8 Vrouwelijke Genitale Verminking

8 Vrouwelijke Genitale Verminking Meerjarenprogramma 2015 – 2018 Inleiding In Nederland zijn we vanaf de jaren negentig geconfronteerd met besneden meisjes en vrouwen door migratie van vrouwen uit landen waar vrouwelijke genitale verminking (VGV) een gangbaar gebruik is. Pharos zet zich in voor de preventie van VGV, naast andere organisaties zoals de Federatie Somalische associaties Nederland (FSAN), Vluchtelingenorganisaties Nederland (VON), GGD Nederland, Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Beroepsorganisatie van en voor verloskundigen (KNOV), Jeugdzorg Nederland en uiteraard het ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en van Justitie. De regie van het beleid ter bestrijding van VGV is in handen van het ministerie van VWS. Doel van het landelijk beleid is het voorkómen van alle vormen van VGV bij in Nederland woonachtige meisjes en daarnaast het leveren van goede zorg aan vrouwen die reeds besneden zijn. Alle vormen van VGV zijn in Nederland verboden en strafbaar: zero tolerance. Pharos zet haar expertise al jaren in voor de bestrijding van alle vormen van VGV. Pharos bundelt en verspreidt relevante kennis, onder andere door training van de belangrijkste professionals in de keten en van leden van de risicogroepen. Het Focal Point VGV geeft advies aan ministeries, beleidsmakers, professionals en risicogroepen, niet alleen in Nederland maar ook internationaal, bijvoorbeeld in EU-verband. Verder draagt Pharos bij aan het ontwikkelen en implementeren van richtlijnen, protocollen, interventies en beleid met betrekking tot de bestrijding van VGV. Om het programma VGV optimaal door te ontwikkelen zal Pharos in 2015 een programmacommissie instellen bestaande uit uiteenlopende vertegenwoordigers van het veld. Dit zal vooralsnog voor de duur van twee jaar zijn, waarna de samenstelling opnieuw wordt bezien. In 2013 publiceerde Pharos de resultaten van het onderzoek Vrouwelijke genitale verminking in Nederland. Omvang, risico en determinanten over aard en omvang van VGV in Nederland. Belangrijke uitkomst van het onderzoek was dat het beleid in Nederland effect heeft gehad en het risico op VGV heeft verkleind. Strafbaarstelling en de integrale preventieve aanpak bleken succesfactoren. Aannemelijk is dat zonder het landelijke beleid het risico op VGV hoger zou zijn geweest. Voortzetting en borging van het beleid is daarom nodig om in de

Ph aro s J aarp lan 2 01 5

- 79 -

toekomst niet opnieuw met toename van VGV geconfronteerd te worden. Pharos zal het ministerie van VWS en andere partners hierin de komende jaren blijven adviseren en ondersteunen. Pharos ondersteunt ook in 2015 weer sleutelpersonen en zelforganisaties in hun preventiewerk. Zij biedt ondersteuning aan huidige en toekomstige professionals in onder andere de JGZ, het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (dat in 2015 gaat fuseren met de steunpunten huiselijk geweld), Justitie, GGD, eerste en tweedelijn. Al deze partijen hebben een rol in de preventie van VGV. Uit het genoemde onderzoek bleek tevens dat sommige risicogroepen minder goed met voorlichting zijn bereikt dan andere. In 2014 is Pharos, in samenwerking met de zelforganisaties, gestart met het gericht aandacht besteden aan de nog weinig met voorlichting benaderde groepen. Dit betreft met name vrouwen van Egyptische, Sierra Leonese en Irakees/Koerdische afkomst. Dit wordt voortgezet in 2015. In najaar 2014 voert Pharos een verkenning rond VGV uit onder vrouwen van Indonesische en Maleisische afkomst in Nederland. Deze verkenning zal uitwijzen in hoeverre ook zij meer in de voorlichting betrokken moeten worden. In 2015 zal Pharos verder literatuuronderzoek verrichten naar het voorkomen van VGV in een aantal landen in het Midden-Oosten en Zuid Oost Azië. Van landen als Oman, Saoedi-Arabië, Filippijnen, Thailand, India en Pakistan zal Pharos de meest recente gegevens over prevalentie en incidentie via de website beschikbaar stellen. De afgelopen jaren is in Nederland actief gewerkt aan het optimaliseren van medische en psychosociale zorg voor vrouwen die reeds besneden zijn. Dit traject behoeft vervolg. In 2015 zet Pharos hierin verdere stappen. De uitkomsten van de pilots zorgtoeleiding (spreekuren voor vrouwen die besneden zijn) die GGD Nederland in 2014 samen met FSAN in 6 regio’s uitvoert en waarvan Pharos de monitoring verzorgt, worden hierin meegenomen. Begin 2015 worden plannen voor vervolgacties (onder andere over het bereik van de zorg) gepresenteerd worden. Nieuwe training, opleiding en informatie voor huidige en toekomstige beroepsgroepen zullen daar een onderdeel van vormen, evenals het uitbrengen en verspreiden van nieuw voorlichtingsmateriaal voor vrouwen die besneden zijn en voor sleutelpersonen. Hierin zullen ook de mogelijkheden van hersteloperaties aan de orde komen. In 2014 ontwikkelt een medische expert-groep een landelijk protocol met betrekking tot hersteloperaties en Pharos zal samen met deze groep een landelijke bijeenkomst verzorgen. De minister van VWS wil hersteloperaties kosteloos ter beschikking stellen aan besneden vrouwen. Nieuw in 2015 is de mogelijkheid van extra advies en ondersteuning aan gemeenten waar meisjesbesnijdenis een relatief grote rol speelt en die niet aan eerdere landelijke pilots hebben meegedaan. Dit aanbod geldt voor 5 tot 10 gemeenten die participeren in het Stimuleringsprogramma voor de Lokale aanpak van gezondheidsachterstanden: Gezond in…. In de contacten met deze gemeenten kan daar waar veel mensen uit de risicogroepen voor VGV wonen, extra ondersteuning ook op de aanpak hiervan aangeboden worden.

Pharos Jaarp lan 2015

- 80 -

Meerjarendoelen Het programma VGV van Pharos kent drie meerjarendoelen. Het programma zal de komende jaren haar kennis en expertise inzetten om te stimuleren dat:

1. Preventie VGV: meisjes die opgroeien in Nederland geen risico meer lopen besneden te worden, doordat: • de preventieve aanpak die in Nederland succesvol is gebleken, geborgd is en dat alle relevante partijen daarin hun rol vervullen. • de preventieve aanpak voortdurend aangescherpt en geactualiseerd wordt. • het bereik van de preventieve aanpak in Nederland is vergroot waardoor ook nieuwe groepen worden bereikt. 2. Zorg na VGV: vrouwen die besneden zijn in Nederland de zorg ontvangen die zij nodig hebben doordat: • de zorg zowel inhoudelijk als organisatorisch verder is ontwikkeld. • huidige en toekomstige professionals en organisaties toegerust zijn en blijven om deze vrouwen de zorg te kunnen bieden die zij nodig hebben. • vrouwen die besneden zijn over voldoende informatie beschikken over toegang tot adequate zorg. 3. Focal Point VGV: • kennis, informatie en advies over VGV landelijk, via het Focal Point, toegankelijk is voor iedereen die deze behoeft, in Nederland en internationaal.

Meerjarendoel 1. Preventie VGV: kennis en expertise inzetten om te stimuleren dat meisjes in Nederland geen risico meer lopen om besneden te worden.

1.1. Borging preventie van VGV Resultaten 2015 • Aandachtsfunctionarissen van Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (AMK’s) zijn op een landelijke bijeenkomst en via digitale uitwisseling van actuele informatie over VGV voorzien, waardoor zij toegerust blijven voor hun rol in de preventie VGV. • Zij hebben samen met samen met vertegenwoordigers uit de juridische keten in een jaarlijkse bijeenkomst het Handelingsprotocol VGV geëvalueerd. Desgewenst zijn afspraken gemaakt over de eerstvolgende actualisatie. • Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (AMK’s) en Steunpunten huiselijk geweld zijn geadviseerd over voortzetting van hun preventieve VGV-taak na hun fusering regionaal per 1 januari 2015. Hiermee blijft de AMK taak in preventie VGV geborgd en blijven de werkers toegerust voor hun rol, indien nodig door middel van nieuwe training. • Aandachtsfunctionarissen JGZ zijn op een landelijke bijeenkomst en via digitale uitwisseling van actuele informatie over VGV voorzien, waardoor zij toegerust blijven voor hun rol in de preventie VGV.


- 81 -

• • • • • • •

•

• •

Het landelijke beleid JGZ preventie VGV is op deze bijeenkomst geëvalueerd en zo nodig geüpdatet. Indien nodig is een training uitgevoerd waarmee aandachtsfunctionarissen JGZ toegerust blijven voor hun rol. Op aanvraag is training uitgevoerd waarmee overige medewerkers JGZ en andere professionals toegerust blijven voor hun rol. Op aanvraag zijn regionale netwerken VGV ondersteund. Wanneer opnieuw externe financiering gevonden is, is de jongerenvoorlichting over VGV No Game voortgezet, met inzet van social media en de No Game website. Een bijscholing van minimaal 15 ISK-docenten heeft plaatsgevonden. Op basis van de Pharos monitoring medisch model protocol (MMP) in 2014 en het uitbrengen van het protocol hersteloperaties door de landelijke commissie is het MMP geactualiseerd. Het is opnieuw onder de aandacht gebracht van artsen (dit protocol betreft zowel zorg als preventie VGV), onder andere via de Pharos website, de websites van de betrokken beroepsverenigingen en de website huisarts en migrant. Twee landelijke bijeenkomsten zijn georganiseerd waar voortrekkers en coördinatoren regionaal preventiebeleid VGV (vanuit gemeenten/GGD-en/ steunpunten) zijn ondersteund en onderling geïnformeerd. Een training voor de landelijke kerngroep sleutelpersonen VGV is uitgevoerd door Pharos samen met FSAN zodat de kerngroep toegerust blijft voor haar rol in de preventie van VGV. Informatiemateriaal over VGV is verspreid onder alle ruim 100 sleutelpersonen VGV in Nederland ten behoeve van hun rol in de preventie, onder andere via de Pharos website, de FSANwebsite en een digitaal netwerk van sleutelpersonen.

Meten van resultaten Per bijeenkomst vindt een evaluatie plaats om te peilen of het doel van de bijeenkomst gehaald is. Onder de sleutelpersonen VGV zal aan het eind van het jaar een peiling plaatsvinden over het ontvangen informatiemateriaal. Samenwerkingspartners AMK’s, JGZ, GGD-en, Steunpunten huiselijk geweld, gemeenten, GGD NL, Jeugdzorg Nederland, Openbaar Ministerie, FSAN, zelforganisaties, sleutelpersonen. Looptijd 2015-2018. Financiering Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering met uitzondering van de jongerenvoorlichting No Game.

1.2 Aanscherping preventie van VGV Resultaten 2015 • Werkwijze JGZ is in een training aangescherpt met betrekking tot nieuwe groepen ouders (expats).


- 82 -

•

•

• •

Op basis van actuele onderzoeksgegevens over risicolanden VGV is de JGZ landenlijst VGV bijgesteld (met vermoedelijk in 2015 uitbreiding van het aantal landen). Training van JGZ of een andere vorm van ondersteuning (onder andere via de Pharos website en de website van GGD/GHOR Nederland) heeft plaatsgevonden ten behoeve van de meer omvattende werkwijze die dit van de medewerkers vraagt. Specifiek ten behoeve van de sleutelpersonen VGV heeft Pharos op verzoek van FSAN richtlijnen voor het werken met de meldcode kindermishandeling opgesteld Deze zijn onder andere via de websites van Pharos en FSAN verspreid. Met Vluchtelingenwerk Nederland en de COA is overlegd (agendering) en desgewenst een plan van aanpak ontwikkeld om hun rol in de preventie van VGV in Nederland te intensiveren. Een traject gericht op mannen met onder andere training en debat-bijeenkomsten heeft op verzoek van FSAN plaatsgevonden waarmee hun rol in de preventie van VGV is geïntensiveerd (als hiervoor externe financiering beschikbaar is)*.

Meten van resultaten Bij alle samenwerkingspartners en deelnemers zal een tevredenheidspeiling plaatsvinden. Samenwerkingspartners JGZ, GGD-en, GGD NL, Jeugdzorg Nederland, FSAN, zelforganisaties, sleutelpersonen, stichting vluchtelingenwerk, COA. Looptijd 2015-2018. Financiering Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering, met uitzondering van het resultaat aangegeven met een *. Hiervoor wordt externe financiering aangevraagd.

1.3. Groter bereik preventie van VGV Resultaten 2015 • Groepen migranten uit de risicolanden VGV, die tot nu toe onvoldoende bereikt zijn, hebben vaker voorlichting over VGV ontvangen dan voorheen, zoals aanbevolen in het Pharos onderzoek van 2013. Minimaal twee voorlichtingen onder vrouwen van Egyptische, Sierra Leonese of Koerdisch-Irakese vrouwen hebben met ondersteuning van Pharos plaatsgevonden. • Wanneer de resultaten van de verkenning van Pharos in 2014 daarom vragen, is in 2015 een meerjarentraject Preventie van VGV onder meisjes van Indonesische afkomst, ontwikkeld. Onderdelen van dit traject zijn in 2015 uitgevoerd*.

Meten van resultaten Bij alle samenwerkingspartners en deelnemers zal een tevredenheidspeiling plaatsvinden.


- 83 -

Samenwerkingspartners Zelforganisaties, migrantenorganisaties, sleutelpersonen, FSAN, stichting vluchtelingenwerk, ministerie van VWS, GGD NL. Looptijd 2015-2018. Financiering Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering, met uitzondering van het resultaat aangegeven met een *. Hiervoor wordt externe financiering aangevraagd.

Meting outcome meerjarendoel 1 In 2018 vindt een situatieanalyse VGV in Nederland plaats, zoals Pharos eerder in 2013 heeft uitgebracht. Hiervoor zullen extra middelen aangevraagd worden. Via deze situatieanalyse wordt in kaart gebracht of meisjes in Nederland nog risico lopen op VGV en de mate waarin de preventieve aanpak van VGV geborgd is.

Meerjarendoel 2 Zorg na VGV: kennis en expertise inzetten om te stimuleren dat vrouwen in Nederland die besneden zijn de zorg ontvangen die zij nodig hebben.

2.1 Verdere ontwikkeling zorg voor vrouwen die besneden zijn Resultaten 2015 • Rapport met de resultaten van de monitoring van de spreekuren Zorg voor besneden vrouwen (pilot 2013-2014) is gepresenteerd begin 2015 en onder andere via de Pharos website verspreid. • Adviezen over verdere ontwikkeling van de zorg voor vrouwen die besneden zijn, zijn opgesteld op basis van dit rapport en aangeboden aan de relevante netwerkpartners. • Op basis van de Pharos monitoring medisch model protocol (MMP) in 2014 en het uitbrengen van het protocol hersteloperaties door de landelijke commissie is het MMP geactualiseerd. Het is opnieuw onder de aandacht gebracht van artsen van alle betrokken beroepsverenigingen, onder andere via de Pharos website, de websites van de betrokken beroepsverenigingen en de website huisarts en migrant (dit protocol betreft zowel zorg als preventie VGV). • Plan van aanpak vervolgbeleid ontwikkeling zorg voor vrouwen die besneden zijn is opgesteld op basis van de resultaten van de monitoring en er is een start gemaakt met uitvoering van onderdelen van het plan. Meten van resultaten Onder netwerkpartners en professionals heeft een tevredenheidspeiling plaatsgevonden. Samenwerkingspartners GGD-en, GGD NL, ziekenhuizen, (huis)artsen en andere professionals, FSAN. Looptijd 2015-2018.


- 84 -

Financiering Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering.

2.2 Toerusting professionals rond zorg voor vrouwen die besneden zijn Resultaten 2015 • Bijscholing over zorg voor vrouwen die besneden zijn heeft plaatsgevonden voor een brede groep verwijzers/intermediairs: professionals van wijkteams en vrijwilligers zoals sleutelpersonen en medewerkers vluchtelingenwerk*. • Pharos heeft een bijscholing voor artsen (onder andere huisartsen) over zorg aan vrouwen die besneden zijn, mogelijk samen met anderen, uitgevoerd. • Op de website huisarts en migrant is een onderdeel over zorg voor vrouwen die besneden zijn, toegevoegd. • Binnen de landelijke opleiding voor Sense verpleegkundigen bij de GGD is aandacht voor VGV een studieonderdeel geworden. • In 2015 heeft meer aandacht voor VGV in beroepsopleidingen (zoals verpleegkunde, maatschappelijk werk, kraamzorg en geneeskunde) een structurele plek gevonden. • Een artikel over vraagverheldering bij vrouwen die besneden zijn, is gepubliceerd in een vakblad ten behoeve van verpleegkundigen of artsen en via de Pharos website te downloaden. Meten van resultaten Onder professionals, die bijscholing hebben ontvangen heeft een tevredenheidspeiling plaatsgevonden. Voor wat betreft aandacht voor VGV in beroepsopleidingen wordt eind 2015 de stand van zaken opgemaakt. Samenwerkingspartners Beroepsopleidingen, bijscholingsinstituten, professionals, vrijwilligers, FSAN, stichting vluchtelingenwerk. Looptijd 2015-2018. Financiering Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering, met uitzondering van het resultaat aangegeven met een *. Hiervoor wordt externe financiering aangevraagd.

2.3 Informatie over gezondheidszorg voor vrouwen die besneden zijn Resultaten 2015 • Er is een brochure opgesteld en verspreid via diverse kanalen (onder andere de websites van Pharos en FSAN) voor laaggeletterde vrouwen over lichamelijke en psychosociale klachten die te maken (kunnen) hebben met VGV en waar hulp voor deze klachten is te vinden.


- 85 -

• • • • •

Brochure is opgesteld en verspreid via diverse kanalen voor laaggeletterde vrouwen die besneden zijn over de (on)mogelijkheden van de hersteloperatie*. De ruim 100 sleutelpersonen VGV zijn bevraagd over behoeften aan ondersteuning en materiaal ten behoeve van voorlichtingen over zorg voor vrouwen die besneden zijn. Er is een start gemaakt met bieden van deze ondersteuning (onder andere via de websites van Pharos en FSAN) aan sleutelpersonen en het ontwikkelen van benodigde materiaal. Op verzoek van en samen met FSAN zijn huiskamerbijeenkomsten uitgevoerd in diverse gemeenten over VGV en (opvoeding rond) seksualiteit*. Samen met FSAN wordt een social media campagne VGV en gezondheid onder vrouwen die besneden zijn, opgestart*.

Meten van resultaten Een tevredenheidspeiling onder de gebruikers heeft per afzonderlijk resultaat plaatsgevonden. Samenwerkingspartners FSAN, zelforganisaties, sleutelpersonen, GGD NL, GGD-en, professionals. Looptijd 2015-2018. Financiering Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering met uitzondering van de resultaten aangegeven met een *. Hiervoor wordt externe financiering aangevraagd. Daarnaast wordt ook externe financiering gezocht voor een deel van de productiekosten van brochures.

Meting outcome meerjarendoel 2 In 2015 vindt een nulmeting plaats onder vrouwen in Nederland die besneden zijn over de mate waarin zij de zorg kunnen ontvangen die zij nodig hebben. Dit onderzoek wordt in 2018 herhaald om de vorderingen te meten. Dit onderzoek kan binnen de VWS financiering voor het programma plaatsvinden en uitgevoerd worden door Pharos.

Meerjarendoel 3 Focal Point VGV: kennis, informatie en advies over VGV is landelijk via het Focal Point toegankelijk voor iedereen die deze behoeft, in Nederland en internationaal.

3.1 Kennis verzamelen, produceren en verspreiden Resultaten 2015 • Kennis over VGV uit binnen- en buitenland is up tot date door de relevante literatuur bij te houden. • Er is literatuuronderzoek verricht naar incidentie en prevalentie van VGV in een aantal landen waarover nu nog onvoldoende informatie voorhanden is. Het gaat om landen zoals Oman, Saoedi-Arabië, Pakistan, India, Maleisië, Thailand en de Filippijnen.


- 86 -

• • • • •

• • • •

Kennis met betrekking tot de sociale kaart VGV is minimaal eenmaal per jaar verzameld en geactualiseerd. Actuele cijfers over bevolkingsaantallen risicogroepen VGV zijn per gemeente bij het CBS opgevraagd. Alle geactualiseerde kennis over VGV uit binnen- en buitenland is beschikbaar gesteld door het up to date houden van het onderdeel meisjesbesnijdenis op de Pharos website. Ten behoeve hiervan is ook vier maal de digitale nieuwsbrief VGV verschenen en verspreid onder de ongeveer 500 abonnees. Desgewenst heeft Pharos samen met anderen een bijdrage geleverd aan het produceren van kennis over VGV internationaal (wanneer hiervoor externe financiering beschikbaar is). Een vervolg op het EIGE-onderzoek waar Pharos in 2014 aan werkt in Europees verband zou hier een voorbeeld van kunnen zijn. Tevens is het Focal Point informatiemateriaal up to date gehouden. Individuen zijn desgevraagd van informatie over VGV voorzien via het Adviespunt van Pharos. Een nieuwe factsheet VGV (onderwerp nader te bepalen) is geproduceerd en verspreid (onder andere via de Pharos website). Zero Tolerance Day (ZTD) FGM 2015 heeft 6 februari 2015 landelijk plaatsgevonden met medewerking van Pharos naast de andere organisaties van Platform 6/2. Met de voorbereiding van ZTD 2016 is gestart.

Meten van resultaten Eind 2015 is een resultatenoverzicht gereed. Wat betreft het verspreiden van kennis heeft bij gebruikers een tevredenheidspeiling plaatsgevonden. Samenwerkingspartners Onderzoeksinstellingen, zorginstellingen, GGD-en en andere regionale aanjagers aanpak VGV Onderzoeksinstellingen in binnen- en buitenland, ministeries, overheden lokaal, regionaal, landelijk en internationaal, zelforganisaties, Platform 6/2: ECPAT Nederland, FSAN, VON, AWEPA en PLAN Nederland. Looptijd 2015-2018. Financiering Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering met uitzondering van (delen van) internationaal onderzoek.

3.2 Adviseren Resultaten 2015 • Ministeries en andere beleidsmakers in Nederland zijn op verzoek geadviseerd. • Op verzoek heeft Pharos ook geadviseerd in Europees verband of in een ander kader internationaal. • Op verzoek heeft Pharos deelgenomen aan expertgroepen, van ministeries, onderzoeksinstellingen en zelforganisaties. • Op verzoek zijn adviseurs van het Stimuleringsprogramma Aanpak Gezondheidsachterstanden van advies voorzien over de aanpak VGV in diverse Nederlandse gemeenten.


- 87 -

•

Onderzoeksinstellingen landelijk en internationaal zijn desgevraagd op basis van de expertise van Pharos op dit terrein voorzien van advies bij het opstellen van onderzoeksplannen.

Meten van resultaten Bij gebruikers heeft een tevredenheidspeiling plaatsgevonden. Samenwerkingspartners Onderzoeksinstellingen in binnen- en buitenland, ministeries, overheden lokaal, regionaal, landelijk en internationaal, zelforganisaties. Looptijd 2015-2018. Financiering Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering.

Meting outcome meerjarendoel 3 Jaarlijks wordt een tevredenheidspeiling onder gebruikers uitgevoerd. Deze peiling kan binnen de structurele VWS financiering voor het programma plaatsvinden.


- 88 -

8 Vrouwelijke Genitale Verminking

Recommend Documents