieuw concept eventueel verhinderen dat de grote landen, vooral Engeland en Frankrijk, zich onttrekken aan het institutionele proces. Max Valstar was ook van mening dat een nieuw strategisch kader nodig is. Ten eerste omdat oude dreigingen nieuwe invullingen hebben gekregen, en ten tweede omdat er sinds 2003 twaalf nieuwe lidstaten zijn bijgekomen. Ook Margriet Drent was van menig dat een nieuwe veiligheidsstrategie voor de EU nodig is. Zij pleitte voor het integreren van de aanpak van interne en externe dreigingen. De antwoorden hierop zouden ook integraal civiel-militair moeten zijn. Bram Boxhoorn merkte op dat het Strategisch Concept tot nu toe gediend heeft als legitimatie van operaties, maar tegelijkertijd is ook duidelijk geworden dat er een groot verschil is tussen theorie en praktijk. Er is niet noodzakelijkerwijs een gebrek aan een duidelijk Strategisch Concept, maar wel een gebrek aan leiderschap.

PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: Onderwerp: Sprekers:

Moderator: I.s.m.:

Locatie: Deelnemers:

23 juni ‘Heeft Europa – in navolging van de NAVO – een nieuw Strategisch Concept nodig?’ Wim van Eekelen (EBN Commissie voor Veiligheid en Defensie); Marjanne de Kwaasteniet (Nederlands Permanent Vertegenwoordiger Politiek en Veiligheids Comité, EU); Max Valstar (ministerie van Buitenlandse Zaken); Margriet Drent (Instituut Clingendael); Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie) Jan Rood (voorzitter NGIZ) Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken (NGIZ) en de Europese Beweging Nederland (EBN) Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag 100 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden)

BEZOEK NAVO-HOOFDKWARTIER Datum: 1 juli Onderwerp: Recente ontwikkelingen binnen de NAVO Sprekers: vertegenwoordigers van de Internationale Staf en medewerkers van de permanente vertegenwoordigingen bij de NAVO van Nederland, andere NAVO-lidstaten en de partnerlanden I.s.m.: NATO’s Public Diplomacy Division Locatie: Brussel Deelnemers: 30 (studenten en pas-afgestudeerden) De deelnemers aan het NAVO-bezoek kregen briefings over de organisatie, de politieke agenda en de operatie in Libië. Ook hadden zij een ontmoeting met de plaatsvervangend Permanent Vertegenwoordiger van Nederland.

Wim van Eekelen beantwoordde de vraag in de titel van de bijeenkomst positief. De vragen die volgens hem leidend zouden moeten zijn bij het opstellen van een nieuw strategisch concept zijn: Wat zijn de belangrijkste dreigingen voor Europa? En wat wil Europa (nog) kunnen op het gebied van defensie? Van een strategisch concept gaat volgens Van Eekelen een belangrijke positieve boodschap uit, zowel intern als extern. Marjanne de Kwaasteniet zag enkele nadelen aan een nieuw strategisch concept (‘Wat is de meerwaarde van nóg een concept uit Brussel?’). Toch was ook zij van mening dat er een positieve invloed van uit kan gaan. Het proces kan gezien worden als een goede bonding exercise, het zou de coherentie in

INTERNATIONALE CONFERENTIE Datum: 7 september Onderwerp: ‘Empowering Women in Afghanistan: Stability through Rural Development’ Sprekers: Fay Hartog Levin (ambassadeur van de VS in Den Haag), Uri Rosenthal (minister van Buitenlandse Zaken), Melanne Verveer (Amerikaans ambassadeur in algemene dienst voor mondiale vrouwenzaken), Palwasha Kakar (plv. minister voor Vrouwenzaken,

17

Moderator: I.s.m.: Locatie: Deelnemers:

Afghanistan), M.J. Abbitt Sushka (Private Sector and Gender Adviser, Bamyan PRT), Ahmad Zekria (Coordinator Dutch Consortium Uruzgan), Paula Sastrowijoto (ministerie van Buitenlandse Zaken, Den Haag), Palwasha Hasan (The Afghan Women’s Network), Abdul Rahman (National Solidarity Program, Afghanistan), Ella van den Heuvel (ministerie van Defensie, Den Haag), Sarah Kathleen Rose (USAID/APAP, Afghan Parliamentary Assistance Project) Eva Gross (Vrije Universiteit Brussel) Amerikaans ambassade, Den Haag Sociëteit De Witte, Den Haag 150 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden)

Moderator:


International Studies; voormalig Permanent Vertegenwoordiger van de VS bij de NAVO) Marianne van Leeuwen (bijzonder hoogleraar Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen, Universiteit van Amsterdam) Oost-Indisch Huis, Amsterdam 40 (studenten en pas-afgestudeerden)

Tijdens deze bijeenkomst blikte Kurt Volker terug op het decennium na 9/11, met name de veranderingen in de wereldpolitiek en de ontwikkelingen in de trans-Atlantische relatie. Wat die relatie betreft is de focus sinds 9/11 verschoven van Europa naar Azië en het Midden-Oosten. Waar Europa wel een belangrijke rol voor zichzelf zou kunnen opeisen, volgens Volker, is het Palestijns-Israëlisch conflict. Daar waar de VS duidelijk aan de kant van Israël staan, zou Europa een meer pragmatische en constructieve houding kunnen aannemen die daadwerkelijk kan bijdragen aan het vinden van een oplossing voor het conflict. Daarnaast bracht Volker de Arabische Lente ter sprake. Hij legde een verband tussen de onrust het MiddenOosten/Noord-Afrika en de ontwikkelingen na de aanslagen van 9/11, waarbij de bevolking van deze landen zich in 2011 zowel tegen terroristische groeperingen als hun eigen autoritaire onderdrukkers keerden.

De Atlantische Commissie en de Amerikaanse ambassade in Den Haag organiseerden een internationale conferentie over ‘empowerment’ van vrouwen in Afghanistan. Ambassadeur Hartog Levin opende de conferentie met een overzicht van ontwikkelingen in Afghanistan sinds 11 september 2001. Volgens haar is er vooruitgang geboekt, maar wordt in de media vooral het geweld gemeld. Volgens minister Rosenthal is de positie van vrouwen in Afghanistan verbeterd, maar is er nog een lange weg te gaan. De rechten en mogelijkheden voor vrouwen zijn niet alleen wenselijk, maar van essentieel belang. Ambassadeur Verveer ging in op de rol van vrouwen en landbouw in de economische ontwikkeling van Afghanistan. Volgens haar is investeren in vrouwen cruciaal om corruptie tegen te gaan, en het politieke besluitvormingsproces te verbeteren. Palwasha Kakar benadrukte het belang van de betrokkenheid van de internationale gemeenschap. Er kan geen gelijkheid zijn zonder veiligheid. De inleidingen werden gevolgd door een tweetal panels: een over vrouwen en landbouw, de ander over ervaringen ‘uit het veld’. Moderator Eva Gross sloot de conferentie af met de opmerking dat Afghaanse vrouwen niet als slachtoffers, maar als aanjagers van verandering, en bron van productiviteit en ontwikkeling moeten worden gezien.

VOORBEREIDINGSBIJEENKOMST STUDIEREIS DOCENTEN NEW YORK Datum: 14 september Onderwerp: Kennismaking met de stad New York Sprekers: Tove McGrew (Regional Security Office, Amerikaanse Ambassade Den Haag), Irina van Aalst (onderzoeker en docent stadsgeografie, Universiteit Utrecht) Locatie: Zalencentrum Vredenburg 19, Utrecht Deelnemers: 18 (deelnemers studiereis New York 2011 en begeleiders) De deelnemers aan de docentenreis naar New York kregen tijdens deze voorbereidingsbijeenkomst naast praktische informatie ook lezingen over Nederlands-Amerikaanse betrekkingen en over de geografie van New York.

STUDIUM GENERALE Datum: 16 september (blok 4) Onderwerp: Vraagstukken van binnenlandse veiligheid in trans-Atlantisch perspectief Sprekers: medewerkers van de AIVD I.s.m.: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 13 september Onderwerp: Tien jaar na 9/11 Spreker: Kurt Volker (Center on Transatlantic Relations, Johns Hopkins University’s School of Advanced

18


Zoetermeer deelnemers aan StudiumGenerale© van de Atlantische Commissie

Strategie uiteen. Volgens Duiven is de focus op cyber security noodzakelijk voor het welzijn en de veiligheid van Nederland. ICT is namelijk van essentieel belang voor economie en samenleving. Hoewel ‘cyber’ niets nieuws is, is men er nog niet aan gewend om het als een potentieel gevaar te beschouwen en te behandelen. De Virtuele Veiligheidsraad riep uiteindelijk het derde Geuzenteam uit tot winnaar. Zij zetten het effect van cybercrime op de sociale en politieke stabiliteit van een land uiteen.

STUDIUM GENERALE Datum: 30 september (blok 5) Onderwerp: De (buitenlands)politieke agenda van president Obama Sprekers: Tom White (Deputy Chief of Mission, US Mission to the EU); Michael Dodman (Deputy Counselor for Economic Affairs, US Mission to the EU); Andrew Pelkey (Political-Military Officer, US Mission to the EU) Moderator: Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie) I.s.m.: Permanente Vertegenwoordiging van de Verenigde Staten bij de EU Locatie: Brussel Deelnemers: deelnemers aan StudiumGenerale© van de

STUDIEREIS DOCENTEN Datum: 19-26 oktober Onderwerp: ‘New York na de aanslagen van 9/11: een wereldstad 10 jaar later’ Locatie: New York Deelnemers: 15 docenten geschiedenis, maatschappijleer, aardrijkskunde uit het voortgezet onderwijs; namens de Atlantische Onderwijscommissie: Trudy Elsenaar-Tijsze, Frederik Oorschot en Janneke Suiskind

Atlantische Commissie

De docenten bezochten New York in het kader van de tienjarige herdenking van de aanslagen op de WTC-torens op 11 september 2001. Een deel van het programma was hier dan ook op gericht. Zo bezochten de docenten het National September 11 Memorial, St. Paul’s Chapel en twee tentoonstellingen in het Museum of the City of New York en de New York Historical Society. Daarnaast werden er, in het kader van de internationalisering in het Voortgezet Onderwijs, ook twee High Schools bezocht: de private Dalton School in de Upper East Side en de Urban Assembly Academy of Arts & Letters in Brooklyn, een openbare school. Ten slotte maakten de docenten kennis met de Amerikaanse samenleving door een bezoek aan het Night Court en een afdeling van het Leger des Heils (Salvation Army) in de wijk Harlem. De rest van het programma bestond uit een bezoek aan het Statue of Liberty en het Ellis Island Immigration Museum, een rondleiding door het hoofdkantoor van de Verenigde Naties en wandelingen door de zuidpunt van Manhattan, door de South Street Seaport Area en Central Park.

ONDERWIJSSEMINAR Datum: 12 oktober Onderwerp: Nationale veiligheid en ‘cyber’ Sprekers: Rob Duiven (Nationale Cyber Security Strategie, Ministerie van Veiligheid en Justitie); Katja van Hoever (Programma Aanpak Cybercrime); Hans Folmer (Programmamanager Cyber, Ministerie van Defensie); Jurjen Jansen (onderzoeker Cybersafety, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden); vijf ‘Geuzenteams’ van studenten van Avans, Fontys en de NLDA Moderator: Paul Lemmens (lid Atlantische Onderwijscommissie; docent geschiedenis, De Nassau, Breda) I.s.m.: Hogescholen Avans en Fontys, NLDA Locatie: KMA, Breda Deelnemers: 350 (studenten van de hogescholen Avans en Fontys, cadetten van de KMA)

PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 24 oktober Onderwerp: ‘NATO’s Agenda in the Run-up to the Chicago Summit’ Spreker: Jamie Shea (Deputy Assistant Secretary General for Emerging Security Challenges, NAVO) Moderator: Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie)

Zo’n 350 studenten namen deel aan een seminar over het actuele thema nationale veiligheid en ‘cyber’. Vijf zogeheten ‘geuzenteams’ met studenten van de deelnemende instellingen moesten een Virtuele Veiligheidsraad met argumenten overtuigen geld beschikbaar te stellen voor de aanpak van cybercrime op het voor hen specifieke terrein: economische, ecologische, sociaal-politieke, territoriale of fysieke veiligheid. Voordat de verschillende groepen hun presentaties gaven, zette Rob Duiven de hoofdlijnen van de Nationale Cyber Security

19


Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag 80 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden)


Jamie Shea keek tijdens deze bijeenkomst vooruit naar de NAVO-top in Chicago in mei 2012. Hij verwachtte geen grote veranderingen, aangezien het bondgenootschap nog bezig is de veranderingen en ontwikkelingen van de Lissabon-top te verwerken. Shea noemde drie brandpunten voor de NAVO: de plaatsen waar het bondgenootschap militair actief is, (uitbreiding van) partnerschappen en toekomstige inspanningen in het licht van de economische crisis en bezuinigingen.

Sico van der Meer (Instituut Clingendael), Yalda Walinezjad (oprichter Iran Instituut en bestuurslid Jonge Atlantici), Wilbert van der Zeijden (No Nukes team, IKV/Pax Christi) Pax-it en JASON Louis Hartlooper Complex, Utrecht 50 leden van Jonge Atlantici, JASON en Pax-it

Jonge Atlantici, JASON en Pax-it organiseerden een discussieavond over Iran. Allereerst gaf Sico van der Meer een inleiding over de Iraanse kwestie. Is het land daadwerkelijk bezig met de ontwikkeling van atoomwapens, en zo ja, is een militaire aanval dan gerechtvaardigd? Tot nu toe heeft het Internationaal Atoomagentschap geen tastbare bewijzen gevonden dat Iran de regels van het Non-proliferatie Verdrag overtreedt, terwijl Amerikaanse en Israëlische inlichtingendiensten het tegendeel beweren. Iran zelf ontkent dat het nucleaire programma wordt ingezet voor de ontwikkeling van kernwapens. Volgens Paul Aarts is de angst voor een Iran met kernwapens ongegrond. Iran wil slechts erkenning van zijn positie als supermacht in de regio. Hij adviseerde vooral in gesprek te blijven met het land. Alle sprekers schatten de kans dat Iran in de toekomst een kernwapen gaat gebruiken op vrijwel nul procent.

RECEPTIE Datum: 25 oktober Gelegenheid: Afscheid van voorzitter Piet Bukman en verwelkoming van zijn opvolger Dirk Jan van den Berg Locatie: Koninklijke Schouwburg, Den Haag Deelnemers: 60 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, en vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie)

PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 10 november Onderwerp: ‘Anti-piraterij en veiligheid op zee. Welke strategie?’ Sprekers: Michiel Hijmans (anti-piraterij adviseur, ministerie van Defensie; voormalig commandant, Standing NATO Maritime Group 2); Peter Kortenoeven (chef der Hydrografie, ministerie van Defensie; voormalig Stafofficier Maritieme Plannen, NAVO); Tineke Netelenbos (voorzitter, Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders); Paul Vos (Projectleider Nationaal Informatie en Analysecentrum Grenstoezicht, Koninklijke Marechaussee; voormalig Police Advisor Counter Piracy Programme, UNODC) Moderator: Kees Homan (Instituut Clingendael) Locatie: Sociëteit De Witte, Den Haag Deelnemers: 70 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden)

STUDIUM GENERALE Datum: 28 oktober (blok 6) Onderwerp: De NAVO op weg naar strategische eenheid? Sprekers: Tom Middendorp (Directeur Operaties, Ministerie van Defensie), Sebastian Reyn (Hoofddirectie Algemene Beleidszaken, Ministerie van Defensie), David van Weel (Hoofddirectie Algemene Beleidszaken, Ministerie van Defensie) I.s.m.: Ministerie van Defensie Locatie: Ministerie van Defensie, Den Haag Deelnemers: deelnemers aan StudiumGenerale© van de Atlantische Commissie

BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 8 november Onderwerp: Iran als nucleaire macht: serieuze dreiging of strategische zet? Sprekers: Paul Aarts (Universiteit van Amsterdam),

Tijdens deze bijeenkomst belichtte een viertal sprekers de opkomende dreiging van piraterij vanuit verschillende

20

perspectieven. Michiel Hijmans belichtte zijn ervaringen met anti-piraterij operaties en benadrukte de slogan ‘samen succesvol’. Er zijn vele spelers betrokken bij de anti-piraterij operaties en een goede coördinatie en samenwerking tussen deze spelers is van het grootste belang voor het behalen van successen. Tineke Netelenbos hamerde op een betere bescherming van Nederlandse schepen. Zij sprak haar voorkeur uit voor het toestaan van particuliere beveiligers op de schepen, zoals dat ook in Denemarken en Noorwegen gebeurt. Paul Vos vertelde over het counter-piracy-programma van UNODC (United Nations Office on Drugs and Crime). Hij benadrukte onder andere het belang van verbeteringen van regionale centra voor de vervolging en opsluiting van piraten. Peter Kortenoeven, tenslotte, vertelde over zijn ervaringen in Brussel en de moeizame samenwerking tussen NAVO en EU op het gebied van piraterijbestrijding.


Politiek Café Den Haag De Haagsche Kluis, Den Haag 40 (studenten, pas-afgestudeerden en overige geïnteresseerden)

In dit laatste deel van het vierluik over de opkomst van China gingen drie sprekers met elkaar in debat aan de hand van een aantal stellingen. Volgens alle drie de sprekers moeten Nederland, en Europa in het algemeen, niet langer de dominee spelen die China kan vertellen wat het wel en niet moet doen. Er is een level playing field ontstaan en het Westen is meer gebaat bij dialoog en economische diplomatie dan bij een opgeheven vingertje en megafoondiplomatie.

BEZOEK NAVO-HOOFDKWARTIER Datum: 18 november Onderwerp: Recente ontwikkelingen binnen de NAVO Sprekers: vertegenwoordigers van de Internationale Staf en medewerkers van de permanente vertegenwoordigingen bij de NAVO van Nederland, andere NAVO-lidstaten en de partnerlanden I.s.m.: NATO’s Public Diplomacy Division Locatie: Brussel Deelnemers: 7 journalisten: Dirk Jan van Baar (HP/De Tijd, de Volkskrant), Jan van Benthem (Nederlands Dagblad), Thijs Broer (Vrij Nederland), Hans de Bruijn (Geassocieerde Pers Diensten), Emilie van Outeren (NRC Handelsblad), John Tyler (Radio Nederland Wereldomroep), en Tuur Verdonck (RTL Nieuws). Namens de Atlantische Commissie: Bram Boxhoorn (directeur)

ATA ASSEMBLEE Datum: 14-16 november Locatie: Tirana, Albanië Deelnemers: namens de Atlantische Commissie: Bram Boxhoorn (directeur), Frank van den Heuvel (secretaris), Mostafa Hilali (AB). Namens Jonge Atlantici: Rowinda Appelman (waarnemend voorzitter) en Marianne Copier De inhoudelijke focus van de ATA-jaarvergadering lag dit keer op uiteenlopende onderwerpen als de transitie in Afghanistan, cyberveiligheid, de relatie tussen de EU en de NAVO, en Atlanticisme en NGO’s. Daarnaast kwam de huishoudelijke vergadering (de Assemblee) twee dagdelen bij elkaar om het eigen functioneren en het jaarprogramma te bespreken.

De deelnemende journalisten kregen tijdens dit bezoek briefings over NAVO’s politieke agenda, Afghanistan, operatie Unified Protector (Libië), en de relatie NAVO-Rusland. Ook hadden zij een on-the-record-sessie met de NAVO-woordvoerder en een lunch met de Permanent Vertegenwoordiger van Nederland.

BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 16 november Onderwerp: Diplomatieke betrekkingen met China en de rol van mensenrechten (laatste deel van een vierluik) Sprekers: Dirk Jan van den Berg (voormalig ambassadeur van Nederland in China; voorzitter, College van Bestuur, Technische Universiteit Delft; voorzitter Atlantische Commissie); Han ten Broeke (Tweede Kamerlid VVD; bestuurslid Atlantische Commissie) en Tom Zwart (hoogleraar rechten van de mens, Universiteit Utrecht) Moderators: Yalda Walinezjad (oprichter Iran Instituut en bestuurslid Jonge Atlantici) en Rosalie van Gelder (projectleider Iran Comité en bestuurslid Jonge Atlantici)

VAARDIGHEIDSTRAINING JONGE ATLANTICI Datum: 24 november Onderwerp: Vaardigheidstraining risico-analyse Docent: Hein Matthee (Blake Hall College, London) Locatie: Atlantische Commissie, Den Haag Deelnemers: 23 leden van Jonge Atlantici Tijdens deze training probeerde Hein Matthee, aan de hand van een aantal voorbeelden uit de zakenwereld en schetsen van toekomstscenario’s voor Nederland, een inkijkje te geven in de

21

wereld van de risicoanalyse. Na de theoretische toelichting volgde de toetsing van de risicoanalytische vaardigheden van de deelnemers. In groepjes kwamen zij tot mogelijke toekomstscenario’s voor Nederland en de risico’s die deze scenario’s met zich mee zouden brengen voor het bedrijfsleven.

STUDIUM GENERALE Datum: 25 november (blok 7) Onderwerp: De rol van multinationale ondernemingen in de wereld: Shell Sprekers: Norbert Both (VP Corporate Communications), Wim Thomas (Chief Energy Adviser, Business Environment Team); Robert Dencher (Head Government Relations Netherlands) I.s.m.: Shell Locatie: Shell hoofdkantoor, Den Haag Deelnemers: deelnemers aan StudiumGenerale© van de Atlantische Commissie

BOEKPRESENTATIE Datum: 28 november Onderwerp: ‘Russia, our Distant Neighbour’ Sprekers: Hugo Klijn (Instituut Clingendael; auteur Russia, our Distant Neighbour) en Arnout Brouwers (correspondent van De Volkskrant in Moskou) Moderator: Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 50 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) Tijdens de bijeenkomst legde Hugo Klijn uit dat hij met zijn boek orde wilde scheppen in een groot onderwerp als ‘Rusland’ door enkele clichés bij de horens te vatten. Een voorbeeld hiervan is het beeld dat Russen ‘anders’ zijn. Een ander clichébeeld is dat het radicalisme in Rusland de boventoon voert. Klijn sprak de clichés niet tegen, maar nuanceerde ze wel. Klijn was voorzichtig optimistisch waar het de toekomst van Rusland betreft. Wel ziet hij een constante in het Russische beleid van het drijven van een wig tussen de Europeanen en Amerikanen. Arnout Brouwers complimenteerde Klijn met zijn poging de verscheidenheid en complexiteit van Rusland aan te tonen door in de geschiedenis te duiken. Meestal wordt de geschiedenis gebruikt als verklaring voor negatieve trends in het heden.

MASTERCLASS JONGE ATLANTICI Datum: 9 dePTd3[thëvkm]Tü3hfnjhpmPhPTd3[ZRka]Tü3hfpmTd3[Zïajp]Tü3hfmnni

5-2

NAVO-top in Lissabon. Tot slot was er in een column aandacht voor duurzaam energiegebruik bij de krijgsmacht.

PUBLICATIES De Atlantische Commissie geeft diverse publicaties uit. Naast het tijdschrift Atlantisch Perspectief zijn dit conferentie- en studierapporten, onderwijspublicaties en boeken.

Marianne van Leeuwen (Universiteit van Amsterdam) gaf in AP 4 een analyse van de ‘Arabische Lente’ en de geopolitieke gevolgen daarvan. Daarnaast was er aandacht voor Joodse lobbyorganisaties in de VS, die het vredesproces in het MiddenOosten proberen te beïnvloeden. Twee medewerkers van Clingendael analyseerden de politieke en militaire samenwerking van de Benelux-landen. Medewerkers van IKV Pax Christi schreven naar aanleiding van een eigen onderzoek een opinieartikel over de tactische nucleaire wapens van de NAVO. Ten slotte gaf René Cuperus in een column zijn visie op Obama’s presidentschap.

Publicaties zijn bij uitstek geschikt om belangstelling te wekken voor, en de discussie te bevorderen over internationale betrekkingen en trans-Atlantische veiligheidsvraagstukken. Daarbij tracht de Atlantische Commissie ook recente, nog onderbelichte onderwerpen onder de aandacht van een breder publiek te brengen.

Tijdschrift ATLANTISCH PERSPECTIEF

AP 5 stond in het teken van de nieuwe beleidsbrief van minister van Defensie Hillen. De vier Operationele Commando’s van de krijgsmacht schetsten hun visie en doelstellingen. Menno Steketee betoogde dat de bezuinigingen op Defensie te zwaar zijn: slimme investeringen in het personeel zullen zich juist terugbetalen. Ter afsluiting betoogde een medewerker van Fokker dat samenwerking tussen Defensie en industrie ook kostenbesparingen kan opleveren: slimmer geld uitgeven, zonder te hoeven snijden in de organisatie.

Atlantisch Perspectief (AP) is het tijdschrift van de Atlantische Commissie. Het blad verschijnt acht maal per jaar en bevat opinieartikelen, analyses en columns over (actuele) ontwikkelingen op het gebied van de internationale betrekkingen en veiligheidspolitiek. In 2011 werd het digitale archief van Atlantisch Perspectief verder aangevuld. Op de website zijn nu alle artikelen die zijn verschenen tussen 1991 en 2010 gratis te raadplegen en doorzoekbaar op auteur en titel.

AP 6, een volledig Engelstalige editie, besteedde aandacht aan 9/11. Tien jaar na de aanslagen maakten verschillende auteurs de balans op. Onderwerpen die aan bod kwamen waren: de ‘war on terror’ en de trans-Atlantische verhoudingen; de plaats van non-gouvernementele entiteiten in de Amerikaanse veiligheidsstrategie; het strategische gebruik van video’s door Al-Qaida en de Taliban; de veiligheidssituatie van Pakistans nucleaire arsenaal; en tot slot de vooruitzichten van vredesonderhandelingen in Afghanistan.

In AP 1 reageerde Rem Korteweg (The Hague Centre for Strategic Studies) op het katern van AP 8 2010 over de NAVOtop in Lissabon. Twee artikelen stonden stil bij ontwikkelingen in Groot-Brittannië: zij behandelden de nieuwe Defensiestrategie en de militaire samenwerking tussen Frankrijk en Engeland. Tot slot was er aandacht voor de geopolitieke situatie van de Golfstaat Oman.

AP 7 bood een verscheidenheid aan onderwerpen. Wouter van Cleef analyseerde het toenemende gebruik van drones door de VS. Een medewerkster van Defensie gaf haar visie op opereren vanuit een ‘genderperspectief’, specifiek vanuit haar praktijkervaring in Afghanistan. Twee auteurs gaven een uiteenzetting van de situatie op de Westelijke Balkan, twintig jaar na het uiteenvallen van Joegoslavië en betoogden dat de EU een grote rol heeft in de stabilisatie van die regio. Tot slot gaf Michiel de Weger een beschouwing over de inzet van Special Operations Forces door NAVO-landen.

AP 2 was een themanummer over China. Centrale onderwerpen waren de relaties van China met zijn buurlanden, de Amerikaanse houding ten opzichte van China en de verhouding tussen de EU en China. In een interview met Robert Kaplan kwam de machtsverschuiving naar Azië in brede zin aan bod: de Indische Oceaan als symbolische kaart voor de 21e eeuw. De Noordpool, of ‘High North’, stond centraal in een katern in AP 3. Auteurs uit Canada, Noorwegen en Denemarken beschreven de strategieën en belangen van die landen in het Arctische gebied. Lucia van Geuns (Instituut Clingendael) analyseerde de rol van olie en gas in het Arctische geopolitieke spel. Naast het katern over de Noordpool bevatte AP 3 een artikel over de relatie tussen de NAVO en Rusland na de

De evaluatie van de Nederlandse missie in Uruzgan (het rapport kwam eind september uit) stond centraal in een katern in AP 8. Een lid van de evaluatiecommissie gaf een inleiding, waarna drie auteurs hun kritiek op de missie en de evaluatie uitten. Naast het katern bevatte AP 8 artikelen over de

23

Docentenhandleiding VENSTER OP AMERIKA. NEDERLANDSAMERIKAANSE BETREKKINGEN SINDS DE TWEEDE WERELDOORLOG

modernisering van de Turkse staat en over de lessen van de NAVO-missie in Libië, die in oktober 2011 werd beëindigd. Atlantisch Perspectief bevat altijd een Atlantisch Nieuwsoverzicht, waarin actuele ontwikkelingen in de trans-Atlantische betrekkingen, de Europese veiligheid en het Nederlands buitenlands beleid beknopt aan de orde komen. In de rubriek Achteraf verschijnen verslagen van bijeenkomsten van de Atlantische Commissie, en in de boekenrubriek worden recente boeken over internationale betrekkingen besproken, hetzij uitgebreid, dan wel als signalement.

Bij het lesboek Venster op Amerika verscheen ook een docentenhandleiding. Hierin staan antwoordmodellen voor de opdrachten en suggesties voor aanvullende literatuur, websites, en film- en geluidsfragmenten. Verschenen: Oplage:

Niet alleen abonnees en begunstigers ontvangen Atlantisch Perspectief. Ook (onder meer) de leden van de Vaste Commissies van Buitenlandse Zaken, Defensie en Europese Zaken van de Eerste en Tweede Kamer, en de Nederlandse ambassades in alle landen van de OVSE krijgen het tijdschrift. Engelstalige edities worden verspreid onder de internationale relaties van de Commissie, waaronder de ambassades van de OVSE-landen in Den Haag, en onder internationale organisaties en denktanks in Noord-Amerika, Europa en Rusland. Verschenen: Oplage:

JAARVERSLAG ATLANTISCHE COMMISSIE 2010 Verschenen: Oplage:

maart 2011 750 ex.

Boek RUSSIA, OUR DISTANT NEIGHBOUR. THE BURDEN OF CONVENTIONAL BELIEFS

8x 1.300 ex.

Sinds het einde van de Koude Oorlog is inmiddels meer dan twintig jaar verstreken, de helft van de duur van het conflict. Ondanks herhaalde oproepen tot partnerschap en samenwerking, hebben het Westen en Rusland nog steeds een moeizame verhouding. Hoe zijn deze moeilijkheden, en de hardnekkige misverstanden die onze dialoog met Moskou ontsieren, te verklaren? Zijn meningsverschillen een blijvend kenmerk van deze verhouding, of hebben we nog steeds last van vooroordelen uit het verleden? In Russia, our Distant Neighbour, onderzoekt Hugo Klijn (werkzaam op het ministerie van Buitenlandse Zaken, en tussen september 2009 en september 2011 tijdelijk onderzoeker bij Instituut Clingendael) enkele westerse conventionele opvattingen over het grootste land ter wereld – een land dat sinds Peter de Grote een aanzienlijke invloed heeft gehad op de Europese geschiedenis. Klijn stelt vast dat vooral in de 19e eeuw niet werd getwijfeld aan de ‘Europeesheid’ van Rusland. Hij nuanceert ook de bewering dat Russisch radicalisme enerzijds geleidelijke verandering in de weg staat en tegelijkertijd een agressief buitenlands beleid voorschrijft. Met betrekking tot het einde van de Sovjet-Unie, benadrukt Klijn het belang van interne processen en betoogt hij dat het westers beleid uit de jaren ’90 controversieel blijft bij de Russische politieke elite, vooral waar het gaat om uitbreiding van de NAVO. Ten slotte waarschuwt hij voor het hanteren van westerse normen bij het beoordelen van Rusland en zijn leiders. Dit leidt tot een beperkte blik op een divers en complex land.

Lesboek VENSTER OP AMERIKA. NEDERLANDSAMERIKAANSE BETREKKINGEN SINDS DE TWEEDE WERELDOORLOG De aanleiding voor de ontwikkeling van het lesboek Venster op Amerika was de lancering van ‘De Canon van Nederland’ in 2006: een verzameling van vijftig vensters met informatie over de Nederlandse geschiedenis en cultuur. Officieel vormen al deze vensters samen een richtlijn voor docenten en bieden ze een overzicht van ‘wat iedereen in elk geval zou moeten weten van de geschiedenis en cultuur van Nederland’. Een thema dat opvallend genoeg in deze Canon van Nederland ontbreekt is Amerika. Daarom probeert de Atlantische Onderwijscommissie met de publicatie van dit lesboek deze lege plek op te vullen. Het lesboek, dat bedoeld is voor de bovenbouw HAVO/ VWO bestaat uit drie lessen over de politieke, economische en culturele betrekkingen tussen Nederland en de Verenigde e Staten vanaf de Tweede Wereldoorlog tot begin 21 eeuw: 1) Toenadering in de naoorlogse jaren; 2) De jaren zestig, zeventig en tachtig; 3) Nederland en de VS na de Koude Oorlog. Daarnaast bevat het lesboek verdiepingsstof, een begrippenlijst, een personenregister en een tijdbalk. Verschenen: Oplage:

januari 2011 500 ex.

januari 2011 2.500 ex.

24

5-4

Het boek is niet bedoeld als apologie voor Russisch gedrag. Het is eerder een pleidooi om met hernieuwde nieuwsgierigheid naar Rusland te kijken en het land op zijn eigen verdiensten te beoordelen. Wat er ook gebeurt, Rusland blijft in de voorzienbare toekomst van economisch en politiek belang. Een beter begrip voor Russische bezorgdheid kan het Westen, en vooral Europa, wellicht in staat stellen het potentieel van een strategisch bondgenootschap aan te boren in een steeds instabielere wereld. Auteur: Verschenen: Oplage:

MEDIAOPTREDENS, LEZINGEN EN PUBLICATIES DIRECTEUR Lezingen/interviews RADIOINTERVIEW Datum: 11 april Onderwerp: Nederlandse Defensienota Persorgaan: Radio 1, De Gids.FM (VARA)

Hugo Klijn november 2011 1.000 ex.

5-3 OPINIEPEILING

LEZING Datum: Bijeenkomst:

25 mei Nascholingscursus maatschappijleer

Onderwerp: Locatie: Deelnemers:

Actuele ontwikkelingen binnen de NAVO Hogeschool Rotterdam ca. 25 docenten

RADIOINTERVIEW Datum: 23 augustus Onderwerp: Nederlandse aanwezigheid in Libië Persorgaan: Radio 1, De Gids.FM (VARA)

Evenals voorgaande jaren voerde onderzoeksbureau TNS/NIPO op verzoek van de Atlantische Commissie in december een opinieonderzoek uit over de NAVO. Uit de enquête bleek onder andere dat slechts 15% van de ondervraagden extra wil bezuinigen op defensie. Daarnaast blijft de steun voor de NAVO onverminderd groot.

LEZING Datum: Bijeenkomst: Onderwerp:

De voornaamste resultaten van de peiling waren: · Acht op de tien (79%) Nederlanders vond het lidmaatschap van de NAVO van belang voor de Nederlandse veiligheid; bijna driekwart (73%) vond dat de NAVO een positieve bijdrage aan de Nederlands-Amerikaanse relatie levert.


14 december Lunchlezing JOVD Stand van zaken in de trans-Atlantische betrekkingen Café-restaurant Schlemmer, Den Haag 25 leden van de JOVD

Publicaties

· Driekwart van de ondervraagden wist dat de NAVO in Libië heeft geïntervenieerd. De overgrote meerderheid van deze mensen (84%) was het daarmee eens. Aangaande Syrië bestonden meer reserves, hoewel nog steeds de helft (52%) voor interventie zou zijn.

‘Berlusconi: held of boef’ (n.a.v. Anne Branberger en Martin Simek, Silvio, Modern Leiderschap) (Amsterdam 2010), in: Internationale Spectator, jrg.65, nr.4 (april 2011), pp. 231-232. Recensies in de boekenrubriek ‘Internationale Betrekkingen’, Geschiedenis Magazine nr. 4 (juni 2011), jrg. 46, pp. 60-61.

· Als het aan Nederlanders zou liggen, werd er extra bezuinigd op het koningshuis (46%), ontwikkelingshulp (46%), integratie (37%) en hulp bij oorlogen en wederopbouw (35%). Nationale defensie werd door slechts 15% genoemd.

‘United States and Europe: an Unequal Partnership’, in : Perceptions of NATO and the New Strategic Concept, L.N. Rodriques and V. Dubovyk (eds.) (IOS Press: 2011 Amsterdam-Berlin), pp. 55-59.

· Hoger opgeleiden hechtten een groter belang aan de NAVO, waren vaker op de hoogte van de NAVO-interventie in Libië en waren daar ook vaker voorstander van. Wat Syrië betreft waren er geen verschillen. Hoger opgeleiden noemden vaker dan gemiddeld nationale defensie als mogelijke extra bezuinigingspost.

‘The management of disorder’ in de 21ste eeuw. Enkele verkennende observaties over Nederland en internationale veiligheid’, in: Liberaal Reveil, jrg. 52, 3 (september 2011), pp. 177-182.

· De achterban van de drie middenpartijen CDA, VVD en (in mindere mate) PvdA hechtte het meeste belang aan de NAVO; de PVV-achterban het minst.

25

bedragen x 1.000 BATEN Ministerie van Buitenlandse Zaken/Defensie Overige inkomsten

495 126

Totaal

621

LASTEN Platform- en netwerkactiviteiten Onderwijs Openbare bijeenkomsten Media Overige activiteiten

136 139 141 189 11

Totaal

616

RESULTAAT 2011

6

5

STA AT VAN BATEN EN LA STEN

26

7-1

7-3

WEBSITE

DOCUMENTATIE

Op de website van de Atlantische Commissie (www.atlcom.nl of www.atlantischecommissie.nl) staat informatie over de organisatie, doelstellingen en activiteiten van de Atlantische Commissie, de Atlantische Onderwijscommissie en Jonge Atlantici. Veel publicaties kunnen online worden ingezien, en scholieren kunnen werken met de verschillende websheets. Via de site kunnen geïnteresseerden zich ook aanmelden voor bijeenkomsten van de Atlantische Commissie. Verzoeken om informatie en het bestellen van publicaties is mogelijk via het e-mailadres van de Commissie [email protected]. In 2011 had de site 14.085 bezoekers.

Op het kantoor van de Atlantische Commissie kunnen literatuur, tijdschriften en een knipselarchief op het gebied van internationale (veiligheids-)vraagstukken worden geraadpleegd. Informatieverzoeken kunnen ook schriftelijk, telefonisch of per e-mail worden gedaan. Publicaties van de Atlantische Commissie kunnen bij het Bureau worden besteld (of afgehaald op de Bezuidenhoutseweg 237a-239a, Den Haag).

7-4 ABONNEES EN BEGUNSTIGERS Een jaarabonnement op Atlantisch Perspectief (tijdschrift voor internationale betrekkingen en veiligheidspolitiek dat acht maal per jaar verschijnt) kost € 27,50; studenten en scholen betalen € 22,00 (prijzen per 01-01-11). Naast abonnees kent de Atlantische Commissie ook begunstigers. Voor minimaal € 44,50 per jaar (prijs per 01-01-11) steunen zij het werk van de Commissie. Begunstigers ontvangen alle publicaties van de Commissie gratis of tegen

7-2 DE ATLANTISCHE COMMISSIE IN DE MEDIA In onder meer de volgende dag-, week- en maandbladen, en op radio en televisie, werd in 2011 aandacht besteed aan (activiteiten van) de Atlantische Commissie:

7

DIVERSEN BN de Stem Brabants Dagblad Financieele Dagblad Friesch Dagblad Internationale Spectator Geassocieerde Persdiensten HP/De Tijd Leeuwarder Courant Nederlands Dagblad NRC Handelsblad Nu.nl Parool Radio Nederland Wereldomroep Reformatorisch Dagblad RTL Nieuws Stentor Trouw Volkskrant Vrij Nederland

gereduceerd tarief. Bovendien krijgen ze uitnodigingen voor bijeenkomsten, conferenties en seminars. Voor € 24,00 per jaar (prijs per 01-01-11) kunnen jongeren studentbegunstiger van de Atlantische Commissie worden. Zij krijgen dan uitnodigingen voor bijeenkomsten van zowel Jonge Atlantici als van de Atlantische Commissie. Bovendien ontvangen zij Atlantisch Perspectief.

7-5 OVERZICHT PUBLICATIES TIJDSCHRIFT

Atlantisch Perspectief Prijs: € 4,50 (los nummer); € 27,50 (jaarabonnement gewoon); € 22,00 (jaarabonnement studenten en scholen)

27

BOEKEN/RAPPORTEN

Atlantische Onderwijspapers

NATO’s New Strategic Concept. Moving beyond the Status Quo? (2009) Prijs: € 7,50 (begunstigers € 5,00)

Alle Onderwijspapers zijn uitverkocht. Op aanv raag zijn wel digitale exemplaren verkrijgbaar. Vrede en veiligheid in het Midden-Oosten: Onvermogen en onmacht?, Maurits Berger, Sven Biscop, Joris Luyendijk e.a. (2006) (AOP 23)

Hugo Klijn, Russia, our Distant Neighbour. The Burden of Conventional Beliefs (2011) Prijs: € 15,00 (begunstigers € 10,00)

Vietnam, Irak en de (on)macht van Amerika, Jan Donkers, Henk Hofland, Rob Kroes e.a. (2005) (AOP 22)

Arnout Molenaar, (Dis)Organising European Security. The Iraq Controversy and Patterns in US-European Relations (2007) Prijs: € 10,00 (begunstigers € 5,00)

Amerika en Europa: Mars en Venus?, Frank van Beuningen, Arnout Brouwers, Ruth Oldenziel e.a. (2004) (AOP 21)

Sebastian Reyn, Allies or Aliens? George W. Bush and the e Transatlantic Crisis in Historical Perspective (2004, 2 druk 2007) Prijs: € 10,00 (begunstigers € 5,00)

Het beeld van Rusland. Rusland in beeld, Coby van der Linde, Alexander Münninghoff e.a. (2003) (AOP 20)

German and American Reorientation Toward NATO (2006) Prijs: gratis

Websheets Gratis te downloaden en/of raadplegen via www.atlantischecommissie.nl.

Transatlantic Relations at a Crossroads: Current Challenges in US-European Relations (2003) Prijs: gratis

Het Vietnamconflict vanuit Amerikaans perspectief (2009) De Kaukasus: Balkan van het Oosten? (2008) De EU en Europese veiligheid (2007) Energie en veiligheid (2007) De NAVO na de Koude Oorlog (2007)

Arnout Brouwers, Met vereende kracht: Europa en de oorlog tegen Amerika terrorisme (2002) Prijs: € 2,50 (begunstigers gratis) Remco van Diepen e.a., ‘Beschaafd ageren voor de NAVO’. 50 jaar Atlantische Commissie (2002) Prijs: gratis

OVERIG Marianne van Leeuwen, Vrede als nevendoel. Amerika, Europa en het vredesproces in het Midden-Oosten (oratie), Vossiuspers UvA, Amsterdam (2010) Prijs: gratis

ONDERWIJSPUBLICATIES Lesboeken Nieuw-Nederland. Een handelskolonie in de Nieuwe Wereld. Lesboek ter gelegenheid van het Hudsonjaar (2009) Prijs: € 2,25 (los exemplaar)

Ronald Havenaar, Twee soorten conservatisme (oratie), Vossiuspers UvA, Amsterdam (2006) Prijs: gratis Folder Atlantische Commissie Prijs: gratis

Nieuw Nederland. Een handelskolonie in de Nieuwe Wereld. Docentenhandleiding (2009) Prijs: € 5,00

Diverse NAVO-publicaties Prijs: gratis

Venster op Amerika. Nederlands-Amerikaanse betrekkingen sinds de Tweede Wereldoorlog. (2011) Prijs: € 2,25 (los exemplaar) Venster op Amerika. Nederlands-Amerikaanse betrekkingen sinds de Tweede Wereldoorlog. Docentenhandleiding (2011) Prijs: € 5,00

28

7-6

NUMMER 3

INHOUDSOPGAVE ATLANTISCH PERSPECTIEF 2011

Katern: veiligheidsbeleid en energie in ‘the High North’

Jaargang 35 NUMMER 1

·

Mixed messages from an ‘Arctic superpower’? Sovereignty, security and Canada’s northern strategy P. Whitney Lackenbauer

The Empire slides back . Heroverwegingen in Brits defensie/ en veiligheidsbeleid · Kees Homan

·

Denmark in the Arctic. Bowing to three masters Jon Rahbek-Clemmensen

Oman. Een geopolitieke oase in een dynamische regio · Menno Steketee

·

Britain and France. Bringing strategic sanity back to Europe? · Julian Lindley-French · Reactie: The New Strategic Concept: important, not impressive · Rem Korteweg

Norwegian foreign policy in the High North. Energy, international law and security Leif Christian Jensen, Øystein Jensen and Svein Vigeland Rottem Arctische olie en gas. Nut of noodzaak? Lucia van Geuns

NAVO en Rusland na de Lissabon Top. Hoe nu verder? · Marcel de Haas

NUMMER 2

Column: De krijgsmacht goes duurzaam · Hans van Leeuwe

Themanummer: De opkomst van China

·

China’s opkomst. Kroniek van een machtsverschuiving Ingrid d’Hooghe

·

China in de regio. Door productie-allianties naar nieuwe verhoudingen in Oost- en Zuidoost Azië Henk Houweling

·

Zowel fan van Streisand als bouwer van de carrier killer missile. China in het buitenlands beleid van de regering-Obama Ruud Janssens

Een nieuw leven voor de Benelux? Politieke en militaire Benelux-samenwerking · Kees Homan en Jan Rood

·

EU-China relations. Strategic or pragmatic, the future or already the past? Matthias Stepan and Falk Ostermann

NATO’s tactical nuclear headache. IKV Pax Christi’s Withdrawal Issues report · Wilbert van der Zeijden and Susi Snyder

·

“De Indische Oceaan: symbolische kaart van de 21e eeuw”. Een interview met Robert D. Kaplan Maarten Katsman

Column: ‘Polderpresident’ of spraakmakende meesterschilder? Obama’s kansen op een ‘transformative presidency’ · René Cuperus

NUMMER 4 De ‘Arabische Lente’ en geopolitiek · Marianne van Leeuwen J Street en JCall en de vrede in het Midden-Oosten · Hans Schippers

Het multipolaire debat over een multipolaire wereld · Geert Asselbergs en Joppe Schaaper

29

NUMMER 5

NUMMER 7

Themanummer: toekomstige taken en ambities van de Nederlandse krijgsmacht

Bommen, bepalingen en belangen. Het toenemend gebruik van drones door de VS · Wouter van Cleef

·

‘Op land wereldwijd inzetbaar voor vrede en veiligheid’. Ambities van de Landstrijdkrachten na de beleidsbrief Commando Landstrijdkrachten

·

‘Parvus numero, magnus merito’. De derde dimensie na de beleidsbrief Commando Luchtstrijdkrachten

·

Veiligheid op en vanuit zee, nu en in de toekomst! Commando Zeestrijdkrachten

·

‘Zonder vrees en zonder blaam’. Toekomstige ambities van de Koninklijke Marechaussee Commando Koninklijke Marechaussee

·

Bezuinigingen & bezuinigingen Menno Steketee

·

Column: Defensie moet slimmer geld uitgeven, niet bezuinigen Nico Brinkerink

Vrouwen, vrede en veiligheid. Opereren vanuit het genderperspectief: vrede en veiligheid voor iedereen · Ella van den Heuvel Vooruitgang en stagnatie. De Westelijke Balkan twintig jaar na het uiteenvallen van Joegoslavië · Oliver Rolofs en Jochen Stöger Méér dan moderniseren. Special Operations Forces belangrijker binnen de NAVO · Michiel de Weger

NUMMER 8 Katern: Nederlandse bijdrage in Uruzgan 2006-2010

NUMMER 6

·

ISAF-evaluatie. Omkeerbare verbeteringen in Uruzgan en onzekere toekomst voor Afghanistan Jan Gruiters

·

De missie in Uruzgan als strategisch narratief George Dimitriu en Beatrice de Graaf

·

Onduidelijkheid over doelen? Stel burgerbescherming voorop Emiliano Landkroon

Special issue: A decade of ‘War on Terror’

·

The War on Terror and transatlantic relations. Reflections and projections Stanley R. Sloan

·

Ungoverned territories. Engaging local nongovernmental entities in U.S. security strategy James J.F. Forest

·

A weapon of violence. Al Qaeda and Taliban video James P. Farwell

·

Pakistan. Security issues concerning Pakistan’s nuclear arsenal Hans Schippers

·

Afghanistan. Between ‘civilian surge’ and negotiated peace Oliver Jones and Kirsten Kaufman

De modernisering van de Turkse staat. Negen jaar Erdogan: de nieuwe Atatürk? · Ritske Bloemendaal en Dorine van Norren Libië: Responsibility to Protect en de NAVO · Kees Homan

30

Links, moderator Sebastian Reyn; rechts, spreker Robert Kaplan / Meeting on ‘Monsoon: The Indian Ocean and the Future of American Power’ on 9 February. Left, moderator Sebastian Reyn; right, speaker Robert Kaplan

Conferentie over ‘Empowering Women in Afghanistan’ op 7 september’. Van links naar rechts: Fay Hartog Levin (ambassadeur van de VS in Den Haag), Palwasha Kakar (plv. minister voor Vrouwenzaken, Afghanistan), Melanne Verveer (Amerikaans ambassadeur voor mondiale vrouwenzaken) en Enayatullah Nabiel (ambassadeur van Afghanistan in Den Haag) / Conference on ‘Empowering Women in Afghanistan’ on 7 September. From left to right: Fay Hartog Levin (US Ambassador to The Hague), Palwasha Kakar (Deputy Minister of Women’s Affairs, Afghanistan), Melanne Verveer (US Ambassador-at-Large for Global Women’s Issues) and Enayatullah Nabiel (Afghan Ambassador to The Hague)

Presentatie van het boek Russia, our Distant Neighbour op 28 november. Van links naar rechts: Bram Boxhoorn (directeur, Atlantische Commissie), Hugo Klijn (auteur) en Arnout Brouwers (correspondent voor De Volkskrant, Moskou) / Presentation of the book Russia, our Distant Neighbour on 28 November. From left to right: Bram Boxhoorn (Director, Netherlands Atlantic Association), Hugo Klijn (author) and Arnout Brouwers (Moscow correspondent for De Volkskrant) >

> Bijeenkomst over ‘Monsoon: The Indian Ocean and the Future of American Power’ op 9 februari.

>

>

Volle zaal bij de lezing van minister van Defensie Hans Hillen op 11 mei / A full house during the meeting with Defence Minister Hans Hillen on 11 May

Activiteiten / Activities

Greg Shapiro during the Atlantic Education Conference on 1 February

>

> Leden van Jonge Atlantici tijdens de vaardigheidstraining risicoanalyse van Hein Matthee (midden) op 24 november / Members of Netherlands Atlantic Youth during the skills training on risk analysis by Hein Matthee (in the centre) on 24 November

>

> Greg Shapiro tijdens de Atlantische Onderwijsconferentie op 1 februari /

350 studenten bij het onderwijsseminar over nationale veiligheid en ‘cyber’ in

De deelnemers aan StudiumGenerale 2011 tijdens het teambuilding weekend op

Breda op 12 oktober / 350 students participating in the education seminar on

Walcheren in maart / Participants in ‘StudiumGenerale’ 2011 during their team-

national security and cyber issues on 12 October

building weekend at Walcheren in March

Onderwijs en Jongeren / Education and Youth

Publicaties / Publications

>

>

> Oud-voorzitter Piet Bukman tijdens zijn afscheidsreceptie op 25 oktober / Outgoing Chairman, Piet

Marianne van Leeuwen, bijzonder hoogleraar Moderne TransAtlantische Betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam /

Nieuwe voorzitter Dirk Jan van den Berg tijdens zijn eerste bijeenkomst op 1 april / The new

Bukman, at his farewell reception on 25 October

Marianne van Leeuwen, Professor, by special appointment, of Modern Transatlantic Relations at the University of Amsterdam

Chairman, Dirk Jan van den Berg, during his first meeting on 1 April

>

Staf en stagiair(e)s. Van links naar rechts: Paul Steeman, Niklaas Hoekstra, Bram Boxhoorn, Maarten Katsman, Kees Kouwenhoven, Janneke Suiskind en Lisanne van Langen / Staff and interns. From left to right: Paul Steeman, Niklaas Hoekstra, Bram Boxhoorn, Maarten Katsman, Kees Kouwenhoven, Janneke Suiskind en Lisanne van Langen

Organisatie / Organisation

A t l a n t i s c h e C o m m i s s i e

Recommend Documents