A A N V U L L E N D E V I S I T A T I E O N D E R W I J S HERV I S I T A T I E

AANVULLENDE VISITATIE ONDERWIJSHERVISITATIE

Onderwijs: secundair onderwijs

Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Onderwijs: secundair onderwijs aan de Vlaamse hogescholen

Vlaamse Hogescholenraad

7 december 2010

De aanvullende en onderwijshervisitatie Onderwijs: secundair onderwijs

Ravensteingalerij 27, bus 3 1000 Brussel tel.: 02 211 41 90 [email protected]

Exemplaren van dit rapport kunnen tegen betaling verkregen worden op het VLHORA-secretariaat.

Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op http://www.vlhora.be > evalutieorgaan > visitatierapporten > huidige ronde Wettelijk depot: D/2010/8696/22

voorwoord De visitatiecommissie brengt met dit rapport verslag uit over haar oordelen en de daaraan ten grondslag liggende motivering, conclusies en aanbevelingen die resulteren uit het onderzoek dat zij heeft verricht naar de onderwijskwaliteit van de professioneel gerichte bachelor Onderwijs: secundair onderwijs in Vlaanderen.

De visitatiecommissie heeft hierbij de visitatieprocedure Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR|VLHORA, september 2008 gevolgd, waarbij zij niet enkel aanbevelingen en suggesties formuleert in het kader van de continue kwaliteitsverbetering van het hoger onderwijs, maar ook een oordeel geeft in het kader van de accreditatie van de opleiding.

De visitatie en dit rapport passen in de werkzaamheden van de hogescholen en van de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) met betrekking tot de kwaliteitszorg van het hogescholenonderwijs, zoals bepaald in artikel 93 van decreet van 4 april 2003 betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs.

Met dit rapport wordt de bredere samenleving geïnformeerd over de wijze waarop de hogescholen en meer bepaald de betrokken opleiding omgaat met de kwaliteit van haar onderwijs. Toch is het rapport in de eerste plaats bedoeld voor de hogeschool die de opleiding aanbiedt. Op basis van de bevindingen van het rapport kan de hogeschool nu en in de nabije toekomst actie nemen om de kwaliteit van het onderwijs in de opleiding te handhaven en verder te verbeteren. De lezer moet er zich echter terdege bewust van zijn dat het rapport slechts een momentopname biedt van het onderwijs in de opleiding en dat de rapportering van de visitatiecommissie slechts één fase is in het proces van kwaliteitszorg.

De VLHORA dankt allen die meegewerkt hebben aan het welslagen van dit proces van zelfevaluatie en visitatie. De visitatie was niet mogelijk geweest zonder de inzet van al wie binnen de hogeschool betrokken was bij de voorbereiding en de uitvoering ervan. Tevens is de VLHORA dank verschuldigd aan de voorzitter, de leden en de secretarissen van de visitatiecommissie voor de betrokkenheid en deskundige inzet waarmee zij hun opdracht hebben uitgevoerd.

Marc Vandewalle secretaris-generaal

Toon Martens voorzitter

4 |

inhoudsopgave voorwoord ........................................................................................................................................................... 3 inhoudsopgave ................................................................................................................................................... 5 deel 1 aanvullende onderwijsvisitatie van de Katholieke Hogeschool Kempen .................................................. 7 hoofdstuk 1 1.1 1.2 1.3

inleiding ............................................................................................................................................. 9 de betrokken opleidingen .................................................................................................................. 9 de visitatiecommissie ........................................................................................................................ 9 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.3.4

1.4

samenstelling ......................................................................................................................... 9 taakomschrijving................................................................................................................... 10 werkwijze .............................................................................................................................. 11 oordeelsvorming ................................................................................................................... 12

indeling van het rapport ................................................................................................................... 13

hoofdstuk 2 2.1 2.2

algemeen deel ........................................................................................................................ 9

het domeinspecifieke referentiekader Onderwijs: secundair onderwijs ................................ 15

inleiding ........................................................................................................................................... 15 domeinspecifieke competenties ...................................................................................................... 15 2.2.1 2.2.2 2.2.3

gehanteerde input ................................................................................................................ 15 domeinspecifieke competenties ........................................................................................... 16 Trends en internationale ontwikkelingen .............................................................................. 19

hoofdstuk 3

Katholieke Hogeschool Kempen .......................................................................................... 21

deel 2 hervisitatie van Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogeschool West-Vlaanderen ........................... 37 hoofdstuk 1 1.1 1.2 1.3

algemeen deel ...................................................................................................................... 39

inleiding ........................................................................................................................................... 39 de betrokken opleidingen ................................................................................................................ 39 de visitatiecommissie ...................................................................................................................... 39 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.3.4

samenstelling ....................................................................................................................... 39 taakomschrijving................................................................................................................... 40 werkwijze .............................................................................................................................. 40 oordeelsvorming ................................................................................................................... 42

hoofdstuk 2

het domeinspecifieke referentiekader Onderwijs: secundair onderwijs ................................ 43

2.1 2.2

inleiding ........................................................................................................................................... 43 domeinspecifieke competenties ...................................................................................................... 43 2.2.1 2.2.2 2.2.3

gehanteerde input ................................................................................................................ 43 domeinspecifieke competenties ........................................................................................... 44 trends en internationale ontwikkelingen................................................................................ 47

hoofdstuk 3

Artesis Hogeschool Antwerpen ............................................................................................ 49

hoofdstuk 4

Hogeschool West-Vlaanderen .............................................................................................. 77

bijlagen ........................................................................................................................................................... 115

| 5

6 |

deel 1

aanvullende visitatie Katholieke Hogeschool Kempen

| 7

8 | aanvullende onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs

Hoofdstuk 1 De aanvullende onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Kempen 1.1

inleiding

In dit rapport brengt de visitatiecommissie (hierna commissie genoemd) verslag uit van haar aanvullende visitatie over de onderwijskwaliteit van de professionele bachelor Onderwijs: secundair onderwijs van de Katholieke Hogeschool Kempen te Turnhout die zij op 4 en 5 maart 2010 in opdracht van de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) heeft onderzocht. Deze visitatie is een gevolg van de beslissing van de NVAO met betrekking tot de accreditatie aanvraag van de Katholieke Hogeschool Kempen op basis van het visitatierapport van 19 december 2007. De NVAO vroeg in haar besluit van 23 april 2009 om een aanvullende visitatie van de opleiding Bachelor in het secundair onderwijs te laten uitvoeren conform onderstaande procedure: De nieuwe visitatie dient gericht te zijn op de facetten domeinspecifieke eisen (bij onderwerp doelstellingen), de relatie tussen doelstellingen en programma, en afstemming van vormgeving en inhoud (bij onderwerp programma), van de materiële voorzieningen (bij het onderwerp voorzieningen) en van het onderwerp interne kwaliteitszorg voor de beide onderwijslocaties Turnhout en Vorselaar; De nieuwe visitatie dient bij voorkeur uitgevoerd door een commissie waarin minimaal drie van de leden van de oorspronkelijke visitatiecommissie zitting nemen; De VLHORA wordt aangezocht om als evaluatieorgaan op te treden; De beoordeling zal overeenkomstig de criteria van het VLHORA protocol – conform het accreditatiekader – moeten worden uitgevoerd. De inhoudelijke toetsingsaspecten van het visitatieprotocol blijven derhalve van kracht; De nieuwe externe gepubliceerde beoordeling dient uiterlijk 31/12/2010 bij NVAO te worden afgeleverd.

1.2

de betrokken opleidingen

De opleiding Onderwijs: secundair onderwijs wordt door 18 hogescholen aangeboden waarvan in 1 instelling een aanvullende visitatie georganiseerd werd. De visitatiecommissie bezocht op: -

4 en 5 maart 2010

1.3

1.3.1

Katholieke Hogeschool Kempen

de visitatiecommissie

samenstelling

De aanvullende visitatie werd uitgevoerd door drie van de vier reeds geïnstalleerde commissieleden die de eerste visitatie uitvoerden, met name de voorzitter, die tevens onderwijsdeskundige is, en twee vakdeskundigen. De commissie werd samengesteld conform de procedure van de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR|VLHORA, september 2008. In het bijzonder werden de richtlijnen van de Erkenningscommissie Hoger Onderwijs met betrekking tot de onafhankelijkheid van de commissieleden opgevolgd. De commissie werd samengesteld door het bestuursorgaan van de VLHORA in zijn vergadering van 5 oktober 2009.

aanvullende onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs | 9

De commissie voor de professionele bachelor Onderwijs: secundair onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Kempen: Voorzitter en onderwijsdeskundige: Domeindeskundige: Domeindeskundige:

Nadine Engels Diane Spilthoorn Marc Debusschere

Voor een kort curriculum vitae van de commissieleden, zie bijlage 1.

Vanuit de VLHORA werden een projectbegeleider en een secretaris aangesteld. Voor de visitatie van de opleiding Onderwijs: secundair onderwijs waren dit: Projectbegeleider:

Filip Lammens

Secretaris: Katholieke Hogeschool Kempen

1.3.2

Jo De Grave

taakomschrijving

De commissie diende op basis van het aanvullend zelfevaluatierapport van de opleiding aan de Katholieke Hogeschool Kempen en de gesprekken tijdens de aanvullende visitatie volgende facetten voor zowel de locatie Turnhout als Vorselaar in haar beoordeling te betrekken: Onderwerp 1: Doelstellingen: facet 1.2: domeinspecifieke eisen Onderwerp 2: Programma: facet 2.1: relatie doelstellingen – inhoud programma facet 2.6: afstemming vormgeving en inhoud Onderwerp 4: Voorzieningen: facet 4.1: materiële voorzieningen Onderwerp 5: Kwaliteitszorg: facet 5.1: evaluatie resultaten facet 5.2: maatregelen tot verbetering facet 5.3: betrekken van medewerkers, studenten, alumni en werkveld


1.3.3

werkwijze

De visitatie van de opleiding Onderwijs: secundair onderwijs aan de hogescholen gebeurde conform de werkwijze zoals die is vastgelegd in de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR|VLHORA, september 2008. Voor de beschrijving van de werkwijze van de visitatiecommissie worden vier fasen onderscheiden. -

fase 1, de installatie van de commissie; fase 2, de voorbereiding; fase 3, het visitatiebezoek; fase 4, de schriftelijke rapportering.

Fase 1

De installatie van de visitatiecommissie

Op vrijdag 30 oktober 2009 werd de commissie officieel geïnstalleerd. De installatievergadering stond in het kader van de toelichting van de opdracht van de NVAO om een aanvullende visitatie uit te voeren conform de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR|VLHORA, Brussel, september 2008. Daarnaast worden een aantal praktische afspraken gemaakt, onder meer met betrekking tot het bezoekschema, de bezoekdagen en de te lezen eindwerken en/of stageverslagen.

Fase 2

De voorbereiding

De commissie hanteerde het domeinspecifiek referentiekader dat naar aanleiding van de visitatie van 2005 werd opgesteld. Elk commissielid bestudeert het zelfevaluatierapport en de bijlagen, de geselecteerde eindwerken en legt zijn/haar vragen, voorlopig oordeel en argumenten vast in een checklist, waarvan de secretaris een synthese maakt. De synthese wordt door de commissieleden uitvoerig besproken en beargumenteerd. Op basis van de bespreking en de door de commissieleden opgestuurde vragenlijsten, inventariseert de secretaris kernpunten en prioriteiten voor de gesprekken en het materialenonderzoek bij de visitatie.

Fase 3

Het visitatiebezoek

De VLHORA heeft een bezoekschema aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding en de modaliteiten van een aanvullende visitatie. Het bezoekschema wordt opgenomen als bijlage 3. Tijdens de visitatie spreekt de commissie met een representatieve vertegenwoordiging van alle belanghebbenden van de opleiding, bestudeert ze bijkomend informatiemateriaal en bezoekt ze de instelling met het oog op de beoordeling van de accommodaties en de voorzieningen voor de studenten. De commissie maakt bij de verdere bevraging gebruik van de synthese van de checklist en de vragenlijsten. Binnen het bezoekprogramma worden een aantal overlegmomenten voor de commissieleden voorzien om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve oordelen.


Op het einde van het visitatiebezoek geeft de voorzitter een korte mondelinge rapportering van de ervaringen en bevindingen van de commissie, zonder expliciete en inhoudelijk waarderende oordelen uit te spreken.

Fase 4

De schriftelijke rapportering

De secretaris stelt een ontwerp van opleidingsrapport op, in samenspraak met de voorzitter en de commissieleden en op basis van het zelfevaluatierapport, de checklisten en de motiveringen. Het ontwerprapport geeft per onderwerp en per facet het oordeel en de motivering van de commissie weer. Bij een aanvullende visitatie brengt de commissie enkel verslag uit van de oordelen betreffende de onderwerpen en facetten waarover de NVAO een aanvullende visitatie vraagt. Waar wenselijk en/of noodzakelijk formuleert de commissie aandachtspunten en eventuele aanbevelingen voor verbetering. Het ontwerp van opleidingsrapport wordt aan de opleiding gezonden voor een reactie. De reactie van de opleiding op het ontwerp opleidingsrapport wordt door de commissie in een slotvergadering besproken. Het definitieve opleidingsrapport en de bijlagen worden samengebracht in het aanvullende visitatierapport van de professioneel gerichte bacheloropleiding Onderwijs: secundair onderwijs.

1.3.4

oordeelsvorming

De commissie legt in een eerste fase een oordeel per facet vast. Daarna legt de commissie een oordeel per onderwerp vast op basis van de oordelen van de facetten die van het onderwerp deel uitmaken. Bij een aanvullende visitatie wordt een onderwerp enkel beoordeeld indien de onderliggende facetten voorwerp zijn van de aanvullende visitatie. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een overzicht gegeven van de oordelen per facet. In geval van een compensatie van facetten, wordt het oordeel op onderwerpniveau gevolgd door een motivering en aangevuld met de weging die de commissie hanteerde in de oordeelsvorming op onderwerpniveau. In de overige gevallen wordt voor de motivering van het oordeel op onderwerpniveau verwezen naar de argumentatie bij de facetten. De oordelen per facet en per onderwerp hebben betrekking op alle locaties, afstudeerrichtingen en varianten. Daar waar er een onderscheid in het oordeel per afstudeerrichting en/of locatie en/of variant nodig is, wordt dit aangegeven in het rapport. De commissie houdt in haar beoordeling rekening met accenten die de opleiding eventueel zelf legt, met het domeinspecifieke referentiekader en met de benchmarking ten opzichte van de gelijkaardige opleidingen in andere instellingen van hoger onderwijs. Alle oordelen en wegingen volgen de beslisregels zoals geformuleerd in de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR|VLHORA, september 2008. Op het niveau van de facetten volgen de oordelen een vierpuntenschaal: “onvoldoende”, “voldoende”, “goed” en “excellent”. Op het niveau van de onderwerpen en op het niveau van de opleiding in haar geheel geeft de commissie een antwoord op de vraag of er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn. Hierbij kan het oordeel “voldoende” of “onvoldoende” luiden.


1.4

indeling van het rapport

Het rapport bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt verslag uitgebracht van de aanvullende visitatie. In het tweede deel wordt verslag uitgebracht van de hervisitaties. In beide delen beschrijft de visitatiecommissie in hoofdstuk 2 het domeinspecifiek referentiekader op basis waarvan zij de gevisiteerde opleidingen heeft beoordeeld. In de daaropvolgende hoofdstukken brengt de commissie verslag uit over de gevisiteerde opleidingen. Voor elke afzonderlijke hogeschool en dus voor elke afzonderlijk gevisiteerde opleiding kan u een deelrapport terugvinden. De deelrapporten bevatten de aanbevelingen die de commissie doet ten aanzien van elke afzonderlijke hogeschool en zijn gemakshalve geordend naar alfabetische volgorde van de benaming van de hogescholen.


14 | d o m e i n s p e c i f i e k r e f e r e n t i e k a d e r

Hoofdstuk 2 Het domeinspecifieke referentiekader Onderwijs: secundair onderwijs 2.1

inleiding

Voor iedere (groep van) opleiding(en) wordt een domeinspecifiek referentiekader ontwikkeld dat door de commissie gebruikt wordt bij de beoordeling van opleidingen. De visitatiecommissie is verantwoordelijk voor de 1 opmaak van het domeinspecifiek referentiekader. De VLHORA als evaluatieorgaan geeft de procedure aan voor de opstelling ervan. Het referentiekader is niet bedoeld om een ideale opleiding te schetsen. Respect voor de eigenheid van een opleiding en voor de diversiteit binnen eenzelfde opleiding over de instellingen heen, veronderstelt immers dat in de eerste plaats wordt nagegaan of elke opleiding erin slaagt haar eigen doelstellingen te realiseren en dit zowel inhoudelijk als procesmatig. Dit belet niet dat wordt nagegaan of elke opleiding aan een aantal minimumeisen voldoet, die aan de betreffende opleiding worden gesteld vanuit het vakgebied en/of de relevante beroepspraktijk.

2.2

domeinspecifieke competenties

2.2.1

gehanteerde input

Referentiekaders van de opleidingen Op associatieniveau: Associatie Universiteit Gent. Op hogeschoolniveau: Arteveldehogeschool; Erasmushogeschool Brussel; Europese Hogeschool Brussel; Groep T-Leuven Hogeschool; Hogeschool Antwerpen; Hogeschool Gent; Hogeschool West-Vlaanderen; Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen; Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende; Katholieke Hogeschool Kempen; Katholieke Hogeschool Leuven; Katholieke Hogeschool Limburg; Katholieke Hogeschool Mechelen; Katholieke Hogeschool Sint-Lieven; Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen; Plantijn-Hogeschool van de Provincie Antwerpen; Provinciale Hogeschool Limburg; XIOS Hogeschool Limburg.

1

De procedure voor het opstellen van het domeinspecifiek referentiekader is beschikbaar op de website van de VLHORA www.vlhora.be onder de rubriek visitatie & accreditatie.

d o m e i n s p e c i f i e k r e f e r e n t i e k a d e r | 15

Wettelijke bronnen -

Besluit van de Vlaamse regering betreffende de beroepsprofielen van de leraren (29 september 1998). Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998).

Brondocumenten onderschreven door het werkveld -

Eindtermen secundair onderwijs (in ontwikkeling voor ASO). Beroepsprofielen TSO/BSO - Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen. Evaluatie van de lerarenopleiding 2000-2001 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Onderwijs. Voorontwerp van decreet betreffende lerarenopleiding in Vlaanderen en Memorie van Toelichting – versie 9 januari 2006. Bekwaamheidseisen lerarenopleiding Nederland Voortgezet Onderwijs - Beroepsonderwijs en Volwasseneducatie. Europese Commissie (2004). Common European principles for Teacher Competences and Qualifications. Brussel, Europese Commisie).

2.2.2


De decretale regelgeving rondom de basiscompetenties van de lerarenopleiding secundair onderwijs is de laatste jaren regelmatig ter discussie gesteld. In september 1998 werd het Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren goedgekeurd. In 2000-2001 liet de toenmalige minister bevoegd voor Onderwijs een evaluatie van de lerarenopleiding uitvoeren, ook omtrent de basiscompetenties. De besprekingen leidden tot een ontwerp van besluit. In dit ontwerpbesluit werden de volgende competenties toegevoegd: taalvaardigheid, gelijke kansen, ICT en participatie. Dit ontwerpbesluit kreeg echter een negatief advies van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR), werd niet ter definitieve goedkeuring voorgelegd aan de Vlaamse regering maar wel gecommuniceerd naar de departementen lerarenopleiding met de toelichting dat dit als een geactualiseerde leidraad kon worden gebruikt. Ondertussen is een voorontwerp van decreet betreffende de lerarenopleiding beschikbaar, versie 9 januari 2006. In dit voorontwerp van decreet en in de memorie van toelichting wordt uitdrukkelijk gewezen op de noodzaak van aanpassing van de basiscompetenties aan een aantal actuele verzuchtingen. Recente ontwikkelingen in de samenleving, die de aard van het onderwijs en dus ook de professionaliteit van de leraar beïnvloeden, moeten ook in de lerarenopleiding aanwezig zijn. Zo is de taalvaardigheid van leraren van fundamenteel belang omdat zij het zijn die de aankomende generaties moeten vormen in het correct en hoogstaand gebruik van algemeen Nederlands. Ook de meertaligheid en de specifieke eisen van het onderwijs in een grootstedelijke context moeten zichtbaar worden in basiscompetenties en curricula. De curricula zullen ook meer aandacht moeten geven aan zorg, interculturaliteit en een confrontatie van de student met meer diverse onderwijscontexten (bijvoorbeeld niet alleen stage in ASO-scholen , maar ook in TSO- en BSO-scholen). Ook de VLOR en de VLHORA wijzen in hun advies op de belangrijke rol van competenties op het vlak van leerzorg, van communicatie met ouders, respect voor een cultuur van participatie, voeling hebben met de brede maatschappelijke omgeving, omgaan met diversiteit en keuzebegeleiding. Aangezien momenteel het besluit van 29 september 1998 nog steeds van kracht is, heeft de commissie bij de bepaling van de gemeenschappelijke domeinspecifieke competenties zich laten leiden door dit besluit.


Gemeenschappelijke domeinspecifieke competenties1 Functioneel geheel 1: De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen: Vaardigheid 1.1: De beginsituatie van de leerlingen en de leergroep achterhalen. Vaardigheid 1.2: Doelstellingen kiezen en formuleren. Vaardigheid 1.3: De leerinhouden selecteren. Vaardigheid 1.4: De leerinhouden structureren en vertalen in opdrachten. Vaardigheid 1.5: Een aangepaste methodische aanpak en groeperingvormen bepalen. Vaardigheid 1.6: In teamverband leermiddelen kiezen en aanpassen. Vaardigheid 1.7: Realiseren van een adequate leeromgeving. Vaardigheid 1.8: Observatie/evaluatie voorbereiden. Vaardigheid 1.9: Observeren/proces en product evalueren. Vaardigheid 1.10: De heterogeniteit van de B-groep in kaart brengen met behulp van de CLB‟s. Vaardigheid 1.11: Diverse programmalijnen kunnen aanbieden voor overgang naar de A-groep en voor vormen van voorbereiding op een beroepskwalificatie. Vaardigheid 1.12: Opzetten van leer- en ontwikkelingsprocessen vanuit een vakoverschrijdende invalshoek. Vaardigheid 1.13: Evalueren met het oog op integratie in het arbeidsproces. Vaardigheid 1.14: Leerlingen begeleiden bij het realiseren van de geïntegreerde proef. Vaardigheid 1.15: Leerling-stagiairs begeleiden. Vaardigheid 1.16: Adequaat omgaan met de heterogeniteit van de leerlingenpopulatie in het BSO. Functioneel geheel 2: De leraar als opvoeder: Vaardigheid 2.1: In overleg een positief leefklimaat creëren voor de leerlingen in klasverband en op school. Vaardigheid 2.2: De emancipatie van de leerlingen bevorderen. Vaardigheid 2.3: Door attitudevorming leerlingen op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie voorbereiden. Vaardigheid 2.4: Actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context. Vaardigheid 2.5: Adequaat omgaan met leerlingen in sociaal-emotionele probleemsituaties en met leerlingen met gedragsmoeilijkheden. Vaardigheid 2.6: Het fysiek welzijn van de leerlingen bevorderen. Vaardigheid 2.7: Omgaan met meerderjarige leerlingen. Functioneel geheel 3: De leraar als inhoudelijk expert: Vaardigheid 3.1: Basiskennis beheersen en recente evoluties i.v.m. domeinspecifieke kennis en vaardigheden opvolgen. Vaardigheid 3.2: De verworven domeinspecifieke kennis en vaardigheden aanwenden. Vaardigheid 3.3: Het eigen vormingsaanbod situeren en integreren in het geheel van het onderwijsaanbod en de structuur van het onderwijs. Functioneel geheel 4: De leraar als organisator: Vaardigheid 4.1: Een gestructureerd werkklimaat bevorderen. Vaardigheid 4.2: Een soepel en efficiënt les- en dagverloop creëren, passend in een tijdsplanning. Vaardigheid 4.3: Op correcte wijze administratieve taken uitvoeren. Vaardigheid 4.4: Een stimulerende, veilige en werkbare klasruimte creëren, rekening houdend met de veiligheid van de leerlingen.

1

Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998) – leraar secundair onderwijs groep1


Functioneel geheel 5: De leraar als innovator – de leraar als ondezoeker: Vaardigheid 5.1: Vernieuwende elementen aanwenden en aanbrengen. Vaardigheid 5.2: Kennisnemen van toegankelijke resultaten van onderwijsonderzoek rond de eigen praktijk. Vaardigheid 5.3: Het eigen functioneren bevragen en bijsturen. Functioneel geheel 6: De leraar als partner van de ouders/verzorgers 1: Vaardigheid 6.1: Zich op de hoogte stellen en discreet omgaan met gegevens over de leerling. Vaardigheid 6.2: Aan ouders/verzorgers informatie en advies verschaffen over hun kind in de school. Vaardigheid 6.3: In overleg met het team de ouders/verzorgers informeren over het klas- en schoolgebeuren. Vaardigheid 6.4: Met ouders/verzorgers in dialoog treden over opvoeding en onderwijs. Functioneel geheel 7: De leraar als lid van een schoolteam: Vaardigheid 7.1: Participeren aan samenwerkingsstructuren. Vaardigheid 7.2: Binnen het team over een taakverdeling overleggen en deze naleven. Vaardigheid 7.3: De eigen pedagogische en didactische opdracht en aanpak in teamverband bespreekbaar maken. Vaardigheid 7.4: Zich documenteren over de eigen rechtszekerheid en die van de leerlingen. Functioneel geheel 8: De leraar als partner van externen: Vaardigheid 8.1: In overleg contacten leggen, communiceren en samenwerken met externe instanties die onderwijsbetrokken initiatieven aanbieden. Functioneel geheel 9: De leraar als lid van de onderwijsgemeenschap: Vaardigheid 9.1: Deelnemen aan het maatschappelijke debat over onderwijskundige thema‟s. Vaardigheid 9.2: Reflecteren over het beroep van leraar en de plaats ervan in de samenleving. Functioneel geheel 10: De leraar als cultuurparticipant: Vaardigheid 10.1: Actuele thema‟s en ontwikkelingen onderscheiden en kritisch benaderen, leesbare publicatie identificeren en kritisch met de informatie omgaan. Attitudes – Volgende attitudes gelden voor alle functionele gehelen: A1 beslissingsvermogen: durven een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan en er ook verantwoordelijkheid voor op nemen. A2 relationele gerichtheid: in zijn contacten met anderen kenmerken van echtheid, aanvaarding, empathie en respect tonen. A3 kritische ingesteldheid: bereid zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de wenselijkheid en haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren alvorens een stelling in te nemen. A4 leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen. A5 organisatievermogen: erop gericht zijn de taken zodanig te plannen, te coördineren en te delegeren, dat het beoogde doel op een efficiënte manier bereikt kan worden. A6 zin voor samenwerking: bereid zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken. A7 verantwoordelijkheidszin: zich verantwoordelijk voelen voor de school als geheel en zich engageren om een positieve ontwikkeling van de leerlingen te bevorderen. A8 creatieve gerichtheid: erop gericht zijn om uit diverse informatiebronnen ideeën te genereren en deze op een originele manier gestalte te geven in het ontwikkelingsaanbod. A9 flexibiliteit: bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden, onder meer middelen, doelen, personen en procedures. A10 gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie: In de mondelinge en schriftelijke communicatie met leerlingen, ouders, leden van het schoolteam en externen erop gericht zijn een adequaat en correct taalgebruik te hanteren en aandacht te hebben voor het belang van non-verbale communicatie.

1

Het begrip „verzorgers‟ duidt op de personen die ter vervanging van de ouders zorg dragen voor de leerling.


Opleidingsgebonden domeinspecifieke competenties Deze groep bevat de competenties die vermeld zijn in de input van de hogescho(o)len en/of associatie(s) en niet door de commissie zijn opgenomen in de eerste groep competenties (punt 2.1) met name de als relevant beschouwde gemeenschappelijke competenties. De leraar kan didactisch verantwoorde extra muros activiteiten op een efficiënte manier organiseren

2.2.3

Trends en internationale ontwikkelingen

De Europese commissie wenst de inspanningen om op te voeden tot Europees burgerschap te optimaliseren. Een objectief is dan ook dat Europese samenwerking en mobiliteit een centrale component zouden worden in alle „basis‟ en „voortgezette opleidingen‟ voor leraren. Zowel nationaal als internationaal zal de onderwijsvisie sterker worden geïnspireerd door de waarden van zorgverbreding, inclusief onderwijs en gelijke kansen. Een accent komt daarom te liggen op het vormen van attitudes en vaardigheden die de leraar van de toekomst toerusten om optimaal tegemoet te komen aan het respecteren van diversiteit allerhande. Een goed begrip van factoren die sociale cohesie creëren en anderzijds factoren die sociale uitsluiting teweeg brengen, is daarvoor vereist. Mede als gevolg van de toegenomen autonomie van schoolbesturen, krijgen werkgevers een belangrijkere rol in het professionaliseringstraject van leraren en met name ook in de „basis‟ opleiding. Lerarenopleidingen zullen hun opleidingen sterker in partnerschap met scholen en andere stakeholders (bijv. industrie voor opleidingen leraren technische vakken) opzetten. De lerende van de toekomst moet ondersteund worden om optimaal gebruik te maken van de netwerken waarin informatie kan gevonden en opgebouwd worden. Het effectief gebruik kunnen maken van technologie is daartoe een middel toe. Leraren moeten hiermee voldoende vertrouwd te zijn. De opleiding Bachelor Onderwijs: Secundair Onderwijs (vroeger Initiële Lerarenopleiding Secundair Onderwijs) bereidt normaliter voor op een onderwijsambt in de eerste graad van het Secundair Onderwijs en/of het eerste jaar van de tweede graad. De wettelijke inzetbaarheid van deze Bachelor is echter veel ruimer. Sommige van deze gediplomeerden, zoals o.a. de Bachelor S.O. Lichamelijke Opvoeding, kunnen ook functioneren in het kleuter- en het lager onderwijs. Andere, zoals bijv. leraars praktijk in technische - , beroeps- en kunstrichtingen, hebben wettelijke bevoegdheid tot in de derde graad S.O. De verschillende leeftijdscategorieën vergen een aparte pedagogische aanpak. De recente ontwikkelingen in de samenleving zullen er toe leiden dat competenties op het vlak van leerzorg, van communicatie met ouders, van respect voor een cultuur van participatie, van voeling hebben met de brede maatschappelijke en internationale omgeving en van omgaan met diversiteit en keuzebegeleiding een steeds belangrijkere rol zullen krijgen.


20 | o p l e i d i n g s r a p p o r t K a t h o l i e k e H o g e s c h o o l K e m p e n

Hoofdstuk 3 Katholieke Hogeschool Kempen Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding Onderwijs: secundair onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Kempen In 1995 werd het Pedagogisch Hoger Instituut Heilig Graf te Turnhout en het Pedagogisch Hoger Instituut Kardinaal Van Roey te Vorselaar opgenomen in de structuur van de Katholieke Hogeschool Kempen. De Katholieke Hogeschool Kempen is lid van de Associatie K.U.Leuven. De lerarenopleiding wordt een financieel autonoom geheel met twee co-departementen, elk op een eigen campus: het departement Lerarenopleiding Turnhout en het departement Lerarenopleiding Vorselaar. Het departement Lerarenopleiding Turnhout organiseert de opleiding Onderwijzer en de opleiding Leraar Secundair Onderwijs, aangevuld met de opties Plastische Opvoeding, Handel-Burotica en Lichamelijke Opvoeding. Vanaf 2007-2008 wordt de optie handel-burotica afgebouwd en wordt het project Kunstvakken geïntroduceerd. Met ingang van het academiejaar 2009-2010 worden de algemene onderwijsvakken niet langer in Turnhout georganiseerd (afbouwscenario voltooid in 2012). Daarnaast biedt dit departement de bachelor-na-bacheloropleiding Zorgverbreding en remediërend leren aan. Het departement Lerarenopleiding Vorselaar organiseert drie opleidingen: Kleuteronderwijs, Lager Onderwijs en Regentaat. In de periode 2006-2008 werd de functionele werking verbeterd door het invoeren van clusters per domein. Eind 2009 telt de lerarenopleiding in Turnhout 414 studenten en de lerarenopleiding in Vorselaar 824.

o p l e i d i n g s r a p p o r t K a t h o l i e k e H o g e s c h o o l K e m p e n | 21

Onderwerp 1

Doelstellingen van de opleiding

Facet 1.1

Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor

Oordeel van de commissie (2007): Turnhout: voldoende Vorselaar: goed

Facet 1.2

Domeinspecifieke eisen

Beoordelingscriteria: De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake. Voor academisch gerichte bacheloropleidingen en masteropleidingen zijn de eindkwalificaties ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke en/of artistieke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de praktijk in het relevante beroepenveld. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De lerarenopleidingen secundair onderwijs van de Katholieke Hogeschool Kempen ontwikkelden samen de opleidingsdoelstellingen waarin de algemene en algemeen beroepsgerichte competenties voor de bachelor (zoals bepaald door het structuurdecreet van 4 april 2003) en de basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs (bepaald in het decreet van 27 november 2007) zijn samengebracht in een profiel met eigen accenten. De onderwijsvisie van Katholieke Hogeschool Kempen behelst dynamisch onderwijs dat voorbereidt op een maatschappij die voortdurend evolueert, constructie van krachtige leeromgevingen, interactief en kritisch onderwijs, degelijke begeleiding van de student in studie en studietraject, en sociale betrokkenheid. De clustercoördinator van de lerarenopleiding was nauw betrokken bij het formuleren van deze visie. De commissie heeft kunnen vaststellen dat de opleiding deze visie heeft omgezet in eigen operationele doelen. Activerend leren, studentgestuurd en reflectief leren, leren in en vanuit authentieke situaties en sociaal en interactief leren zijn vooropgesteld als leidende principes. Het opleidingsconcept – resultaat van gezamenlijke inspanningen van de opleidingen in Turnhout en Vorselaar – is helder gepresenteerd en de leerlijnen van jaar 1 naar jaar 3 zijn uitgetekend. Bijkomend ontwikkelde de interdepartementale onderwijsraad een taalcompetentiekader voor de lerarenopleiding en werkt ze aan leerlijnen informatie- en onderzoeksvaardigheden. In de informatie voor toekomstige studenten (b.v. informatiebrochures) komen de eigen accenten in het lerarenprofiel en het opleidingsconcept minder goed tot uiting. In de omschrijvingen worden de functionele gehelen van de decretaal vastgelegde basiscompetenties geparafraseerd. Op basis van het gemeenschappelijke opleidingsprofiel en opleidingsconcept, geven de departementen in de vestigingsplaatsen Vorselaar en Turnhout er een lokaal gebonden concretere invulling aan. Terwijl er in Vorselaar een aanbod voor leraren algemene vakken is, focust Turnhout zich op bewegingsrecreatie, lichamelijke opvoeding, plastische opvoeding en project kunstvakken. In Turnhout is er ook een grotere instroom uit het beroepssecundair en technisch secundair onderwijs. Inhoud en publiek vragen om een eigen aanpak. Inhoudelijk richt de vestiging Turnhout zich, door de aard van het aanbod, op een breder beroepenveld. De commissie waardeert de alertheid om ook in te spelen op recente accentverschuivingen in het werkveld.


De opleiding heeft kwantitatieve targets voor studentenen docentenmobiliteit vooropgesteld en die worden ook bereikt. Uit toelichtingen van de algemeen directeur en de departementshoofden blijkt dat zowel op niveau van de hogeschool als op niveau van de departementen werd gereflecteerd over de inhoudelijke doelen van studentenen docentenmobiliteit. Studenten en docenten moeten in een internationaal gerichte samenleving kunnen leven en werken. Er wordt gerefereerd naar de Vlaamse beleidsdoelen voor 2020. De uitwisselingservaringen worden geëvalueerd om tot een gerichte keuze van partners te komen teneinde studenten een zinvolle internationale ervaring te bieden. In de toekomst wil de hogeschool tot strategische partnerschappen komen. Door de participatie in Interactum en International Class Interactum Vlaanderen is duidelijk dat benchmarking aan buitenlandse opleidingen gebeurt. De opleiding zoekt zowel samenwerking met sterke partners (hoge expertise op vlak van lerarenopleiding) als met ontwikkelingslanden. Voor studenten die niet deelnemen aan uitwisselingsprogramma‟s wordt een ruim aanbod gecreëerd (internationalisering@home; keuzeopleidingsonderdeel „international teacher‟; International Days). De opleiding participeert aan verschillende onderzoeksprojecten zodat ze nieuwe inzichten in het opleiden van leraren en onderwijs algemeen oppikt en kan gebruiken binnen de eigen opleiding. Vanuit maatschappelijke betrokkenheid wordt intensief aan de doelstelling gewerkt om de instroom van oudere studenten, studenten uit laag geschoolde thuismilieus en meisjes in technische richtingen te verhogen, en worden studenten ingezet als tutor in het secundair onderwijs. In de vestiging in Turnhout loopt het project leren-thuisleren dat kennelijk positief gewaardeerd wordt door de studenten. De opleiding stemt af op (accentverschuivingen in) het beroepenveld. Dit blijkt zowel uit het zelfevaluatierapport als uit de toelichtingen door de docenten. Bijzondere aandacht gaat naar verruiming van het begrip „werkveld‟ voor studenten die kiezen voor de domeinen Bewegingsrecreatie, Lichamelijke Opvoeding, Plastische Opvoeding en Project Kunstvakken. De band met afgestudeerden en werkveld wordt o.a. versterkt via een aanbod van permanente vorming en vervolgopleidingen. De opleiding biedt een bachelor – na – bachelor Zorgverbreding en remediërend leren en postgraduaten „Mentor in de stage- en aanvangsbegeleiding‟, „Bewegen met kleuters‟ en „Omgaan met kinderen en jongeren met autismespectrumstoornis‟ aan. Met andere woorden: uit de documenten en gesprekken blijkt dat de opleiding de vinger aan de pols houdt wat betreft de ontwikkelingen in onderwijs en maatschappij en dat zij in staat is om daar daadkrachtig op in te spelen. Dit was bij een vorig bezoek al het geval voor het departement in Vorselaar. De doorgevoerde herstructureringen, met een stroomlijning van het aanbod, een intensievere samenwerking tussen de twee campussen, een clustercoördinator en het invoeren van structuren voor overleg en ontwikkelwerk zijn kennelijk een goede beslissing geweest. Ook op de campus Turnhout wordt nu een (pro)actief beleid gevoerd. De docenten van de campus Turnhout zijn tevreden over het participatieve beleid: de krijtlijnen waarbinnen gewerkt wordt zijn helder, hun inbreng heeft een plaats gekregen en de uitvoering van ideeën en besluiten wordt opgevolgd. Uit de door de commissie geraadpleegde cursusmaterialen blijkt dat nog niet alle docenten de doelstellingen goed hebben geïntegreerd. De opleiding geeft ook zelf aan dat ze een actieve gedragenheid nog verder willen stimuleren in overlegmomenten op alle niveaus.

Aanbevelingen ter verbetering: Het eigen profiel goed tot uiting laten komen in de communicatie over doelen en concept. Op de ingeslagen weg verdergaan om het draagvlak voor het competentieprofiel en het opleidingsconcept te verstevigen.


Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende

Op basis van de oordelen over: facet 1.1, niveau en oriëntatie: facet 1.2, domeinspecifieke eisen:

Turnhout: voldoende (2007) Vorselaar: goed (2007) goed

is de visitatiecommissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn.


Onderwerp 2

Programma

Facet 2.1

Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma

Beoordelingscriteria: Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De opleiding heeft de relatie opleidingsdoelen – curriculumopbouw duidelijk in beeld gebracht. Het opleidingsconcept van de hogeschool is daarbij een leidraad. Er wordt omschreven hoe men de student kan begeleiden van docentgestuurd naar zelfsturing, hoe groeilijnen over de jaren heen kunnen worden uitgezet, hoe de samenhang in één zelfde opleidingsjaar kan bewaakt worden en hoe beroepscontexten geleidelijk kunnen geïntegreerd worden in het onderwijs. De lerarenopleiding beschrijft in haar eigen operationalisering achtereenvolgens de structuur van het opleidingscurriculum, de opleidingsdoelen, de opleidingsonderdelen, de didactische werkvormen en leermiddelen, de evaluatievormen, de studiebegeleiding, de verwachtingen t.a.v. de student en t.a.v. de docent. In de opleidingsstructuur wordt aangegeven hoe de competentieontwikkeling van de student geleidelijk kan verlopen. De toenemende complexiteit en zelfstandigheid wordt uitgedrukt in drie competentieniveaus: Overkoepelende principes: Leerperspectief: Studentbetrokkenheid: Mate van zelfsturing: Competentieontwikkeling:

Competent,ervaringsgericht, met zorgbrede aandacht voor diversiteit, in staat tot levenslang leren Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Verkennend Verdiepend Verruimend Ik-gericht Taak-gericht Organisatie-gericht Docent-gestuurd Gedeeld-gestuurd Student-gestuurd Toenemende integratie Beperkte integratie van competenties van competenties Geïntegreerd handelen in situaties met in situaties met beperkte in reële beroepscontexten toenemende complexiteit. complexiteit.

We vinden deze competentieniveaus – verder uitgesplitst - terug in de omschrijvingen van wat per stageperiode van de student wordt verwacht. Het stageconcept volgt een concerns-gestuurde opbouw (zie evolutie studentbetrokkenheid in bovenstaand kader). In de eerste twee opleidingsjaren is een onderdeel zelfsturing en actieonderzoek opgenomen waarin de studenten leren het eigen leerproces aan te pakken en vorm te geven en waarin onderzoeksvaardigheden worden verworven. In het gesprek met o.a. docenten bewegingsrecreatie wordt de opbouw verder geïllustreerd. Ze geven aan hoe in een tweede opleidingsjaar meer keuzes komen voor de student (opties indoor fitness en outdoor sporten) en hoe in een derde jaar meer specialisaties mogelijk worden. In een matrix met op de X-as de opleidingsonderdelen van de drie opleidingsjaren en op de Y-as de basiscompetenties, is aangegeven hoe de competenties doorheen het curriculum worden opgebouwd. Voor ieder competentiegeheel (algemene vorming en vaardigheden; specifieke pedagogisch-didactische vorming en vaardigheden; specifieke vakinhoudelijke en didactische kennis en vaardigheden; praktijk) wordt aangegeven hoe het in omvang evolueert over de drie opleidingsjaren en wordt toegelicht hoe de groeilijnen zijn opgevat. Concretisering in opleidingsonderdelen gebeurt in ECTS-fiches die overigens worden omgezet naar studiewijzers


voor de studenten. De opleidingsverantwoordelijken geven aan dat de opleidingen voor zichzelf de oefening hebben gemaakt om voor alle basiscompetenties indicatoren te ontwikkelen voor de drie niveaus. Men wil echter niet vervallen in te ver doorgedreven opsplitsing in deelvaardigheden (afvinklijstjes). De logica achter de aangeboden keuzeopleidingsonderdelen in Turnhout en Vorselaar is voor de commissieleden niet geheel duidelijk. De argumenten van de docenten verwijzen naar verruiming, verdieping en persoonlijkheidsontwikkeling. Ze geven aan dat de studenten een keuzevak buiten het eigen aanbod van het departement kunnen kiezen. Uit documenten in het kwaliteitshandboek blijkt dat er inspanning wordt geleverd om onderwijsinnovatie te ondersteunen door een gestructureerd professionaliseringsbeleid, met aandacht voor uitwisseling van knowhow, jaarlijkse professionaliseringsplannen en opvolging via functionering- en evaluatiegesprekken. Voor curriculumherziening zijn de nodige structuren voorzien. Blijkens de actieplannen van beide departementen is het werkveld in Vorselaar goed betrokken en wordt erover gewaakt dat zo te houden of te optimaliseren, en in Turnhout doet men d.m.v. een stageoverlegplatform en het oprichten van een resonansgroep gerichte inspanningen om het werkveld in te schakelen. De commissie kan met vrij grote zekerheid stellen dat, hoewel het concept in individuele opleidingsonderdelen nog verder kan geconcretiseerd worden, algemeen de inhoud van het programma is afgestemd op het bereiken van de geformuleerde eindkwalificaties.

Aanbevelingen ter verbetering: /

Facet 2.2

Eisen professionele en academische gerichtheid van het programma


Facet 2.3

Samenhang van het programma


Facet 2.4

Studieomvang

OK

Facet 2.5

Studielast

Oordeel van de commissie (2007): voldoende


Facet 2.6

Afstemming tussen vormgeving en inhoud

Beoordelingscriteria: Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Zoals eerder aangegeven waardeert de commissie het didactisch concept van de opleiding: het is goed overdacht, wordt gekleurd door de specifieke contexten van de opleidingen in Vorselaar en Turnhout en is afgestemd op de doelstellingen. De commissie had voorafgaand aan het bezoek vragen over de didactische werkvormen en de aansturing daarvan. Het zelfevaluatierapport vermeldt een mix van didactische werkvormen. De toegevoegde voorbeelden vond de commissie bijzonder interessant. Er werd echter weinig geschreven over het beleid met betrekking tot didactische werkvormen. De zin „Logischerwijze zijn er in het eerst opleidingsjaar meer docentgestuurde werkvormen en vinden we in het derde jaar de meer open, zelfgestuurde werkvormen.‟ wekte bij de commissie de indruk dat de verdeling van werkvormen over de drie jaren eerder een kwestie van bijgestuurd toeval was dan wel het resultaat van aansturing op basis van de structuur van het opleidingscurriculum. Tijdens de gesprekken werd duidelijk gemaakt dat het aantal contacturen over de drie opleidingsjaren progressief afneemt om ruimte te bieden voor opdrachten die meer zelfsturing vereisen. De docenten geven doorgaans les in de drie opleidingsjaren en dragen een belangrijke verantwoordelijkheid voor de didactische opbouw. De opleidingsverantwoordelijken wensen de docenten voldoende autonomie te laten. Die keuze wordt bewust gemaakt. De commissie waardeert de aanpak waarin voortdurend de moeilijke evenwichtsoefening wordt gemaakt tussen enerzijds ruimte voor autonomie en initiatief en anderzijds inspiratie en stimulans via communicatie en overleg. In domeingebonden werkgroepen werkt men opleidingsspecifieke leerlijnen verder uit. De overlegstructuren zorgen ervoor dat docenten behoorlijk intensief de concretisering van vorm en inhoud van het opleidingsconcept bespreken. Deze overlegactiviteiten behoren tot hun takenpakket. Docenten geven aan dat het herdenken van het stageconcept een belangrijke impuls heeft gegeven aan het competentiegericht denken van de teamleden. Ze ervaren in vergelijking met voorheen een belangrijk verschil in de uitwerking van de begeleiding en de opvolging van de stages. Op basis van de gesprekken besluit de commissie dat er weloverwogen bottom-up wordt gewerkt aan de concretisering van het didactisch concept en dat dit het draagvlak kan verstevigen. Uit verificatie in cursusmateriaal en examenopgaven blijkt dat voor vele maar nog niet voor alle opleidingsonderdelen de omslag is gemaakt. De opleidingsverantwoordelijken zijn zich hiervan goed bewust en creëren mogelijkheden om docenten te laten leren van elkaar en van formele professionaliseringsactiviteiten. De studiebegeleiding is geïntegreerd in de opleidingsonderdelen (begeleiding bij verwerven en verwerken door de docent), in het programma (opleidingsondereel „Zelfsturing en actieonderzoek‟; onthaaldagen, xamenbespreking) en buiten het programma als extra ondersteuning.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt aan om de implementatie van de didactische concepten te blijven ondersteunen.


Facet 2.7

Beoordeling en toetsing


Facet 2.8

Masterproef

Niet van toepassing voor een professionele bachelor.

Facet 2.9

Toelatingsvoorwaarden


Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende

Op basis van de oordelen over: facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: facet 2.2, eisen academische gerichtheid van het programma: facet 2.3, samenhang van het programma: facet 2.4, studieomvang: facet 2.5, studielast: facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud: facet 2.7, beoordeling en toetsing: facet 2.8, masterproef: facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:

goed Turnhout: voldoende (2007) Vorselaar: goed (2007) Turnhout: voldoende (2007) Vorselaar: goed (2007) OK (2007) voldoende (2007) voldoende voldoende (2007) Turnhout: voldoende (2007) Vorselaar: goed (2007) voldoende (2007)



Onderwerp 3

Inzet van het personeel

Facet 3.1

Kwaliteit van het personeel


Facet 3.2

Eisen professionele gerichtheid


Facet 3.3

Kwantiteit personeel


Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende

Op basis van de oordelen over: facet 3.1, kwaliteit van het personeel: facet 3.2, eisen professionele gerichtheid: facet 3.3, kwantiteit personeel:

Turnhout: voldoende (2007) Vorselaar: goed (2007) goed (2007) voldoende (2007)



Onderwerp 4

Voorzieningen

Facet 4.1

Materiële voorzieningen

Beoordelingscriterium: De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De infrastructuur in Vorselaar is prima. Dat werd reeds vastgesteld bij het vorig visitatiebezoek. De huidige infrastructuur in Turnhout verplicht de opleiding (vooral lichamelijke opvoeding en bewegingsrecreatie) om uit te wijken naar verschillende locaties. De bereikbaarheid van de gebouwen, het mobiliteitsbeleid en de toegankelijkheid zijn in orde. Het beleid inzake materiële voorzieningen (financieel, preventie en gezondheid, milieu- en duurzaamheidsaspecten) is goed omschreven. De ruimtes en diensten voor studenten en docenten voldoen. In Vorselaar is een draadloos netwerk volledig beschikbaar, in Turnhout is dit gedeeltelijk het geval. Intussen – vanaf 2008 – zijn echter op een nieuwe locatie (de voormalige Blaironkazerne) de bouwwerken gestart en in september 2010 zou een nieuwe campus operationeel zijn. De visitatiecommissie bezocht de campus in opbouw en nam kennis van de mogelijkheden van en de filosofie achter de nieuwe infrastructuur. De materiële voorzieningen in campus Turnhout zullen sterk verbeteren met de in gebruik name van de campus Blairon. De kwaliteit en de efficiëntie in het realiseren van het programma zullen sterk toenemen. Het departement heeft grote investeringen gedaan in materiële voorzieningen. Deze investeringen sluiten aan bij het actieplan voor onderwijsvernieuwing en resulteerden in een gebouw dat doeltreffend gebruikt kan worden door de studenten en de lectoren. De nieuwe campus biedt een eigentijdse infrastructuur en is volgens een duidelijk concept gebouwd. Hij zal kwalitatief en kwantitatief geschikt zijn om de doelstellingen van eigentijds en competentiegericht onderwijs in de lerarenopleiding te realiseren. Er is oog voor veiligheid, toegankelijheid, gebruiksvriendelijkheid en zorgvuldig beheer en onderhoud. Studenten en personeel zullen beschikken over ruime en goed geaccommodeerde klaslokalen, vaklokalen, vergaderlokalen, twee auditoria,, studie- en werklokalen, een agora, een cafetaria voor studenten en docenten, een onderwijswerkplaats, een grote polyvalente ruimte voor Project Kunstvakken en een polyvalente sportzaal. Die laatste zal het paradepaardje zijn van de lerarenopleiding voor lichamelijke opvoeding en bewegingsrecreatie. De sportzaal is zo geconcipieerd dat ze half verzonken in de grond is gebouwd maar toch zichtbaar vanuit de agora. In alle lokalen kunnen de docenten in flexibele opstellingen werken en gebruik maken van een brede waaier aan audiovisuele apparatuur. Op de bovenste verdieping is de mediatheek is geïntegreerd in de onderwijswerkplaats en het is de bedoeling een actuele, overzichtelijke collectie ter beschikking te stellen naast audiovisueel materiaal en toestellen. De uitrusting van de onderwijswerkplaats is een voorbeeld van een goed doordacht concept dat de commissie sterk waardeert. De betrokkenheid van de studenten en de lectoren bij de voorstudie getuigt van een participatief beleid. De voorzieningen voor ICT stimuleren de integratie ervan in de opleiding en de uitvoering van het programma.



Facet 4.2

Studiebegeleiding


Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende

Op basis van de oordelen over: facet 4.1, materiële voorzieningen: facet 4.2, studiebegeleiding:

goed voldoende (2007)



Onderwerp 5

Interne kwaliteitszorg

Facet 5.1

Evaluatie resultaten

Beoordelingscriterium: De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Er werd grondig geïnvesteerd in het uitwerken van een kwaliteitshandboek. Dit resulteerde in een volledig en functioneel document dat bovendien erg gebruiksvriendelijk werd opgesteld. De betrokkenheid vanuit beide campussen is voorbeeldig. Verder bestaat er een overkoepelend beleidsplan van waaruit campusgebonden operationele jaaractieplannen worden opgesteld. Ook deze documenten kunnen beschouwd worden als belangrijke ankerpunten in het kwaliteitsbeleid van de lerarenopleiding secundair onderwijs. De plan- en uitvoeringsfase werden op een gedetailleerde manier uitgeschreven. Op deze manier wordt ook bewaakt dat alle acties aansluiten bij eenzelfde globaal strategisch plan. Sinds dit jaar werd ook werk gemaakt van de check-fase. In vergelijking met de vorige visitatie werd toch een belangrijke weg afgelegd. Zo werd bijvoorbeeld een beroep gedaan op een deskundige om het meten van de studietijd op een meer betrouwbare manier te laten verlopen. Er is een concreet meetplan; er zijn tools; resultaten worden gerapporteerd in meetrapporten; er zijn organen om de meetresultaten te bespreken en de data leiden tot concrete actieplannen met verbetermaatregelen. Alle stakeholders zijn betrokken in het overleg. Het werken met resonantiegroepen om inbreng vanuit het werkveld mogelijk te maken is een zinvol initiatief. Vanuit een brede betrokkenheid worden de elementen uit het jaaractieplan geëvalueerd en eventueel gekoppeld aan vervolg- of bijsturingtrajecten. De kwaliteitscoördinatoren zijn er zich van bewust dat verder moet gewerkt worden aan het efficiënt verwerken van de verzamelde gegevens en het uitwerken van de verbetertrajecten. Ook de omvang en de frequentie (jaarlijks) van de gegevensverzameling dient nog geëvalueerd en mogelijk bijgestuurd te worden.


Facet 5.2

Maatregelen tot verbetering

Beoordelingscriterium: De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen.

Oordeel van de visitatiecommissie: goed De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De KHK heeft grondig werk gemaakt van de aanbevelingen die in het vorige visitatierapport waren opgenomen. Dit blijkt niet alleen uit de operationele jaaractieplannen (voor elke campus) waarin op een systematische manier alle werkpunten vertaald werden naar grondig uitgeschreven acties, maar ook uit de resultaten die dit opleverde.


Het beleidsvoerend vermogen is verstevigd en de betrokkenheid van het personeel werd hierdoor meer gestroomlijnd naar een gezamenlijke doelgerichtheid. De verdere implementatie van dit stevig beleid wordt bewaakt en opgevolgd via de structuren waarin gewerkt wordt aan het vertalen van de beleidslijnen tot op het niveau van het kernproces. De samenwerking tussen de beide campussen is sterk toegenomen en zal in de toekomst nog verder vorm krijgen. Voorbeelden van maatregelen ter verbetering die de commissie tijdens haar bezoek kon vaststellen zijn opgenomen onder het desbetreffend facet. De commissie is onder de indruk van het geleverde werk op een relatief korte tijd.


Facet 5.3

Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld

Beoordelingscriterium: Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Uit de gesprekken is gebleken dat er een groot draagvlak en een sterke betrokkenheid is vanwege de medewerkers. Ook de studenten kunnen terecht in overlegorganen om tekorten in de opleiding te melden en inbreng te hebben in de kwaliteitsverbetering. Een studentencoach begeleidt het proces van studenteninspraak in het betreffende departement en bewaakt de continuïteit van de werking van de studentenraad. Studenten worden regelmatig bevraagd. Om de twee jaar neemt de hogeschool een instroomenquête af bij de eerstejaars studenten. De studentenbegeleiding toetst haar werking met behulp van een vierjaarlijkse enquête. De gevisiteerde lerarenopleiding bevraagt jaarlijks de laatstejaarsstudenten over de mate waarin de opleiding erin slaagt de vooropgestelde basiscompetenties te realiseren. De resultaten van deze metingen werden gebruikt om het curriculum verder uit te werken. Nieuwe opleidingsonderdelen worden bevraagd gedurende drie opeenvolgende jaren. Tevens maakt de opleiding gebruik van – verbeterde – studietijdmetingen. Tijdens een gespreksavond voor oud-studenten, die sinds 2007-‟08 jaarlijks wordt georganiseerd, peilt de opleiding naar de tevredenheid over de gevolgde opleiding. Overleg met het werkveld gebeurt geregeld via resonantiegroepen. Dit gebeurt door beide departementen.



Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende

Op basis van de oordelen over: facet 5.1, evaluatie resultaten: facet 5.2, maatregelen tot verbetering: facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:

goed goed goed


Onderwerp 6

Resultaten

Facet 6.1

Gerealiseerd niveau


Facet 6.2

Onderwijsrendement


Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende

Op basis van de oordelen over: facet 6.1, gerealiseerd niveau: facet 6.2, onderwijsrendement:

Turnhout: voldoende (2007) Vorselaar: goed (2007) voldoende (2007)



Globaal oordeel De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen: -

het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de betrokkenen, de documenten ter inzage tijdens het bezoek, de opgevraagde documenten, de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.

Op basis van de oordelen over: onderwerp 1, niveau en oriëntatie: onderwerp 2, programma: onderwerp 3, personeel: onderwerp 4, voorzieningen: onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: onderwerp 6, resultaten:

voldoende voldoende voldoende (2007) voldoende voldoende voldoende (2007)

is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.


Overzichtstabel van de oordelen score facet Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding Facet 1.1: Niveau en oriëntatie Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen Onderwerp 2: Programma

voldoende Turnhout: voldoende Vorselaar: goed goed voldoende

Facet 2.1: Facet 2.2:

Relatie doelstelling en inhoud Eisen academische gerichtheid

Facet 2.3:

Samenhang

Facet 2.4:

Studieomvang

goed Turnhout: voldoende Vorselaar: goed Turnhout: voldoende Vorselaar: goed OK

Facet 2.5 Facet 2.6:

Studietijd Afstemming vormgeving en inhoud

voldoende voldoende

Facet 2.7:


Facet 2.8:

Masterproef

Turnhout: voldoende Vorselaar: goed n.v.t.

Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden Onderwerp 3: Inzet van personeel

voldoende voldoende

Facet 3.1:

Kwaliteit personeel

Turnhout: voldoende Vorselaar: goed


Eisen academische gerichtheid Kwantiteit personeel

voldoende voldoende

Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1: Materiële voorzieningen Facet 4.2: Studiebegeleiding Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg

voldoende goed voldoende voldoende


Evaluatie resultaten Maatregelen tot verbetering

goed goed

Facet 5.3:


goed

Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1: Gerealiseerd niveau Facet 6.2:

Onderwijsrendement

De oordelen zijn van toepassing voor: KHK Katholieke Hogeschool Kempen bachelor in het Onderwijs: secundair onderwijs: afdeling Turnhout afdeling Vorselaar


score onderwerp

voldoende Turnhout: voldoende Vorselaar: goed voldoende

deel 2

hervisitaties van de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogeschool West-Vlaanderen

| 37

38 | hervisitatie Onderwijs: secundair onderwijs

Hoofdstuk 1 De onderwijshervisitaties Onderwijs: secundair onderwijs aan de Artesis Hogeschool Antwerpen en aan de Hogeschool West-Vlaanderen 1.1

inleiding

In dit rapport brengt de visitatiecommissie (hierna commissie) verslag uit van haar bevindingen over de onderwijskwaliteit van de professionele bachelor in het Onderwijs: secundair onderwijs die zij aan de Artesis Hogeschool te Antwerpen op 24, 25 en 26 maart 2010 en aan de Hogeschool West-Vlaanderen te Brugge op 29, 30 en 31 maart 2010 in opdracht van de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) hebben onderzocht. Deze visitatie is een gevolg van de beslissing van de NVAO met betrekking tot de accreditatieaanvragen van de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogeschool West-Vlaanderen op basis van het visitatierapport Onderwijs: secundair onderwijs van 19 december 2007. De NVAO vroeg in haar besluit van 23 april 2009 om een nieuwe visitatie van de opleiding Bachelor in het secundair onderwijs te laten uitvoeren conform onderstaande procedure: De nieuwe visitatie zal gericht dienen te zijn op een externe beoordeling van alle onderwerpen resp. facetten uit het accreditatiekader. De nieuwe visitatie dient bij voorkeur uitgevoerd door een commissie waarin minimaal drie van de leden van de oorspronkelijke visitatiecommissie zitting nemen. De VLHORA wordt aangezocht om als evaluatieorgaan op te treden. De beoordeling zal overeenkomstig de criteria van het VLHORA-protocol – conform het accreditatiekader – moeten worden uitgevoerd. De inhoudelijke toetsingsaspecten van het visitatieprotocol blijven derhalve van kracht. De nieuwe externe gepubliceerde beoordeling dient uiterlijk 31/12/2010 bij NVAO te worden afgeleverd.

1.2

de betrokken opleidingen

De opleiding Onderwijs: secundair onderwijs wordt door 16 hogescholen aangeboden waarvan 2 instellingen gehervisiteerd worden. De visitatiecommissie bezocht op: -

24, 25 en 26 maart 2010 29, 30 en 31 maart 2010

1.3

Artesis Hogeschool Antwerpen Hogeschool West-Vlaanderen

de visitatiecommissie

1.3.1

samenstelling

De commissie werd samengesteld conform de procedure van de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR|VLHORA, Brussel, september 2008. Meer in het bijzonder werden de richtlijnen van de Erkenningscommissie Hoger 1 Onderwijs met betrekking tot de onafhankelijkheid van de commissieleden opgevolgd. De commissies werden samengesteld door het bestuursorgaan van de VLHORA in zijn vergaderingen van 5 oktober 2009 (Artesis Hogeschool Antwerpen) en van 13 november 2009 (Hogeschool West-Vlaanderen).

1

De richtlijnen met betrekking tot de onafhankelijkheid van de visitatieleden zijn opgenomen in het “besluit van de Erkenningscommisie Hoger Onderwijs tot vaststelling van criteria voor bekrachtiging van de samenstelling van visitatiecommissies voorgesteld door de VLIR en de VLHORA van 20 oktober 2004”, dat geldt voor de beslissingen tot samenstelling van visitatiecommissies getroffen vanaf 31 december 2004.

hervisitatie Onderwijs: secundair onderwijs | 39

De commissie die de Artesis Hogeschool Antwerpen bezocht heeft: Voorzitter en domeindeskundige: Onderwijsdeskundige: Domeindeskundige: Domeindeskundige:

Kristien Arnouts Jos Willems Maggy Nelissen Jan Vermeylen

De commissie die de Hogeschool West-Vlaanderen bezocht heeft: Voorzitter en domeindeskundige: Onderwijsdeskundige: Domeindeskundige: Domeindeskundige:

Valere Schodts Geert Kelchtermans Kees Freriks Rita Rymenans

Voor een kort curriculum vitae van de commissieleden, zie bijlage 1.

Vanuit de VLHORA werden een projectbegeleider en een secretaris aangesteld. Voor de visitatie van de opleiding Onderwijs: secundair onderwijs waren dit: Projectbegeleider:

Filip Lammens

Secretaris: Artesis Hogeschool Antwerpen Hogeschool West-Vlaanderen

1.3.2

Klara De Wilde Filip Lammens

taakomschrijving

De commissie geeft op basis van het zelfevaluatierapport van de opleiding en de gesprekken ter plaatse: een oordeel over de onderwerpen en facetten uit het accreditatiekader van de NVAO; een integraal oordeel over de opleiding; suggesties om waar mogelijk te komen tot kwaliteitsverbetering.

1.3.3

werkwijze

De visitatie van de opleiding Onderwijs: secundair onderwijs aan de hogescholen gebeurde conform de werkwijze zoals die is vastgelegd in de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR|VLHORA, september 2008. Voor de beschrijving van de werkwijze van de visitatiecommissie worden vier fasen onderscheiden. -

fase 1, de installatie van de commissie; fase 2, de voorbereiding; fase 3, het visitatiebezoek; fase 4, de schriftelijke rapportering.


Fase 1

De installatie van de visitatiecommissie

Op 9 oktober 2009 (Artesis Hogeschool Antwerpen) en 30 oktober 2009 (Hogeschool West-Vlaanderen) werden de visitatiecommissies officieel geïnstalleerd. De installatievergadering stond in het kader van de toelichting van de opdracht van de NVAO om een aanvullende visitatie uit te voeren conform de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR|VLHORA, Brussel, september 2008. Daarnaast worden een aantal praktische afspraken gemaakt, onder meer met betrekking tot het bezoekschema, de bezoekdagen en de te lezen eindwerken en/of stageverslagen.

Fase 2

De voorbereiding

De commissie stelt een domeinspecifiek referentiekader voor de opleiding op en bezorgt dit aan de opleidingen. Elk commissielid bestudeert het zelfevaluatierapport en de bijlagen, de geselecteerde eindwerken en legt zijn/haar vragen, voorlopig oordeel en argumenten vast in een checklist, waarvan de secretaris een synthese maakt. De synthese wordt door de commissieleden uitvoerig besproken en beargumenteerd. Op basis van de bespreking en de door de commissieleden opgestuurde vragenlijsten, inventariseert de secretaris kernpunten en prioriteiten voor de gesprekken en het materialenonderzoek bij de visitatie.

Fase 3

Het visitatiebezoek

De VLHORA heeft een bezoekschema aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding. Het bezoekschema wordt opgenomen als bijlage 3. Tijdens de visitatie spreekt de commissie met een representatieve vertegenwoordiging van alle belanghebbenden van de opleiding, bestudeert ze bijkomend informatiemateriaal en bezoekt ze de instelling met het oog op de beoordeling van de accommodaties en de voorzieningen voor de studenten. De commissie maakt bij de verdere bevraging gebruik van de synthese van de checklist en de vragenlijsten. Binnen het bezoekprogramma worden een aantal overlegmomenten voor de commissieleden voorzien om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve oordelen. Op het einde van het visitatiebezoek geeft de voorzitter een korte mondelinge rapportering van de ervaringen en bevindingen van de commissie, zonder expliciete en inhoudelijk waarderende oordelen uit te spreken.

hervisitatie Onderwijs: secundair onderwijs | 41

Fase 4

De schriftelijke rapportering

De secretaris stelt een ontwerp van opleidingsrapport op, in samenspraak met de voorzitter en de commissieleden en op basis van het zelfevaluatierapport, de checklisten en de motiveringen. Het ontwerprapport geeft per onderwerp en per facet het oordeel en de motivering van de commissie weer. Bij een aanvullende visitatie brengt de commissie enkel verslag uit van de oordelen betreffende de onderwerpen en facetten waarover de NVAO een aanvullende visitatie vraagt. Waar wenselijk en/of noodzakelijk formuleert de commissie aandachtspunten en eventuele aanbevelingen voor verbetering. Het ontwerp van opleidingsrapport wordt aan de opleiding gezonden voor een reactie. De reactie van de opleiding op het ontwerp opleidingsrapport wordt door de commissie in een slotvergadering besproken. Het definitieve opleidingsrapport en de bijlagen worden samengebracht in het aanvullende visitatierapport van de professioneel gerichte bacheloropleiding Onderwijs: secundair onderwijs.

1.3.4

oordeelsvorming

De commissie legt in een eerste fase een oordeel per facet vast. Daarna legt de commissie een oordeel per onderwerp vast op basis van de oordelen van de facetten die van het onderwerp deel uitmaken. Bij een aanvullende visitatie wordt een onderwerp enkel beoordeeld indien de onderliggende facetten voorwerp zijn van de aanvullende visitatie. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een overzicht gegeven van de oordelen per facet. In geval van een compensatie van facetten, wordt het oordeel op onderwerpniveau gevolgd door een motivering en aangevuld met de weging die de commissie hanteerde in de oordeelsvorming op onderwerpniveau. In de overige gevallen wordt voor de motivering van het oordeel op onderwerpniveau verwezen naar de argumentatie bij de facetten. De oordelen per facet en per onderwerp hebben betrekking op alle locaties, afstudeerrichtingen en varianten. Daar waar er een onderscheid in het oordeel per afstudeerrichting en/of locatie en/of variant nodig is, wordt dit aangegeven in het rapport. De commissie houdt in haar beoordeling rekening met accenten die de opleiding eventueel zelf legt, met het domeinspecifieke referentiekader en met de benchmarking ten opzichte van de gelijkaardige opleidingen in andere instellingen van hoger onderwijs. Alle oordelen en wegingen volgen de beslisregels zoals geformuleerd in de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR|VLHORA, september 2008. Op het niveau van de facetten volgen de oordelen een vierpuntenschaal: “onvoldoende”, “voldoende”, “goed” en “excellent”. Op het niveau van de onderwerpen en op het niveau van de opleiding in haar geheel geeft de commissie een antwoord op de vraag of er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn. Hierbij kan het oordeel “voldoende” of “onvoldoende” luiden.


Hoofdstuk 2 Het domeinspecifieke referentiekader Onderwijs: secundair onderwijs 2.1

inleiding

Voor iedere (groep van) opleiding(en) wordt een domeinspecifiek referentiekader ontwikkeld dat door de commissie gebruikt wordt bij de beoordeling van opleidingen. De visitatiecommissie is verantwoordelijk voor de 5 opmaak van het domeinspecifiek referentiekader. De VLHORA als evaluatieorgaan geeft de procedure aan voor de opstelling ervan. Het referentiekader is niet bedoeld om een ideale opleiding te schetsen. Respect voor de eigenheid van een opleiding en voor de diversiteit binnen eenzelfde opleiding over de instellingen heen, veronderstelt immers dat in de eerste plaats wordt nagegaan of elke opleiding erin slaagt haar eigen doelstellingen te realiseren en dit zowel inhoudelijk als procesmatig. Dit belet niet dat wordt nagegaan of elke opleiding aan een aantal minimumeisen voldoet, die aan de betreffende opleiding worden gesteld vanuit het vakgebied en/of de relevante beroepspraktijk.

2.2


2.2.1

gehanteerde input

Referentiekaders van de opleidingen Op associatieniveau: Associatie Universiteit Gent. Op hogeschoolniveau: Arteveldehogeschool. Erasmushogeschool Brussel. Europese Hogeschool Brussel. Groep T-Leuven Hogeschool. Hogeschool Antwerpen. Hogeschool Gent. Hogeschool West-Vlaanderen. Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen. Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende. Katholieke Hogeschool Kempen. Katholieke Hogeschool Leuven. Katholieke Hogeschool Limburg. Katholieke Hogeschool Mechelen. Katholieke Hogeschool Sint-Lieven. Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen. Plantijn-Hogeschool van de Provincie Antwerpen. Provinciale Hogeschool Limburg. XIOS Hogeschool Limburg.

5

De procedure voor het opstellen van het domeinspecifiek referentiekader is beschikbaar op de website van de VLHORA www.vlhora.be onder de rubriek visitatie & accreditatie.

domeinspecifiek referentiekader | 43

Wettelijke bronnen -

Besluit van de Vlaamse regering betreffende de beroepsprofielen van de leraren (29 september 1998). Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998).

Brondocumenten onderschreven door het werkveld -

Eindtermen secundair onderwijs (in ontwikkeling voor ASO). Beroepsprofielen TSO/BSO - Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen. Evaluatie van de lerarenopleiding 2000-2001 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Onderwijs. Voorontwerp van decreet betreffende lerarenopleiding in Vlaanderen en Memorie van Toelichting – versie 9 januari 2006. Bekwaamheidseisen lerarenopleiding Nederland Voortgezet Onderwijs - Beroepsonderwijs en Volwasseneducatie. Europese Commissie (2004). Common European principles for Teacher Competences and Qualifications. Brussel, Europese Commisie).

2.2.2


De decretale regelgeving rondom de basiscompetenties van de lerarenopleiding secundair onderwijs is de laatste jaren regelmatig ter discussie gesteld. In september 1998 werd het Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren goedgekeurd. In 2000-2001 liet de toenmalige minister bevoegd voor Onderwijs een evaluatie van de lerarenopleiding uitvoeren, ook omtrent de basiscompetenties. De besprekingen leidden tot een ontwerp van besluit. In dit ontwerpbesluit werden de volgende competenties toegevoegd: taalvaardigheid, gelijke kansen, ICT en participatie. Dit ontwerpbesluit kreeg echter een negatief advies van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR), werd niet ter definitieve goedkeuring voorgelegd aan de Vlaamse regering maar wel gecommuniceerd naar de departementen lerarenopleiding met de toelichting dat dit als een geactualiseerde leidraad kon worden gebruikt. Ondertussen is een voorontwerp van decreet betreffende de lerarenopleiding beschikbaar, versie 9 januari 2006. In dit voorontwerp van decreet en in de memorie van toelichting wordt uitdrukkelijk gewezen op de noodzaak van aanpassing van de basiscompetenties aan een aantal actuele verzuchtingen. Recente ontwikkelingen in de samenleving, die de aard van het onderwijs en dus ook de professionaliteit van de leraar beïnvloeden, moeten ook in de lerarenopleiding aanwezig zijn. Zo is de taalvaardigheid van leraren van fundamenteel belang omdat zij het zijn die de aankomende generaties moeten vormen in het correct en hoogstaand gebruik van algemeen Nederlands. Ook de meertaligheid en de specifieke eisen van het onderwijs in een grootstedelijke context moeten zichtbaar worden in basiscompetenties en curricula. De curricula zullen ook meer aandacht moeten geven aan zorg, interculturaliteit en een confrontatie van de student met meer diverse onderwijscontexten (bijvoorbeeld niet alleen stage in ASO-scholen , maar ook in TSO- en BSO-scholen). Ook de VLOR en de VLHORA wijzen in hun advies op de belangrijke rol van competenties op het vlak van leerzorg, van communicatie met ouders, respect voor een cultuur van participatie, voeling hebben met de brede maatschappelijke omgeving, omgaan met diversiteit en keuzebegeleiding. Aangezien momenteel het besluit van 29 september 1998 nog steeds van kracht is, heeft de commissie bij de bepaling van de gemeenschappelijke domeinspecifieke competenties zich laten leiden door dit besluit.

44 | domeinspecifiek referentiekader

Gemeenschappelijke domeinspecifieke competenties

6

Functioneel geheel 1: De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen: Vaardigheid 1.1: De beginsituatie van de leerlingen en de leergroep achterhalen. Vaardigheid 1.2: Doelstellingen kiezen en formuleren. Vaardigheid 1.3: De leerinhouden selecteren. Vaardigheid 1.4: De leerinhouden structureren en vertalen in opdrachten. Vaardigheid 1.5: Een aangepaste methodische aanpak en groeperingvormen bepalen. Vaardigheid 1.6: In teamverband leermiddelen kiezen en aanpassen. Vaardigheid 1.7: Realiseren van een adequate leeromgeving. Vaardigheid 1.8: Observatie/evaluatie voorbereiden. Vaardigheid 1.9: Observeren/proces en product evalueren. Vaardigheid 1.10: De heterogeniteit van de B-groep in kaart brengen met behulp van de CLB‟s. Vaardigheid 1.11: Diverse programmalijnen kunnen aanbieden voor overgang naar de A-groep en voor vormen van voorbereiding op een beroepskwalificatie. Vaardigheid 1.12: Opzetten van leer- en ontwikkelingsprocessen vanuit een vakoverschrijdende invalshoek. Vaardigheid 1.13: Evalueren met het oog op integratie in het arbeidsproces. Vaardigheid 1.14: Leerlingen begeleiden bij het realiseren van de geïntegreerde proef. Vaardigheid 1.15: Leerling-stagiairs begeleiden. Vaardigheid 1.16: Adequaat omgaan met de heterogeniteit van de leerlingenpopulatie in het BSO. Functioneel geheel 2: De leraar als opvoeder: Vaardigheid 2.1: In overleg een positief leefklimaat creëren voor de leerlingen in klasverband en op school. Vaardigheid 2.2: De emancipatie van de leerlingen bevorderen. Vaardigheid 2.3: Door attitudevorming leerlingen op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie voorbereiden. Vaardigheid 2.4: Actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context. Vaardigheid 2.5: Adequaat omgaan met leerlingen in sociaal-emotionele probleemsituaties en met leerlingen met gedragsmoeilijkheden. Vaardigheid 2.6: Het fysiek welzijn van de leerlingen bevorderen. Vaardigheid 2.7: Omgaan met meerderjarige leerlingen. Functioneel geheel 3: De leraar als inhoudelijk expert: Vaardigheid 3.1: Basiskennis beheersen en recente evoluties i.v.m. domeinspecifieke kennis en vaardigheden opvolgen. Vaardigheid 3.2: De verworven domeinspecifieke kennis en vaardigheden aanwenden. Vaardigheid 3.3: Het eigen vormingsaanbod situeren en integreren in het geheel van het onderwijsaanbod en de structuur van het onderwijs. Functioneel geheel 4: De leraar als organisator: Vaardigheid 4.1: Een gestructureerd werkklimaat bevorderen. Vaardigheid 4.2: Een soepel en efficiënt les- en dagverloop creëren, passend in een tijdsplanning. Vaardigheid 4.3: Op correcte wijze administratieve taken uitvoeren. Vaardigheid 4.4: Een stimulerende, veilige en werkbare klasruimte creëren, rekening houdend met de veiligheid van de leerlingen.

6

Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998) – leraar secundair onderwijs groep1


Functioneel geheel 5: De leraar als innovator – de leraar als ondezoeker: Vaardigheid 5.1: Vernieuwende elementen aanwenden en aanbrengen. Vaardigheid 5.2: Kennisnemen van toegankelijke resultaten van onderwijsonderzoek rond de eigen praktijk. Vaardigheid 5.3: Het eigen functioneren bevragen en bijsturen. 7

Functioneel geheel 6: De leraar als partner van de ouders/verzorgers : Vaardigheid 6.1: Zich op de hoogte stellen en discreet omgaan met gegevens over de leerling. Vaardigheid 6.2: Aan ouders/verzorgers informatie en advies verschaffen over hun kind in de school. Vaardigheid 6.3: In overleg met het team de ouders/verzorgers informeren over het klas- en schoolgebeuren. Vaardigheid 6.4: Met ouders/verzorgers in dialoog treden over opvoeding en onderwijs. Functioneel geheel 7: De leraar als lid van een schoolteam: Vaardigheid 7.1: Participeren aan samenwerkingsstructuren. Vaardigheid 7.2: Binnen het team over een taakverdeling overleggen en deze naleven. Vaardigheid 7.3: De eigen pedagogische en didactische opdracht en aanpak in teamverband bespreekbaar maken. Vaardigheid 7.4: Zich documenteren over de eigen rechtszekerheid en die van de leerlingen. Functioneel geheel 8: De leraar als partner van externen: Vaardigheid 8.1: In overleg contacten leggen, communiceren en samenwerken met externe instanties die onderwijsbetrokken initiatieven aanbieden. Functioneel geheel 9: De leraar als lid van de onderwijsgemeenschap: Vaardigheid 9.1: Deelnemen aan het maatschappelijke debat over onderwijskundige thema‟s. Vaardigheid 9.2: Reflecteren over het beroep van leraar en de plaats ervan in de samenleving. Functioneel geheel 10: De leraar als cultuurparticipant: Vaardigheid 10.1: Actuele thema‟s en ontwikkelingen onderscheiden en kritisch benaderen, leesbare publicatie identificeren en kritisch met de informatie omgaan. Attitudes – Volgende attitudes gelden voor alle functionele gehelen: A1 beslissingsvermogen: durven een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan en er ook verantwoordelijkheid voor op nemen. A2 relationele gerichtheid: in zijn contacten met anderen kenmerken van echtheid, aanvaarding, empathie en respect tonen. A3 kritische ingesteldheid: bereid zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de wenselijkheid en haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren alvorens een stelling in te nemen. A4 leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen. A5 organisatievermogen: erop gericht zijn de taken zodanig te plannen, te coördineren en te delegeren, dat het beoogde doel op een efficiënte manier bereikt kan worden. A6 zin voor samenwerking: bereid zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken. A7 verantwoordelijkheidszin: zich verantwoordelijk voelen voor de school als geheel en zich engageren om een positieve ontwikkeling van de leerlingen te bevorderen. A8 creatieve gerichtheid: erop gericht zijn om uit diverse informatiebronnen ideeën te genereren en deze op een originele manier gestalte te geven in het ontwikkelingsaanbod. A9 flexibiliteit: bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden, onder meer middelen, doelen, personen en procedures. A10 gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie: In de mondelinge en schriftelijke communicatie met leerlingen, ouders, leden van het schoolteam en externen erop gericht zijn een adequaat en correct taalgebruik te hanteren en aandacht te hebben voor het belang van non-verbale communicatie.

7

Het begrip „verzorgers‟ duidt op de personen die ter vervanging van de ouders zorg dragen voor de leerling

46 | domeinspecifiek referentiekader

Opleidingsgebonden domeinspecifieke competenties Deze groep bevat de competenties die vermeld zijn in de input van de hogescho(o)len en/of associatie(s) en niet door de commissie zijn opgenomen in de eerste groep competenties (punt 2.1) met name de als relevant beschouwde gemeenschappelijke competenties. De leraar kan didactisch verantwoorde extra muros activiteiten op een efficiënte manier organiseren

2.2.3

trends en internationale ontwikkelingen

De Europese commissie wenst de inspanningen om op te voeden tot Europees burgerschap te optimaliseren. Een objectief is dan ook dat Europese samenwerking en mobiliteit een centrale component zouden worden in alle „basis‟ en „voortgezette opleidingen‟ voor leraren. Zowel nationaal als internationaal zal de onderwijsvisie sterker worden geïnspireerd door de waarden van zorgverbreding, inclusief onderwijs en gelijke kansen. Een accent komt daarom te liggen op het vormen van attitudes en vaardigheden die de leraar van de toekomst toerusten om optimaal tegemoet te komen aan het respecteren van diversiteit allerhande. Een goed begrip van factoren die sociale cohesie creëren en anderzijds factoren die sociale uitsluiting teweeg brengen, is daarvoor vereist. Mede als gevolg van de toegenomen autonomie van schoolbesturen, krijgen werkgevers een belangrijkere rol in het professionaliseringstraject van leraren en met name ook in de „basis‟ opleiding. Lerarenopleidingen zullen hun opleidingen sterker in partnerschap met scholen en andere stakeholders (bijv. industrie voor opleidingen leraren technische vakken) opzetten. De lerende van de toekomst moet ondersteund worden om optimaal gebruik te maken van de netwerken waarin informatie kan gevonden en opgebouwd worden. Het effectief gebruik kunnen maken van technologie is daartoe een middel toe. Leraren moeten hiermee voldoende vertrouwd te zijn. De opleiding Bachelor Onderwijs: Secundair Onderwijs (vroeger Initiële Lerarenopleiding Secundair Onderwijs) bereidt normaliter voor op een onderwijsambt in de eerste graad van het Secundair Onderwijs en/of het eerste jaar van de tweede graad. De wettelijke inzetbaarheid van deze Bachelor is echter veel ruimer. Sommige van deze gediplomeerden, zoals o.a. de Bachelor S.O. Lichamelijke Opvoeding, kunnen ook functioneren in het kleuter- en het lager onderwijs. Andere, zoals bijv. leraars praktijk in technische - , beroeps- en kunstrichtingen, hebben wettelijke bevoegdheid tot in de derde graad S.O. De verschillende leeftijdscategorieën vergen een aparte pedagogische aanpak. De recente ontwikkelingen in de samenleving zullen er toe leiden dat competenties op het vlak van leerzorg, van communicatie met ouders, van respect voor een cultuur van participatie, van voeling hebben met de brede maatschappelijke en internationale omgeving en van omgaan met diversiteit en keuzebegeleiding een steeds belangrijkere rol zullen krijgen.


48 | opleidingsrapport Artesis Hogeschool Antwerpen

Hoofdstuk 3 Artesis Hogeschool Antwerpen Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding Onderwijs: secundair onderwijs aan de Artesis Hogeschool Antwerpen De opleiding onderwijs: secundair onderwijs behoort tot het departement Bedrijfskunde, lerarenopleiding en sociale werk van de Artesis Hogeschool Antwerpen. De hogeschool biedt opleidingen aan in zeven departementen. Naast het reeds genoemde departement zijn dat de departementen Ontwerpwetenschappen; Koninklijke Academie van Schone Kunsten; Koninklijk Conservatorium; Gezondheidszorg; Industriële wetenschappen en technologie; Vertalers en tolken. De hogeschool heeft vier vestigingsplaatsen: Antwerpen, Lier, Mechelen en Turnhout. Sinds 2001 is de hogeschool toegetreden tot de Associatie van Universiteit en Hogescholen Antwerpen. De opleiding kent een lange geschiedenis. In Antwerpen werden de stedelijke opleidingen onderwijs samengebracht in de Antwerpse Stedelijke Hogeschool, die in 1995 samen met de Rijksnormaalschool van Lier, het Hoger Technisch Instituut van het Gemeenschapsonderwijs Deurne en het Stedelijk Instituut voor Technisch Onderwijs Mechelen werden ondergebracht in het departement Lerarenopleiding & culturele agogiek van de Hogeschool Antwerpen. In 2000 fuseerden de bestaande departementen Handelswetenschappen & bedrijfskunde, Lerarenopleiding & culturele agogiek en Sociale agogiek tot het huidige departement Bedrijfskunde, lerarenopleiding en sociaal werk. Binnen de opleiding secundair onderwijs worden de onderwijsvakken ingedeeld in vier grote keuzemogelijkheden: algemene vakken, lichamelijke opvoeding, muzikale opvoeding en technische vakken. De optie technische vakken wordt enkel aangeboden op de campus Lier. De andere keuzes worden enkel aangeboden in Antwerpen. De opleiding heeft in Antwerpen drie campussen: campus 't Zuid (algemene vakken), campus Brilschans (optie lichamelijke opvoeding) en campus Conservatorium (muzikale opvoeding). De optie 'muzikale opvoeding' werd voor het eerst ingericht in het academisch jaar 1999-2000. De oprichting van deze optie is het resultaat van een natuurlijke evolutie met name de toename aan belangrijkheid van de expressievakken in de opleidingen kleuter- en lager onderwijs en de strategische keuze om de vorming van de muziekleerkrachten voor het Deeltijds Kunstonderwijs onder te brengen bij het departement Lerarenopleiding. Met ingang van het academiejaar 2007-2008 werd het opleidingsprogramma grondig gewijzigd. Dit nieuwe curriculum (het garagemodel) werd stapsgewijs ingevoerd. Tijdens het academiejaar 2009-2010 werd de derde trajectschijf voor de eerste keer ingericht volgens het nieuwe programma. De opleiding telt in het academiejaar 2008-2009 535 studenten.

opleidingsrapport Artesis Hogeschool Antwerpen | 49

Onderwerp 1

Facet 1.1

Doelstellingen van de opleiding


Beoordelingscriteria: De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot: het beheersen van algemene competenties als denken redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren; het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken, oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de beroepspraktijk; het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. Het oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: In het zelfevaluatierapport stelt de opleiding dat ze afgestudeerden wil afleveren die in staat zijn om binnen een complexe, steeds veranderende maatschappij en onderwijswereld, een krachtige leeromgeving te creëren, aangepast aan de behoeften van elk kind, elke leerling. Hiervoor dient een student de nodige basiskennis te verwerven en voldoende inzicht in het ontwikkelingsproces van kinderen en het leerproces van de leerlingen te hebben, om – in combinatie met de nodige vaardigheden – leren voor elk kind en leerling boeiend, functioneel en uitdagend te maken. Deze drie facetten – kennis, vaardigheden en beroepsgebonden attitudes – wil de lerarenopleiding integreren in een competentiegerichte opleiding, waarbinnen het verwerven van de nodige basiskennis onontbeerlijk wordt geacht. Een doorgedreven samengaan van kennis, toepassing – waarbij het kennen uiteindelijk in functie staat van het kunnen – en ervaring in de dagelijkse (begeleide beroeps)praktijk versterkt de vooropgestelde competentiegerichtheid. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding haar doelstellingen heeft geconcretiseerd in een competentieprofiel. Als uitgangspunt werden de functionele gehelen genomen met de bijbehorende beroepshoudingen en de bijkomende competenties in verband met zorgbeleid en gelijke kansen en met het gebruik van ICT. Daarnaast vindt de commissie de decretale algemene en algemeen beroepsgerichte competenties van het structuurdecreet terug. De opleiding schuift nog vier opleidingsspecifieke competenties naar voor: taalcompetentie; diversiteitscompetentie; reflectiecompetentie; competentie participatief handelen. Uit de gesprekken blijkt dat deze toevoegingen bewust naar voor worden geschoven vanuit de grootstedelijke context waarbinnen de opleiding moet werken (heterogene instroom, anderstaligen…). De commissie is van mening dat de toegevoegde competenties het profiel van de opleiding sterk maken. Hierdoor zijn heel wat aspecten aanwezig die samen zorgen voor een brede invulling en benadering van de professionaliteit van een toekomstige leraar.


De commissie heeft de verschillende documenten met betrekking tot de competenties bekeken. De vele indelingen en opsommingen zoals de opleiding ze beschrijft in het ZER, vindt de commissie weinig geordend en zijn niet allemaal terug te vinden in de competentiematrix in de bijlagen. De structuur in de vele lijsten aan doelen en competenties moet op orde gebracht worden. De commissie waardeert dat de competenties verder verfijnd werden in vier beheersingsniveaus, gaande van het eenvoudig toepassen van een competentie (niveau 1) tot het gecombineerd en geïntegreerd toepassen van verschillende competenties (niveau 4) in de beroepspraktijk. De rol en de plaats van de internationalisering in de competentieontwikkeling wordt beperkt toegelicht. In het zelfevaluatierapport en de bijlagen. In het competentieprofiel vindt de commissie geen internationaliseringscompetenties terug. Uit het beleidsplan van de lerarenopleiding blijkt dat de opleiding en het departement inzetten op mobiliteit via langdurige en diepgaande samenwerking met een beperkt aantal buitenlandse partners. De uitvoering zit echter nog in een aanvangsfase omdat de opleiding de afgelopen jaren prioriteit heeft gegeven aan het uitkristalliseren van het opleidingsconcept. De commissie is van mening dat de opleiding het niveau en de oriëntatie van de internationaliseringscompetenties moet uitklaren.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie adviseert om het totale overzicht van competenties transparanter voor te stellen. De commissie vraagt om het niveau en de oriëntatie van de internationaliseringscompetenties uit te klaren.

Facet 1.2


Beoordelingscriteria: De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake. Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante beroepenveld. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie stelt vast dat de domeinspecificiteit wordt gegarandeerd door de aansluiting bij de decretaal bepaalde competenties. De commissie waardeert dat de opleiding ook inzet op taal en diversiteit waardoor de opleiding aandacht geeft aan de bredere maatschappelijke problematiek waarin scholen vandaag betrokken worden. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding veel contacten heeft met het werkveld, vooral in het kader van de stages. Die contacten geven de opleiding feedback over het competentieprofiel en de aansluiting van het curriculum op de klas- en schoolpraktijk. Die contacten zijn grotendeels informeel. De commissie moedigt de opleiding aan dit systematisch en regelmatig te doen. Uit de documenten blijkt dat er samenwerkingsverbanden zijn met het Gemeenschapsonderwijs en het Stedelijk en Gemeentelijk onderwijs. Met een aantal scholengroepen werden convenanten afgesloten. Uit de gesprekken


bleek dat de stageplaats (de begeleide beroepspraktijk) nog te veel benaderd wordt als een werkplek waar de student “te gast” is. De commissie adviseert om de samenwerking meer diepgang te geven door sterker aan te sturen op volwaardig partnerschap met de stagescholen. Volgens de documenten is het aantal lectoren met ook nog een deeltijdse opdracht in het secundair onderwijs uitgezonderd in de optie muzikale opvoeding - eerder beperkt. De commissie is positief over de intervisie die bij de optie lichamelijke opvoeding is geïmplementeerd en waarbij stageresultaten gezamenlijk met de stagementoren worden besproken. Het zelfevaluatierapport vermeldt dat binnen deze optie leerkrachten uit het secundair onderwijs worden ingezet als stagebegeleiders. Dat strekt tot aanbeveling bij de andere opties. Naar aanleiding van het nieuwe curriculum werden resonantiegesprekken gevoerd met het werkveld. De commissie is van mening dat deze resonantiegesprekken structureel moeten verder gezet worden en naast het werkplekleren ook andere aspecten van het curriculum aan bod moeten komen. Uit de gesprekken blijkt dat de domeinspecifieke eisen in het nieuwe curriculum doorleefd zijn bij alle participanten, zowel de studenten, de lectoren en het werkveld. Ze worden ook breed gedragen door de lectoren. Studenten krijgen een toelichting over de doelstellingen en de basiscompetenties bij de aanvang van de opleiding. Verder krijgen ze nog bijkomende informatie via de studiewijzers bij de start van de lessen. De opleiding grijpt kansen aan voor studenten en lectoren om deel te nemen aan internationale activiteiten. De commissie is van mening dat de bijdrage van internationalisering aan de domeinspecifieke eisen nu nog beperkt is.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie adviseert om de contacten met het werkveld verder uit te bouwen. De commissie suggereert om de samenwerking met de stagescholen meer diepgang te geven door sterker aan te sturen op volwaardig partnerschap. De intervisie van de optie lichamelijke opvoeding strekt tot voorbeeld voor de andere opties.



voldoende voldoende



Onderwerp 2

Facet 2.1

Programma



De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De opleiding heeft een nieuw programma opgebouwd dat in het academiejaar 2007-2008 werd ingevoerd. De structuur van het programma (intern aangeduid met het garagemodel) is gemeenschappelijk voor alle lerarenopleidingen van de hogeschool en bestaat uit een aanloopcluster en drie competentieclusters. De drie competentieclusters zijn gekoppeld aan de begeleide beroepspraktijk die de ruggengraat vormt van de opleiding. De opbouw mag dan wel gelijk zijn voor de drie opleidingen, maar de uitwerking (onder meer handboeken, opdrachten, casussen …) is specifiek voor elke opleiding, zoals de studenten en lectoren bevestigden in de gesprekken. Interessant vindt de commissie de aandacht voor het bepalen en het ontwikkelen van de startcompetenties van de studenten in de vorm van een aanloopcluster. De opleidingsonderdelen in de aanloopcluster helpen studenten te oriënteren op de kennis, de vaardigheden en de houdingen noodzakelijk voor een lerarenopleiding. Er worden niveaubepalingstoetsen afgenomen, zowel over inhoudelijke kennis als over taal- en stemgebruik. De student krijgt onmiddellijke feedback waardoor hij zijn leerproces sneller kan bijsturen. Het kan hem ook aanzetten tot een heroriëntering, het volgen van een deeltijds traject en eventueel het stopzetten van de opleiding. Op het einde van de aanloopcluster krijgt elke student een individueel groeiprofiel, met sterke punten en aandachtspunten. De student dient dit groeiprofiel te gebruiken om zijn lerarenportfolio op te bouwen waarin hij naarmate de opleiding vordert zijn leerproces als toekomstige leraar bijhoudt. In de competentieclusters vindt de commissie de functionele gehelen op micro- meso- en macroniveau duidelijk terug, namelijk het functioneren in de klas, de ruime schoolcontext en de maatschappelijke dimensie. Er is een competentiematrix beschikbaar waarin de opleidingsonderdelen gekoppeld worden aan de competenties en waarbij het beheersingsniveau wordt aangeduid. De commissie vindt de matrix – zoals de studiefiches – echter te uitgebreid en weinig overzichtelijk, daar waar het garagemodel de zaken heel transparant en gestructureerd zou kunnen brengen. Uit de beschikbare documenten en de gesprekken kan de commissie vaststellen dat de doelstellingen adequaat uitgewerkt zijn in het opleidingsconcept (het zogenaamde garagemodel) en geoperationaliseerd worden in het programma. De nadruk ligt op systematisch en geleidelijk ontwikkelen van competenties. Daarnaast heeft elk cluster een duidelijke inkleuring naar specifiek daarbij behorende competenties. Ook de aanduiding van de verticale en van de horizontale leerlijnen zorgt voor een duidelijke samenhang tussen curriculum en doelstellingen. Per opleidingsonderdeel is er een studiefiche waarop onder meer starten eindcompetenties, leermateriaal, onderwijs- en evaluatievormen vermeld zijn. Aan de hand van deze informatie en van de analyse van het beschikbaar leermateriaal besluit de commissie dat de student de beoogde eindkwalificaties van beginnend leraar kan verwerven.


De opleiding heeft vier opties: Algemene vakken. Technische vakken. Muzikale opvoeding. Lichamelijke opvoeding. De combinatiemogelijkheden zijn vooraf vastgelegd. Uit de gesprekken stelde de commissie vast dat er een grote gelijkgerichtheid is tussen de verschillende opties. Zoals al vermeld, is het de commissie nog niet duidelijk waar de internationalisering aansluit bij de competenties. Op departementaal vlak zijn de lijnen uitgezet, maar de uitwerking binnen de opleiding dient te worden verduidelijkt. Er is wel aandacht in het curriculum voor diversiteit en multiculturaliteit die aanwezig is in de eigen lokale context. De aandacht wordt gaandeweg verbreed naar externe initiatieven. Uiteindelijk wordt er in cluster drie een internationale inleefweek voor alle studenten ingepland. Uit de gesprekken met de lectoren heeft de commissie kunnen vaststellen dat de curriculumhervorming een breed draagvlak heeft. De lectoren denken unaniem vanuit het concept van het nieuwe curriculum. Het nieuwe curriculum heeft effect gehad op hun samenwerking, zowel horizontaal als vertikaal. Ze hebben een beter inzicht gekregen op de plaats van hun opleidingsonderdeel in het curriculum en de bijdrage ervan in de basiscompetenties. Dat zien ze als een verrijking van hun rol in het leerproces van de student. De samenwerking heeft er ook voor gezorgd dat overlap weggewerkt werd, waardoor er meer diepgang werd gecreëerd. De commissie waardeert de aanpak en de veelheid aan initiatieven om het nieuwe curriculum uit te bouwen. Het is nu zaak om het nieuwe curriculum te consolideren, wat de lectoren in de gesprekken bevestigden.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie vraagt om de gerealiseerde ontwikkelingen te consolideren. De commissie adviseert om de competentiematrix overzichtelijker te maken. Het garagemodel kan als structuur gebruikt worden. De commissie suggereert ook om de samenhang binnen het nieuwe curriculum (garagemodel) te communiceren aan studenten, mentoren en werkveld.

Facet 2.2

Eisen professionele gerichtheid van het programma

Beoordelingscriteria: Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie onderkent de professionele gerichtheid in het programma. Het programma weerspiegelt een sterke integratie van theorie en praktijk. De stagemomenten staan niet los van de theoretische vakken. De horizontale en verticale leerlijnen zijn gericht op het gradueel verwerven van de competenties van beginnende leerkracht.


Uit het zelfevaluatierapport blijkt dat de inhoud van het programma gebaseerd is op de eindtermen en op de pedagogische richtlijnen en leerplannen van de verschillende netten. Lectoren nemen deel aan de vergaderingen van de verschillende leerplan- en eindtermencommissies zodat de inhoud van het programma direct aansluit bij de praktijk van de secundaire scholen. Als voorbeeld van de innovatieve aanpak wordt verwezen naar de optie muzikale opvoeding die – conform de vernieuwde aanpak in de leerplannen – erop gericht is om de leerlingen van het secundair onderwijs op een meer actieve manier met muziek te confronteren. Dit is een trendbreuk met de gangbare meer theoretische aanpak, die nog in vele secundaire scholen gebeurt. De opleiding stelt dat het werkplekleren de ruggengraat vormt van de opleiding, wat blijkt uit de aanpak van de begeleide beroepspraktijk. Al vanaf het eerste semester worden de studenten geconfronteerd met het werkveld. Na een week stage van kennismaking en observatie, volgt een tweede stageperiode waarin de studenten effectief moeten lesgeven. De aandacht verschuift gaandeweg van het microniveau (eerste opleidingstraject) naar het mesoniveau en vervolgens het macroniveau (derde opleidingstraject). Vragen van afgestudeerden en derdejaarsstudenten om nog meer aandacht te hebben voor “de leerkracht als partner van ouders” en voor “de administratieve taken van de leerkracht”, worden momenteel beantwoord in het nieuwe programma. Het professionele karakter van de opleiding blijkt ook uit de aanwezigheid van lectoren in de partnerscholen tijdens de begeleide beroepspraktijk. De commissie waardeert dat het programma er op gericht is om het werkveld een rol te laten spelen. Veel rust bij de begeleide beroepspraktijk die in het werkveld gebeurt. Het is dan ook belangrijk dat de begeleiding door de stagementoren goed gebeurt. Structureel en geregeld overleg over de rol van de stagementoren, het onderwijsconcept, de evaluatie,… is een noodzaak. Het concept van structureel overleg is beter doorgedrongen in de opties muzikale en lichamelijke opvoeding via de consensusvergaderingen. Dit verdient navolging in de andere opties. De opleiding heeft in het afgelopen academiejaar een mentorenopleiding samen met de CVO Pestalozzi ingericht, maar die had weinig succes. Een alternatief is er momenteel nog niet. In het zesde semester werken de studenten aan het eindproject. Tot 2008-2009 lag de nadruk vooral op de theorie. De eindwerken (oude stijl) konden de commissie niet overtuigen van een voldoende niveau van professionele gerichtheid op het einde van de opleiding. Deze eindwerken waren te beschrijvend en zelden vond de commissie een persoonlijke inbreng of verwerking van de student. Sinds dit academiejaar heeft de opleiding een nieuw concept ingevoerd waarbij de onderzoeksvraag uit het werkveld komt en dat inspeelt op concrete noden van het werkveld. Dit opleidingsonderdeel is gericht op de competenties innoveren en onderzoeken. De nadruk ligt nu op de praktische gerichtheid, het product moet bruikbaar zijn. Het nieuwe concept is nog niet volledig geoperationaliseerd, maar de commissie heeft vertrouwen in de positieve afloop. Zoals al vermeld heeft de opleiding convenanten afgesloten met partnerscholen, maar die zijn nu nog teveel gericht op praktische afspraken aangaande de begeleide beroepspraktijk. De vele contacten met het werkveld zouden in de toekomst kunnen vertaald worden naar echte partnerschappen ten voordele van beide partijen.

Aanbevelingen ter verbetering: Gezien het belang van de begeleide beroepspraktijk raadt de commissie aan om het werkveld niet enkel als “gastheer” te beschouwen, maar als partner te betrekken bij de opleiding.


Facet 2.3


Beoordelingscriterium: Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De opleiding hecht veel belang aan de horizontale en verticale samenhang van het programma, die ook uitvoerig beschreven wordt in het ZER. De commissie is van mening dat er behoorlijk uitgewerkte leerlijnen aanwezig zijn. Zoals in het zelfevaluatierapport wordt vermeld is de verticale leerlijn gebaseerd op de onderscheiden beheersingsniveaus van de competenties. De nadruk ligt op systematisch en geleidelijk ontwikkelen van competenties. Daarnaast heeft elk cluster een duidelijke inkleuring naar specifiek daarbij behorende competenties. De sturing door de lectoren maakt gaandeweg plaats voor zelfsturing door de student in steeds complexere contexten. De horizontale samenhang bestaat vooral uit de groeilijn professionele identiteit en zelfsturing en de groeilijn taalvaardigheid. Deze groeilijnen starten in de aanloopcluster en worden opgevolgd via het portfolio. Daarnaast lopen er in de verschillende competentieclusters eveneens groeilijnen die hun oorsprong vinden in de algemene en opleidingsgebonden competenties, maar de commissie vindt dat de opleiding eerder vaag blijft over de uitwerking ervan. De commissie ziet wel een duidelijke focus op het ontwikkelingstraject van de competenties van de individuele student. Dat wordt ook bevestigd in de gesprekken met de studenten. Zij weten wat ze moeten kennen en kunnen in de drie trajectjaren; ze krijgen geregeld feedback en weten duidelijk wat ze nog moeten bijschaven. Uit de gesprekken kon de commissie vaststellen dat er veel meer samenwerking en afstemming gegroeid is tussen de lectoren zowel binnen als over de opties heen. Dat bevordert de samenhang. De samenhang in het programma garandeert overigens ook de ontwikkeling van de stevige kennisbasis bij de studenten. Zoals het zelfevaluatierapport vermeldt zijn de keuzemogelijkheden beperkt tot het onderwerp van het afstudeerproject en een internationale ervaring. Vooral voor de begeleide beroepspraktijk werd de volgtijdelijkheid vastgelegd. Het is een punt van zorg om bij de voorziene flexibilisering van het programma de samenhang en volgtijdelijkheid te bewaken: deeltijdse trajecten, GST,… Positief is dat er recent een studietrajectbegeleider is aangesteld; zij kan de samenhang in de gekozen studietrajecten helpen bewaken.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt aan om voldoende aandacht te hebben voor de samenhang en de volgtijdelijkheid van de studietrajecten ook als het programma modulair wordt uitgebouwd.


Facet 2.4

Studieomvang

Beoordelingscriterium: De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180 studiepunten Oordeel van de visitatiecommissie: OK

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De professioneel gerichte bacheloropleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma georganiseerd van 180 studiepunten. De opleiding voldoet hiermee aan de formele eisen met betrekking tot de minimale studieomvang van een professioneel gerichte bachelor.


Facet 2.5

Studielast

Beoordelingscriteria: De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet. Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Formele studietijdmetingen zijn voor het nieuwe programma nog niet uitgevoerd. Uit de gesprekken blijkt dat bij de opleidingen kleuteronderwijs en lager onderwijs een pilot werd uitgevoerd om de studietijd te meten via de methode van "schatting achteraf", maar de eerste resultaten waren nog niet bevredigend. Men werkt aan een verdere verfijning vooraleer deze methodiek departementaal in te voeren. Sinds de start van het nieuwe programma wordt de studiebelasting bevraagd in de evaluatie van de opleidingsonderdelen en de programma-evaluatie. Deze bevragingen gebeuren systematisch na elk semester. De studiebelasting maakt ook onderdeel uit van de focusgesprekken die sinds dit academiejaar op het einde van elk semester plaatsvinden. In de gesprekken met studenten en lectoren werden diverse voorbeelden aangehaald die aantoonden dat aanpassingen in het programma gebaseerd zijn op de gegevens uit deze bevragingen. Uit de beschikbare documenten blijkt dat de opleiding instrumenten ter beschikking stelt zoals een studiewijzer en takenlijsten om de studeerbaarheid te bevorderen. Uit de gesprekken met de studenten bleek dat zij de studielast zwaar, maar haalbaar vonden. Aanbevelingen ter verbetering: De commissie raadt aan om de studietijdmetingen vanaf nu cyclisch in te voeren.


Facet 2.6



De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: In de beleidsnota van het departement is het onderwijsconcept beschreven. Als bouwstenen zijn daarin terug te vinden: competentiegericht onderwijs; erkennen van de zelfsturende professionele capaciteit en de taalvaardigheid als twee belangrijke individuele tools voor goed leraarschap; sociaal-constructivistische en cognitieve visie op leerprocessen waarbij theorie onmiddellijk getraind wordt in praktijksessies en ondersteund wordt door reflectie; gericht op de leefwereld van de jongeren (leerlingen); eigentijdse IT-ondersteunde leeromgeving. Uit de opbouw van het programma en uit de gesprekken blijkt dat de praktijk wel degelijk de ruggengraat vormt van de opleiding. De studenten bevestigden dat ze het meeste leren uit de stages. Ze zien ook duidelijk een groeilijn in de stages. De studenten menen dat er voldoende variatie in de werkvormen is. Theorie wordt vooral in hoorcolleges gedoceerd, maar er zijn vele activiteiten buitenshuis met opdrachten en projectwerk. De studenten waarmee de commissie gesproken heeft, bevestigen dat de lessen een voorbeeld zijn van hoe ze zelf later les moeten geven. Het is de commissie echter niet duidelijk geworden in welke mate de keuze van de werkvormen gestuurd wordt vanuit het onderwijsconcept. Uit de gesprekken leidt de commissie af dat de keuze van de werkvormen nog lectorafhankelijk is. De commissie heeft vastgesteld dat er ruime aandacht is voor het reflecteren op het eigen handelen, dat aangeleerd wordt vanaf de start van de opleiding (aanloopcluster). Het portfolio is in dat opzicht een interessant instrument, maar tot hiertoe wordt dat nog niet optimaal gebruikt. Uit de gesprekken blijkt dat de studenten het doel van het portfolio nog niet goed begrijpen. Het portfolio is nu nog te veel een losstaand instrument dat geïntroduceerd wordt in de aanloopcluster en geëvalueerd wordt aan het einde van de opleiding in het opleidingsonderdeel reflectie beginnende leerkracht. De opleidingsverantwoordelijken zijn zich bewust van de lacunes en hebben al actie genomen om het portfolio doorheen de opleiding te gebruiken. Positief vindt de commissie dat het niet meer individuele lectoren zijn die zich als eigenaar opwerpen van een opleidingsonderdeel. Vrijwel altijd gaat het om teams die met een opleidingsonderdeel aan de slag gaan en dit implementeren. Dit uit zich in de studiewijzer waarin de krijtlijnen van het opleidingsonderdeel worden uiteengezet. Die samenwerking is echter minder te zien in een aantal gemeenschappelijke opleidingsonderdelen die gelden voor alle opties. Aan de samenwerking over de opties heen moet nog gesleuteld worden. Volgens de beschikbare handboeken wordt de leerstof ontleend aan de beroepspraktijk. De gebruikte handboeken die de commissie ingekeken heeft zijn de gangbare werken die men mag verwachten in deze opleiding. De ECTS-fiches van de opleidingsonderdelen bevatten informatie over starten eindcompetenties, doelstellingen, inhoud, werkvormen en evaluatievormen, maar deze gegevens waren niet voor elk opleidingsonderdeel efficiënt en informatief. Ook de meeste cursussen over de begeleide beroepspraktijk missen die informatie. De cursussen van de begeleide beroepspraktijk van de optie lichamelijke opvoeding kunnen in dit verband als voorbeeld gelden.


Het mediagebruik vindt de commissie op orde, maar ICT-gebruik is nog niet systematisch geïmplementeerd. Blackboard wordt voorlopig vooral gebruikt als basis-structureringsmiddel voor het verspreiden van powerpointpresentaties en nieuws.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie adviseert om de keuze werkvormen te sturen vanuit het onderwijsconcept. Er zou nog meer overleg moeten zijn tussen de lectoren van de verschillende opties over de inhoud van de opleidingsonderdelen. Het portfolio is een mooi instrument voor de opvolging van het leerproces van de student, maar zou dan ook gedurende de ganse opleiding moeten ingezet worden. De commissie vraagt om de informatie van de ECTS-fiches en van de cursussen begeleide beroepspraktijk te uniformiseren en efficiënter uit te werken.

Facet 2.7


Beoordelingscriterium: Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Competentiegericht onderwijs veronderstelt een aangepast toetsbeleid. Zoals de opleiding zelf stelt moet men overstappen van een testcultuur naar een assessmentcultuur. Uit de gesprekken stelt de commissie vast dat er een gunstige ontwikkeling is op dit vlak. De opleiding is zich bewust dat het toetsbeleid verder ontwikkeld moet worden. Onderwijskundige ondersteuning op dit vlak zou welkom zijn. Volgens de opleiding wordt de focus gelegd op het ontwikkelingstraject van de individuele student; de basiscompetenties vormen het uitgangspunt van de evaluatie. Volgens de studenten die de commissie gesproken heeft wordt een mix van toetsen en permanente evaluatie gebruikt. Nieuwe toetsvormen gebaseerd op zelf- en peer assessment krijgen expliciet aandacht. Een belangrijk deel van de aanvangstoetsing heeft een screeningskarakter dat zo helpt de beheersing van een brede waaier aan startcompetenties af te toetsen. De opleiding geeft aan dat de toetsing op het einde van het eerste semester vanaf volgend academiejaar zal leiden tot een bindend advies. De commissie vraagt of deze informatie nog verder in de opleiding kan gebruikt worden. Interessant is dat er gewerkt wordt aan een opvolging (Toolkit+) in het tweede jaar. Het lerarenportfolio vindt de commissie een goed instrument voor de student om zicht te houden op zijn eigen leerproces. Het portfolio start in de aanvangcluster. Op basis van de aanvangstoetsen en screenings maakt de student een analyse van zijn beginsituatie en stelt een actieplan op om de competenties als beginnende leerkracht te kunnen realiseren. Tijdens de opleiding werkt de student aan de ontwikkeling van de competenties. De beoordeling van het portfolio gebeurt op het einde van de opleiding in het opleidingsonderdeel reflectie beginnende leerkracht. Aangezien het portfolio dit academiejaar voor het eerst wordt beoordeeld, heeft de


commissie nog geen resultaten gezien. Uit de gesprekken met de studenten is gebleken dat de begeleiding ervan nog aandacht vraagt omdat studenten nog twijfels uiten over het nut, zinvolheid, timing, verwachtingen,… Het portfolio wordt nu nog op papier bijgehouden, maar de opleiding werkt aan een elektronisch portfolio. Aangezien de begeleide beroepspraktijk de ruggengraat vormt van de opleiding, heeft de stagementor een belangrijke rol in de beoordeling. Volgens het zelfevaluatierapport worden de stagementoren uitvoerig geïnformeerd over de opzet en het concept. Het eenvormige evaluatieformulier (gebaseerd op de competenties) helpt om iedereen in hetzelfde denkspoor te houden. De uiteindelijke beoordeling gebeurt na overleg met de verschillende betrokkenen wat een beeld geeft van de prestaties en het niveau van de student. Het gewicht van de stagementor in de uiteindelijke beoordeling is de commissie niet steeds duidelijk. De aanpak via een consensusoverleg in de optie lichamelijke opvoeding waardeert de commissie. Het nieuwe concept van het eindwerk vindt de commissie positief. Het is nu een project in samenwerking met het werkveld en omvat een theoretisch en een praktijkgericht deel en dient effectief uitgevoerd te worden. Het eindproject zal beoordeeld worden in samenwerking met het werkveld, maar de opleiding denkt nog na hoe de beoordeling - en dan meer bepaald beheersingsniveau 4 - zal geoperationaliseerd worden. De toetsingsaanpak wordt helder beschreven in de studiegids, de ECTS-fiches en de studiewijzers. De evaluatie wordt toegelicht bij de start van het academiejaar. De criteria en de puntenverdeling staan ook vermeld op de opdrachten. Hierdoor is de informatie over de toetsing transparant. De studenten die de commissie gesproken heeft, hebben hieromtrent geen opmerkingen. De studenten getuigden verder dat ze steeds feedback kunnen vragen en de examenkopij kunnen inkijken. Via de focusgesprekken kunnen ze de toetsing evalueren.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie onderschrijft de intentie van de opleiding om te evolueren naar een assessmentcultuur. De commissie adviseert om het nut en de plaats van het portfolio te expliciteren, zowel naar de studenten als in de opleiding. De begeleiding en de opvolging ervan dient beter procesmatig verankerd te worden tijdens de opleiding. De commissie vraagt om het beheersingsniveau 4 bij de toetsing van eindwerken te operationaliseren. De commissie suggereert om de consensusvergaderingen van de optie lichamelijke opvoeding te veralgemenen.

Facet 2.8

Masterproef

Dit facet is niet van toepassing voor een professionele bachelor.


Facet 2.9


Beoordelingscriteria: Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor: diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan, diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend; door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden voldoen. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De opleiding hanteert de decretaal voorziene toelatingsvoorwaarden voor de bacheloropleiding. De commissie stelt vast dat de opleiding zich zeer bewust is van het aparte profiel van de instromende studenten, mede dank zij het PWO-project "Omgaan met diversiteit en gelijke kansen: strategieën voor de professionele bacheloropleiding". Het grote percentage aan BSO-studenten stelt de opleiding voor uitdagingen. Vooral foutieve verwachtingen bij de instromende studenten blijken problemen op te leveren. Met de aanloopcluster probeert men de student inzicht te geven waar hij staat ten opzichte van de startcompetenties. Men hanteert een uitgebreide toolkit die screeningsinstrumenten bevat en die afgenomen worden bij de start van de opleiding (inloopweek). Door systematisch gebruik te maken van de resultaten van deze toetsen kan de afstemming tussen niveau van de student en de opleiding versterkt worden. Het is afwachten wat de opbrengst zal zijn van een “bindend” studieadvies dat gebaseerd zal zijn op de toetsresultaten van het eerste semester. Sinds het vorige academiejaar worden brugfiguren en een zorgcoördinator ingezet om de toegang tot de opleiding bij kwetsbare groepen zoals studenten met een vooropleiding BSO, allochtonen, lagere SES, studenten met een taalachterstand,… te bevorderen. Er is een EVC- en een EVK-procedure uitgewerkt en geïmplementeerd. Flexibele trajecten zijn mogelijk met respect voor de volgtijdelijkheid. Sinds dit academiejaar kunnen deze studenten terecht bij een studietrajectbegeleider.




Op basis van de oordelen over: facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: facet 2.2, eisen academische gerichtheid van het programma: facet 2.3, samenhang van het programma: facet 2.4, studieomvang: facet 2.5, studielast: facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud: facet 2.7, beoordeling en toetsing: facet 2.8, masterproef: facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:

goed goed goed OK voldoende voldoende voldoende Niet van toepassing goed



Onderwerp 3

Facet 3.1



Beoordelingscriterium: Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie heeft een lectorenkorps gesproken dat een grote betrokkenheid heeft bij de opleiding en de studenten. De inzet van personeelsleden en de lage drempel tussen lectoren en studenten noemden de studenten als sterke punten van de opleiding. De afgelopen jaren zijn er een aantal wijzigingen gebeurd in de leiding van het departement, maar dat heeft de lectoren niet belet om als (h)echt team te werken aan de curriculumvernieuwing. De teamgerichte samenhang en de samenwerking tussen de opties bleek duidelijk uit de gesprekken. De commissie stelt vast dat nieuwe “spelers” in het beleid van het departement en de hogeschool en de dagelijkse leiding van de opleiding de implementatie van het nieuwe curriculum ondersteunen. Het departement heeft gekozen voor de ontwikkeling van ondersteunende cellen (kwaliteitszorg, internationalisering, onderwijsontwikkeling, zorg,…) die ingezet worden volgens de noden van de lerarenopleidingen. Verder is er geïnvesteerd in een trajectbegeleider voor de eigen opleiding. Het zelfevaluatierapport vermeldt dat er op hogeschoolniveau procedures zijn uitgewerkt voor werving, selectie, benoeming en bevordering. De opleiding wordt betrokken bij de aanwerving van nieuwe personeelsleden voor de opleiding. De beschikbare curricula vitae geven aan dat heel wat lectoren een master- of ingenieursdiploma hebben in diverse disciplines. De noodzakelijke expertise is aanwezig voor de realisatie van het programma. De commissie begrijpt dat de eigen professionalisering van het personeel tot nog toe niet systematisch uitgebouwd kon worden door de hoge prioriteit van de uitwerking van het nieuwe curriculum. Uit de documenten blijkt dat er wel ad hoc ingegaan is op studiedagen onder meer vanuit de associatie, maar van een gericht professionaliseringsbeleid was nog geen sprake. De commissie onderschrijft dat de hele vernieuwingsoperatie zelf tot een sterke professionalisering van het personeel heeft geleid (nadenken over nieuwe werkvormen, leermateriaal, toetsingsvormen,…), maar verdere professionalisering is een noodzaak om het personeel gekwalificeerd te houden. De recente behoeftebevraging bracht helder in beeld waar de lectoren nood aan hebben, namelijk professionalisering in functie van het nieuwe curriculum (inzet van werkvormen, toetsing van competenties), wat ook bevestigd wordt in de gesprekken met de lectoren. Deze observaties suggereren dat de ingrediënten aanwezig zijn voor het ontwikkelen van een professionaliseringsbeleid. Ook teamgerichte professionaliseringsactiviteiten zoals „van elkaar leren‟, „íntervisie‟, „samenwerken en samen leren‟ is nodig om tot een gemeenschappelijk kader te komen. In de gesprekken wordt verwezen naar de procedures voor tweejaarlijkse functioneringsgesprekken, maar door de wissels in de leiding van het departement werden er - uitgezonderd voor nieuwe personeelsleden - tot voor kort geen functioneringsgesprekken gevoerd. De sturing van bovenaf was beperkt, maar de lectoren kunnen binnen elk team een beroep kunnen doen op de collega's. Functioneringsgesprekken en vervolgens van daar uit doelgericht werken aan de eigen ontwikkeling door de lectoren moet nog uitgebouwd worden. Positief is dat de opleiding denkt lectorenportfolio's te gebruiken.


Er is een uitgebreide ploeg administratief en technisch personeel aanwezig die op een zichtbare manier de opleiding ondersteunt. Het gesprek met het technisch administratief personeel was verhelderend voor de evolutie binnen de hogeschool en het departement. Net zoals bij de lectoren, constateerde de commissie bij deze medewerkers een groot vertrouwen in de toekomst: men voelt zich gehoord door het centraal en het departementaal niveau, er wordt ook aan gewerkt.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie vraagt de opleiding om een professionaliseringsbeleid uit te werken in functie van de consolidatie en verdere verfijning van het curriculum. De commissie vraagt om de functioneringsgesprekken terug op te starten en te gebruiken voor de verdere professionalisering van de lectoren. De commissie vraagt om het evenwicht tussen beleidsmatige ondersteuning en aansturing zorgvuldig te bewaken.

Facet 3.2


Beoordelingscriterium: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk. bij de daartoe in aanmerking komende opleidingen dient daarenboven voldoende personeel te beschikken over kennis en inzicht in de desbetreffende beroeps- of kunstpraktijk. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Uit de documenten blijkt dat de meeste lectoren een zuivere onderwijsloopbaan hebben uitgebouwd en ze kunnen zich hierbij beroepen op een rijke ervaring. De voornaamste verbinding met de praktijk wordt gelegd via de begeleide beroepspraktijk. Feedback van de mentoren en een jaarlijkse mentorenavond zorgen ervoor dat de vinger aan de pols kan worden gehouden. Het nieuwe concept van het eindwerk met een onderzoeksvraag vanuit de praktijk zal de band met het werkveld nauwer aanhalen. Een aantal lectoren is door hun taakstelling betrokken bij vakspecifieke werkgroepen, leerplancommissies, vakverenigingen,… waardoor zij in contact blijven met de beroepspraktijk en op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in het veld. De contacten zijn echter beperkt tot het secundair onderwijs. Vermits onder meer leraren lichamelijke opvoeding ook in het basisonderwijs kunnen ingezet worden en in het deeltijds kunstonderwijs aan leerlingen in de lagere graad wordt les gegeven is de commissie van mening dat ook moet gezocht worden naar ervaring uit het lager onderwijs en buiten het onderwijs. De internationalisering van de lectoren krijgt aandacht. Uit de gesprekken blijkt dat een groeiend aantal lectoren participeert in Erasmus, Comenius projecten en Internationale Weken. Een beleid hier rond zou de opleiding nog versterken. Onderzoek is nog geen traditie in de lerarenopleiding. De commissie begrijpt dat door het werken aan het nieuwe curriculum er weinig tijd overbleef voor onderzoek. Nochtans zijn er voldoende mogelijkheden in het kader van het nieuwe curriculum.


Aanbevelingen ter verbetering: De commissie vraagt meer aandacht te besteden aan eigen onderzoek door de lectoren. Vermits de leraren ook buiten het secundair onderwijs kunnen ingezet worden adviseert de commissie om een voldoende gevarieerde ervaring uit te bouwen (secundair onderwijs, lager onderwijs, buiten het onderwijs,…).

Facet 3.3


Beoordelingscriterium: Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De opleiding beschikt over 76 lectoren, wat overeenkomt met 35,93 VTE. De student-lectorratio ligt tussen de 16 en 17 wat overeenkomt met de gemiddelde ratio in Vlaanderen. Toch ligt de werkdruk hoog. Werken aan een nieuw curriculum en coachen van studenten is inspannend en vraagt tijd. Door de vele wisselingen in het beleid, kon de opleiding ook niet rekenen op ondersteuning. Vanuit het centrale en departementaal niveau komen signalen, dat meer ingezet zal worden op de ondersteuning van de lectoren. In de gesprekken kwam aan bod dat de taakbelasting van de lectoren in het verleden heel laat (net voor de start van het academiejaar) berekend werd. Het beleid wil dit veranderen en de taakbelasting voor 80% al bekend maken voor de zomer. Dat geeft de lectoren meer zekerheid en meer voorbereidingstijd. Uit de personeelsaantallen per leeftijdscategorie blijkt dat er een goede opbouw is.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie vraagt om de werkdruk nauwlettend op te volgen.


Op basis van de oordelen over: facet 3.1, kwaliteit personeel: facet 3.2, eisen professionele gerichtheid: facet 3.3, kwantiteit personeel:

goed voldoende voldoende



Onderwerp 4

Facet 4.1

Voorzieningen


Beoordelingscriterium: De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De opleiding is nog steeds gehuisvest in gedateerde gebouwen. Met de beschikbare middelen werd in het verleden heel wat gerealiseerd, onder meer het inrichten van nieuwe auditoria. Met een nieuwe campus in het voorzicht tegen het einde van dit decennium werden belangrijke renovatieplannen opgeborgen. De voorziene verhuizing naar de nieuwe Campus Noord in 2008-2009 is ernstig vertraagd. Het is dus duidelijk dat de “investeringsstop” de oude gebouwen niet ten goede is gekomen. Ongetwijfeld dringen een aantal verbeteringen zich hier op, maar er wordt prioritair geïnvesteerd in materiaal dat mee verhuisd kan worden. De commissie heeft begrip voor de situatie, maar meent dat de beschikbare ruimtes een invloed hebben op de variatiebreedte aan werkvormen die men kan implementeren. Voor de studenten SO (AV, LO en MO) vinden de algemene onderwijsactiviteiten zowel in de Bouwmeestersstraat als in de Kasteel- en in de Verschansingstraat, waar de mediatheek gevestigd is, plaats. De studenten SO gebruiken leslokalen, auditoria en specifieke lokalen voor ICT, labo‟s, muziek en lichamelijke opvoeding. Voor LO vinden de meeste activiteiten lichamelijke opvoeding plaats op de campus Brilschans. Dit houdt in dat studenten zich regelmatig doorheen de stad moeten verplaatsen, wat voor bijkomende belasting zorgt. Voor MO vinden de muzikale activiteiten plaats in de Muziekacademie van Berchem. Ook hier zijn veel verplaatsingen noodzakelijk. Voor de studenten TO vinden alle lessen plaats op de campus te Lier. De studenten die de commissie gesproken heeft, vinden inderdaad dat het gebouw oud is, maar klagen niet over de voorzieningen. Al het materiaal is aanwezig. Enkel de studenten TO hebben opmerkingen over het gebrek aan verbruiksmaterialen (elektrische bedrading,…). De commissie bezocht de bibliotheek die de verschillende opleidingen van het departement bedient. De bibliotheek beschikt over een budget van plusminus 95.000 euro, verdeeld over campus „t Zuid en Lier. Dat budget is voldoende om de collectievorming actueel te houden. De ruimte in Antwerpen vindt de commissie eerder aan de krappe kant. De beide campussen beschikken over een lectorenkamer waar elke lector een postvakje en een persoonlijk kastje heeft. Er staan pc‟s aangesloten op het administratief netwerk en het internet. De werkruimtes in Antwerpen worden heringericht. De ICT-voorzieningen weerspiegelen de mate waarin ICT geïntegreerd is in het curriculum. Er zijn verschillende open werkruimtes, met toegang tot computers en het Internet. Er is wireless toegang in de open werkruimtes. Blackboard wordt vooral als communicatiemiddel gebruikt. Er zijn initiatieven om Blackboard in het onderwijs te integreren, maar de technische problemen verhinderen een intensiever gebruik. Volgens de gesprekspartners zouden deze problemen dit academiejaar moeten opgelost zijn.


Aanbevelingen ter verbetering: De commissie vraagt om in afwachting van de nieuwe campus toch de nodige investeringen te doen om de infrastructuur geschikt te houden voor onderwijs.

Facet 4.2

Studiebegeleiding

Beoordelingscriteria: De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de studievoortgang. De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie waardeert de uitgebreide inspanningen om de begeleiding van de studenten op zeer verschillende manieren uit te werken. De uitgewerkte “zorgkaart” toont aan hoe verschillende actoren een specifieke verantwoordelijkheid krijgen bij het begeleiden van studenten. Voor psychosociale problemen kan de student terecht bij SOVOHA. Problemen in verband met studiemethodes, planning, leerstijlbegeleiding,… worden opgevangen door de departementale studiebegeleiding in individuele of groepsbegeleidingsessies. In de examenperiodes kan de student terecht bij de departementale ombudspersoon. Naast de professionele begeleiders positioneren de lectoren zich als de eerstelijnszorg in de studiebegeleiding en informatievoorziening. Met de aanloopcluster, de toolkit en de bijbehorende screeningsinstrumenten is de studiebegeleiding geïntegreerd in het programma. De centrale rol van de lectoren wordt unaniem door de studenten en alumni gewaardeerd. Zij bevestigden de grote toegankelijkheid van de lectoren. Een tweede gewaardeerd initiatief, is de rol die de brugfiguur en de zorgcoördinator spelen in het bevorderen van de toegang tot de opleiding bij kwetsbare groepen zoals vooropleiding BSO, allochtonen, lagere SES, studenten met een taalachterstand,… De toevoeging van de functies “brugfiguur en de zorgcoördinatie” hebben een duidelijke meerwaarde: het aantal studenten dat bereikt wordt stijgt aanzienlijk. De studenten ervaren de brugfiguren als erg positief. Met name BSO-studenten gaven aan dat ze onmiddellijk, na de screening, contact hadden met de studiebegeleiding en door deze mensen uitstekend opgevolgd werden. Het rendement van de studiebegeleiding wordt nu nog niet opgevolgd. Men denkt wel aan een vervolg op het PWO-project "Omgaan met diversiteit en gelijke kansen: strategieën voor de professionele bacheloropleiding" om de invloed van de begeleiding te onderzoeken. De commissie onderschrijft het belang om de efficiëntie en de effectiviteit van de zorg te bepalen. De kwaliteit en bruikbaarheid van de verschillende begeleidingsvormen wordt besproken in de focusgesprekken, maar in die gesprekken zijn niet altijd studenten aanwezig die een beroep hebben gedaan op begeleiding.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie onderschrijft het belang om de efficiëntie en de effectiviteit van de zorg op te volgen.




voldoende goed



Onderwerp 5

Facet 5.1



Beoordelingscriterium: De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie stelt vast dat er op hogeschoolniveau een kwaliteitszorgsysteem is ingesteld, maar dat de implementatie ervan een verantwoordelijkheid is van de departementen en opleidingen. Uit de gespreken blijkt dat het departement in het verleden de in het kwaliteitshandboek opgenomen bevragingen heeft uitgevoerd via Evasys: opleidingsonderdelen op het einde van elk semester programma-evaluatie op het einde van semester 2 van het derde traject bevraging naar de evaluatie De respons was niet representatief voor alle opleidingsonderdelen en vooral de inhoudelijke verwerking van de gegevens bleef achterwege. In de context van de curriculumhervorming was en is er een zeer grote nood aan informatie om de implementatie en consolidatie van het nieuwe curriculum goed te kunnen begeleiden. Ondanks het probleem van continuïteit in de departementale leiding heeft de opleiding haar verantwoordelijkheid genomen. Door het voeren van de focusgesprekken met de studenten - aanvankelijk na het tweede semester en vanaf dit academiejaar structureel ingebouwd na elk semester - krijgt de opleiding direct feedback over het programma. Gezien de centrale plaats van het werkplekleren en de rol die de mentoren hierin spelen, worden ook diverse vormen van bevraging ingelast om het werkveld bij het herwerken van het curriculum te betrekken. Naast de jaarlijkse resonantieraad werd in het voorjaar van 2010 een webenquête afgenomen bij het werkveld en de alumni. Er gaat ook aandacht naar de alumniwerking, al was hier bij de afgestudeerden die de commissie gesproken heeft weinig bekendheid over. Uit de gesprekken en de bijkomende informatie blijkt dat de kwaliteitszorg beter en systematischer aangepakt wordt dan uit het zelfevaluatierapport bleek. Sinds de inlevering van het zelfevaluatierapport is ook het aandeel van het departement in de kwaliteitszorg verhoogd. Er wordt aandacht geschonken aan een grotere efficiëntie van de kwaliteitszorg door de afstemming binnen de verschillende beleidsniveaus (opleiding-studiegebieddepartement). Er wordt gewerkt aan een meerjarenplan.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie moedigt de opleiding aan om de ingeslagen weg verder te zetten, met onder meer aandacht voor het systematisch verzamelen en interpreteren van data.


Facet 5.2


Beoordelingscriterium: De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De lectoren bevestigen dat de feedback uit de focusgesprekken en de informatie uit de contacten met het werkveld worden besproken op de verschillende teamvergaderingen en resulteerden in tal van verbeteracties. Uit het zelfevaluatierapport blijkt dat er heel wat verbetertrajecten/vernieuwingstrajecten werden aangepakt. De commissie heeft een aantal projectfiches ingekeken en kon bij een aantal projecten de PDCA-cyclus vaststellen. Vele verbeterplannen zijn echter te vaag omschreven en moeten concreter (bijvoorbeeld meer SMART) uitgeschreven worden, waardoor de realisatie ook gemakkelijker opgevolgd kan worden. De vele verbeterpunten duiden volgens de commissie op een gegroeide zelfevaluerende houding. Maar alle problemen kunnen niet tegelijkertijd worden aangepakt. Een doordacht kiezen van zwaartepunten en het opmaken van een meerjarenplanning is aangewezen. Positief is de samenwerking tussen de verschillende opties om optieoverschrijdende problemen ook als zodanig aan te pakken, zoals ook blijkt uit het beschikbare syntheseverslag. De departementale leiding bevestigt dat het leren van elkaar echter nog meer een cultuur moet worden. Bepaalde knelpunten komen ook voor bij de andere lerarenopleidingen en/of bij de andere opleidingen van het departement waardoor een meer centrale aanpak aangewezen is. Daardoor kunnen de middelen ook efficiënter ingezet worden.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie adviseert om de verbeterprojecten concreter te formuleren en zo de opvolging ervan te garanderen. Een prioritering van de verbeteracties en de opmaak van een meerjarenplan is aangewezen. De complementariteit en de subsidiariteit van de kwaliteitszorg op de diverse beleidsniveaus moet bewaakt blijven.

Facet 5.3


Beoordelingscriterium: Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende


De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De betrokkenheid van de studenten via de focusgroepen is een sterk punt. De studenten die de commissie gesproken heeft, bevestigden dat er naar hen geluisterd wordt en dat de opleiding wel degelijk de gesignaleerde knelpunten aanpakt. De betrokkenheid van het personeel bleek ook duidelijk uit de gesprekken. Er is veel overleg in de teamvergaderingen over de feedback van de focusgesprekken en uit de informele contacten met de studenten. Volgens de commissie zit er tot nog toe weinig systematiek in het betrekken van het werkveld bij de kwaliteitszorg. Men steunt sterk op de continue inbreng van de mentoren in informele en formele overlegmomenten. Die betrokkenheid zou meer structureel ingebed moeten worden via bijvoorbeeld resonantieraden, te meer omdat het werkplekleren de ruggengraat is van de opleiding. Dit vergt uiteraard een meer diepgaande vorming van het werkveld in verband met het nieuwe opleidingsconcept. Een alumniwerking is er nog niet opgebouwd. De opleiding wil die ophangen aan terugkomdagen die in het vorig academiejaar met succes in de optie technische vakken werden georganiseerd. Men wil ook resonantieraden opstarten waar naast vertegenwoordigers van het werkveld ook alumni worden uitgenodigd.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie vraagt om het werkveld en de alumni structureel te betrekken in de kwaliteitszorg van de opleiding.



voldoende voldoende voldoende



Onderwerp 6

Facet 6.1

Resultaten

Gerealiseerd niveau

Beoordelingscriterium: De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De opleiding beschikt nog niet over de gegevens van het gerealiseerde niveau omdat de eerste afgestudeerden pas in juni van dit academiejaar zullen afstuderen. De indicaties uit de ter beschikking gestelde documenten van studenten en de contacten met de studenten en het werkveld geven de commissie vertrouwen dat de opleiding haar doelstellingen zal realiseren. De derdejaarsstudenten en de afgestudeerden voelden zich goed voorbereid om voor de klas te staan. De afgestudeerden reflecteerden wel nog op het oude curriculum. Zij geven kritische opmerkingen, maar die blijken in het nieuwe curriculum ondervangen te zijn. De commissie merkte op - en dat is conform de vaststellingen van de derdejaarsstudenten - dat de opleiding nog meer aandacht kan besteden aan stemtechnieken. Aandacht voor managementvaardigheden op het mesoniveau is nu opgenomen in het nieuwe curriculum, maar wordt toch beter in de praktijk geoefend. Dit is echter afhankelijk van de stagescholen en zou best kunnen opgenomen worden in de partnerovereenkomsten. Het werkveld dat de commissie gesproken heeft, bevestigt dat de eerste resultaten van het nieuwe curriculum observeerbaar zijn in het functioneren van de studenten op de werkplek. Vooral de pedagogische bagage van de stagiaires valt hen op, maar zij vragen toch om de vakinhoudelijke kennis te bewaken. Ook de taal blijft voor hen een aandachtspunt, niettegenstaande ze erkennen dat de opleiding op dat vlak al veel doet onder meer door de screening en de taalvolgfiche. Het evaluatieformulier van de stages vonden ze een verbetering ten opzichte van vroeger, maar het invullen ervan mag niet beperkt worden tot het louter scoren. Het onderbouwen van de scores met bevindingen is en blijft belangrijk. Het werkveld van de optie lichamelijke opvoeding bevestigt dat het zich via de consensusvergaderingen meer betrokken voelt bij de beoordeling. De eindwerken die de commissie gelezen heeft reflecteren nog het oude curriculum en waren niet representatief. Het niveau overtuigde ook niet. Ze waren vooral beschrijvend en de visie of reflectie van de student ontbrak. De commissie vond de scores wat flatterend en niet in overeenstemming met wat ze gelezen had. De eindprojecten nieuwe stijl gebeuren in samenwerking met het werkveld en vormen het sluitstuk van de opleiding. Als dusdanig zullen ze aantonen wat het beheersingsniveau van de beginnende leraar “nieuwe stijl” zal zijn. De beschikbaar gestelde toetsen waren adequaat wat betreft inhoud en niveau. De evaluatie garandeert dat de studenten evolueren naar een hoger niveau.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie vraagt om de realisatie van het niveau op te volgen.


Facet 6.2

Onderwijsrendement

Beoordelingscriteria: Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebied en/of opleiding over de jaren heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45 en de 50 procent liggen. De evolutie over de jaren heen, noch de situatie per opleiding of studiegebied worden opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere opleidingen. De opleiding stelt zich als doel om 60% van de eerstejaarsstudenten minstens 75% van de opgenomen credits te laten behalen; in het tweede traject 80% en in het derde traject 100%. Uit de cijfers van de laatste drie jaren behaalt ongeveer 50% van de eerstejaarsstudenten 75% van de opgenomen credits, voor het tweede traject is dat 85% van de studenten. Voor het laatste traject liggen de percentages vrij laag wat volgens de opleiding vooral te maken heeft met de individuele studietrajecten. De gemiddelde studieduur bedraagt 3,5 jaar. Een verdere analyse van de slaagcijfers, waarin bijvoorbeeld rekening gehouden wordt met de specificiteit van de instroom, hoe de slaagcijfers zich verhouden tot de Vlaamse context, de relatie met de aanloopmodule en met de begeleidingsinspanningen,… ontbreekt nog. Ook benchmarking blijft voorlopig achterwege.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie adviseert om het onderwijsrendement kritisch en gedifferentieerd op te volgen op basis van streefcijfers.



voldoende voldoende




het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de betrokkenen, de documenten ter inzage tijdens het bezoek, de opgevraagde documenten, de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.

De commissie heeft het zelfevaluatierapport grondig gelezen. Het rapport gaf duidelijk aan dat de opleiding niet stil heeft gezeten na de vorige visitatie. De informatie was niet altijd bij de juiste facetten van het visitatiekader vermeld, er was ook vrij veel herhaling in de tekst, waardoor de commissie geen helder beeld kreeg over de opleiding. Verder bevatte het zelfevaluatierapport gegevens tot het vorig academiejaar. De commissie kon echter op eenvoudig verzoek bijkomende en actuele informatie bekomen. Samen met de informatie uit de gesprekken die verliepen in een open en constructieve sfeer - kon de commissie zich een helder beeld vormen over de opleiding. Op basis van de oordelen over: onderwerp 1, niveau en oriëntatie: onderwerp 2, programma: onderwerp 3, personeel: onderwerp 4, voorzieningen: onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: onderwerp 6, resultaten:

voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende

is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn. In haar reactie op het eerste terugmeldingsrapport geeft de opleiding aan de volgende acties of verbeteringen gepland of uitgevoerd te hebben: -

de jaarlijkse resonantieraad werd vanaf het academiejaar 2009-2010 opgestart; naast de stage komen onder meer het competentieprofiel en het opleidingsprogramma aan bod.

De commissie heeft op basis hiervan geen aanpassing van de oordelen doorgevoerd.


Overzichtstabel van de oordelen score facet Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding Facet 1.1: Niveau en oriëntatie

voldoende voldoende

Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen Onderwerp 2: Programma

voldoende voldoende


Relatie doelstelling en inhoud Eisen professionele gerichtheid

goed goed


Samenhang Studieomvang

goed OK



voldoende voldoende


Beoordeling en toetsing Masterproef

voldoende Niet van toepassing

Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden Onderwerp 3: Inzet van personeel Facet 3.1: Facet 3.2:

goed voldoende

Kwaliteit personeel Eisen professionele gerichtheid

goed voldoende

Facet 3.3: Kwantiteit personeel Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1: Facet 4.2:

voldoende voldoende

Materiële voorzieningen Studiebegeleiding

voldoende goed

Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg Facet 5.1: Evaluatie resultaten Facet 5.2: Facet 5.3:

Facet 6.2:

voldoende voldoende

Maatregelen tot verbetering Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld

Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1: Gerealiseerd niveau Onderwijsrendement

score onderwerp

voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende

De oordelen zijn van toepassing voor: ARTESIS Artesis Hogeschool Antwerpen bachelor in het Onderwijs: secundair onderwijs MO optie muzikale opvoeding LO optie lichamelijke opvoeding AV optie algemene vakken TV optie technische vakken


76 | opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Hoofdstuk 4 Hogeschool West-Vlaanderen Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding Onderwijs: secundair onderwijs aan de Hogeschool West-Vlaanderen

De opleiding bachelor in het onderwijs wordt aangeboden door de Hogeschool West-Vlaanderen. De hogeschool biedt 22 bacheloropleidingen en 7 masteropleidingen aan, verspreid over campussen in Brugge en Kortrijk. De hogeschool vormt samen met de Universiteit Gent, de Arteveldehogeschool en de Hogeschool Gent. Binnen de hogeschool zijn drie departementen aanwezig: het departement academische opleidingen Kortrijk, het departement professionele bacheloropleidingen Kortrijk en het departement professionele bacheloropleidingen Brugge. De opleiding(en) bachelor in het onderwijs behoren tot dit laatste departement. De opleiding wordt aangeboden in de campus in de Sint-Jorisstraat te Brugge. De lerarenopleidingen hebben door de jaren heen een hele evolutie doorgemaakt. Tot de jaren 70 was het „de normaalschool voor onderwijzeressen‟ enkel gericht op een vrouwelijk publiek. In de jaren 1980 fuseerde de Rijksnormaalschool Brugge eerst met de Rijksnormaalschool van Blankenberge, later met de Rijksnormaalschool Kortrijk en daarna werden ook de technische leergangen uit de Rijselsestraat aan de campus toegevoegd.

opleidingsrapport Hogeschool West -Vlaanderen | 77

Facet 1.1


Beoordelingscriteria: De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot: het beheersen van algemene competenties als denken redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren; het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken, oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de beroepspraktijk; het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. Het oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat de doelstellingen van de lerarenopleiding gebaseerd zijn op de missie van de hogeschool. Hierin staat dat de instelling praktijkgericht en kwaliteitsvol onderwijs wil verstrekken dat nauw aansluit bij de beroepsmatige noden. Ze wil ook werk maken van de vorming van sociale vaardigheden en de vraag naar permanente en levenslange vorming beantwoorden. De hogeschool gelooft dat de internationale dimensie daarbij een duidelijke meerwaarde heeft. Centrale waarden in de missie van de hogeschool zijn: pluralisme, democratie, toegankelijkheid, verdraagzaamheid, respect voor andere meningen, samenwerking, solidariteit en creativiteit. Deze missie werd vertaald in een strategisch plan en operationele doelstellingen. Op niveau van het departement werd dit als volgt vertaald: “Het departement beoogt een polyvalente opleiding en een brede vorming door middel van actieve onderwijsmethoden ten einde de kennis op een realistische wijze over te dragen, een ingesteldheid van probleemoplossend denken aan te leren en de onderwerpen in een relativerende synthese samen te vatten. Door systematisch overleg met het beroepenveld evalueert en actualiseert het departement voortdurend haar studie-inhouden.” De opleidingsteams en opleidingscommissies hebben op basis hiervan een gezamenlijke visietekst voor de lerarenopleiding uitgewerkt. De commissie stelde deze evolutie ten opzichte van de vorige visitatie ten zeerste op prijs. In deze visie stelt de opleiding dat de afstuderende leraar een passie heeft voor onderwijs, de ontwikkelingsresultaten van zijn leerlingen als een gedeelde verantwoordelijkheid ziet van zichzelf en de lerende, in een team kan samenwerken, een steun kan en durft te zijn voor zijn collega‟s bij de invoering van recente maatschappelijke en beleidsklemtonen, proactief en innovatief ingesteld is, zich zelfsturend en flexibel aanpast aan de verschillende contexten waarin hij zijn onderwijskundige opdracht uitvoert en spontaan interne en externe ondersteuning zoekt om zijn doelen te bereiken. Om dit te bereiken houdt de lerarenopleiding rekening met de maatschappelijke en beleidscontext waarin ze werkt en integreert ze deze op een proactieve manier in haar programma. Daarnaast vormt ze leraren die aandacht hebben voor zowel een groep als voor een individu en ziet ze de maatschappelijk aangereikte thema‟s als opdracht voor haar medewerkers. Daarnaast gaat ze actief op zoek naar andere maatschappelijke verankerde thema‟s die een bredere vorming en opleiding mogelijk maken en opent de opleiding zich naar de buitenwereld. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat de opleiding in grote mate het eigenaarschap van deze visie heeft opgenomen, maar merkte wel een verschil met oudere docenten die de inhoud minder verworven leken te hebben. Op het gebied van methodologie heeft de opleiding er voor gekozen om te vertrekken vanuit functionele gehelen die een leraar in het werkveld vervult. Elke rol is een eenheid waaraan competenties en bijbehorende gedragsindicatoren gekoppeld kunnen worden. Deze rollen kwamen tot stand op basis van een grootschalige bevraging van diverse stakeholders in Vlaanderen en zijn: de leraar als begeleider van leer- en


ontwikkelingsprocessen, opvoeder, inhoudelijk expert, organisator, innovator/onderzoeker, partner van de ouders, lid van een schoolteam, partner van externen, lid van de onderwijsgemeenschap en cultuurparticipant. De kernopdracht van de leraar is volgens de lerarenopleiding van de Hogeschool West-Vlaanderen het begeleiden van leerprocessen en het opvoeden van leerlingen vanuit een inhoudelijke expertise. De integratie van deze domeinen leidt tot de rol van de leerkracht als innovator/onderzoeker. Het gehele leergebeuren vindt dan plaats binnen en wordt beïnvloed door externe relaties met alle betrokkenen. De commissie is van mening dat deze methodologie een meerwaarde is voor de opleiding, maar is van mening dat er ook voldoende aandacht moet worden geschonken aan de verduidelijking van de keuzes en de praktische consequenties hiervan. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat de doelstellingen van de opleiding voldoen aan de vereisten voor een professionele bachelor van het structuurdecreet. De opleiding heeft per functionele rol de competenties vertaald naar operationele en beoordeelbare elementen. Binnen het meerjarenplan van de hogeschool werd de BAMA-hervorming gekoppeld aan modularisering en competentiegericht onderwijs. Een competentie wordt door hen als volgt omschreven: “een competentie is een observeerbare eigenschap onder de vorm van kennis, kunde en een gedragsvaardigheid die bijdraagt tot succesvol functioneren in een specifieke rol of functie”. Met andere woorden een competente is de bekwaamheid om met integratie van kennis, houding en vaardigheden adequaat beroepsmatig te handelen in diverse (beroep)situaties. Deze integratie is structureel ingebed door elke module op te bouwen uit een theoretische inputfase, een integratiefase en een evaluatiefase. De commissie kon tijdens de gesprekken vaststellen dat de visie van de lerarenopleiding hier expliciet op inspeelt. De gehanteerde leerinhouden en methodieken zijn gericht op basiscompetenties en een globale mensvisie door middel van integratieve opdrachten en samenwerking. De evaluatie is hierbij competentiegericht. Bij de hervorming van de opleiding heeft de opleiding rekening gehouden met internationale onderwijsevoluties, waaronder ECTS, de Dublin descriptoren, learning outcomes en het Europees Kwalificatieraamwerk (EQF). De commissie kon uit de gesprekken met diverse geledingen opmaken dat de opleiding abituriënten over de opleidingsdoelstellingen op diverse momenten informeert: SID-in beurzen, infodagen, opendeurdagen en PRevenementen. Daarnaast is deze informatie ook terug te vinden in de studiegids men kan raadpleen op het elektronisch leerplatform van de website. Bij de aanvang van een nieuw opleidingsonderdeel licht de docent ook steeds de doelstellingen van het onderdeel toe. Alle leden van het onderwijzend team worden door de opleidingscoördinator op de hoogte gehouden van de relevante (wijzigingen van de) decretale wetgeving. Het werkveld wordt geïnformeerd door middel van een halfjaarlijkse vergadering van de opleidingscommissie met de „kerngroep directies basisonderwijs‟. Tijdens deze vergadering worden alle aspecten van de opleiding besproken met het werkveld. Daarnaast krijgen stagementoren een brochure waar alle eindcompetenties van de opleiding zijn in opgenomen.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan de visie, de missie en de doelstellingen van de opleiding blijvend te verduidelijken aan alle personeelsleden die betrokken zijn bij de opleiding. De commissie beveelt de opleiding voldoende aandacht te besteden aan onderzoek en nascholing.


Facet 1.2


Beoordelingscriteria: De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake. Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante beroepenveld. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Het globale competentieprofiel van de opleiding kwam tot stand op basis van een grootschalige bevraging van het werkveld, wetgeving en visitaties. De opleidingscommissie, die bestaat uit experten vanuit directies, Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB), leerkrachten, de begeleidingsdienst en lectoren, is verantwoordelijk voor de vertaling van basiscompetenties in deelcompetenties, leerinhouden en opleidingsprogramma‟s. De opleiding heeft binnen elk van de tien functionele gehelen de deelcompetenties voor een professionele bachelor in het onderwijs bepaald. Overkoepelend werden voor alle functionele gehelen ook volgende attitudes vastgelegd: beslissingsvermogen, relationele gerichtheid, kritische ingesteldheid, leergierigheid, organisatievermogen, zin voor samenwerking, verantwoordelijkheidszin en flexibiliteit. Er bestaat een grote afstemming van de basiscompetenties tussen de diverse lerarenopleidingen van de hogeschool West-Vlaanderen. Zowel de functionele gehelen als de hoofdindeling van de competenties zijn het zelfde. Op een lager abstractieniveau zijn er echter duidelijke verschillen te merken. De verschillen tussen de opleidingen die betrekking hebben op de beroepsspecifieke competenties kunnen in grote thematische lijnen worden beschreven. De opleiding bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs richt zich duidelijk op leerlingen van het secundair onderwijs en is gericht op het leren naar vooraf bepaalde doelen vanuit kennis van de groep. De eindtermen worden bereikt door leerinterventies en onderwijzen, en dit zowel op basis van vakgerichte als vakoverschrijdende elementen. De opleiding bouwt verder op de afgelegde schoolweg en koppelt de leerstof aan de leefwereld van de leerlingen. Betreffende evaluatie wenst men de leerprestaties op een objectieve manier te beoordelen. Betreffende veiligheid staat het fysieke en mentale welzijn van de leerling centraal. Met betrekking tot de verstrekking van de zorg is de taak van de leraar voornamelijk het aanpakken van leer- en ontwikkelingsproblemen. Qua maatschappelijke klemtonen en organisatie wordt een nadruk gelegd op talen- en ondernemingszin en een gestructureerd werkklimaat. Als vervolgstudie legt de opleiding een nadruk op informatie over leervorderingen, studiekeuze en/of beroepskeuze en gedrags- en houdingsaspecten. De lerarenopleiding heeft zichzelf vergeleken met diverse buitenlandse lerarenopleidingen aan de hand van rapporten en studies, met specifieke aandacht voor problemen, aandachtspunten en actiepunten. Uit deze vergelijking is gebleken dat er aanzienlijke verschillen zijn tussen de diverse Vlaamse en Europese lerarenopleidingen. Zowel de historische context, de grote complexiteit van het beroep en de veranderende leerkrachtrollen dragen bij tot de moeilijkheidsgraad van benchmarking. Uiteindelijk heeft de hogeschool WestVlaanderen op basis van diverse (inter)nationale bronnen, waaronder het structuurdecreet en de gemeenschappelijke Europese competenties voor lerarenopleidingen, een duidelijke visie ontwikkeld. Daarnaast heeft de opleiding zichzelf vergeleken met andere Vlaamse lerarenopleidingen, 9 universitaire lerarenopleidingen uit even veel Europese landen en een Amerikaanse lerarenopleiding. Op basis van dit onderzoek kon de opleiding afleiden dat, hoewel er een groot verschil in aanpak is, er veel lerarenopleidingen dezelfde


competenties beogen en dat de doelstellingen en het programma van de lerarenopleidingen van de hogeschool West-Vlaanderen in hoge mate gelijk lopen met andere lerarenopleiding in binnen- en buitenland. In Vlaanderen kwamen de basiscompetenties van de lerarenopleiding tot stand in dialoog met diverse stakeholders. Deze werden vastgelegd in het decreet betreffende de lerarenopleiding en de nascholing en het besluit van de Vlaamse Regering betreffende de basiscompetenties van de leraren. De hogeschool heeft aan het opstellen van deze elementen een actieve bijdrage geleverd. Het brede werkveld en de opleidingscommissie hebben vervolgens de basiscompetenties verder vertaald in opleidingsdoelstellingen en een opleidingsprogramma. Binnen de lerarenopleiding bestaan er twee afstemmingsorganen. De opleidingscommissie, die bestaat uit leerkrachten, alumni, centra voor leerlingenbegeleiding, de begeleidingsdienst, directies en een studentenafvaardiging, en het directieoverleg, dat bestaat uit CoDi‟s, directies en decretale mentoren. Daarnaast stemt de lerarenopleiding haar doelstellingen af op de Vlaamse Autonome Hogescholen (VAH) en de centrale begeleidingsdienst van het Gemeenschapsonderwijs. Bijkomende afstemmingen van de doelstellingen gebeuren op basis van overleg tijdens de internationale uitwisselingen, vergaderingen met andere hogescholen, het ENW en door bestudering van online bronnen. Ondanks de afstemming op eisen gesteld door vakgenoten houdt de opleiding er aan de eigen autonomie en te behouden en eigen nadrukken te leggen in de doelstellingen en het programma. De doelstellingen van de opleiding worden via de website van de hogeschool en het elektronisch leerplatform bekend gemaakt aan studenten en docenten. In het cursusmateriaal van de diverse opleidingsonderdelen zijn tevens de doelstellingen van het onderdeel terug te vinden.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan om de doelstellingen van de opleiding actief te blijven toetsen aan de internationale context.



voldoende voldoende



Onderwerp 2

Facet 2.1

Programma



De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon tijdens het visitatiebezoek vaststellen dat het programma van de opleiding de voorbije jaren grondig werd aangepast. Het nieuwe programma van de opleiding is opgedeeld in vensters die verspreid over de verschillende jaren van de opleiding aan bod komen. De verschillende vensters zijn: venster op brede communicatie, venster op brede wereld, venster op beroep, breder venster op onderwijs, venster op onderwijsvak, venster op onderwijspraktijk, venster op onderwijskundige uitdaging en venster op eigen competenties. Deze vensters zijn opgedeeld in (keuze)partims. Elk semester bestaat uit de combinatie van drie tot zes verschillende vensters. De commissie stelde in dit geheel vast dat er slechts beperkt aandacht is voor de rol van de ouders en het contact tussen docenten, school en ouders. Alle informatie over opleidingsonderdelen van de verschillende vensters kan worden teruggevonden in de studiefiches. Hierin staan zowel de begin- en eindcompetenties van de vensters als de deelcompetenties per partim geformuleerd, waarbij ook steeds het niveau van de competentie wordt aangegeven. In deze fiche zijn ook de inhoud, de werkvormen, het studiemateriaal en de manier van evalueren opgenomen. Voor elk venster en partim is er een vertaling gebeurd van de opleidingsdoelstellingen naar concrete doelstellingen. De commissie kon vaststellen dat op dit vlak aanzienlijke inspanningen werden geleverd ten opzichte van de vorige visitatie. De opleiding beschikt over een competentiematrix die de relatie tussen deze beide niveaus inzichtelijk maakt. Deze competentiematrix maakt een onderscheid tussen drie niveaus van competenties: inleidend, verdiepend of gespecialiseerd. Op basis van de Vlaamse Kwalificatiestructuur werden deze niveaus duidelijk bepaald. Per niveau zijn de verwachte kennis en vaardigheden, de begeleiding van de vaardigheden, de context en de integratie ervan alsook het verwachte probleemoplossend vermogen benoemd. De niveaubepaling van een module is omschreven in het onderwijs- en examenreglement. De commissie kon vaststellen dat niet alle deelcompetenties voldoen aan alle stappen, maar dat alle eindcompetenties het niveau van de professionele bachelor bereiken. Voor de competenties van alle rollen zijn duidelijke competentietrajecten uitgeschreven. In het programma zijn diverse disciplineoverschrijdende, vakoverschrijdende en module (venster) overschrijdende elementen geïntegreerd. Alle onderwijsvakken zitten in afzonderlijke modules. Naarmate de opleiding vordert worden links gelegd naar andere modules. De commissie kon uit de gesprekken met de studenten opmaken dat ook tijdens de lessen links worden gelegd naar andere situaties, disciplines en vakken. Tijdens de projectweken, de stage en in het project VOETEN wordt tevens disciplineoverschrijdend gewerkt. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat er een beperkte aandacht is voor internationale elementen in het programma en dat de realisaties op dit vlak eveneens beperkt zijn. Internationalisering is binnen de hogeschool duidelijk omschreven als prioriteit. Vanuit de beleidsverklaring worden een aantal operationele


doelstellingen aangereikt aan de opleiding. De uitvoering hiervan wordt opgevolgd door de dienst internationalisering. Binnen de opleiding werd een vertaalslag gemaakt van het beleidsplan en de doelstellingen naar concrete acties. De opleiding plant een doorlichting van de partnerinstellingen waar men mee samenwerkt om internationale invloeden in het programma te integreren. Binnen het programma is zowel ruimte voorzien voor deelname aan langdurige als kortstondige buitenlandse trajecten. Op termijn plant de opleiding een internationaal semester. Naast deze elementen organiseert de opleiding ook diverse activiteiten in het kader van internationalisation@home en is men lid van het internationaal project COMPASS (Comparing and assessing teacher‟s qualities) en het netwerk „European Teacher Education Network). Internationale elementen worden tevens in de mate van het mogelijke opgenomen in opleidingsonderdelen via cursussen en opdrachten. Betreffende curriculumherziening zijn er door de algemene diensten van de Hogeschool West-Vlaanderen duidelijke procedures opgesteld. Op basis van de aanwezige documenten kon de commissie vaststellen dat het opleidingsteam verantwoordelijk is voor het uitwerken van een voorstel op basis van de resultaten van de diverse kwaliteitszorgprocessen. Het voorstel wordt besproken met de studenten, de opleidingscommissie, de kerngroep directies, het werkveld en de alumni. Na positief advies wordt het voorstel voor bekrachtiging doorgestuurd naar de bestuursorganen van de hogeschool. Bij curriculumvernieuwing besteedt de opleiding speciale aandacht aan de actualiteit van de doelstellingen van de opleiding, het evenwicht tussen en de integratie van theorie en praktijk, de leerlijnen, de optimale ontwikkeling van de verschillende rollen, de variatie aan werkvormen en de actuele maatschappelijke context.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan meer werk te maken van de ontwikkeling van een gedragen visie over de internationale dimensie in de opleiding en bijkomende inspanningen te leveren op het gebied van studentenen docentenmobiliteit. De commissie beveelt de opleiding aan extra aandacht te besteden aan de rol van ouders en het contact tussen docenten, school en ouders in de uitwerking van het programma.

Facet 2.2

Eisen professionele gerichtheid van het programma

Beoordelingscriteria: Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon vaststellen dat binnen het programma van de lerarenopleiding twee kennislijnen te onderscheiden zijn: een inhoudelijke en een didactische. De eerste lijn omvat de kennis van elk vak. De tweede lijn omvat de nodige pedagogische en didactische kennis die nodig is om de kennis over te dragen aan leerlingen. Met betrekking tot kennisontwikkeling is er in het programma een evolutie merkbaar van basis(vak)kennis naar specialisatie en van segmentatie naar integratie. De startmodules focussen in eerste instantie op kennis van het vakdomein waarna de nadruk stilaan wordt verlegd naar didactische kennis en aanpak. De opleiding is van


mening dat een gedegen kennis en inzicht noodzakelijk zijn om didactiek op een competentiegerichte manier te kunnen onderwijzen. Er is tevens een overgang te merken van vakkennis binnen beperkte leerdomeinen naar een volledige integratie in projecten. In elk jaar van de opleiding staat een ander deel van de kennis- en vaardigheidsopbouw centraal. Het eerste jaar focust men op „ik als leraar en de les‟. Het tweede jaar spitst zich toe op „ik als leraar en de leerling‟ en in het derde jaar gaat dit over „ik als leraar in het onderwijs/in de school‟. Een analoge opbouw is op te merken voor bewegingsrecreatie. In het eerste jaar worden deze studenten geconfronteerd met „schoolgaande jeugd en kinderen‟. De twee volgende jaren focussen respectievelijk op „adventure‟ of „health en fitness‟ en „bijzondere doelgroepen‟. De commissie kon in de documenten vaststellen dat er zowel naar inhoud als naar de formulering van de eindkwalificaties de opleiding een goede koers heeft uitgezet. De commissie kon binnen het programma van de opleiding merken dat er een aantal parallel lopende vaardigheidstrajecten aanwezig zijn die doorheen de verschillende modules van een opleidingsjaar opgebouwd worden. Deze vaardigheden zijn: spreek- en schrijfvaardigheden, agogische vaardigheden, didactische vaardigheden en ICT-vaardigheden. Doorheen de opleiding is tevens een evolutie in de betrokkenheid te merken: van ik-betrokkenheid over taakbetrokkenheid en leerlingbetrokkenheid naar contextbetrokkenheid. Ook binnen de opleiding lichamelijke opvoeding wordt deze betrokkenheid gestimuleerd. Studenten kunnen tijdens de opleiding brevetten en attesten behalen die er voor zorgen dat ze in het werkveld ruimer inzetbaar zijn. In het programma zijn een aantal duidelijke elementen verwerkt met betrekking tot werkveldervaring. In het eerste jaar zijn beperkte praktijkopdrachten ondersteund door de mentoren verwerkt. Studenten hebben eerst observatiemomenten en evolueren dan van de productie van lesdelen naar de ontwikkeling van volledige lessen. De studenten kunnen op deze manier kennis maken met de praktijk van het lesgeven. In het tweede jaar krijgen de studenten uitgebreide praktijkopdrachten naar het vierde semester toe. De student leert hier de praktijk in het klasgebeuren kennen en wordt geconfronteerd met differentiatie en huiswerkbegeleiding. De student wordt hier nog steeds ondersteund door de mentoren. In het derde jaar nemen de mentoren een meer superviserende rol op en krijgen de studenten zelfstandige praktijkopdrachten voorgeschoteld. Studenten leren zo de praktijk kennen in het schoolgebeuren. Ze kunnen in een alternatieve stage en bachelorproef hun basiscompetenties voor de beginnende leraar verwerven. Specifiek voor lichamelijke opvoeding worden watersport- en skistages ingericht. Studenten van de algemene vakken hebben twee cultuurstages gedurende de opleiding. Binnen de opleiding lichamelijk opvoeding wordt er ook meer dan gemiddeld gewerkt met gastdocenten. De studenten werken ook samen met Triatlon Brugge voor het organiseren van een grote sportmanifestatie en nemen deel aan deze en andere wedstrijden. Uit het gesprek met de alumni kon de commissie echter opmaken dat er een gebrek wordt ervaren aan de voorbereiding op het lesgeven in een BSO of BuSO school en dat het thema gelijke onderwijskansen niet of weinig ter sprake komt. In totaal worden binnen de opleiding 39 studiepunten besteedt aan stage. De stage dient de aangeleerde vaardigheden, attitudes en kennis te integreren. De stages binnen de opleiding zijn een integratie van alle competenties die verwacht worden van de student. Voor elk stagemoment worden de verwachte competenties duidelijk omschreven op het evaluatieformulier. Ook op de studiefiches is deze informatie terug te vinden. Studenten starten in het eerste semester met microteaching. Vanaf semester 2 geven ze zelfstandig lessen in secundaire scholen. Elke stage wordt vooraf gegaan door een receptieve stage waarbij gerichte observatie, beperkte participatie en kritische reflectie de belangrijkste elementen zijn. Op deze manier worden studenten vertrouwd met de beginsituatie. De inhoud van de stage wordt dan uitgebreider doorheen de opleidingsjaren. Doorheen de jaren komen ook de verschillende onderwijsniveaus en de verschillende aan bod. Studenten lichamelijke opvoeding gaan in het eerste jaar naar het basisonderwijs in plaats van het secundair onderwijs. In het derde jaar gaan zij naar het BSO en BuSO. Voor stages van bewegingsrecreatie kiest men organisaties die aansluiten bij de keuze van de studenten. Momenteel worden de stageplaatsen geregeld door de opleiding. Bij de alternatieve stage kunnen studenten zelf een keuze opgeven. De stage wordt intensief begeleid door de lerarenopleiding. De commissie kon tijdens de gesprekken vaststellen dat studenten tijdens de stage te weinig in contact komen met de context van de school en dat zij te weinig als lid van het team fungeren. De commissie kon ook vaststellen dat zij in dit kader geen kennis hebben van de functie van lokale overlegplatformen.


De bachelorproef heeft een gewicht van 12 studiepunten in de opleiding. Dit gewicht is verspreid over het partim „inleiding op de bachelorproef/actieonderzoek‟, de module „venster op onderwijskundige uitdaging 5‟ en de module „venster op onderwijskundige uitdaging 6‟. De bachelorproef is opgevat als een actieonderzoek waarbij de student blijk moet geven dat hij professionele kennis, vaardigheden en attitudes in wisselende situaties en verschillende domeinen kan toepassen. De student kiest daarbij een probleem uit de reële praktijk als onderwerp. Op basis van de „handleiding bij de bachelorproef‟ kan de student zijn project uitwerken. Elke student krijgt een promotor toegewezen als coach. De keuze van het probleem dient haalbaar en relevant te zijn. De student dient in het kader van de bachelorproef het probleem te analyseren aan de hand van een literatuurstudie en een praktijkonderzoek. Vanuit de eigen visie ontwikkeld hij dan een aanpak voor het probleem en werkt deze in de praktijk uit. De resultaten van de bachelorproef worden via posters en een mondelinge toelichting voorgesteld op het einde van het academiejaar. De aansluiting bij recente (internationale) ontwikkelingen in het vakgebied en de beroepspraktijk worden op diverse manieren gerealiseerd. De modulaire structuur, het werken met ECTS-studiepunten en het talenbeleid zijn er op gericht internationale uitwisselingen zo goed mogelijk te faciliteren. Daarnaast heeft men in de opleiding, op aangeven van resultaten uit de kwaliteitszorg, meer aandacht geschonken aan techniek en technologie, cultuureducatie en ondernemerszin en werd de bachelorproef hervormd. Ook de integratie van ICT in het onderwijsgebeuren en de confrontatie van studenten met diversiteitsbeleid dragen hiertoe bij. De studenten kunnen bovendien het brevet gemachtigd opzichter en het brevet EHBO behalen en beschikken op het einde van hun opleiding over een portfolio. Verder kon de commissie ook vaststellen dat de opleiding diverse contacten heeft met het werkveld, de Vlaamse autonome hogescholen, de associatie AUGent en dat men door deelname aan projecten en congressen eveneens waardevolle expertise kan binnenbrengen in de opleiding. De commissie vraagt zich echter af of de samenwerking met de andere lerarenopleidingen binnen de associatie niet onderbenut wordt. Binnen de opleiding lichamelijke wordt tevens gewerkt aan twee PWO-projecten: “beweging als medicijn” en “Fitness en Wellness in de kijker”. De opleiding is daarnaast tevens op diverse manieren betrokken bij maatschappelijke dienstverlening. De samenwerking met de Katrol en het Scharnier laat studenten kennis maken met kansarmoede. De techniekclub is gericht op techniek/technologie. De bachelorproef is steeds meer gericht op actieonderzoek op basis van echte casussen. In het derde jaar dienen studenten ondersteuning bieden aan een school via een alternatieve stage. Studenten leveren huiswerkbegeleiding aan een drietal leerlingen van een secundaire school gedurende één of twee semesters. Studenten Nederlands geven bijlessen aan eerstejaars leerlingen uit het koninklijk technisch atheneum Gistel. Studenten begeleiden samen het koninklijk atheneum Brugge Centrum bij een vakoverschrijdend spel in de derde graad over opvoeden tot burgerzin. Studenten van lichamelijke opvoeding en bewegingsrecreatie ondersteunen diverse sportdagen en evenementen. Studenten Frans worden als tutor ingeschakeld om studenten van de opleiding lager onderwijs te ondersteunen voor hun Franse cultuurportfolio.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan studenten stage te laten lopen in een BSO en/of BuSO school en/of stages te organiseren binnen een multiculturele context. De commissie beveelt de opleiding aan afspraken te maken met stagescholen om studenten als voorwaardig lid van het team te laten functioneren zodat zij kunnen kennis maken met de reële schoolsituatie. De commissie raadt de opleiding aan externen (bijvoorbeeld medewerker van het Lokaal Overlegplatform) uit te nodigen om de doelen en de werking van deze organen toe te lichten aan derdejaars.


Facet 2.3


Beoordelingscriterium: Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon uit de aanwezige documenten opmaken dat het opleidingsprogramma is opgebouwd uit vensters die in elk semester terugkeren. De commissie staat positief ten overstaan van deze aanpak maar is van mening dat er ook voldoende flexibiliteit aanwezig dient te blijven in het programma. Deze vensters tonen duidelijk de samenhang tussen het programma en de competentieontwikkeling. De commissie kon op basis van de documenten vaststellen dat aldus in de eerste semesters een nadruk wordt gelegd op de rol van leraar als begeleider, opvoeder, inhoudelijk expert, innovator/onderzoeker en organisator. De andere rollen worden stapsgewijs geïntroduceerd en uitgewerkt in het programma. In semesters 1 tot 4 wordt dezelfde opbouw gehanteerd. In elk semester worden vier vensters besproken. In semester 5 kan de student zich verder verdiepen in zijn eigen keuzes. Semester 6 is volledig praktijkgericht. De student spendeert het grootste deel van zijn tijd in scholen in het kader van de stage en de bachelorproef. De opdeling in vensters dient om het opleidingsprogramma transparant te maken voor de studenten en overlappingen zoveel mogelijk weg te werken. De bewaking van de samenhang van dit programma is de verantwoordelijkheid van het opleidingsteam dat curriculumwijzigingen opvolgt. Deze samenhang wordt steeds bevraagd in de diverse initiatieven betreffende kwaliteitszorg. De commissie kon tijdens de gesprekken met de studenten vaststellen dat er een schema is opgesteld met een helder overzicht van de vensters, maar dat dit voor de derdejaarsstudenten minder duidelijk is dan voor de studenten van het eerste en het tweede jaar. Binnen het opleidingsprogramma zijn de modules gestructureerd volgens een duidelijke volgtijdelijkheid. De opleiding evolueert hierbij doorheen de jaren van inleidend over uitdiepend naar gespecialiseerd. Deze evolutie vormt de verticale leerlijn van het programma die in het programma terug te vinden is in de evolutie van de inhoud van de opleidingsonderdelen van het eerste tot het zesde semester. Modules met dezelfde naam bouwen op elkaar voort. De eerste module vormt ook de basis om te starten met de volgende. De commissie kon ook vaststellen dat er ook een voldoende duidelijke afstemming is tussen opvoedkundige vakken en de vakdidactieken. Bij aanvang van de opleiding kiezen de studenten hun onderwijsvakken. Afhankelijk van deze keuze volgen studenten hetzelfde programma. De commissie kon uit de aanwezige documenten en de gesprekken opmaken dat de studenten ook binnen het programma nog keuzemogelijkheden hebben. Er is een keuzemodule van 6 studiepunten waarbij een student kan kiezen uit volgende mogelijkheden: bedrijfsbeheer, leerlingbegeleiding, organisator van evenementen, cultuureducatie of coaching. Deze keuzemodule biedt de opleiding ook de mogelijkheid om in te spelen op actuele vragen en evoluties. Studenten kunnen ook een eigen invulling geven aan hun alternatieve stage binnen de module „venster op onderwijspraktijk‟, aan de opdracht binnen de module „venster op het beroep: diversiteit‟ en aan hun stageplaats. Studenten bewegingsrecreatie moeten daarnaast ook vanaf semester 6 een keuze maken tussen Health en Fitness of Adventure. Deze keuze is bepalend voor de rest van hun traject. In totaal kan de student aan 39 studiepunten een eigen invulling geven, mits goedkeuring van de opleiding. In de mate van het mogelijke wordt het programma afgesteld op externe partners om samenwerking te faciliteren. Zowel in de samenwerking met andere hogescholen als andere (inter)nationale partners wordt steeds onderzocht wat de mogelijkheden zijn en op welke manier dit binnen de samenhang van het programma kan gerealiseerd worden. De commissie kon uit de gesprekken afleiden dat specifiek voor de opleiding lichamelijke opvoeding / bewegingsrecreatie er samengewerkt wordt met FEVAHLO om het curriculum in te vullen. Voor dit luik van de opleiding is er ook overleg met BVLO, met commissies van Vlaamse trainersscholen en met de


opleidingscommissie HBO fitnessbegeleider. Momenteel kunnen studenten de keuzemodule in semester 5 vervangen door modules aangeboden door de Hogeschool Gent. Binnen de opleiding wordt vaak geïnformeerd naar speciale trajecten om de onderwijsbevoegdheid uit te breiden. Studenten kunnen zo na het behalen van hun diploma in één jaar een derde vak bijstuderen. Studenten uit de andere lerarenopleidingen van de hogeschool kunnen ook een specifiek traject krijgen waarbij ze vrijstellingen behalen voor „vensters op brede communicatie‟ en „vensters op beroep‟. Die studenten nemen hun onderwijsvakken op samen met het praktijkluik en die opleidingsonderdelen die zich specifiek richten op de nieuwe doelgroep. Voor andere trajecten is overleg mogelijk met de opleidingscoördinator en de trajectbegeleider.


Facet 2.4

Studieomvang

Beoordelingscriterium: De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: ten minste 180 studiepunten. Oordeel van de visitatiecommissie: OK

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale studieomvang van een professionele bachelor.


Facet 2.5

Studielast

Beoordelingscriteria: De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld volgens decreet. Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende


De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: In het normtraject tracht de opleiding de studiebelasting gelijk te verdelen over de semesters. Bij het samenstellen van individuele trajecten wordt eveneens in de mate van het mogelijke rekening gehouden met een haalbare studielast per semester. Binnen de hogeschool hanteert men de methode van het tijdschrijven. De commissie kon tijdens de gesprekken vaststellen dat men de studenten vraagt om wekelijks te noteren hoeveel tijd zij spenderen aan diverse onderwijsactiviteiten, en dit zowel betreffende verplichte opdrachten als persoonlijke verwerkingstijd. Bij de verwerking van de resultaten worden de contacturen toegevoegd door de kwaliteitscoördinator. Sinds het huidige academiejaar kunnen de studenten deze gegevens via de website van de hogeschool elektronisch ingeven. Dit heeft niet alleen de ingave makkelijker gemaakt, maar ook de respons verhoogd en de rapportage efficiënter gemaakt. De commissie kon vaststellen dat er rond studietijdmetingen binnen de hogeschool een duidelijke procedure voorzien is die de verantwoordelijkheden over afname, verwerking en opvolging duidelijk regelt. De lesgever van de betrokken module is verantwoordelijk voor de opvolging van de respons. De kwaliteitsmedewerker helpt bij deze opvolging en de motivatie van studenten. De kwaliteitsmedewerker is tevens verantwoordelijk voor de terugkoppeling van de resultaten naar het onderwijsteam, het opzetten en opvolgen van projectfiches en verbeteracties. In deze procedure is tevens een timing opgenomen voor het uitvoeren van de metingen. Het meerjarenplan laat toe de volledige opleiding elke vijf jaar te meten. De opleiding heeft er voor gekozen gelijksoortige modules in een zelfde academiejaar te bevragen om de afstemming van de studietijd per leerlijn te kunnen evalueren. In de diverse studietijdmetingen wordt onderzocht of de begrote studietijd overeenkomt met de begrote studietijd. Dit gebeurt zowel via bovenvermelde vijfjaarlijkse studietijdmetingen als door middel van een semesteriële studentenenquête. Uit recente bevragingen blijkt dat gemeten studietijd voor de expressievakken lager ligt dan de begrote. In de semestriële, kwalitatieve, bevraging geeft de overgrote meerderheid van de studenten aan dat de studiebelasting en het aantal contacturen voldoende zijn. De commissie kon tijdens de gesprekken met de studenten vaststellen dat de reële studietijd inderdaad in de omgeving van de geschatte ligt. De resultaten van de studietijdmetingen worden vooreerst besproken met de betrokken lectoren. Na deze bespreking worden de resultaten tevens besproken met de studenten in de opleidingsgebonden participatieraad. Tot slot worden de resultaten van de metingen en de gesprekken in het opleidingsteam besproken. Tijdens al deze gesprekken wordt nagegaan of de resultaten overeenkomen met de perceptie en welke stappen er kunnen ondernomen worden om de begrote en de reële studietijd beter op elkaar af te stemmen. De commissie kon tijdens de gesprekken vaststellen dat de opleiding de studievoortgang tracht te bevorderen op diverse manieren. In eerste instantie tracht men alle praktische aspecten van de opleiding zo vlot mogelijk te laten verlopen. Binnen het programma tracht men een duidelijke volgtijdelijkheid te hanteren en informeert men studenten over doelstellingen van de diverse opleidingsonderdelen. Om de belasting van de stage op te vangen organiseert de opleiding voorbereidingsweken waarin de student uitsluitend aan zijn stage kan werken. Met betrekking tot evaluaties heeft de opleiding een examenreglement, een examenbank, worden de beoordelingscriteria op voorhand aan de studenten duidelijk gemaakt en wordt er feedback gegeven na de examens. Betreffende studiebelasting heeft de opleiding aandacht voor een gelijke spreiding van de studiepunten, de takenlast en geeft men opdrachten via een vast sjabloon. Betreffende studiebelemmerende factoren geeft de opleiding aan dat er nog niet voldoende aandacht is tussen studenten over de jaren heen, dat er te weinig computers aanwezig zijn in de hogeschool en dat men studenten niet genoeg kan motiveren om een goede studieplanning op te maken. De commissie staat positief ten opzichte van deze initiatieven. De commissie is wel van mening dat de student steeds zelf verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn eigen leerproces en hoopt dat de opleiding de balans tussen zelfstandigheid en begeleiding in evenwicht zal kunnen houden.


Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan blijvend aandacht te besteden aan het systematisch en gestructureerd onderzoeken van zowel studiebelemmerende als studiebevorderende factoren.

Facet 2.6



De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon uit de documenten en de gesprekken met de docenten opmaken dat het didactisch concept van de opleiding gebaseerd is op een evenwicht van praktijk- en conceptueel leren. Men vertrekt waar mogelijk vanuit de praktijk. Voor het uitwerken van het didactisch concept heeft men gebruik gemaakt van de leercirkel van Kolb en de reflectiecirkel van Korthagen. Ook reflectie is in dit concept een bijzonder belangrijk begrip. Deze visie sluit aan bij de visie van de hogeschool en de lerarenopleidingen. De opleiding heeft recent, op basis van ontwikkelingen in binnen- en buitenland, het didactisch concept bijgestuurd. Zo werden onder meer de portfoliowerking, projectwerking, probleemgestuurd onderwijs, de integratie van ICT en de omschakeling van supervisie naar intervisie geïntegreerd in de nieuwe aanpak. De praktijkgerichte aanpak die het uitgangspunt is van het didactisch concept is ook in Europees verband waarneembaar. De commissie is van mening dat een strikte vertaling van de opleidingsdoelstellingen in een sluitend programma en didactisch concept een stevige leidraad is voor lectoren. Zij vreest wel dat de individuele docenten hierdoor de nodige experimenteerruimte in het kader van onderwijsvernieuwing verliezen. De commissie is van mening dat differentiatie en individuele keuzes eveneens een plaats moeten krijgen binnen dit concept. Met betrekking tot werkvormen wordt op basis van het concept een brede waaier aan activerende werkvormen vooropgesteld in de opleiding. Binnen alle modules tracht men kennis en vaardigheden aan elkaar te koppelen. Naarmate de opleiding vordert evolueert men in de richting van reële werksituaties. In het eerste jaar werkt men nog geregeld met hoorcolleges en groepswerk. Naarmate men verder studeert worden projectwerk, coöperatieve werkvormen en werkplekleren belangrijker. De keuze van werkvormen is de verantwoordelijkheid van de lesgever die deze zo nauw mogelijk laat aansluiten bij zijn vakinhoud en het didactisch concept van de opleiding. De gebruikte werkvormen worden ook in de studiefiches van de opleidingsonderdelen vermeld. De praktijkgerichtheid van de opleiding vertaalt zich concreet onder meer in werkvormen als praktijkoefeningen, micro-teaching, bezoeken, colleges, observeeropdrachten, didactische stages en dienstverlening. De keuze van werkvormen is er op gericht de moeilijkheidsgraad van aan te leren competenties gradueel te verhogen. De werkvormen starten aldus duidelijk afgebakend en eenvoudig, maar evolueren naar complexere vormen. Doorheen de eerste semesters is er een leerlijn die de basisvaardigheden van alle studenten betreffende taalbeheersing, leren leren en studieplanning op eenzelfde niveau dient te brengen. Op die manier komt de opleiding ook tegemoet aan de diverse studenteninstroom, omdat de wekvormen tevens aansluiten bij de behoeften en de mogelijkheden van de studenten. Op basis van een analyse van de werkvormen in de opleiding stelde men vast dat er 22 werkvormen worden gebruik die onderverdeeld kunnen worden in 5 categorieën. Op het gebied van aanbiedende werkvormen werkt de opleiding met doceervormen, demonstraties en vertellen. Qua gespreksvormen gebruikt men het onderwijsleergesprek, het klasgesprek, het leergesprek en de groepsdiscussie. Als samenwerkingsvormen


gebruikt men groepswerk, varianten van groepswerk, probleemgestuurd leren, simulatiespel, rollenspel en gevalsmethode. Betreffende individualiserende werkvormen gebruikt men begeleid zelfstandig leren, labopracticum, zelfstudiepakketten en contractwerk. Tot slot worden als strategieën het beheersingsleren, de projectmethode, de excursie, huistaken en praktijkleren gebruikt. Binnen de opleiding merkt men een evolutie van werkvormen uit overwegend de eerste categorie in het eerste semester naar werkvormen die overwegend uit de vijfde categorie komen in het zesde semester. Binnen het opleidingsteam wordt vaak gewerkt met het motto „Teach as you preach‟. Docenten trachten zoveel mogelijk leerstijlen te gebruiken en voldoende variatie in hun werkvormen te gebruiken. De opleiding tracht de best mogelijke onderwijsmiddelen ter beschikking te stellen van de studenten. In veel gevallen ontwikkelt een docent eigen cursus- en oefenmateriaal, hoewel er ook vaak beroep wordt gedaan op bestaande literatuur en expertise van externen. Op de studiefiches is steeds een verplichte en aanbevolen literatuurlijst aanwezig. Binnen de hogeschool staan tal van onderwijsmiddelen ter beschikking, waaronder leslokalen en oefenruimtes, projectoren, magnetische schoolborden, computers, een elektronische leeromgeving en smartboards. De gebruikte onderwijsmiddelen zijn net als de werkvormen gerelateerd aan het didactisch concept, de visie van de opleiding en de beoogde competenties van een opleidingsonderdeel. De opleiding organiseert jaarlijks een boekenverkoop zodat studenten makkelijk en tijdig over al hun materiaal kunnen beschikken. Bijkomend didactisch materiaal kan door de docenten binnen het budget worden besteld. De kwaliteit van de onderwijsmiddelen en werkvormen wordt in eerste instantie bewaakt door de diverse metingen in het kader van de interne kwaliteitszorg van de opleiding. Het elektronisch leerplatform wordt jaarlijks door het team van coördinatoren geëvalueerd op basis van input van een interdepartementale gebruikersgroep. Via de participatieraad kunnen studenten eveneens tussentijds opmerkingen maken. In de praktijk blijken dit soort opmerkingen vaak te handelen over organisatorische en materiële zaken. Waar mogelijk tracht de opleiding de gerapporteerde problemen zo vlug en goed mogelijk te remediëren. Opmerkingen worden, afhankelijk van de inhoud, besproken met de individuele lector, het opleidingsteam of in een (inter)departementaal overlegorgaan.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding om binnen het didactisch concept voldoende experimenteerruimte te laten om een permanente transformatie en evolutie te garanderen.

Facet 2.7


Beoordelingscriterium: Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon vaststellen dat het onderwijs- en examenreglement van de hogeschool duidelijk alle elementen betreffende toetsing en evaluatie omschrijft. Binnen de hogeschool worden drie examenperiodes georganiseerd: op het einde van het eerste en op het einde van het tweede semester en op het einde van het academiejaar. Na de eerste twee semesters volgt een deliberatie van het hele jaar. De derde examenperiode betreft een tweede examenkans. Deze examens kunnen worden gecombineerd met permanente evaluatie. De verhouding wordt in


de studiegids uitdrukkelijk vermeld. Al deze informatie is raadpleegbaar op de website van de hogeschool. Een papieren kopie van het onderwijs- en examenreglement kan op eenvoudige vraag verkregen worden. Het examenrooster wordt door de kwaliteitsmedewerker in samenspraak met de opleidingscoördinator opgemaakt en besproken met de opleidingsparticipatiecommissie. Een definitief rooster wordt uiterlijk één maand voor aanvang van de examenperiode bekend gemaakt via het elektronisch leerplatform. Tijdens elke examenperiode is er een permanent examensecretariaat. Dit is verantwoordelijke voor alle administratieve taken met betrekking tot de examens. Het secretariaat is permanent bereikbaar op een mobiel telefoonnummer. De opleiding hanteert diverse evaluatievormen die in relatie staan tot de doelstellingen van de opleidingsonderdelen en aansluiten bij het didactisch concept. De commissie kon echter tijdens het bezoek vaststellen dat het gebruik van pure reproductievragen en de toepassing van evaluatievormen als permanente evaluatie, zelfevaluatie, peerevaluatie en assessment niet steeds optimaal ingezet worden. De evaluaties zijn gericht op het evalueren van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes en houden rekening met een stijgende moeilijkheidsgraad. De gebruikte evaluatievormen zijn zowel schriftelijke als mondelinge examens en opdrachten, permanente procesbeoordeling tijdens groepswerk, praktijklessen, portfoliovorming. Er wordt gebruik gemaakt van open vragen, reproductievragen, praktijkcases en openboekexamens. Op het elektronisch leerplatform wordt een examenbank bijgehouden met evaluaties van voorgaande jaren. Veel examens worden aangevuld met praktijkgerelateerde taken en opdrachten. Binnen diverse opleidingsonderdelen wordt gebruik gemaakt van self-, peer- en co-assessment. Veel opleidingsonderdelen maken gebruik van meerdere evaluatiemethoden. De afstemming tussen de moduledoelstellingen en de toegepaste evaluatievorm blijft volgens de opleiding echter een aandachtspunt. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat de evaluaties duidelijk en voldoende transparant georganiseerd worden. Competenties worden op drie beheersingsniveaus geëvalueerd: inleidend, uitdiepend en specialiserend. Deze niveaus zijn duidelijk gedefinieerd. Voor het toekennen van een evaluatiecijfer zijn er duidelijke niveaus en criteria van competentiebeheersing bepaald. De commissie kon vaststellen dat de beoordeling van (deel)competenties helder zijn uitgeschreven en kon tijdens de gesprekken met docenten en studenten vaststellen dat dit ook voor hun duidelijk is. De evaluatie van de stage gebeurt door de vaklectoren, de mentoren en de pedagoog. De student wordt meerdere keren bezocht en beoordeeld tijdens de stage. Bij problemen kunnen meer bezoeken ingelast worden. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat de beoordelingscriteria voor de stage duidelijk geformuleerd zijn in de stagewijzer. Na elk stagebezoek volgt een bespreking van het opgemaakte verslag en probeert men een algemene beoordeling te geven en een evaluatie van de geobserveerde les. De commissie kon echter tijdens de gesprekken met de studenten vaststellen dat zij niet altijd voldoende betrokken zijn bij deze evaluatie. Op het einde van elke semester wordt een bespreking gehouden over de evolutie van de student. Deze bespreking resulteert in een score voor de stage. Bij de beoordeling van de bachelorproef worden zowel het leerproces als het eindproduct in rekening gebracht. De promotor maakt op het einde van de module „venster op onderwijskundige uitdaging 5‟ een tussentijdse beoordeling op met bijzondere aandacht voor methodologie, kritische ingesteldheid, zelfsturing en initiatief. De commissie kon uit de aanwezige documenten en de gesprekken met studenten en docenten vaststellen dat het eindproduct uiteindelijk wordt beoordeeld op correcte verslaggeving, inhoudelijke diepgang, voorstelling en communicatie van de resultaten. Het eindproduct wordt beoordeeld door de promotor en een tweede lezer aan de hand van een beoordelingsformulier en een competentie-evaluatie. In dit formulier beoordeelt men de inhoudelijke verwerking, het praktisch deel (en de aansluiting ervan bij het eerste deel), de taal, de lay-out en het initiatief en de mate van zelfstandige verwerking. Dit laatste criterium wordt ook beoordeeld door de kritische vriend (een door de student gekozen medebegeleider bij het proces). De commissie is van mening dat de rol van deze „critical friend‟ bij de bachelorproef nog duidelijker kan gedefinieerd worden en men ook voldoende aandacht moet besteden aan de praktische uitvoering van deze definitie. Op het einde van de bachelorproef dienen de studenten hun actieonderzoek mondeling voorstellen aan de hand van een poster. Hiermee wordt het synthetiserend vermogen, de assertieve vaardigheden en de communicatieve vaardigheden van de student


getest. Deze voorstelling wordt eveneens beoordeeld en opgenomen in de uiteindelijke quotering van de bachelorproef. De examencommissie bestaat uit het departementshoofd, die tevens voorzitter is, en alle betrokken lesgevers van het modeltraject van een jaar. Deze commissie is verantwoordelijk voor de deliberatie en de examencijfers van alle modules en partims. Het examencijfer voor een module kan mits motivatie afwijken van het gewogen gemiddelde van de partims en wordt beslist in overleg met het volledige moduleteam. Studenten worden geïnformeerd over evaluaties via het onderwijs- en examenreglement en via de studiegids. Deze elementen worden door de opleiding tijdens de onthaalweek toegelicht. In de stagemap wordt eveneens verwezen naar dit reglement. Bij aanvang van een nieuw opleidingsonderdeel geeft de docent uitleg bij de doelstellingen, de evaluatiemethode en planning, de verhouding tussen de evaluaties en de tweede examenkans. Elk jaar worden typevragen opgenomen in de examenbank. Na elke examenperiode wordt een feedbacksessie ingericht en kunnen studenten hun examens inkijken. Docenten worden op de hoogte gehouden van belangrijke wijzigingen in het examenreglement via de jaarlijkse interne studiedag waar de wijzigingen worden toegelicht. Bij aanvang van de stage organiseert de opleiding een infomoment voor de stagementoren. Voor de beoordeling van bachelorproeven krijgen alle lezers een sjabloon met beoordelingscriteria. De commissie kon uit de gesprekken opmaken dat de kwaliteit van de toetsing primordiaal bewaakt wordt door middel van de interne kwaliteitsbevragingen. Zowel de communicatie over het toetsgebeuren, de inhoudsvaliditeit en de feedback worden bevraagd. In het onderwijs- en examenreglement is een duidelijke geschillen- en beroepsprocedure uitgewerkt. Klachten kunnen voorgelegd worden aan de ombudsdienst, de voorzitter van de examencommissie of de opleidingscoördinator die er het gepaste gevolg aan geven. De ombudspersoon treedt voornamelijk op als bemiddelaar. Deze persoon is niet betrokken bij de inrichting van de lerarenopleiding. Deze persoon is het hele jaar werkzaam en is dus ook aanspreekbaar voor problemen betreffende permanente evaluatie. Aangepaste evaluaties die afwijken van het onderwijs- en examenreglement zijn enkel mogelijk na schriftelijk akkoord van de studenten.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleidingen aan de studenten actiever te betrekken bij de evaluatie van hun laatste blokstage. De commissie beveelt de opleiding aan de diverse evaluatievormen nog bewuster en preciezer toe te passen. De commissie vraagt de opleiding de rol van de „critical friend‟ duidelijker te definiëren en de correcte praktische uitwerking ervan te bewaken.


Facet 2.8

Masterproef

Niet van toepassing voor een professioneel gerichte bacheloropleiding.

Facet 2.9


Beoordelingscriteria: Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor: diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan, diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend; door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden voldoen. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De opleiding hanteert de decretaal voorziene toelatingsvoorwaarden voor de bacheloropleiding. De commissie kon vaststellen dat de studenteninstroom van de opleiding bijna voor de helft afkomstig is uit het TSO. Daarnaast is er een belangrijke instroom uit het BSO en het ASO. De instroom uit het KSO is het kleinst. 90 tot 100% van de studenten zijn meisjes. Ongeveer 80% van de ingeschreven studenten zijn generatiestudenten. De commissie kon vaststellen dat de opleiding inspanningen levert om met deze specifieke studentenpopulatie om te gaan maar dat de mogelijkheden betreffende begeleiding en differentiëring niet steeds optimaal benut worden. Voor de opleidingsonderdelen in het eerste jaar van het normtraject zijn geen voorafgaande competenties vereist. Op die manier kan de opleiding starten met het aanbrengen van basiscompetenties. Aan de hand van proeven wordt wel nagegaan wat de schriftelijke, mondelinge en ICT-vaardigheden van de studenten zijn. Indien nodig wordt remediëring voorzien. De commissie kon vaststellen dat de opleiding voldoend zorg en aandacht besteedt aan de kennismaking en de oriëntatie van de studenten bij aanvang van de opleiding. Studenten kunnen de opleiding volgen via een flexibel leertraject. Binnen de opleiding is er een trajectbegeleider aanwezig. Op basis van de verworven credits kan voor elke student een individueel traject worden opgesteld. Ongeveer de helft van de studenten in het tweede en derde jaar volgen een aangepast programma. Alle reglementen over vrijstellingen, studievoortgang en studievoortgangsbewaking staan beschreven in het onderwijs- en examenreglement. De opleiding werkt momenteel samen met de andere lerarenopleiding van de hogeschool om schakelprogramma‟s uit te werken tussen de verschillende onderwijsniveaus. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat studenten op basis van elders verworven competenties en eerder verworven kwalificaties de opleiding kunnen aanvatten. De EVC-procedure is gelijk voor alle instellingen van de associatie en werd opgenomen in het onderwijs- en examenreglement. Ter ondersteuning van beide procedures werden een centraal aanspreekpersoon aangeduid en documenten ontwikkeld. Na de EVC-procedure ontvangt de aanvrager een bekwaamheidsbewijs dat hij binnen elke instelling van de associatie kan aanbieden. Op basis van dit bewijs kan de instelling of opleiding vrijstellingen geven aan de aanvrager. De EVK-procedure werd door de hogeschool uitgeschreven. De toekenning van vrijstellingen gebeurd in dit geval op basis van bewijsstukken.


Op niveau van de associatie werden afwijkende toelatingsvoorwaarden gedefinieerd die ook van toepassing zijn op de opleiding. Drie keer per jaar wordt een toelatingsonderzoek opgestart. Een uniforme procedure en documenten werden voor deze procedure ontwikkeld. Voor studenten die niet in aanmerking komen voor deze procedure heeft de hogeschool nog een bijkomende procedure ontwikkeld. Op basis van deze procedure kunnen abituriënten onder bepaalde voorwaarden ook toegelaten worden tot de opleiding zonder diploma van het secundair onderwijs.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan om accurate begeleidings- en differentiëringsmogelijkheden toe te passen om de heterogene instromende studentenpopulatie efficiënt op te vangen.


Op basis van de oordelen over: facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: facet 2.3, samenhang van het programma: facet 2.4, studieomvang: facet 2.5, studielast: facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud: facet 2.7, beoordeling en toetsing: facet 2.8, masterproef: facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:

goed voldoende goed OK voldoende voldoende voldoende n.v.t. voldoende



Onderwerp 3

Facet 3.1



Beoordelingscriterium: Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon vaststellen dat het personeelsbeleid van de hogeschool West-Vlaanderen sterk wordt gestuurd door de wettelijke bepalingen omtrent autonome hogescholen. Ondanks een aantal belemmerende factoren neemt de hogeschool zoveel mogelijk haar verantwoordelijkheid betreffende personeelszaken op. Binnen deze opgelegde grenzen wil de hogeschool een “participatief en teamgericht personeelsbeleid voeren, waarin zij het personeel verantwoordelijkheid en inspraak geeft. De hogeschool engageert zich tot het zorgen voor welzijn van haar personeel en het aanbieden van ontplooiingskansen binnen een lerende organisatie.” Teneinde dit te bereiken beschikt de hogeschool over een uitgewerkt wervings- en selectiebeleid, onthaalprocedures voor nieuwe medewerkers, een systematische opvolging van het functioneren van het personeel, een benoemingsbeleid en een vormingsbeleid. De commissie is van mening dat de aanzetten in het human resourcesbeleid veelbelovend zijn. De globale personeelsformatie wordt jaarlijks, na onderhandeling met de vakorganisaties, door het hogeschoolbestuur goedgekeurd. Het opstellen van deze formatie gebeurd op basis van input van de opleidingen, de onderzoekswerkzaamheden en de financiering. Posities worden vacant gesteld in overleg tussen de opleidingscoördinator, het departementshoofd en de algemene diensten. Het profiel wordt opgesteld op basis van de behoeften van het team. De personeelsdienst screent het vacaturebericht en zorgt voor de verspreiding. Sollicitanten kunnen een persoonlijk online dossier opbouwen op de website van de hogeschool vooraleer er te solliciteren. Dit profiel wordt gekoppeld aan huidige en toekomstige vacatures. Selecties van administratief en technisch personeel gebeuren voornamelijk door de algemene diensten. Onderwijzend personeel wordt geselecteerd door een selectiecommissie samengesteld door de betrokken departementsraad. De selectiecommissie stel op basis van diverse criteria een rangschikking op en adviseert de departementsraad. Deze maakt een formeel voorstel op aan het Bestuurscollege die verantwoordelijk is voor de uiteindelijke aanstelling. Bij aanwerving van nieuwe personeelsleden schenkt men vooral aandacht aan inhoudelijke deskundigheden, onderwijskundige en didactische kwaliteiten, verantwoordelijkheidsgevoel, multi-inzetbaarheid, organisatietalent, studentgericht denken en handelen en een communicatieve, creatieve en teamgeoriënteerde houding. Bij sollicitaties voor de lerarenopleiding wordt ook de visie op het leraarschap besproken tijdens de procedure. Binnen de hogeschool kan relevante beroepservaring ingebracht worden als anciënniteit. De hogeschool kan bevorderingsambten inrichten. Momenteel is dit voorzien voor opleidingscoördinatoren, (adjunct-) departementshoofden werkleiders, docenten en hoofddocenten. De hogeschool beschikt over een eigen reglement om extra inzet en prestaties van personeelsleden te waarderen. Na aanwerving wordt de nieuwe collega door het departementshoofd op de hoogte gebracht van alle praktische elementen van de baan. De opleidingscoördinator verzorgt de introductie op inhoudelijk vlak. Binnen de opleiding zijn collega‟s zoveel mogelijk aanwezig op dezelfde werkplek, wat het inwerken van nieuwe collega‟s bevordert. Op niveau van de hogeschool wordt jaarlijks een onthaalprogramma ingericht voor nieuwe medewerkers en ontvangt iedereen de brochure „wegwijs voor het personeel‟. Vanaf het huidige academiejaar wordt voor elke


medewerker een verplichte begeleidingscyclus ingevoerd. Op basis hiervan kunnen personeelsleden via planningsgesprekken, functioneringsgesprekken, afrondingsgesprekken en tussentijdse feedback hun loopbaan optimaal inrichten. De commissie kon echter vaststellen dat op dit vlak nog geen praktische realisaties waren. Zij worden hierin gecoacht door de algemeen directeur, de diensthoofden, de departementshoofden en de opleidingscoördinatoren. Deze worden getraind en ondersteund door een projectteam. Binnen deze coaching wordt competentiegericht gewerkt en beschouwt men diversiteit als een meerwaarde voor de hele organisatie. Tijdelijke personeelsleden dienen jaarlijks, vaste personeelsleden driejaarlijks geëvalueerd. Voor deze evaluatie zijn specifieke criteria voorhanden. Na een positieve evaluatie kan een personeelslid vast benoemd worden indien hij aan alle criteria voldoet. Jaarlijks wordt voor elke lid van het onderwijzend personeel een opdrachtomschrijving opgemaakt die een overzicht geeft van zijn onderwijzende taken, begeleidingstaken, onderzoeksopdrachten, maatschappelijke dienstverlengingstaken en organisatorische en administratieve taken. De opleidingscoördinator zorgt er voor dat het volledige team optimaal wordt ingezet. Deze taakomschrijving wordt bijgehouden door de personeelsdienst. Ook voor administratieve en technische personeelsleden wordt een taakomschrijving opgemaakt. Op deze manier kunnen alle personeelsleden optimaal worden ingezet. Binnen de associatie AUGent werkt men momenteel ook aan een reglement betreffende personeelsmobiliteit tussen de verschillende partners. Het professionaliseringsbeleid van de hogeschool focust op drie niveaus, waartussen een wisselwerking bestaat: individueel, het team en de hogeschool. De commissie kon echter vaststellen dat dit nog niet steeds optimaal georganiseerd wordt. Alle personeelsleden dienen zich continue bij te scholen. Vakinhoudelijk kan een personeelslid een probleem vaststellen en zelf een navorming zoeken. Vaak gaan personeelsleden volgen navormingen die zich aandienen vanuit het werkveld. Ter ondersteuning van de didactische deskundigheid organiseert de hogeschool samen met de associatiepartners jaarlijks een eigen aanbod. Bijscholing van het administratief en technisch personeel wordt besproken met het departementshoofd of diensthoofd. Voor het aanvragen en volgen van bijscholing zijn duidelijke procedures aanwezig. Een kernteam, onder leiding van de opleidingscoördinator, is verantwoordelijk voor de werking op niveau van de basisopleiding. Dit zorgt voor een grote betrokkenheid van het personeel. De commissie is er van overtuigd dat dit werken in team in plaats van te vertrouwen op een beperkt aantal individuen een belangrijke voorwaarde is voor de verdere uitbouw van de opleiding. Op niveau van het departement is er afstemming tussen het departementshoofd en de opleidingscoördinatoren. Personeelsleden kunnen deelnemen aan diverse interdepartementale werkgroepen. Op het gebied van medezeggenschap volgt de hogeschool de decretale bepalingen voor autonome hogescholen.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan het professionaliseringsbeleid verder uit te werken en een duidelijke sturing en opvolging te voorzien. De commissie beveelt de opleiding aan zo vlug mogelijk van start te gaan met de geplande begeleidingscyclus.


Facet 3.2


Beoordelingscriterium: De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk. bij de daartoe in aanmerking komende opleidingen dient daarenboven voldoende personeel te beschikken over kennis en inzicht in de desbetreffende beroeps- of kunstpraktijk. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon vaststellen dat het opleidingsteam in de praktijk uit een team algemene vakken en een team lichamelijke opvoeding bestaat. De opleidingscoördinator en de lesgevers pedagogisch-didactische vakken vormen de verbinding tussen beide teams die aparte teamvergaderingen kunnen beleggen. De meeste teamleden hebben relevante werkveldervaring in het domein waarin ze opleiden. Naast de vaste personeelsleden doet de opleiding ook beroep op gastprofessoren en gastsprekers om de eigen expertise aan te vullen. De opleiding participeert sinds het academiejaar 2008-2009 in een PWO-project over de genezende kracht van bewegen. Dit brengt ook onderzoeksdeskundigheid binnen het in het team. De commissie is opgetogen over de inspanningen op dit gebied levert. Zij vraagt zich echter ook af of de associatie hierin niet onderbenut blijft. De algemene diensten van de hogeschool coördineren een aantal onderwijsondersteunende opdrachten. De administratieve ondersteuning wordt geleverd door administratief en technisch personeel. Binnen het onderwijsteam is een brede waaier aan specialisaties aanwezig. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat er binnen het onderwijsteam deskundigheden aanwezig zijn binnen volgende competentiedomeinen: Nederlands, Germaanse talen, Frans, geschiedenis, communicatie, lichamelijke opvoeding, aardrijkskunde, pedagogische wetenschappen, niet-confessionele zedenleer, agogische vaardigheden, economie, fysica, biologie en ICT. Betreffende cultuureducatie wordt een beroep gedaan op collega‟s uit de opleidingen kleuter en lager onderwijs van de hogeschool. De commissie is van mening dat er binnen het opleidingsteam voldoende expertise aanwezig is om het onderwijs op een degelijke manier te organiseren. De opleiding doet structureel beroep op inbreng van het werkveld. De opleiding zoekt actief naar gastsprekers en gastprofessoren die omwille van hun specialisme of ervaring in de beroepspraktijk een aanvulling kunnen zijn op of een meerwaarde kunnen bieden voor de opleiding. Momenteel zijn er gastprofessoren werkzaam in de opleiding in drie competentiedomeinen: onderwijs en regelgeving, wiskunde en projectonderwijs. Deze gastprofessoren hebben een aanzienlijke opdracht binnen het departement omwille van de wijzigingen die de voorbije jaren zijn en de komende jaren worden uitgevoerd in het programma. De commissie beaamt de uitspraak van de opleiding dat internationale contacten en inbreng nog een werkpunt is voor de opleiding. De commissie kon vaststellen dat er al een aantal internationale bewegingen zijn op het gebied van docentenmobiliteit maar dat deze eerder aan de beperkte kant zijn. Ook wat betreft de samenwerking met buitenlandse partners is nog verbetering mogelijk.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan de docentenmobiliteit en de contacten met internationale partners met terugkoppeling naar het onderwijs verder uit te werken.


Facet 3.3


Beoordelingscriterium: Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat het opleidingsteam 21 leden telt. Zij hebben samen een onderwijsopdracht van 15,35 VTE in de opleiding. 7 lectoren hebben ook nog een opdracht in andere opleidingen binnen de hogeschool. 0,45 VTE uit andere opleidingen hebben ook een opdracht in de opleiding secundair onderwijs. In totaal beschikt de opleiding dus over 15,8 VTE voor de onderwijsverstrekking. Voor alle opleidingen op de campus zijn er 9,7 voltijdse equivalenten aanwezig voor administratieve en technische ondersteuning. Deze ondersteuning wordt op niveau van de campus georganiseerd en kan niet worden omgerekend voor de opleiding. Binnen de opleiding kleuteronderwijs schommelde de student/staf ratio de voorbije jaren tussen de 11,9 en de 16,5. Dit heeft voornamelijk te maken met de stijgende studentenaantallen, die het voorbije jaar bijna verdubbeld zijn. De commissie is van mening dat de werkdruk hierdoor hoger ligt dan vroeger, maar dat deze niet abnormaal hoog ligt. Het feit dat een aantal algemene vakken niet langer in het eerste jaar aangeboden worden is hiervan deels een verklaring. De commissie kon tijdens het bezoek ook vaststellen dat er duidelijke verschillen zijn tussen het team algemene vakken en het team lichamelijke opvoeding voor wat betreft deze ratio‟s. In de voorbije twee academiejaren bedroeg deze ratio respectievelijk 8,7 en 10,8 studenten per VTE voor de algemene vakken en 23,2 en 23,9 VTE voor de lichamelijke opvoeding. De commissie kon uit de documenten opmaken dat dit grote verschil te verklaren valt door een grote toename van het aantal studenten in de opleiding lichamelijke opvoeding. Binnen het opleidingsteam is één hoofdlector aanwezig. Alle andere leden zijn lector. Vijftien teamleden hebben een voltijdse opdracht, waarvan twaalf uitsluitend voor de opleiding secundair onderwijs. De andere teamleden hebben een onderwijsopdracht of zijn verbonden aan een secundaire school. Momenteel zijn er drie gastprofessoren aanwezig in de opleiding die samen 268 uur onderwijs verzorgen. Van de 12 mannen en 17 vrouwen zijn er 6 tussen de 20 en 29 jaar, 10 tussen de 30 en 39 jaar, 4 tussen de 40 en 49 jaar, 7 tussen de 50 en 59 jaar en 2 boven de 60 jaar. Bij de aanwerving van personeelsleden werd de voorbije jaren rekening gehouden met een evenwicht in deze structuur. De commissie is van mening dat de kleinschaligheid van de opleiding als gevolg heeft dat er een eerder beperkt lerarenkorps aanwezig is. Zij is er echter van overtuigd dat de recente verjonging een nieuwe dynamiek heeft teweeg gebracht in de opleiding. Deze heeft deels de werkdruk verhoogd, maar tevens het enthousiasme verhoogd.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan alle lectoren voldoende uitdaging en ruimte te bieden om hun ambities te realiseren.



Op basis van de oordelen over: facet 3.1, kwaliteit personeel: facet 3.2, eisen professionele gerichtheid: facet 3.3, kwantiteit personeel:

voldoende voldoende goed



Onderwerp 4

Facet 4.1

Voorzieningen


Beoordelingscriterium: De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Binnen de hogeschool is het diensthoofd financiën verantwoordelijk voor de infrastructuur. Kleine werken zijn ten laste van de departementen. Beide diensten worden bijgestaan door een architect en een interdepartementale werkgroep veiligheid onder leiding van een preventieadviseur. Per departement is er ook een veiligheidscoördinator. Vanuit de hogeschool wordt een brochure „veiligheid, gezondheid en milieu op de Howestcampussen‟ uitgegeven en worden de nodige stappen betreffende brandveiligheid uitgevoerd en opgevolgd. De onderwijsruimten van de campus Sint-Jorisstraat waren oorspronkelijk bedoeld voor de lerarenopleidingen. Door de verhuis van de opleidingen Toegepaste psychologie en Sociaal werk is de bezettingsgraad van de lokalen aanzienlijk gestegen. De beschikbaarheid van eigen lokalen voor vaklectoren is zoveel mogelijk bewaard omwille van de noodzakelijke aanwezigheid van didactische materialen. Het lokaal kan echter ook door andere groepen worden gebruikt indien nodig. De commissie vraagt zich af de onderwijsruimten gezien de groeiende studentenaantallen voldoende groot zijn voor de toekomst. De commissie kon tijdens de rondleiding vaststellen dat alle lokalen zijn voorzien van een computer en een internetaansluiting. Grotere lokalen beschikken over een beamer. In drie lokalen is er een videospeler aanwezig, hoewel het meeste materiaal gedigitaliseerd wordt. In de mediatheek kan ander audiovisueel materiaal uitgeleend worden. In drie lokalen is er een smartboard geïnstalleerd. Op de campus is een sporthal aanwezig alsook een uitgeruste fitnessruimte, dansruimte, ritmiekzaal en klimmuur. Voor andere specialismen huurt het departement ruimtes van de stad en BLOSO. Elke student heeft een eigen account en mailadres van de hogeschool. Hiermee kunnen zij terecht in de diverse computerklassen, waar in totaal een 100-tal computers ter beschikking van de studenten zijn. Op de campus is ook draadloos internet aanwezig. De hogeschool beschikt over een elektronisch leerplatform dat door de opleiding wordt gebruikt om cursussen te verspreiden. Binnen de school zijn diverse printers aanwezig om dit cursusmateriaal af te printen. Met betrekking tot cursusmateriaal stelt de opleiding boekenlijsten ter beschikking van de studenten en organiseert zij een boekenverkoop in samenwerking met de Standaard Boekhandel. De hogeschool heeft hiertoe, en tevens voor het kopiëren van materiaal, gunstige afspraken gemaakt voor de studenten. Binnen de hogeschool werden de bibliotheken omgevormd tot openleercentra. De commissie kon vaststellen dat op dit vlak heel wat inspanningen werden geleverd. Op de website van de mediatheken van de hogeschool kunnen studenten en docenten alle informatie over de werking vinden. In de mediatheek zijn diverse diensten aanwezig: televisietoestel met video en dvd, computerfaciliteiten, draadloos netwerk, scanners, printers en (kleuren)kopieertoestellen. Daarnaast beschikt de opleiding over een uitgebreide collectie wetenschappelijke boeken, tijschriften, losbladige werken, video‟s, cd-roms en dvd‟s. Werken kunnen opgezocht worden in tal van databanken, waaronder Science Direct, VLACC en Encyclopedia Brittanica Online, LexisNexis, Mediargus en Academic Search Elite. Naast traditionele boeken en tijdschriften kunnen studenten en personeel ook bibliografische databanken, elektronische tijdschriften, e-books raadplegen. Via de website kunnen al deze bronnen ook van thuis uit geraadpleegd worden. Via interbibliothecair leenverkeer kunnen studenten ook werken


aanvragen uit andere Belgische bibliotheken. In het digitale archief kunnen artikels en bachelorproeven van respectievelijk onderzoekers en studenten worden opgevraagd. De vzw Sovowes is verantwoordelijk voor diverse studentenvoorzieningen van de hogeschool. Zij kunnen bij deze dienst terecht bij vragen rond psychosociale of financiële problemen. Sovowes is tevens het aanspreekpunt voor studentenactiviteiten en mobiliteit. Alle diensten voor studentenaangelegenheden zijn gecentraliseerd rond de inkom op de gelijkvloerse verdieping om een makkelijke toegang voor studenten te verzekeren. De hogeschool beschikt over een eigen keuken waar studenten zowel broodjes als warm eten kunnen verkrijgen. Op diverse plaatsen in het gebouw staan waterfonteintjes. Het binnenplein van de school is voorzien van de nodige zitbanken. In een apart lokaal is het mogelijk te ontspannen met diverse spelen. De commissie kon vaststellen dat er ook voor de docenten diverse faciliteiten aanwezig zijn. Er werd werk gemaakt van werkplekken voor elke lector, hoewel dit nog niet voor iedere lector het geval is. De opleidingen stagecoördinatoren beschikken wel over een vaste werkplek. De lectoren kunnen vanaf volgend academiejaar niet meer in hun eigen vaklokaal terecht omdat dit ook door andere opleidingen gebruikt zal worden, waardoor zij hun werkplek verliezen. Een lectorenruimte is voorzien in het klein restaurant. Hier kunnen lectoren ook hun middagmaal eten. In de toekomst zullen kleine bureaus, teamvergaderruimtes en een ontspanningsruimte voorzien worden. De campus is vlot bereikbaar met het openbaar vervoer, en er is tevens een parking voorzien voor lectoren.


Facet 4.2

Studiebegeleiding

Beoordelingscriteria: De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de studievoortgang. De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Binnen de hogeschool wordt er zowel instroom-, uitstroom- als doorstroombegeleiding aangeboden. Het eerste betreft voornamelijk het verstrekken van informatie aan abituriënten en het onderhouden van de studiegids. Doorstroombegeleiding betreft het aanbieden van studiebevorderende cursussen, begeleiding tijdens een onthaalweek, monitoraat, mentoraat, studiecoaching, trajectbegeleiding, begeleiding bij aanvraag van faciliteiten, psychosociale begeleiding en begeleiding bij administratieve vragen, problemen en klachten. Op het gebied van uitstroom zijn er drop-outenquêtes en een alumniwerking. De commissie kon vaststellen dat de opleiding veel aandacht besteedt aan de begeleiding van de studenten. Ze hoopt dat deze veelheid niet verwarrend zal werken, hoewel zij niet deze indruk kreeg tijdens de gesprekken.


De opleiding verstrekt informatie aan potentiële studenten via de SID-in beurzen via folders en brochures. Geïnteresseerde studenten kunnen hier ook hun gegevens achterlaten om persoonlijk uitgenodigd te worden op infodagen. Alle laatstejaarsstudenten van alle richtingen in het secundair onderwijs krijgen een mailing met een overzicht van alle opleidingen binnen de hogeschool en een uitnodiging naar de infodagen. Jaarlijks worden vier infomomenten georganiseerd. Op deze momenten kunnen studenten bijkomende informatie vragen, cursussen inkijken of gesprekken aangaan met lectoren, studenten van de opleiding, studiebegeleiders en Sovowes. Op de opendeurdag kunnen tevens lessen worden bijgewoond. Abituriënten uit diverse secundaire scholen worden jaarlijks uitgenodigd op openlesdagen, waarop zij tevens uitleg krijgen over de hogeschool en de mogelijkheden van verder studeren. Het initiatief hiervoor kan ook uitgaan van een secundaire school. Bijkomende informatie en contactgegevens van de opleiding is steeds terug te vinden op de website van de hogeschool. Binnen de opleiding is een aanspreekpersoon aangeduid die geïnteresseerde studenten opvangt en wegwijs maakt in de informatie. De meest uitgebreide informatie over de opleiding is terug te vinden in de studiegids. Ook deze is beschikbaar via de website van de hogeschool en omvat onder meer de missie en de eindcompetenties van de opleiding, informatie over de competentiegerichte, modulaire en semesteriële aanpak, het opleidingsprogramma, een verwijzing naar de studiefiches, algemene contactinformatie van alle relevante diensten en de academische kalender. Binnen de hogeschool wordt een cursus „Studeren in het hoger onderwijs‟ georganiseerd die de belangrijkste aspecten van de overgang van secundair naar hoger onderwijs belichten. Daarnaast kunnen studenten ook een taalopfrissingscursus en een cursus ICT-vaardigheden volgen. Op het elektronisch leerplatform kunnen de studenten tevens diverse tips vinden op de site van het studie-informatiepunt. Uit de gesprekken met de studenten en de aanwezige documenten opmaken dat voor de start van het academiejaar studenten kunnen deelnemen aan de onthaalweek. Tijdens deze week worden of (in))formele manier het opleidingsteam, praktische elementen, de opleiding en de belangrijkste documenten voorgesteld aan de studenten. Tijdens deze week wordt ook zoveel mogelijk administratief afgehandeld. Specifiek voor eerstejaars worden er infomomenten voorzien over het elektronisch leerplatform, Outlook, de online bibliotheek en het departementaal netwerk. Alle studiebegeleidingsdiensten, waaronder ook de studentenclub, zijn aanwezig tijdens de onthaalweek en stellen zichzelf voor aan de studenten. De studenten krijgen een rondleiding op de campus. De opleiding organiseert tijdens deze week ook, in samenwerking met de lector Nederlands, een logopedist en een pedagoog een screening van de mondelinge en schriftelijke taal- en communicatievaardigheid van de studenten. Op basis hiervan wordt een niet-bindend studieadvies gegeven. Tijdens het academiejaar kan de student voor studiebegeleiding vooreerst terecht bij het monitoraat. Elke lector is monitor van zijn eigen cursus en verantwoordelijk voor de begeleiding van zijn eigen onderwijsactiviteiten. In die hoedanigheid staat hij steeds ter beschikking voor vragen over zijn eigen onderwijsactiviteiten. Elke lector houdt tevens een digitale examenbank bij met voorbeeldexamens. Daarnaast worden ook drie keer jaarlijks mentoraatsgesprekken (in kleine groepen) georganiseerd. Een mentor is verantwoordelijk voor nietvakinhoudelijke begeleiding. Hij is een vertrouwenspersoon die kan rekening houden met de heterogeniteit van de studentengroep en op die manier toch een aangepaste begeleiding kan voorzien. Het mentoraat is enkel in het eerste jaar structureel ingebouwd. Tijdens de mentoraatsgesprekken gaat men in op de studieattitude, de prestaties van studenten, organisatorische moeilijkheden en problemen. Voorafgaand aan deze gesprekken wordt de studenten aangeraden om een elektronische vragenlijst over studieattitude in te vullen om zicht te krijgen op hun eigen situatie. Voor individuele begeleiding en problemen kunnen de studenten terecht bij een studiecoach. Deze heeft een vast lokaal en fungeert in eerste instantie als klankbord en als verwijzer. De studiecoach houdt de informatie op het elektronisch leerplatform betreffende studiebegeleiding up-to-date. Op deze site is informatie te vinden over de doelstellingen en het aanbod van de studiebegeleiding, algemene studietips, contactgegevens en praktische informatie rond studiebegeleidingsactiviteiten. Uit metingen blijkt dat de meeste studenten tevreden zijn over deze faciliteiten, maar dat het effectief gebruik van de studiecoach rechtstreeks verbonden is met zijn bekendheid.


Voor het aanvragen van geïndividualiseerde trajecten kunnen studenten bij een trajectbegeleider terecht. Rekening houdend met de volgtijdelijkheid van het programma stelt deze samen met de studenten een programma samen. Individuele trajecten kunnen aangevraagd worden door studenten die niet alle credits behaalden, werkstudenten, studenten met een speciaal statuut of studenten met eerder verworven kwalificaties en competenties. Voor de aanvraag van faciliteiten kunnen studenten beroep doen op een talentcoach. Zowel studenten met functiebeperking, een topsportstatuut, specifieke sociale of individuele omstandigheden, een cultuurstatuut, een mandaat in een bestuursorgaan van de hogeschool of de associatie of een politiek mandaat kunnen van deze dienst gebruik maken. De vzw Sovowes zorgt voor professionele psychosociale ondersteuning alsook hulp betreffende financiën, huisvesting en dergelijke meer. Via samenwerking met de studentenvoorzieningen van de Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen en de KULeuven campus Kortrijk kan Sovowes een divers aanbod van trainingen, hulpverleners en therapeuten aanbieden. Voor alle administratieve vragen kunnen de studenten terecht bij het studentensecretariaat. Betreffende de organisaties van stages kunnen studenten terecht bij de stagecoördinator. Bemiddeling van klachten gebeurd door de ombudspersoon. Deze persoon, die werkzaam is in een andere opleiding, zorgt voor een objectieve behandeling van alle klachten in verband met het studiecontract. Op het gebied van internationale studenten kunnen zowel inkomende als uitgaande studenten op begeleiding rekenen. Voor inkomende studenten wordt een overeenkomst opgesteld dat de opleidingsonderdelen en de bijbehorende ECTS-regels regelt. Zij krijgen een welkomstpakket en kunnen bijkomende informatie en hulp bekomen van de hogeschool. Inkomende studenten kunnen de Erasmus Intensive Language Course volgen. Voor uitgaande studenten is een brochure voorhanden en is er veel informatie beschikbaar op de website en de elektronische leeromgeving van de hogeschool. De hogeschool organiseert tevens infosessies. Een gedetailleerd stappenplan is voorhanden om studenten doorheen de procedure te begeleiden. Financiële tussenkomst door de hogeschool is mogelijk. Studenten kunnen ook – mits motivatie – een buitenlandse stage volgen. Hiervoor wordt grosso modo dezelfde procedure gevolgd. Op het gebied van uitstroombegeleiding beschikt de hogeschool over een alumniwebsite. Diverse informatie, zowel algemeen als opleidingsgebonden, is hierop terug te vinden. Jaarlijks organiseert de hogeschool een afstudeerbeurs en wordt er binnen de opleiding een sollicitatietraining voorzien. Binnen de hogeschool zijn drie interdepartementale werkgroepen verantwoordelijk voor het opvolgen van de studentenbegeleiding. Deze zijn samengesteld uit afgevaardigden uit verschillende departementen en dienen om initiatieven binnen de hogeschool te stroomlijnen. De stafmedewerker kwaliteitszorg vertegenwoordigt deze werkgroep van de hogeschool binnen de associatie. De werkgroep studiebegeleiding bewaakt de slaagkansen van de studenten en onderneemt hiertoe diverse initiatieven. De werkgroep tekende de structuur uit van de studiebegeleiding van de hogeschool, volgt de realisaties van de operationele doelstellingen op en zorgt voor de kwaliteitsbewaking van de studiebegeleiding. De werkgroep diversiteit verzamelt alle talent coaches en is verantwoordelijk voor de uitwerking en de opvolging van het diversiteitsbeleid. De werkgroep uitstroombegeleiding richt zich op de laatstejaars en de alumni. Voor laatstejaars worden initiatieven uitgewerkt op gebied van de instap op het werkveld of verder studeren. Alumni worden op de hoogte gehouden van navormingen, jobaanbiedingen en nieuws over de opleiding. Al deze werkzaamheden worden teruggekoppeld naar het personeel en de studenten. De commissie kon vaststellen dat alle diensten en organen die betrokken zijn bij de studentenbegeleiding nauw contact houden met elkaar wat een duidelijke meerwaarde met zich meebrengt. De commissie stelde vast dat de studentenbegeleiding degelijk is geformaliseerd in de werking en dat er duidelijke procedures en taakverdelingen zijn. De coördinatie tussen de verschillende diensten is goed en transparant uitgebouwd onder de leiding van de algemene diensten van de hogeschool.





goed goed



Onderwerp 5

Facet 5.1



Beoordelingscriterium: De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Kwaliteitszorg staat centraal in het strategisch plan van de hogeschool. De interne kwaliteitszorg is er op gericht de realisaties van de hogeschool op elk niveau na te gaan, te bewaken, te borgen en te verbeteren. Het strategisch plan betreffende kwaliteitszorg werd geoperationaliseerd in diverse thema‟s: onderwijs en onderwijsaanbod, onderwijsprocessen en studentenbegeleiding, onderzoek en dienstverlening en management en cultuur. Bij deze aanpak wordt gekozen voor een integraal kwaliteitszorgsysteem. Dit houdt in dat zowel management, (kern)processen en resultaten opgevolgd worden en dat alle belanghebbenden betrokken worden. Als systematiek van het kwaliteitsstreven wordt binnen de hogeschool gewerkt met de PDCA-cyclus. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat er binnen de hogeschool een duidelijke structuur betreffende kwaliteitszorg aanwezig is. Centraal fungeert het diensthoofd onderwijs en onderzoek als institutioneel coördinator. Hij wordt op de centrale diensten bijgestaan door een stafmedewerker kwaliteitszorg en een halftijdse ICT-medewerker. De stafmedewerker ondersteunt alle opleidingen bij de opvolging van activiteiten betreffende interne en externe kwaliteitszorg, volgt de evoluties op het vlak van kwaliteitszorg op en vertegenwoordigt de hogeschool in diverse werkgroepen. De commissie is van mening dat een gecontinueerde deling van de expertise op het gebied van kwaliteitszorg van de algemene diensten een cultuur van kwaliteitszorg kan stimuleren. Op niveau van het departement is een departementaal kwaliteitscoördinator aanwezig. Deze organiseert en begeleidt de kwaliteitszorg binnen het departement en bewaakt zowel de afname als de terugkoppeling van diverse metingen naar alle betrokkenen. Hij is tevens verantwoordelijk voor het opstellen van het departementaal verbeterplan. Tot slot is er binnen de opleiding een kwaliteitsmedewerker aanwezig die de concrete uitvoering organiseert en opvolgt. Zijn taken hebben betrekking op vier thema‟s: meetresultaten, verbetermaatregelen, visitatiegebeuren en vorming en overleg, waarbinnen duidelijke concrete deeltaken zijn geformuleerd. Op interdepartementaal niveau komen het diensthoofd onderwijs regelmatig samen met de betrokken medewerkers en de departementale coördinatoren. Deze werkgroep coördineert alle activiteiten inzake kwaliteitszorg en ontwikkelt procedures, instrumenten, documenten en handleidingen. De grootste huidige prioriteiten zijn de implementatie van nieuwe bevragingssoftware, de implementatie van een webbased tool voor afname en verwerking van studietijdmetingen en het verder uitbouwen van het informatieplatform. Tot slot is er de departementale werkgroep IKZ, bestaande uit de departementale coördinator en de kwaliteitszorgmedewerkers van de opleidingen, die alle verbeterpunten betreffende kwaliteitszorg opvolgt. Naast deze personen is ook de opleidingscoördinator ook verantwoordelijk voor het bewaken van de kwaliteit van de opleiding en behoort kwaliteitszorg tot de residuaire bevoegdheid van het bestuurscollege. De commissie kon vaststellen dat binnen de hogeschool West-Vlaanderen in het kader van kwaliteitszorg gewerkt wordt met PROZA, de accreditatiescan en de tool IMPROVE. Eigen meetinstrumenten worden eveneens ontwikkeld door de interdepartementale werkgroep IKZ. Met deze instrumenten worden zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens verzameld. Er zijn streefcijfers geformuleerd betreffende responsratio. De doelgroep, frequentie en het te gebruiken meetinstrument zijn opgenomen in een duidelijke planning op opleidingsniveau. De hogeschool maakt gebruik van het softwarepakket SPSS Dimensions als online bevragingssysteem. De cel


kwaliteitszorg is verantwoordelijk voor het aanleveren van toegankelijke rapporten met meetresultaten aan de opleiding. De meetresultaten worden omgezet in projectfiches en opgevolgd via het intranet. In het kwaliteitshandboek zijn de belangrijkste procedures betreffende kwaliteitszorg opgenomen, waaronder een implementatieplan voor projectfiches. Al deze informatie is toegankelijk voor alle medewerkers. De commissie kon vaststellen dat er recent aanzienlijke wijzingen werden aangebracht in deze structuur en dat de resultaten hiervan nog niet zichtbaar waren. Zij heeft echter op basis van de gesprekken en de reeds gedetecteerde initiatieven vertrouwen dat er in de toekomst goede resultaten geboekt zullen worden. Studenten worden zowel bevraagd over opleidingsonderdelen als over algemene elementen van de opleiding en het departement. De resultaten van de enquête worden besproken in de participatieraad. Op basis van gedepersonaliseerde meetresultaten worden projectfiches opgesteld. Individuele resultaten worden besproken door de opleidingscoördinator met het personeelslid. Studenten die zich uitschrijven dienen een drop-out enquête in te vullen. Jaarlijks worden alle eerstejaars bevraagd over de studiebegeleiding. Binnen de opleiding worden instroom- en uitstroomenquêtes georganiseerd. Men bevraagt de alumni over de tevredenheid over de startcompetenties en de kwaliteit van de opleiding. Tot slot worden ook de tevredenheid van de stageplaatsen en het beroepenveld bevraagd. De resultaten van de bevragingen worden besproken in de opleidingsparticipatiecommissie, die bestaat uit studenten, de opleidingscoördinator en de kwaliteitsmedewerker. Tijdens dit gesprek worden tevens kwalitatieve gegevens verzameld. De commissie kon tijdens de gesprekken vaststellen dat de gegevens – betreffende instroom, doorstroom en uitstroom – die verzameld worden door de centrale diensten, nog niet systematisch terug worden gekoppeld naar de opleiding.


Facet 5.2


Beoordelingscriterium: De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. Oordeel van de visitatiecommissie: goed

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De commissie kon vaststellen dat er binnen de opleiding verbeterplannen worden opgesteld en opgevolgd aan de hand van projectfiches. In een projectfiche wordt aangegeven welke acties ondernomen (zullen) worden om verbeterpunten en sterke punten respectievelijk aan te pakken, te borgen en verder uit te bouwen. Per actie dient de opleiding volgende elementen aan te geven: eigenaar, tijdspad, middelen en beoogde resultaten. Ook de voortgang van de acties kan worden genoteerd op de fiche. Op deze manier wordt de PDCA-cirkel binnen het kwaliteitszorgsysteem zichtbaar. De projectfiches zijn voor alle personeelsleden zichtbaar op het intranet. Binnen het geautomatiseerd systeem van de hogeschool kunnen automatisch opvolgingsfiches worden gegenereerd. Op deze manier kunnen teamleden onmiddellijk een overzicht krijgen van de status van alle projecten. Projectfiches kunnen ook worden aangemaakt op departementaal of interdepartementaal niveau op aangeven van de opleiding.


De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat de bevindingen en aanbevelingen van hun vorige bezoek ter harte zijn genomen en dat de opleiding deze heeft gebruikt voor het opstellen van projectfiches. De aanbevelingen uit het visitatierapport werden vertaald naar 33 verbeterfiches en 12 projectfiches. Een aantal van de problemen werden al geremedieerd. Diverse punten verdienen nog meer aandacht. Een aantal projectfiches vergen blijvende aandacht en worden op regelmatige basis bijgewerkt, hoewel deze in de tijd steeds blijven bestaan. Over het algemeen kon de commissie vaststellen dat de opleiding zich eigenaar weet van de aangegeven verbeterpunten en dat zij al heel wat acties ondernomen. Zij is van mening dat het opstellen van een duidelijk tijdspad met duidelijk afgebakende en gedefinieerde prioriteiten de realisatie van de doelstellingen ten goede kan komen en waarschuwt de opleiding voor het opnemen van teveel verbeterpunten op een te korte tijdspanne. De commissie kon vaststellen dat de opleiding al heel wat verbetermaatregelen heeft gepland. Zij hoopt dat de opleiding duidelijke prioriteiten zal kunnen stellen zodat het herstel en de groei van de opleiding de komende jaren in een continue stijgende lijn kan lopen. Het verbeterplan van de opleiding kwam niet alleen op basis van het visitatierapport tot stand, maar tevens op basis van de visie en de missie van de hogeschool, de input van het personeel en gesprekken met diverse actoren. In de komende drie jaren wenst de opleiding op basis hiervan te werken aan 12 projectfiches op 8 domeinen: actualisatie van de inhoud van het programma, competentieniveau en indicatoren, internationalisering, samenhang van het programma, optimale begeleiding van de studenten, beoordeling en toetsing, bachelorproef en betrokkenheid van alumni bij de masterproef. Voor elk van deze projectfiches werden duidelijke verbeterdoelen en gewenste eindresultaten geformuleerd. Op de projectfiches is tevens een realisatiedatum te vinden en de link naar de individuele verbeterfiches.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan duidelijke prioriteiten af te bakenen in de uitvoering van de verbeterprojecten.

Facet 5.3


Beoordelingscriterium: Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: De Raad van Bestuur van de hogeschool beslist over de missie en de strategische doelstellingen van de hogeschool. Het Bestuurscollege volgt de kwaliteit van de opleidingen, inclusief interdepartementale verbeterdoelen en accreditatieaanvragen. Via het jaarverslag wordt gerapporteerd aan beide organen, die op hun beurt betrokken worden in de interne kwaliteitszorg door middel van bevragingen. De departementsraden volgen de beslissingen van deze organen op en beslissen over prioritaire verbeterdoelen en actieplannen. De commissie kon vaststellend dat binnen deze bestuursorganen personeelsleden van alle niveaus en opleidingen aanwezig zijn. Op het gebied van kwaliteitszorg komt de kwaliteitscoördinator van de opleiding regelmatig samen met de andere opleidingen in de departementale werkgroep IKZ. De departementale kwaliteitscoördinator brengt de aandachtspunten van deze werkgroep naar voren in de interdepartementale werkgroep IKZ, waar ook het diensthoofd onderwijs en onderzoek, de stafmedewerker kwaliteitszorg en de andere departementale


kwaliteitszorgcoördinatoren aanwezig zijn. Binnen de hogeschool wordt kwaliteitszorg bovendien als verantwoordelijkheid van elk personeelslid gezien. Op de vergaderingen van het opleidingsteam is kwaliteitszorg een wederkerend agendapunt. Wijzigingen van het curriculum dienen positief advies te krijgen van de opleidingscommissie en de departementsraad. Het opleidingsgebonden studentenoverleg wordt eveneens bij deze procedure geraadpleegd. Studenten worden, zo kon de commissie uit de gesprekken afleiden, betrokken bij de opleiding door middel van enquêtes en de opleidingsparticipatiecommissie, en dit zowel op niveau van de opleiding, het departement en interdepartementaal. De opleidingsparticipatiecommissie is de rechtstreekse relatie tussen de studenten en de opleidingscoördinatoren. Dit studentenoverleg komt minstens twee maal jaarlijks samen en kan alle opleidingsgebonden studentenaangelegenheden aankaarten. Op niveau van het departement is er een departementale participatiecommissie. Hierin zetelen alle studentenvertegenwoordigers van het opleidingsniveau, maar ook alle student-leden van de departementale raad, de studentenraad en de Raad van Bestuur. In deze vergadering zijn ook het departementshoofd en alle opleidingscoördinatoren aanwezig. In deze vergadering worden alle departementaal gebonden studentaangelegenheden besproken. Op niveau van de hogeschool is er een studentenforum waarin diverse verkozen studentenvertegenwoordigers uit de studentenraad, de Raad van Bestuur en de departementsraden. De vergadering wordt voorgezeten door de voorzitter van de studentenraad. Het studentenforum kan advies uitbrengen aan de bevoegde personen en organen. In deze vergadering zijn de algemeen directeur, de departementshoofden en het diensthoofd onderwijs en onderzoek aanwezig. Alle leden van een vergadering kunnen agendapunten aanbrengen ter bespreking. De hogeschool heeft het voorbije jaar geïnvesteerd in de uitbouw van een alumniwerking. Zij beschikt over een website met een database met contactgegevens waarmee vacatures en nieuwsberichten kunnen worden verspreid. De alumni worden bij onderwijsevaluaties betrokken door middel van de uitstroomenquêtes en de alumni-enquêtes. Deze bevragingen peilen zowel naar de tevredenheid over de opleiding als naar de tewerkstelling van de alumni. De commissie kon echter vaststellen dat de concrete realisaties op dit vlak op het ogenblik van het bezoek slechts beperkt waren. Het werkveld wordt in de opleidingscommissie en via de kerngroep directies structureel betrokken bij de opleiding, en dit zowel voor onderwijsevaluaties als curriculumvernieuwingen. Voor de goedkeuring van een opleidingsprogramma is een positief advies nodig van deze opleidingscommissie. Verder zijn er regelmatig informele contacten met het werkveld tijdens stagebezoeken, studiebezoeken, projecten in samenwerking met het werkveld, lezingen van gastsprekers en andere activiteiten. Tijdens deze contacten wordt er eveneens belangrijke informatie met betrekking tot de opleiding bevraagd en besproken. De commissie kon uit de gesprekken met het werkveld opmaken dat zij zich betrokken voelen bij de doelstelling en de organisatie van de opleiding.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan bijkomende inspanningen te leveren betreffende de alumniwerking.




goed goed voldoende



Onderwerp 6

Facet 6.1

Resultaten

Gerealiseerd niveau

Beoordelingscriterium: De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Uit de bevraging van de stageplaatsen lijkt dat een overgrote meerderheid van mentoren tevreden is over de kwaliteit van de stagiairs. De commissie tijdens het gesprek met het werkveld vaststellen dat het werkveld tevreden is met de studenten die zij van de opleiding ontvangen en dat zij tevreden zijn over het behaalde niveau tijdens de stage. Dit wordt bevestigd door het feit dat diverse studenten een contract aangeboden krijgen door hun stageplaats en het feit dat zij bereid zijn nieuwe stagiairs te begeleiden. Uit de bevraging van het werkveld blijkt dat het werkveld ook in grote mate tevreden is over alle startcompetenties van de studenten. Enkel de rollen „de leraar als partner van externen‟ en „de leraar als organisator‟ scoren minder goed. De rol „de leraar als cultuurparticipant‟ scoort nog iets slechter. Net als het werkveld zijn ook de alumni globaal tevreden over de opleiding. Zij krijgt een mediaanscore van 8 op 10. Alumni geven een mindere score aan de mogelijkheden tot internationale ervaring en het actualiteitsgehalte van de opleiding. De andere elementen krijgen een hoge score. De meeste studenten zouden de opleiding aanbevelen aan nieuwe studenten. De net afgestudeerden zijn over het algemeen heel positief over hun opleiding. Zij zjin heel tevreden over de begeleiding vanuit de opleiding, de voorbereiding van de stage, de begeleiding tijdens de stage. De lectoren, de examens, de begeleiding van de masterproef en de ICT mogelijkheden vormen een groter aandachtspunt. Op de vraag of de alumni voldoende voorbereid waren op de arbeidsmarkt geven zij een positief antwoord. De rollen „partner van externen‟ en „partner van ouders/verzorgers‟ vormen daarbij de grootste aandachtspunten. Ook de rollen „inhoudelijk expert‟ en „innovator/onderzoeker‟ verdienen volgens deze groep nog bijkomende aandacht. Wat betreft de startcompetenties scoren alle competenties heel hoog. Leiding geven en het verwerven en verwerken van informatie vormen daarbij de belangrijkste aandachtpunten. De commissie kon uit de gesprekken afleiden dat zowel de studenten als de alumni globaal tevreden waren over hun opleiding. Een aanzienlijk aantal studenten (20 tot 30%) geeft aan meer stagebezoeken te willen. Op vlak van internationalisering is de voorbije jaren een duidelijke stijging te zien. De voorbije 3 jaar deden respectievelijk 1, 4 en 8 van de studenten een internationale ervaring op. Gezien de grootte van de opleiding is dit een aanzienlijk percentage. Inkomende studenten blijven problemen geven, meestal omwille van de taalbarrière. De uitwisseling met studenten uit Utrecht moet hierop een antwoord bieden. Betreffende internationale docentenmobiliteit nemen drie teamleden deel aan een Intensive Program. Ook binnen de samenwerking met Utrecht is er een uitwisseling van lectoren. De commissie staat positief ten opzichte van de initiatieven die de opleiding op dit vlak neemt, maar is van mening dat er voor wat de internationale dimensie nog te weinig effectief wordt gerealiseerd. De interdepartementale werkgroep uitstroombegeleiding coördineert en superviseert diverse acties die de studenten dienen voor te bereiden op de instap in het werkveld. De hogeschool organiseert jaarlijks een


afstudeerbeurs, waarop zowel informatie over jobs als over verder studeren wordt verschaft. Tijdens de afstudeerbeurs van de associatie kunnen studenten hun curriculum vitae laten analyseren en een workshop solliciteren volgen. Binnen de hogeschool kan ook sollicitatietraining worden gevolgd. Binnen de opleiding is een verantwoordelijke voor het verspreiden van vacatures naar laatstejaarsstudenten. Uit de alumni-enquête blijkt dat 17 van de 18 respondenten werk hebben gevonden. De andere respondent studeert verder. Uit de uitstroomenquête kon de commissie afleiden dat 92% van de studenten vier maand na afstuderen werk had gevonden. De studenten komen overwegend in de eigen sector terecht.

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan de internationale lectoren- en studentenuitwisselingen te versterken.

Facet 6.2

Onderwijsrendement

Beoordelingscriteria: Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende

De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen: Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebied en/of opleiding over de jaren heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, noch de situatie per opleiding of studiegebied wordt opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere opleidingen. De opleiding streeft er naar om alle studenten maximale kansen te bieden om te slagen. Hiervoor voorziet zij diverse diensten en is het opleidingsteam sterk betrokken bij de studentenbegeleiding. De opleiding vergelijkt zijn slaagcijfers met andere opleidingen van het departement en bespreekt deze tijdens teamvergaderingen. De opleiding laat echter de kwaliteit van de afgestudeerden primeren op het aantal afstuderende studenten. De commissie kon tijdens de gesprekken vaststellen dat binnen de hogeschool een systeem wordt ontwikkeld van streefcijfers voor wat betreft slaagcijfers, gemiddelde studieduur en drop-out. De commissie kon vaststellen dat het slaagcijfer in het vorige academiejaar het laagste punt in vier jaar bereikte. In het voorbije academiejaar slaagde slechts 56% van de studenten. De commissie kon vaststellen dat in het eerste jaar slechts 26% van de studenten alle studiepunten behaalt en dat dit cijfer in het tweede en derde jaar respectievelijk stijgt naar 70% en 83%. Deze cijfers liggen aanzienlijk lager dan de andere lerarenopleidingen. Dit is deels te verklaren door de instroom van een grote groep studenten in de opleiding lichamelijke opvoeding en bewegingsrecreatie. De commissie kon tijdens het bezoek vaststellen dat de meeste studenten behalen het diploma binnen de vooropgestelde termijn van zes semesters. Tot drie jaar geleden was de gemiddelde studieduur 3 jaar en 4 maand. Na de flexibilisering is een verkorting te merken van deze studieduur tot 3,25 jaar in het afgelopen academiejaar. De opleiding streeft er naar om studenten binnen de geplande studieduur te laten afstuderen en houdt de stijgende studieduur nauw in de gaten. De studie-uitval van de opleiding is lager ten opzichte van de


andere lerarenopleidingen. De drop out is de voorbije jaren van 14% naar 5% gezakt. Het grootste struikelblok van de opleiding blijken persoonsgebonden elementen te zijn zoals een verkeerde studiekeuze of het vinden van een baan. De commissie kon vaststellen dat deze gegevens worden verzameld door de centrale dienst kwaliteitszorg en dat deze niet steeds

Aanbevelingen ter verbetering: De commissie beveelt de opleiding aan duidelijke streefdoelen en –cijfers te formuleren. De commissie raadt de opleiding aan de oorzaken van de lage slaagcijfers grondig te analyseren om het onderwijsrendement te verhogen.



voldoende voldoende




het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen, de gevoerde gesprekken met de betrokkenen, de documenten ter inzage tijdens het bezoek, de opgevraagde documenten, de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.

Op basis van de oordelen over: onderwerp 1, niveau en oriëntatie: onderwerp 2, programma: onderwerp 3, personeel: onderwerp 4, voorzieningen: onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: onderwerp 6, resultaten:

voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende

is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.


Overzichtstabel van de oordelen score facet Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding Facet 1.1: Niveau en oriëntatie Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen Onderwerp 2: Programma

voldoende voldoende voldoende voldoende


Relatie doelstelling en inhoud Eisen professionele gerichtheid

goed voldoende


Samenhang Studieomvang

goed OK



voldoende voldoende


Beoordeling en toetsing Masterproef

voldoende n.v.t.

Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden Onderwerp 3: Inzet van personeel

voldoende


Kwaliteit personeel Eisen professionele gerichtheid

Facet 3.3: Kwantiteit personeel Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1: Facet 4.2:

Materiële voorzieningen Studiebegeleiding

Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg Facet 5.1: Evaluatie resultaten Facet 5.2: Facet 5.3:

Maatregelen tot verbetering Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld

Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1: Gerealiseerd niveau Facet 6.2:

Onderwijsrendement

De oordelen zijn van toepassing voor: Howest Hogeschool West-Vlaanderen bachelor in het Onderwijs: secundair onderwijs LO optie lichamelijke opvoeding AV optie algemene vakken


score onderwerp

voldoende voldoende voldoende goed voldoende goed goed voldoende goed goed voldoende voldoende voldoende voldoende

bijlagen

| 115

116 | c.v. van de visitatieleden

bijlage 1

curriculum vitae van de commissieleden

Secundair onderwijs Katholieke Hogeschool Kempen Marc Debusschere is licentiaat wetenschappen, fysica. Was actief als leraar, nascholer en vakbegeleider. Nu werkzaam als voorzitter van Science on Stage Belgium met de bedoeling het experimenteel werk van de Belgische leraren wetenschappen op Europees niveau te brengen. Nadine Engels is doctor in de Pedagogische Wetenschappen. Zij leidt de vakgroep Educatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel. Ze geeft les in de masteropleiding onderwijskunde en in de universitaire lerarenopleiding. Socio-affectieve aspecten van leren en leraarschap en de professionele ontwikkeling van leraren zijn de belangrijkste foci van haar onderzoeksgroep. Diane Spilthoorn is doctor in de Lichamelijke opvoeding. Zij werkte als docente in het Stedelijk Onderwijs Antwerpen en aan de Vrije Universiteit Brussel. Van 1993 tot 2009 was zij verbonden aan het Departement Onderwijs als inspecteur secundair onderwijs.

Secundair onderwijs Artesis Hogeschool Antwerpen en Hogeschool West-Vlaanderen Kristien Arnouts is licentiaat lichamelijke opvoeding. Tot 1992 was zij docente aan het Instituut voor Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie Parnas te Dilbeek. Sinds 1992 is zij tewerkgesteld bij het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – departement onderwijs, eerst als inspecteur secundair onderwijs en vanaf 2000 tot 2010 als inspecteur – generaal voor het secundair onderwijs. Sinds 1 juni 2010 is zij hoofd van de dienst interne beleidsontwikkeling binnen COC. Kees Freriks behaalde zijn doctoraal orthopedagogiek in 1988 aan de Rijks Universiteit te Groningen. Hij rondde in 1992 zijn studie bedrijfskunde bij de Leergang Bedrijfskunde Gelderland af. Vanaf 1986 was hij werkzaam bij het Seminarium voor Orthopedagogiek (Hogeschool Utrecht). Vanaf 1998 was hij directeur bij de lerarenopleiding primair onderwijs van de Hogeschool Utrecht (PABO). Momenteel (vanaf 2007) is hij rector / algemeen directeur van het Stedelijk Daltoncollege te Zutphen een brede scholengemeenschap met opleidingen van VMBO tot VWO/Gymnasium. Geert Kelchtermans studeerde filosofie en pedagogische wetenschappen aan de K.U.Leuven, waar hij in 1993 promoveerde tot doctor in de Pedagogische Wetenschappen. Momenteel is hij gewoon hoogleraar en hoofd van het Centrum voor Onderwijsbeleid, -vernieuwing en lerarenopleiding van de K.U.Leuven. Zijn onderzoek en onderwijs concentreert zich op het domein van de onderwijsvernieuwing, didactiek van de lerarenopleiding en kwalitatieve onderzoeksmethodologie. Hij is ook redactielid van een aantal internationale tijdschriften zoals ‘Teaching and teacher Education’; Teacher Education Quarterly; International Journal of Qualitative Studies in Education; Teachers and Teaching: Theory & Practice; Pedagogische Studiën. Maggy Nelissen is regentes wiskunde – wetenschappen en fysica. Van 1983 tot 2003 was zij directeur van het Katholiek Secundair Onderwijs Bree. Vanaf 2004 is zij docent GPV (Groepscentrum Permanente Vorming) aan de Hogeschool-Universiteit Brussel. Vanaf 2006 is zij lid van de inrichtende macht Vzw Kasog (Katholiek Secundair Onderwijs Genk) en sedert 2007 is zij ondervoorzitter.

c.v. van de visitatieleden | 117

Rita Rymenans is licentiate Germaanse filologie en behaalde een doctoraat op het proefschrift „Onderzoek naar kenmerken van effectieve scholen‟ aan de Universiteit Utrecht in 2004. Zij was sedert 1981 als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen (voorheen departement Didactiek en Kritiek) van de Universiteit Antwerpen (UA). Sedert 2004 is zij docent vakdidactiek Nederlands en Nederlands aan Anderstaligen aan de Specifieke Lerarenopleiding van de UA. De onderzoeksdomeinen van haar onderzoeksgroep OzON (Onderzoek naar het Onderwijs in en van het Nederlands) zijn taaltoetsing, taal en leren, en (leren) spellen. Sedert 1982 is zij verbonden aan de Vereniging voor het Onderwijs in het Nederlands als hoofdredacteur van het tijdschrift VONK. Mevrouw Rymenans heeft ervaring met onderwijsvisitaties in België en Nederland (o.a. van de universitaire lerarenopleiding). Valere Schodts is regent wiskunde – fysica en biologie. Van 1980 tot 2003 was hij directeur van de Diocesane Middenschool Diest. Jan Vermeylen is licentiaat wiskunde. Van 1976 tot 1998 was hij leraar wiskunde in het secundair onderwijs; Sinds 1998 is hij verbonden aan het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement onderwijs als Inspecteur secundair onderwijs. Jos Willems is dr. in de wetenschappen (sociologie en psychologie), afgestudeerd aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij is ruim 30 jaar werkzaam in het hoger onderwijs in Nederland. Hij startte zijn loopbaan als docent statistiek bij de lerarenopleiding. Daarna was hij tewerkgesteld aan IOWO (onderwijsadviesbureau verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen). Tot 2002 was hij directeur van dit instituut. Vanaf 2002 tot heden is hij lid van het College van Bestuur van de Hogeschool Zuyd.

118 | c.v. van de visitatieleden

bijlage 2

onafhankelijkheidsverklaringen van de commissieleden

onafhankelijkheidsverklaringen van de visitatieleden | 119

120 | bezoekschema’s























bijlage 3

bezoekschema’s

Bezoekschema voor de Katholieke Hogeschool Kempen dag 0 20.00 dag 1 09.00-12.30 12.30-13.30 13.30-16.30 16.30-17.15 17.15-18.45 19.00-19.45 19.45 20.30 dag 2 08.30-09.15 09.30-10.30 10.45-11.45 11.45-12.30 12.30-13.30 13.30-14.45 15.00-15.45 16.00-16.45 17.00-18.00 18.00-18.45 19.00-19.45 20.00

dag 3 08.30-09.00 09.00-09.45 10.00-10.30 10.30-11.15 11.15-12.30 12.30-13.30 13.30-14.00 14.00-15.00 15.00-17.00 17.00

avondmaal voor de commissie

werkoverleg en inzage van de bijlagen lunch voor de commissie werkoverleg en inzage van de bijlagen kennismaking met de algemeen directeur, het departementshoofd opleidingsverantwoordelijken, opstellers ZER en een student betrokken bij het onderwijskundig overleg (bespreking referentiekader) kwaliteitsverantwoordelijke(n) en verantwoordelijke(n) onderwijsontwikkeling (van de opleiding, het departement en/of de hogeschool) informeel ontmoetingsmoment avondmaal voor de commissie

intern werkoverleg studenten eerste jaar en tweede jaar (max. 12 representatief samengesteld uit de beide opleidingen, inclusief de studentenvertegenwoordigers) studenten derde jaar (max. 12 representatief samengesteld, inclusief de studentenvertegenwoordigers) intern werkoverleg lunch voor de commissie bezoek lokalen docenten eerste jaar en tweede jaar (max. 12 representatief samengesteld, inclusief de personen betrokken bij onderwijskundig en/of beleidsoverleg) docenten derde jaar (max. 12 representatief samengesteld, inclusief de personen betrokken bij onderwijskundig en/of beleidsoverleg, ) intern overleg en inzage werkdocumenten vertegenwoordigers werkveld (max. 12 represenatief samengesteld) afgestudeerden (max. 12 uit de drie laatste afstudeerjaren, representatief samengesteld uit de opleidingen en afstudeerrichtingen) avondmaal voor de commissie

administratief-technisch personeel ombudsperso(o)n(en), verantwoordelijken studieadvies en -begeleiding verantwoordelijke internationalisering (van de opleiding, het departement en/of de hogeschool) begeleiders stage- en eindwerken (max. 10 representatief samengesteld uit de beide opleidingen en afstudeerrichtingen) intern werkoverleg lunch voor de commissie opleidingsverantwoordelijke(n) vrij spreekuur voorbereiding mondelinge rapportering mondelinge rapportering

bezoekschema’s | 143

Bezoekschema voor de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogeschool West-Vlaanderen dag 0 20.00 dag 1 09.00-12.30 12.30-13.30 13.30-16.30 16.30-17.15 17.15-18.45 19.00-19.45 19.45 20.30 dag 2 08.30-09.15 09.30-10.30 10.45-11.45 11.45-12.30 12.30-13.30 13.30-14.45 15.00-15.45 16.00-16.45 17.00-18.00 18.00-18.45 19.00-19.45 20.00

dag 3 08.30-09.00 09.00-09.45 10.00-10.30 10.30-11.15 11.15-12.30 12.30-13.30 13.30-14.00 14.00-15.00 15.00-17.00 17.00

avondmaal voor de commissie

werkoverleg en inzage van de bijlagen lunch voor de commissie werkoverleg en inzage van de bijlagen kennismaking met de algemeen directeur, het departementshoofd opleidingsverantwoordelijken, opstellers ZER en een student betrokken bij het onderwijskundig overleg (bespreking referentiekader) kwaliteitsverantwoordelijke(n) en verantwoordelijke(n) onderwijsontwikkeling (van de opleiding, het departement en/of de hogeschool) informeel ontmoetingsmoment avondmaal voor de commissie

intern werkoverleg studenten eerste jaar en tweede jaar (max. 12 representatief samengesteld uit de beide opleidingen, inclusief de studentenvertegenwoordigers) studenten derde jaar (max. 12 representatief samengesteld, inclusief de studentenvertegenwoordigers) intern werkoverleg lunch voor de commissie bezoek lokalen docenten eerste jaar en tweede jaar (max. 12 representatief samengesteld, inclusief de personen betrokken bij onderwijskundig en/of beleidsoverleg) docenten derde jaar (max. 12 representatief samengesteld, inclusief de personen betrokken bij onderwijskundig en/of beleidsoverleg, ) intern overleg en inzage werkdocumenten vertegenwoordigers werkveld (max. 12 represenatief samengesteld) afgestudeerden (max. 12 uit de drie laatste afstudeerjaren, representatief samengesteld uit de opleidingen en afstudeerrichtingen) avondmaal voor de commissie

administratief-technisch personeel ombudsperso(o)n(en), verantwoordelijken studieadvies en -begeleiding verantwoordelijke internationalisering (van de opleiding, het departement en/of de hogeschool) begeleiders stage- en eindwerken (max. 10 representatief samengesteld uit de beide opleidingen en afstudeerrichtingen) intern werkoverleg lunch voor de commissie opleidingsverantwoordelijke(n) vrij spreekuur voorbereiding mondelinge rapportering mondelinge rapportering


bijlage 4

erkenningscommiss

erkenningscommissie | 145

146 | afkortingenlijst

afkortingenlijst | 147




bijlage 5

lijst van afkortingen en letterwoorden

ABA

academische bacheloropleiding

ADINSA

ADviesgroep INternationale SAmenwerking

AKUL

Associatie van de K.U.Leuven

ARTE

Arteveldehogeschool

ASO

Algemeen secundair onderwijs

ATP

Administratief en technisch personeel

AUGent

Associatie Universiteit Gent

AUHA

Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen

AUHL

Associatie Universiteit Hogescholen Limburg

AVT

Audiovisuele technieken

BAMA

Bachelor Master

BENE

Business Education Network in Europe

BNB

bachelor- na bacheloropleiding

BOF

Bijzonder Onderzoeksfonds

BSO

beroepssecundair onderwijs

BZW

begeleid zelfstandig werk

CLB

centrum voor leerlingenbegeleiding

COMENIUS

educatief Programma van de Europese Commissie gericht op lager en middelbaar onderwijs

DOC

departementaal onderhandelingscomité

DTO

Databank Tertiair onderwijs

ECDL

European Computer Driving License

ECTS

European Credit Transfer System

EFQM

European Foundation for Quality Management

EHB

Erasmushogeschool Brussel

EHSAL

EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

EQF

European Qualifications Framework

ERABEL

Erasmus Belgica


Erasmus

uitwisselingsprogramma voor studenten in het hoger onderwijs, onderdeel van het Project Socrates van de Europese commissie

Erasmus Mundus

programma van de Europese om interinversitaire masterprogrammas te ondersteunen

Evadoc

studentenenquête voor de beoordeling van onderwijzend personeel

EVC

elders verworven competenties

EVK

eerder verworven kwalificaties

FWO

Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen

GRPT

Groep T Leuven Hogeschool

GRUNDTVIG

educatief Programma volwassenenonderwijs

HA

Hogeschool Antwerpen

HBO

Hoger Beroepsonderwijs

HIVA

Hoger Instituut voor Arbeid

HOC

Hogeschool onderhandelingscomité

HOGENT

Hogeschool Gent

HOR

Hogeronderwijsregister

HOWEST

Hogeschool West-Vlaanderen

HZS

Hogere Zeevaartschool

IAJ

individueel aangepast jaarprogramma

ict

internet- en communicatietechnologie

ICTO

ICT en Onderwijs

IKZ

interne kwaliteitszorg

KaHoSL

Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

KATHO

Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

KdG

Karel de Grote-Hogeschool

KHBO

Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

KHK

Katholieke Hogeschool Kempen

KHLEU

Katholieke Hogeschool Leuven

KHLIM

Katholieke Hogeschool Limburg


van

de

Europese

Commissie

gericht

op

KHM

Katholieke Hogeschool Mechelen

KSO

Kunstsecundair onderwijs

KUB

Katholieke Universiteit van Brussel

KUL

Katholieke Universiteit Leuven

KZ

(integrale) kwaliteitszorg

LASSI

Learning and Study Strategies Inventory

Leonardo

educatief programma van de Europese Commissie gericht op stages

LESSIUS

Lessius Hogeschool

LINGUA

programma om het taalonderwijs en taaldiversiteit te promoten, onderdeel van het Socrates programma van de Europese Commisie

MA

academische masteropleiding

MANI

instrument die de studenten helpt bij de diagnose van studieproblemen en die studietips geeft

MNM

master- na masteropleiding

NARIC

National Academic & Professional Recognition and Information Centre

NVAO

Nederlands Vlaamse Accreditatieorganisatie

OER

onderwijs en examenreglement

OO

onderwijsontwikkeling

OOP

onderwijsontwikkelingsplan

OP

onderwijzend personeel

PBA

professionele bacheloropleiding

PDCA

letterwoord voor: „Plan Do Check Act‟

PGO

probleemgestuurd onderwijs

PGO

projectgestuurd onderwijs

PHL

Provinciale Hogeschool Limburg

PLANT

Plantijnhogeschool (of Plantijn Hogeschool van de Provincie Antwerpen)

PROZA

Projectgroep Zelfevalautie (een instrument van kwaliteitszorg, kwaliteitsmeting; bevragingssysteem)

PWO

projectmatig wetenschappelijk onderzoek

SERV

Sociaaleconomische Raad van Vlaanderen


SID-in

studie- informatiedagen

SOVO

Sociale Voorzieningen, bijvoorbeeld SOVOArte, de dienst voor sociale voorzieningen van De Artevelde Hogeschool

SPA

onderzoek naar de tevredenheid van Studenten, Personeel en de bezigheid van pas-Afgestudeerden

STLUK

Hogeschool Sint-Lukas Brussel

SWOP

Systeem voor Waarderingen en Ontwikkeling van het Personeel

SWOT

letterwoord, duid op een system waarbij “Strengths”, “Weaknesses”, “Opportunities” en “Threats” in de organisatie worden geanalyseerd

TEMPUS

programma van de Europese Commissie om de hervormingen in het hoger onderwijs in Oost-Europ en de voormalige Sovjet-landen te ondersteunen.

Trialoog

intercommunautaire uitwisseling voor hoger onderwijs, project van het Prins Filipsfonds, van de Koning Boudewijnstichting

TRIS

Transnationale Institutionale Samenwerking (een Instrument van kwaliteitszorg)

TSO

Technisch secundair onderwijs

UA

Universiteit Antwerpen

UAB

Universitaire Associatie Brussel

UGent

Universiteit Gent

UH

Universiteit Hasselt

UNIZO

Unie voor zelfstandige ondernemers

VKW

Vereniging van Christelijke werkgevers

VlaJO

Vlaamse jonge ondernemingen

VLHORA

Vlaamse Hogescholenraad

VLIR

Vlaamse Interuniversitaire Raad

VLOR

Vlaamse Onderwijsraad

VOKA

netwerk van ondernemingen van Het Vlaams Economisch Verbond met de plaatselijke Kamers van Koophandel.

VQF

Vlaams kwalificatie framework

VTE

voltijds equivalenten

VTO

Vorming, Training en Opleiding

VUB

Vrije Universiteit Brussel


WENK, Wenk, W&K

Hogeschool voor Wetenschap & Kunst

XIOS

XIOS Hogeschool Limburg

ZAP

zelfstandig academisch personeel

ZER

zelfevaluatierapport

ZOSA

Zelfonderzoek Studieattitudes


156 |

A A N V U L L E N D E V I S I T A T I E O N D E R W I J S HERV I S I T A T I E

Recommend Documents