2012
JAARVERSLAG
2012
2
JAARVERSLAG 2012
IN HET KORT De belangrijkste resultaten van NS in 2012 kort samengevat. Volledige of aanvullende informatie is te vinden in het Verslag van activiteiten, Duurzaam en betrokken of in de jaarrekening. Investeren in punctualiteit en klantoordelen Punctualiteit
Algemeen klantoordeel NS
94,2 % van de treinen reed op tijd
2003
56%
2004 75%
25%
94,7% in 2011
50%
Oorzaken kleine terugval • winterse omstandigheden begin februari 2012 • een aantal grote infrastructurele verstoringen • vele noodzakelijke moderniseringen van het spoor en de bouw van nieuwe stations
2005
66% 67%
Boven 70% sinds 2007
2006
68%
2007
70%
2008
76%
2009
78%
2010
75%
2011
74%
2012
74% 2012 gelijk aan 2011
Investeren in service Ingebruikname Hanzelijn
11 bu en
H
al
fw eg
Al
m
Winkels in NL
rg
+38
-Z w an
Po o
te ro n D
Zu i m
pe
n
• ingebruikname van de Hanzelijn • meer treinen op vijf trajecten
Ka
meer treinen per dag
rt
n
+5 d
Groningen Europapark
er e
Nieuwe stations
Stations worden aantrekkelijker
station2station Nieuw concept voor werken en vergaderen op het station.
Reizen van deur tot deur
Stallingsplaatsen • 86.500 bewaakt • 275.000 onbewaakt • 16.000 fietskluizen
OV-chipkaart 50% meer reizigers gebruikten de OV-chipkaart.
Reisinformatie Uiteindelijk 1.000 Intercity-rijtuigen met scherm met actuele reisinformatie.
Nieuw: NS Zonetaxi Voor aantrekkelijk tarief reis je van en naar het station.
OV-fiets • 15 nieuwe locaties • 140.000 abonnees • 1,2 miljoen ritten
Social media •6 5.000 volgers op Twitter •2 5.000 vrienden op Facebook
3
JAARVERSLAG 2012
Investeren in EUROPA
83%
Klanttevredenheid Greater Anglia steeg van 73% naar 83% NS dochter Abellio haalde in 2012 de Greater Angliaconcessie binnen in London. Dagelijks reizen nu meer dan 1 miljoen Britse reizigers met treinen van NS.
+5
Winkels in Frankrijk en België op stations.
Investeren in vooruitgang en veiligheid Investering 2012
€508 miljoen
Meer service
Bedrijfsresultaat
Meer verbindingen
€234 miljoen
Meer treinen
2010
Blijven investeren Ook de komende jaren blijft NS investeren in onder meer treinen, stations, service, medewerkers en nieuwe formules om de reiziger steeds beter van dienst te zijn.
€272 miljoen
2011
€355 miljoen
2012
Het bedrijfsresultaat van NS steeg van € 272 (2011) naar € 355 miljoen. Rendement is voor NS randvoorwaarde om te blijven investeren.
Investeren in mensen Nieuwe medewerkers NS nam in het afgelopen jaar 3.000 mensen aan waaronder horecapersoneel, machinisten, conducteurs en monteurs.
+11% =3.600 mensen
+225
NS verwelkomde 225 mensen van de Reisinformatie (ProRail).
Totaal aantal medewerkers 31.500
20
Top 50 populairste werkgevers NS steeg in 2012 van de 41e naar de 20e positie op de ranglijst van meest populaire werkgevers van Intermediair.
Introductie van de TechniekFabriek Dit is een nieuwe bedrijfsschool voor monteurs en geeft een impuls aan de eigen opleiding van vakmensen.
Investeren in duurzaamheid Energieverbruik Een treinreis is qua CO2-uitstoot gemiddeld 75% schoner dan de gemiddelde autorit. 25%
100%
3,2%=
10.000
In 2012 3,2% verbetering van de energie-efficiëntie door onder andere energiezuinig rijden. De daardoor bespaarde elektriciteit komt overeen met het verbruik van 10.000 huishoudens.
De nieuwe Intercity Dubbeldekker is de zuinigste op het Nederlandse spoor.
2
voorwoord
0
00
0
00
.
Wij danken iedereen voor het in ons gestelde vertrouwen,
16
2012 was voor NS een bewogen jaar door onder meer het ongeval in Amsterdam. Dit was een ingrijpende gebeurtenis. Onze aandacht, steun en betrokkenheid ging uit naar alle betrokkenen buiten en binnen ons bedrijf. Deze gebeurtenis toont eens te meer aan dat wij veiligheid nooit als iets vanzelfsprekends mogen beschouwen. Het spoort ons aan het spoor nog veiliger te maken. Ook de moeizame start van de Fyra en het winters begin van het jaar vragen het uiterste van ons bedrijf om te verbeteren. Tegelijkertijd konden echter belangrijke stappen vooruit worden gezet voor onze reizigers. Wij hebben in 2012 nieuwe en snellere treinen geïntroduceerd, onze dienstverlening uitgebreid met de Hanzelijn, een nieuwe dienstregeling ingevoerd en belangrijke vorderingen gemaakt in de grootscheepse verbouwing van onze stations. Het was daarnaast een sportief jaar met klinkende overwinningen die ook NS een Olympische glans gaven. In 2012 werd ook toenemend duidelijk dat de economische crisis niet aan NS voorbijgaat. Wij zullen effectiever en efficiënter moeten werken om de vele uitdagingen die ons nog wachten tot een goed einde te kunnen brengen. Dat zullen wij vooral samen moeten doen. Met onze reizigers, met ProRail en met de overheid. Juist ook om vooruitgang op alle gebieden te kunnen blijven boeken. Dit jaarverslag geeft een overzicht van onze belangrijkste resultaten in 2012. Het laat NS zien als de duurzame vervoerder van Nederland die ons land bereikbaar houdt. NS blijft met de grote inzet van al onze medewerkers werken aan een nog betere bereikbaarheid in binnen- en buitenland, niet alleen per trein maar ook met aanvullend vervoer van deur tot deur. Met een nadrukkelijk oog voor onze reiziger en het milieu.
2 7 5 .0
Vooruitgang in een bewogen jaar
8 6.5
0
3
ingebru ikn
JAARVERSLAG 2012
am
eH
INHOUD
ANZELIJN
4 12
37 340.000 Greater Anglia
61
04 Profiel van de onderneming 06 Verslag van de directie 08 Verslag van de RvC 10 Onze strategie
12 12 16 20 22 24 26
Verslag van activiteiten De klant is koning Wij denken van deur tot deur Europa is ons werkterrein Wij zijn kostenbewust Het verschil maken wij samen Wij zijn zuinig op onze omgeving
28 30 35
Corporate Governance Managen van risico’s Onze financiën op een rij
37 Duurzaam en betrokken 39 Samen voor een betere wereld 42 Organisatie van duurzaamheid bij NS 43 Dialoog met onze stakeholders 46 Onze milieuspeerpunten 50 Onze sociale speerpunten 54 Duurzaam inkopen en ketenbeheer 55 Veiligheid, toegankelijkheid en overige thema’s 57 Prestaties van NS in een bredere context 58 Verslaggevingscriteria en reikwijdte 59 Onafhankelijk assurance-rapport
61 62 118 120 122
Jaarrekening Geconsolideerde jaarrekening 2012 Enkelvoudige jaarrekening 2012 Overige gegevens Tien jaren NS
JAARVERSLAG 2012 Profiel van de onderneming
4
Profiel
van de onderneming NS is actief in de wereld van het openbaar vervoer. Met betrouwbaar reizigersvervoer, comfortabele treinen en bussen, levendige stations en stationsgebieden en tal van diensten voor een aangename reis van deur tot deur. Onze 31.500 medewerkers bundelen hun inspanningen rond één missie: telkens meer reizigers veilig, op tijd en comfortabel vervoeren via aantrekkelijke stations. NS in Nederland en Europa
Activiteiten
De oudste voorganger van NS, de HIJSM, werd in 1837 opgericht. NS draagt alweer 175 jaar bij aan de mobiliteit en vooruitgang van Nederland. Nog steeds is de maatschappelijke rol in deze thuismarkt van groot belang. De laatste tien jaar krijgt NS via dochter Abellio een groeiend aandeel in het bus- en treinverkeer in andere Europese landen.
NS is actief in zowel reizigersvervoer als in knooppuntont wikkeling en -exploitatie en behaalt daarmee een omzet van circa € 4,6 miljard. Ruim 80% van die opbrengst komt uit het reizigersvervoer.
Te behalen prestaties NS beschrijft de te behalen prestaties op het hoofdrailnet jaarlijks in een Vervoerplan en legt dit voor aan het ministerie van I&M. Aan het begin van elk jaar zijn ook de werkelijke prestaties bekend. Mede in het kader van de Europese rapportage Reizigers Rechten publiceren wij een uitgebreide verantwoording van onze kwaliteitsprestaties op onze website. Zie hiervoor: www.ns.nl.
Hoofddoelstellingen Bijdragen aan de (sociale) veiligheid Op tijd rijden Informatie verstrekken en service verlenen Voldoende vervoerscapaciteit creëren Zorgen voor schone treinen en stations
NS Reizigers is verantwoordelijk voor de uitvoering van het treinvervoer binnen Nederland en de daarmee samenhangende verkoop- en serviceactiviteiten. Met ruim tienduizend medewerkers en een omzet van circa € 2 miljard op het Nederlandse hoofdrailnet is dit het grootste en tevens meest beeldbepalende bedrijfsonderdeel van NS. NedTrain verzorgt het onderhoud van de treinen in Nederland en werkt aan de continue modernisering en verduurzaming van onze treinen. NedTrain werkt louter business-to-business, voor met name NS Reizigers en NS Hispeed. De omzet bedraagt € 500 miljoen. NS Stations neemt het beheer en de exploitatie van de Nederlandse stations en de ontwikkeling op en rond deze stations voor haar rekening. Het bedrijf werkt hiertoe nauw samen met overheden en partners. NS Stations heeft een omzet van ruim € 800 miljoen en is inmiddels een van de grootste horecabedrijven van Nederland en daarnaast een belangrijke speler in retail. Verder is NS Stations actief in vastgoedontwikkeling en -exploitatie en verantwoordelijk voor voorzieningen rond stations die belangrijk zijn voor een soepele reis van deur tot deur. NS Hispeed voert het grensoverschrijdende reizigersvervoer uit en inmiddels ook het hogesnelheidsvervoer in Nederland. NS Hispeed werkt nauw samen met buitenlandse spoorwegmaatschappijen en heeft een omzet van bijna € 200 miljoen. NS-dochter Abellio verwerft en verzorgt openbaarvervoer concessies om de positie van NS op de liberaliserende Europese markt te verstevigen. Abellio is met treinen en bussen nu actief in Engeland en Duitsland en met bussen in Tsjechië. De omzet bedraagt bijna € 1,4 miljard.
5
JAARVERSLAG 2012
Abellio
€1,4
NS Reizigers
miljard
€2
Grootte bedrijfsonderdelen
miljard
Een overzicht van de omzet per bedrijfsonderdeel in 2012.
NS Stations
€800 miljoen
Nedtrain
€500 miljoen
NS Hispeed
€200 miljoen
Aandeelhouderschap
NS Groep Ondersteunende bedrijven en deelnemingen Reizigersvervoer Vervoerders
Enig aandeelhouder van de NV Nederlandse Spoorwegen is de Nederlandse Staat. De aandeelhoudersrol wordt door het ministerie van Financiën vervuld.
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
Onderhoud
NS Reizigers NS Hispeed
NedTrain
NS Stations
Abellio
Groepsraad De groepsraad bestaat uit de directie plus de directeuren van de bedrijfs onderdelen en de directeur HR en Organisatie. De groepsraad wordt betrokken bij alle belangrijke besluiten voor de onderneming. v.l.n.r. mr H. van de Kraats Directeur HR en Organisatie, drs J-W Siebers Directievoorzitter NS Hispeed, ir M.C.J. van Roozendaal Directievoorzitter NedTrain, ir M.W.L. van Vroonhoven mba Directeur, ir A. Meerstadt mba President-directeur, mr I.D. Thijssen Directievoorzitter NS Reizigers, drs M.J. Noy Directievoorzitter NS Stations, drs E.M. Robbe ra Directeur Financiën, J.J.K. Hoogesteger Directievoorzitter Abellio.
JAARVERSLAG 2012 VERSLAG VAN DE DIRECTIE
6
Verslag
van de directie NS heeft door onder meer het ongeval in Amsterdam, de moeizame start van Fyra en het winters begin een bewogen jaar achter de rug. Ook de economische crisis laat zich steeds meer gelden. Toch zijn er opnieuw fraaie resultaten geboekt, zoals de verbeterde samenwerking met ProRail, de uitbreiding van het spoornetwerk met de Hanzelijn en de nieuwe dienstregeling en de start van de Greater Anglia concessie in Londen.
v.l.n.r. Merel van Vroonhoven, Bert Meerstadt en Engelhardt Robbe
Veiligheid op het spoor Dit onderwerp staat altijd nummer 1 op de NS-agenda, is nooit vanzelfsprekend en een randvoorwaarde voor de bedrijfsvoering van NS. “Het ongeluk heeft heel veel impact gehad. Op ons allen. Het dwingt ons na te denken over hoe het spoor nog veiliger kan. Overigens blijft het vervoer per trein de veiligste manier van vervoer,” aldus Bert Meerstadt. Het ongeluk is onderzocht door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en door NS en ProRail gezamenlijk. De onderzoeken hebben geleid tot een reeks van extra veiligheidsmaatregelen die samen met ProRail worden doorgevoerd.
Grenzen Het ongeluk heeft ook duidelijk gemaakt dat NS tegen de grenzen van het spoorsysteem aanloopt. NS, ProRail en andere vervoerders op het spoor werken samen om daar een goed antwoord op te vinden. Merel van Vroonhoven: “Je komt nog meer tot het besef dat wij deze logistieke uitdaging alleen samen kunnen aanpakken. Ook het ministerie speelt daarin een belangrijke rol. Dat is echt een doorbraak, temeer omdat het geen luxeprobleem is. De vraag naar mobiliteit, en dus naar ons product, groeit gestaag door. Er moet iets gebeuren willen wij de kwaliteit van de dienstverlening kunnen blijven verbeteren
en de reizigersgroei veilig en structureel blijven opvangen.” Concrete actie daartoe is het formuleren van een visie in de vorm van de Lange Termijnagenda Spoor tot 2028 met doelstellingen die alle betrokken partijen, ook het goederenvervoer, onderschrijven en verankeren in hun strategie.
Klant is koning Het hoofdrailnet en de hogesnelheidslijn zijn door de Staat gegund aan NS. Dat geeft vertrouwen, maar verplicht NS ook tot de beste dienstverlening. Vandaar dat daaraan vanuit de NS-strategie - klant is koning - ook in 2012 opnieuw veel aandacht is gegeven. Meerstadt: “De reiziger blijft nadrukkelijk centraal staan in alles wat wij doen. Een belangrijk onderdeel daarin is het aanbieden van gemak en comfort. Niet alleen in de trein, maar nadrukkelijk ook op de vernieuwde stations met een rijk winkelaanbod en het vervoer naar
7
JAARVERSLAG 2012
de eindbestemming zoals met de OV-fiets en de nieuwe NS Zonetaxi. In dat ketenproces hebben wij in 2012 op alle onderdelen vooruitgang geboekt.” In die dienstverlening van deur tot deur past ook de voorgenomen samenwerking tussen NS en de HTM. Van Vroonhoven: “Wij willen een aantrekkelijke propositie creëren voor de reiziger om makkelijk van deur tot deur te kunnen reizen. Datzelfde geldt voor de ontwikkeling van het winkelaanbod in België en Frankrijk. En natuurlijk is dat ook een uitstekend businessmodel gebleken, want retail is een belangrijke financiële pijler binnen NS.” Volgens Meerstadt zijn al deze initiatieven van groot belang om de trein als een aantrekkelijk en duurzaam alternatief te blijven positioneren ten opzichte van de auto.
“
zullen bijvoorbeeld de ondersteunende processen moeten vereenvoudigen. Wij zijn daarmee voortvarend aan de slag gegaan en onderzoeken verbeteringen op gebieden als ICT, HR, Finance en Inkoop.”
Personeel Een andere prominente uitdaging ligt er op het vlak van personeelswerving. Naast de voortdurende zoektocht naar supertalenten, die dankzij speciale talentscouting vruchten afwerpt, zijn er ook nieuwe mensen nodig als gevolg van natuurlijk verloop, zoals machinisten, monteurs en hoofdconducteurs. De komst van de TechniekFabriek bij NedTrain gaat zeker helpen om vooral jonge mensen meer voor techniek te laten kiezen, temeer omdat NS een
De reiziger staat nadrukkelijk centraal in alles wat wij doen”
In dat licht moet ook de succesvolle introductie van nieuwe abonnementsvormen gezien worden en het toenemende gebruik van de OV-chipkaart.
Effectiever en efficiënter Ondanks de positieve financiële resultaten van NS in 2012 wordt de economische crisis steeds voelbaarder. Reizigers kijken kritischer naar hun uitgavenpatroon en besluiten om minder of slimmer te reizen. Bovendien consumeren ze minder op de stations. Andere ingrijpende ontwikkelingen zijn een vermindering van het aantal ambtenaren, het beëindigen van het langstuderen (minder studenten) en de aanleg van meer wegen (minder files). Dit zijn ontwikkelingen die een nadelig effect hebben op het aantal reizigers kilometers. Engelhardt Robbe: “De economische ontwikkelingen dwingen ons om nog kritischer naar onze kosten te kijken. Vooral waar het gaat om productinnovatie. Concreet: de treinen worden steeds luxueuzer. Dat is positief, maar het moet wel betaalbaar blijven. De kernvraag is en blijft: waar kunnen wij effectiever en efficiënter zijn? Wij
opleiding plus baangarantie biedt. Robbe heeft er het volste vertrouwen in dat NS een aantrekkelijke werkgever blijft. “Mensen zijn op zoek naar zingeving. NS is een bedrijf dat een grote maatschappelijke relevantie heeft. Dat spreekt mensen aan. Bovendien heeft NS een enorme rijkheid aan functies. Je kunt hier alle kanten op. Welk ander bedrijf kan dat zeggen? En niet onbelangrijk: er zit hart in dit bedrijf. Mensen voelen zich verbonden met elkaar en hebben plezier in hun werk.”
Vraagstukken 2013 In het nieuwe jaar werkt NS voortvarend verder aan alle genoemde onderwerpen. Meerstadt: “Voor ons zijn en blijven de belangrijkste vraagstukken: veiligheid, een gezonde financiële huishouding, de samenwerking met ProRail, hoe wij onze reizigers ook tijdens een winter periode goed van dienst zijn en een goede verbinding Amsterdam-Brussel. Wij hebben immers tot onze spijt op 17 januari 2013 de Fyra-verbinding moeten stilleggen als gevolg van problemen met het V250-materieel. Gelukkig konden wij onze reizigers
snel een alternatief per bestaand spoor bieden. Maar deze situatie is zorgelijk en zal zeker zijn impact hebben op 2013.” Van Vroonhoven wijst erop dat dit gebeurt in een moeilijke financieeleconomisch periode waarin de tolerantie van mensen steeds beperkter lijkt. “De hele samenleving kijkt met ons mee en er is veel kritiek op NS. Wij zijn ons dat heel bewust en het is dus essentieel dat wij daar goed naar luisteren en kunnen verantwoorden waarom wij de dingen doen die wij doen.” Afsluitend staat Robbe nog even nadrukkelijk stil bij de uitbreiding van de Europese activiteiten van NS. “Onze expansie in Groot-Brittannië met Greater Anglia staat model voor alle andere buitenlandse participaties. Wij zijn succesvol en maken grote vorderingen. In Duitsland blijven wij onze activiteiten uitbouwen. Wij hebben daar ook recentelijk twee nieuwe concessies gewonnen. In Scandinavië loopt een a antal biedingen. Onze buitenlandse netwerken vormen een aantrekkelijke aanvulling op onze Nederlandse operatie en maken van NS een internationale speler van formaat.” De directie maakt graag van de gelegenheid gebruik om alle NS-medewerkers te bedanken voor hun inzet en vakmanschap in het afgelopen jaar. Meerstadt: “Wij hebben samen in 2012 opnieuw belangrijke mijlpalen behaald. Er is nog veel mooi werk te doen.” Utrecht, 12 februari 2013 De Directie Bert Meerstadt President-directeur Engelhardt Robbe Directeur Financiën Merel van Vroonhoven Directeur
Nevenfuncties Bert Meerstadt (1961) | Lid RvC ABN AMRO, Lid RvC Lucas Bols, Lid dagelijks bestuur VNO/NCW, Voorzitter Stichting Blinden-Penning, Voorzitter Marketing Adviesraad Rijksmuseum, Voorzitter Vereniging Vrienden van het Concertgebouw en het Koninklijk Concertgebouworkest. Engelhardt Robbe (1955) | Lid RvC Eurofima Zwitserland, Voorzitter van de raad van bestuur NS Financial Services Company, Voorzitter RvC NS Insurance, Voorzitter raad van toezicht Basisfonds Stationslocaties C.V. Merel van Vroonhoven (1968) | Lid RvC Havenbedrijf Rotterdam, Voorzitter raad van toezicht Spoorwegmuseum, Bestuurslid Nederlandse Vereniging voor Autisme, Voorzitter werkgroep ‘vanuit Autisme bekeken’, Bestuurslid Nationaal Fonds 4 en 5 mei
JAARVERSLAG 2012 Verslag van de Raad van Commissarissen
8
Verslag
van de Raad van Commissarissen Het ongeval op 21 april in Amsterdam waarbij een dodelijk slachtoffer te betreuren was en veel reizigers lichamelijk letsel opliepen, heeft grote impact gehad. De directie heeft de resultaten van de verschillende onderzoeken ernstig genomen
“
en voert samen met ProRail de voorgestelde maatregelen uit.
In februari veroorzaakten winterse omstandigheden problemen op het spoor. Dit was voor NS mede aanleiding om samen met ProRail te bezien hoe de samenwerking kon worden verbeterd. Er zijn knelpunten benoemd en deze zijn als leidraad gebruikt om een gezamenlijk verbeterprogramma te realiseren. De overgang van de reisinformatie van ProRail naar NS was op 1 november 2012 een feit. De verwachting is dat onze reizigers daarmee op termijn beter geïnformeerd worden. Zij krijgen alle informatie uit één bron. De raad heeft met teleurstelling moeten constateren dat de veiligheidsproblemen met het V250-materieel ertoe geleid hebben dat de verbinding tussen Amsterdam en Brussel op 17 januari 2013 is stilgelegd en volgt nauwgezet de inspanningen van de onderneming om de reiziger een zo goed mogelijk alternatief te bieden op de voet. Vervolgens zal de raad een evaluatie bespreken. Raad en directie hebben in 2012 ook gesproken over de strategie, governance, de achterblijvende financiële resultaten als gevolg van de economische ontwikkelingen, privacy in relatie tot de OV-chipkaart, de evaluatie van het bouwproject in Zaandam, de gevolgen van het lente- en het regeerakkoord, het Concernplan 2013-2017 en de samenwerking met HTM. Raad, directie en Centrale Ondernemingsraad spraken in hun jaarlijkse bijeenkomst over de financiële situatie, de samenwerking in de spoorsector, communicatie in relatie tot reputatie en de kernwaarden van het bedrijf. Raad, directie en aandeelhouder hebben een bijeenkomst gewijd aan de strategische koers. Er vond regulier overleg met de aandeelhouder plaats. Tegen het einde van het jaar kon na een langdurige periode van voorbereiding en overleg een nieuw beloningsbeleid voor de directie met de aandeelhouder worden geaccordeerd. Onderling heeft de raad gesproken over vacatures in de raad, de herbenoeming van de presidentdirecteur per 1 januari 2013, het functioneren van de directie, het beloningsbeleid en de variabele beloning. Investerings- en desinvesteringsvoorstellen van uiteenlopende aard zijn aan de raad voorgelegd. Deze hadden onder andere betrekking op het aanbieden van verschillende soorten vervoerbewijzen via de OV-chipkaart, de reisinformatie, het besturingssysteem voor de personeelsinzet, het voorzien van
materieeltype ICM III van magneetremmen, de verkoop van het Stadskantoor aan de gemeente Utrecht, een pilot ERTMS tussen Amsterdam en Utrecht, de verlenging van een stationspassage op Den Haag Holland Spoor en de modernisering van het materieeltype Nieuwe Intercity (DDZ). Voorts waren verschillende biedingen op concessies aan de orde, waaronder de railconcessies voor de West Coast Mainline en Essex Thamesside in het Verenigd Koninkrijk, en de busconcessie KVG en de railconcessies voor Expresslinien Mittelland/Emsland, Elektronetz Saale-Thüringen-Südharz, Dieselnetz Niedersachsen Südost (Lot 2) en Mitteldeutsches S-Bahn-Netz II in Duitsland. Biedingen van Qbuzz op busconcessies van Noord- en Zuidwest-Friesland en van Bestuur Regio Utrecht zijn ook besproken. Aan de hand van kwartaalrapporten, halfjaarcijfers en jaar cijfers laat de raad zich informeren over de prestaties van NS. Iedere reguliere vergadering informeert de directie de raad over actuele issues op het gebied van de veiligheid, zoals ongevallen en daarmee samenhangende onderzoeken. De veiligheidsrapportages omvatten tevens sociale veiligheid en bedrijfsongevallen. De raad heeft in 2012 twaalf maal vergaderd, waarvan tweemaal (gedeeltelijk) telefonisch. Alle commissarissen zijn, op enkele uitzonderingen na, bij alle vergaderingen aanwezig geweest. De raad heeft de volgende permanente commissies: de auditcommissie, de remuneratiecommissie en de selectieen benoemingscommissie. De auditcommissie bestond in 2012 uit de heer F.J.G.M. Cremers (voorzitter), de heer J.J.M. Kremers (benoemd in februari), mevrouw T.M. Lodder (afgetreden in februari) en de heer P. Rosenmöller. De commissie heeft drie keer vergaderd, waarbij op één uitzondering na alle leden aanwezig waren. Belangrijkste onderwerpen waren de (half )jaarcijfers en het concernplan, audits, een evaluatie van de externe accountant, begrotingstechnieken, fiscaliteit, de UK Bribery Act, risicomanagement, ontwikkelingen rond de scheiding tussen controlewerkzaamheden en adviesdiensten van accountants in relatie tot aanbesteding van de accountantsdiensten, NS Financial Services Company en ICT-ontwikkelingen. De gecombineerde remuneratiecommissie en selectie- en benoemingscommissie,
9
JAARVERSLAG 2012
v.l.n.r. P. Rosenmöller, J.J.M. Kremers, W. Meijer, M.J. Oudeman, C.J. van den Driest, T.M. Lodder, F.J.G.M. Cremers
bestaande uit mevrouw T.M. Lodder (voorzitter), de heer W. Meijer en mevrouw M.J. Oudeman, is in 2012 drie keer bijeengeweest. Alle leden waren op één uitzondering na aanwezig. Besproken zijn de variabele beloning, de targets, het beloningsbeleid, de herbenoeming van de president-directeur per 1 januari 2013 en vacatures in de raad. De besluiten van de commissie staan weergegeven bij het bezoldigings beleid van de directie op pagina 99 tot en met 102. Alle commissarissen zijn onafhankelijk, zoals bedoeld in de Nederlandse corporate governance code. Per 26 januari 2012 is de heer J.J.M. Kremers en per 24 oktober 2012 is de heer C.J. van den Driest voor een periode van vier jaar benoemd tot commissaris. Tijdens de aandeelhoudersvergadering op 7 maart 2012 is mevrouw T.M. Lodder herbenoemd als commissaris voor een volgende periode van vier jaar. De heer W. Meijer neemt na drie termijnen in 2013 afscheid. Hij is in 2002 als president-commissaris aangetreden in een periode waarin het operationeel en financieel zwaar weer was. Onder zijn leiding is een evenwichtige raad samengesteld en is de basis van een weg voorwaarts gelegd. De heer Meijer is een wijze voorzitter, die de onderneming en de directie met raad en daad terzijde heeft gestaan. Wij zijn hem veel dank verschuldigd. Mevrouw M.J. Oudeman neemt in 2013 na twee termijnen afscheid. Zij heeft met haar ervaring en onderzoekende houding een belangrijke bijdrage geleverd. Ook haar zijn wij veel dank verschuldigd. De jaarrekening over 2012, zoals deze is opgesteld door de directie, is door de raad van commissarissen besproken. Bij de bespreking was de externe accountant aanwezig. De jaarrekening gaat vergezeld van het verslag van de NS-directie. Wij stellen de algemene vergadering van aandeelhouders voor om de jaarrekening 2012, opgenomen op pagina 61 tot en met 121 van dit verslag, vast te stellen. Tevens verzoeken wij onze aandeelhouder, het ministerie van Financiën, om de directie en de raad decharge te verlenen. De winst bestemming die de raad voorstelt, is opgenomen op pagina 120 van dit verslag. Utrecht, 12 februari 2013 De raad van commissarissen
W. Meijer | Voorzitter (1939) | Nederlandse nationaliteit | Benoemd per 3-1-2002 tot 2005, herbenoemd tot 2009 en 2013 Voormalig voorzitter raad van beheer Rabobank Nederland BV Nevenfuncties: onder andere voorzitter RvC Novamedia en voorzitter RvC van de Landelijke Kamer van Koophandel Dr F.J.G.M. Cremers | Vice-voorzitter (1952) | Nederlandse nationaliteit | Benoemd per 1-7-2002 tot 2006, herbenoemd tot 2010 en 2014 Voormalig lid raad van bestuur en CFO van VNU NV Nevenfuncties: onder andere lid RvC NV Luchthaven Schiphol, lid RvC Vopak NV, lid RvC Unibail-Rodamco SE, lid RvC SBM Offshore, lid RvC Parcom Capital Management BV, en bestuurslid van beschermingsstichtingen van Philips en Heijmans Drs C.J. van den Driest | (1947) | Nederlandse nationaliteit | Benoemd per 24-10-2012 tot 2016 Voormalig voorzitter van de raad van bestuur van Vopak Nevenfuncties: onder andere voorzitter RvC Van Oord, lid RvC Stork, lid RvC Anthony Veder Group en lid RvC Vopak Dr J.J.M. Kremers | (1958) | Nederlandse nationaliteit | Benoemd per 26-1-2012 tot 2016 Vice-Chairman & Chief Risk Officer, Managing Board, Royal Bank of Scotland NV en Head Global Country Risk, RBS Group Nevenfuncties: lid raad van toezicht Universiteit Maastricht en lid Senior Advisory Board, Oliver Wyman Financial Services T.M. Lodder | (1948) | Nederlandse nationaliteit | Benoemd per 1-6-2004 tot 2008, herbenoemd tot 2012 en 2016 Voormalig voorzitter directie Het Muziektheater Amsterdam en voormalig zakelijk directeur De Nederlandse Opera Nevenfuncties: onder andere lid RvC F. van Lanschot Bankiers, lid raad van toezicht Universiteit Maastricht en lid raad van toezicht Stichting Nederlandse orkest en ensembleacademie Mr M.J. Oudeman mba | (1958) | Nederlandse nationaliteit | Benoemd per 1-1-2005 tot 2009, herbenoemd tot 2013 Lid Executive Committee AkzoNobel NV, verantwoordelijk voor HR & Organizational Development Nevenfuncties: lid RvC van ABN-AMRO, board member van Statoil en lid bestuur Stichting Comité voor het Concertgebouw , lid raad van toezicht Rijksmuseum, lid raad van toezicht Stichting Platform Betontechniek P. Rosenmöller | (1956) | Nederlandse nationaliteit | Benoemd per 1-6-2007 tot 2011 en herbenoemd tot 2015 Programmamaker IKON Nevenfuncties: onder andere lid van de RvC van APG, vice-voorzitter van het Nederlandse Rode Kruis, lid RvC van CSU en voorzitter Stuurgroep Convenant Gezond Gewicht
JAARVERSLAG 2012 onze strategie
10
Onze strategie Mensen willen zich vrij kunnen bewegen. Dat hoort bij onze samenleving en is een randvoorwaarde voor een groeiende economie. NS brengt mensen vooruit, maakt ontmoetingen mogelijk en draagt bij aan de vooruitgang van de samenleving als geheel. NS doet dit al 175 jaar en wil ook in de toekomst die bijdrage blijven leveren. Zo klantgedreven en duurzaam mogelijk. Onze strategie is hier volledig op gericht.
Onze visie op de toekomst Mensen reizen steeds meer. Iedereen wil zich moeiteloos kunnen voortbewegen zonder daarbij na te hoeven denken. Snel, veilig, makkelijk en op elk moment. NS wil dit mogelijk maken. Als breed georiënteerde dienstverlener die haar klanten in staat stelt hun sociale, recreatieve en zakelijke doelen soepel te bereiken. Hoe? Door de reis van deur tot deur comfortabel, laag drempelig en efficiënt te organiseren, ook op stations. Door klanten de mogelijkheid te bieden ‘slim’ te reizen op basis van de laatste informatie. Een extra voordeel is dat de trein een schone manier van reizen biedt. Zo zorgt NS voor duurzame bereikbaarheid van bestemmingen binnen Nederland en
van ons land als geheel in Europa. NS kijkt daarbij verder dan de trein. Wij zorgen voor de juiste combinaties van eigen en openbaar vervoer, waarbij trein, auto, bus, tram, metro en fiets probleemloos op elkaar aansluiten.
De zes strategische thema’s
Onze missie De missie van NS is telkens meer reizigers veilig, op tijd en comfortabel te vervoeren via aantrekkelijke stations.
Onze ambitie Het is onze ambitie een klantgedreven, multimodale, nationale en Europese dienstverlener te zijn. Onze strategie vertelt langs welke weg wij die ambitie willen bereiken. Daartoe hanteren wij
Punctualiteit versus drukte 100%
A
D G
Puntualiteit (5 minuten)
95%
B
S
K
C
U
O
D E
Nederland H E
B
90%
F
R L
M
G
P
H
C A
Q
I
T
J
F
K
85% I
L
N
M N
80%
O P
J
Q R
75%
S
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
Drukte (trein km/route km)
60.000
T U
Zweden Noorwegen Bulgarije Litouwen Finland Polen Tjechië Ierland Portugal Frankrijk Slowakije Spanje Italië België Oostenrijk Duitsland Luxemburg Groot Britannië Japan Denemarken Zwitserland
Onze zes strategische thema’s zijn weergegeven op ‘de kubus’ van NS. De zes vlakken van deze kubus zijn voor alle medewerkers richtinggevend in welke doelen wij nastreven en op welke wijze wij dit doen.
zes strategische thema’s. Drie van deze thema’s geven nadere inhoud aan onze ambitie: Klant is koning, Wij denken van deur tot deur en Europa is ons werkterrein. De drie andere thema’s zijn onze succesfactoren om hierin resultaat te bereiken: Het verschil maken wij samen, Wij zijn zuinig op onze omgeving en Wij zijn kostenbewust.
De achtergrond van onze strategie Bij NS staat de klant op nummer één. Dit willen wij op een duurzame en kostenefficiënte manier realiseren. Daarnaast luisteren wij goed naar onze klanten, gaan wij in dialoog met onze stakeholders over hun verwachtingen en spelen wij met onze strategie in op ontwikkelingen in onze omgeving. Op pagina 11 lichten wij die omgevings factoren nader toe.
11
JAARVERSLAG 2012
p.
p.
De klant is koning
Wij denken van deur tot deur
Zonder onze klanten zijn wij nergens. Hun tevredenheid bepaalt ons succes. Gastvrij en proactief komen wij tegemoet aan hun vragen en wensen.
De trein is een deel van de reis van de klant. Daarom maken wij ook de reis naar, op en van het station gemakkelijk en comfortabel.
Het is voor NS van groot belang haar klanten goed te kennen om goed in te kunnen spelen op hun wensen. Daarom zorgen wij ervoor dat onze dienstverlening in haar geheel een positieve belevenis biedt.
Reispatronen veranderen snel en het reisgedrag is minder voorspelbaar. De technologie blijft zich in hoog tempo ontwikkelen. Hierdoor zijn mensen niet alleen steeds sneller en goedkoper geïnformeerd, ze voelen zich ook veel vrijer in hun keuze voor een vervoer middel. NS speelt hier op in met nieuwe reismogelijkheden in het vervoer van deur tot deur, het (service)aanbod en passende reisinformatie. Dit leidt tot nieuwe kansen voor NS.
12
p.
16
Europa is ons werkterrein
Wij zijn kostenbewust
Door internationaal te werken en te ondernemen, leren wij van Europa en verbeteren wij onze positie in eigen land.
Reizigers willen waar voor hun geld. Door resultaatbewust te werken, blijft er een toekomst voor NS.
De Europese openbaarvervoersmarkt liberaliseert. Wetgeving is een belangrijke driver achter liberalisatie. Er zijn inmiddels verschillende grote pan-Europese multimodale OV-spelers actief. Om in te spelen op deze dynamiek heeft NS ervoor gekozen zelf ook actief te zijn in Europa en met die ervaring de dienstverlening in Nederland te verrijken.
NS levert een publieke dienst en doet dit op een bedrijfsmatige manier. Wij hebben niet alle factoren in eigen hand. Om ons rendement te kunnen waarborgen zijn daarom het beheersen van kosten en het verhogen van de productiviteit voor ons van belang.
20
p.
22
Het verschil maken wij samen
Wij zijn zuinig op onze omgeving
NS, dat ben jij met jouw vakmanschap. En ieder van ons maakt het verschil. Gastvrij richting de reiziger en vakkundig maken wij samen NS.
p.
24
Demografische trends zullen leiden tot een kleinere arbeidsmarkt. In haar personeelsbeleid springt NS hierop in met gerichte werving, eigen opleidingen, toenemende aandacht voor het behoud van vakmanschap en de ontwikkeling van talent. De vergrijzing van de bevolking straalt overigens ook uit naar onze klanten en een verschuiving van hun behoeften. Dit zal ook van invloed zijn op NS en de diensten die wij aanbieden aan onze klanten.
Wij maken werk van duurzaam reizen. Een zorgvuldige omgang met energie, ons milieu en met elkaar betekent winst voor iedereen. Wereldwijde groei van productie en consumptie legt een druk op de beschik baarheid van grondstoffen en op ons klimaat. Daarbij groeit de vraag naar duurzame energie.
p.
26
De klant is koning Onze ambitie Klantbeleving is uitgangspunt bij al onze beslissingen en handelingen. Wij kennen onze klanten steeds beter en kunnen hun daardoor goed van dienst zijn. Dankzij persoonlijke service doen steeds meer reizigers een positieve ervaring op. NS minimaliseert incidenten die direct effect hebben op de dienstverlening. Bij eventuele incidenten informeren wij de klant tijdig en volledig.
Klantoordelen 2012 NS % van onze klanten die een 7 of hoger gaf
74%
Algemeen
74% in 2011 | 75% in 2010 | 78% in 2009 | 76% in 2008 | 45% in 2001
Lekker de ochtend starten door te relaxen met een beker koffie in de trein
49% Op tijd rijden 51% in 2011 | 52% in 2010 | 56% in 2009 | 54% in 2008 | 21% in 2001
56% Reinheid 58% in 2011 | 55% in 2010 | 57% in 2009 | 55% in 2008 | 42% in 2001
56% Reisinfo 54% in 2011 | 55% in 2010 | 56% 2009 | 54% 2008 | 33% in 2001
78%
Sociale veiligheid
79% in 2011 | 78% in 2010 | 78% in 2009 | 77% in 2008 | 64% in 2001
76%
Beschikbaarheid zitplaats
75% in 2011 | 76% in 2010 | 77% in 2009 | 76% in 2008 | 65% in 2001
Aantal volgers op Twitter
65.000 25.000 Aantal vrienden op Facebook
59% Klantgerichtheid personeel 61% in 2011 | 62% in 2010 | 63% in 2009 | 61% in 2008 | 51% in 2001
Gerealiseerde punctualiteit NS
94,2%
Treinen op tijd (5 min.)
94,7% in 2011 | 92,5% in 2010 | 92,8% in 2009 | 93% in 2008 | 88,2% in 2001
91,5%
Reizigerspunctualiteit
91,5% in 2011 | 89,3% in 2010 | 90% in 2009 | 2008 + 2001 (niet gemeten)
98,0% Gereden treinen 98,6% in 2011 | 97,8% in 2010 | 98,0% in 2009 | 98,7% in 2008 | 97% in 2001
13
JAARVERSLAG 2012
Tevreden klanten Klanttevredenheid is van groot belang voor NS. Wij meten dit op verschillende aspecten en voor onze verschillende producten. In 2012 gaf 74% van onze reizigers een 7 of hoger als algemeen oordeel voor het reizen per trein. Dat is gelijk gebleven aan 2011, waarmee ons doel om die waardering elk jaar te laten stijgen, niet is gehaald. De zware winterse dagen in februari hadden grote invloed op de klanttevredenheid. Dat werkte nog lang door in de cijfers. Ondanks dat veel stations in verbouwing zijn, wil NS dat de klantbeleving op het station toch goed scoort. Ons doel voor 2012 - 52,5% van de klanten geeft stationsbeleving een 7 of hoger - werd met 55% ruim gehaald. Dit was onder meer te danken aan de introductie van nieuwe formules op stations (Desigual, I AM en Yam Yam To Go), het openen van Kiosk-vestigingen op kleinere stations, de start van Regus | NS station2station en het mogelijk maken van stemmen op stations. De concessies in het Verenigd Koninkrijk van NS-dochter Abellio behaalden eveneens goede scores op klanttevredenheid. In het najaar van 2012 haalde Merseyrail een score van 92% in een nationaal klantonderzoek. Bij zowel Northern als Greater Anglia zijn dit jaar aanzienlijke inspanningen op het gebied van klanttevredenheid gedaan. Bij Greater Anglia wierp dit volgens onderzoek van najaar 2012 haar vruchten af: de klanttevredenheid steeg met 10% naar 83%. Northern zag ten opzichte van 2011 een daling van 3% naar 80%, mede door weer-gerelateerde problemen. De klanttevredenheid over het rijdend personeel op internationale treinen is ook toegenomen. In 2013 gaat NS voor de hogesnelheidstreinen werken met klantenpanels en Schone treinen een klantenraad om de reacties van In januari werd NS net als in 2010 reizigers beter te kunnen monitoren.
geconfronteerd met een langdurige staking in de schoonmaakbranche. De staking is na 15 weken na een akkoord tussen werkgevers- en werknemersorganisaties beëindigd. 56,4% van de klanten beoordeelde de reinheid van treinen en stations over 2012 met een 7 of hoger. Dat is hoger dan de 55% in het Vervoerplan.
Algemeen klantoordeel per reizigersgroep 7 of meer
74% Sociaal-recreatieve reizen
Zakelijke reizen
Woon-werk reizen
Woon-school/studie reizen
80%
78% 73%
68% % 78
Op tijd rijden In 2012 arriveerde 94,2% van onze treinen op het hoofdrailnet op tijd (5-minutennorm). De reizigerspunc tualiteit eindigde met 91,5% gelijk aan 2011. Deze indicator geeft het percentage reizigers aan dat op tijd hun bestemming bereikt. In 2012 gaf 49% (2011: 51%) van onze klanten een 7 of hoger voor de punctualiteit. De aankomstpunctualiteit van internationaal vervoer op de HSL is verbeterd van 69% in 2011 naar 81% in 2012. Ondanks een intensieve testperiode bleek Fyra/V250 tijdens de opstartfase last te hebben van technische storingen. Dit leidde tot oponthoud en vertragingen en daarmee klantenleed. Om tegemoet te komen aan een langer levende wens van klanten om zonder reservering te kunnen reizen, is het ‘Jump-on ticket’ geïntroduceerd om gedurende een kwartaal de markt te verkennen. Na enkele weken werd de dienstregeling betrouwbaarder. Half januari 2013 bleek Fyra/V250 niet winterproof en heeft NS de trein uit veiligheidsoverwegingen uit de dienstregeling gehaald. NS Hispeed kende een klanttevredenheidsscore van 79%. NS wil de komende jaren een betrouwbare, hoge (reizigers) punctualiteit blijven bieden op zowel het hoofdrailnet als bij het hogesnelheidsvervoer. Greater Anglia behaalde een punctualiteit van 92%. Northern had met name in het laatste halfjaar last van weeromstandigheden met een punctualiteit van 91% als gevolg. Merseyrail scoorde 95%.
JAARVERSLAG 2012 | DE KLANT IS KONING
14
Klanten begeleiden bij calamiteiten 2012
2011
538.856
481.324
5,0
4,4
15.995
15.748
Claims bij vertragingen Aantal claims geld terug Compensatie (in miljoen €)
Reizigerskilometers
ingebru ik n
Aantal reizigerskilometers (NSR)
am
eH
ANZELIJN
9.12.12
1
3 5
2
4
NS wil reizigers bij calamiteiten zo goed mogelijk begeleiden. Als de treinreis door onvoorziene omstandigheden niet verloopt zoals gepland, doen wij er alles aan om onze klanten zo goed mogelijk op te vangen. Is een trein betrokken bij een incident, dan zorgt NS voor snelle opvang en evacuatie. In 2012 hebben wij in 93% van de gevallen de reizigers binnen een uur weer op weg geholpen. 95% van de reizigers die een lang oponthoud hebben, kreeg iets te drinken aangeboden. Wekelijks krijgen klanten te maken met werkzaamheden op het spoor en ondervinden daar hinder van. Om dit te mini maliseren is afgelopen jaar het Programma Klantgerichter Werken aan het Spoor van start gegaan. Doel: de reis van de klant tijdens werkzaamheden te veraangenamen en zo de klanttevredenheid te verhogen. Werkzaamheden zijn duidelijker zichtbaar gemaakt in de reisplanner en hoofd conducteurs en servicemedewerkers zijn nadrukkelijker betrokken bij de informatievoorziening. Greater Anglia in Engeland heeft de samenwerking met infrabeheerder Network Rail verbeterd. Een van de belangrijkste voordelen hiervan is de afname van werkzaamheden aan de infrastructuur in de weekeinden en daarmee afname van de overlast voor de reizigers. Abellio biedt treinvervangend vervoer bij verstoringen, zowel goedkoper als van betere kwaliteit dan de vorige concessiehouder.
Stations in verbouwing NS werkt aan prettige en kwalitatief hoogwaardige stationsgebieden. Om ervoor te zorgen dat de reiziger zo goed mogelijk zijn weg kan vinden op stations in verbouwing, wordt er gewerkt met een universele bewegwijzering. De nadruk lag in het afgelopen jaar op de verbouwing van de grote stations die door ProRail in opdracht van I&M, NS en lokale overheden wordt uitgevoerd. De stations Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Breda, Arnhem en Utrecht zijn straks in termen van omvang, uitstraling en voorzieningen de standaard voor de toekomst. Belangrijke mijlpaal was de opening van de reizigerspassage op Rotterdam Centraal. Negentien winkels en horecagelegenheden openden er hun deuren, waaronder Starbucks, Julia’s, AH to go en Dudok Patisserie, beroemd in Rotterdam en omstreken.
Nieuwe formules op stations
W EU
el- en horec ink av es t
i
ge in no
p stat
38
Ew
g
i on s
Op 9 december heeft NS de dienstregeling 2013 in gebruik genomen, met de ingrijpendste wijzigingen sinds 2007. Belangrijk was de ingebruikname van de Hanzelijn tussen Zwolle en Lelystad: Nederland kreeg er 50 kilometer spoor bij waardoor de Randstad en Noord-Nederland in de beleving dichter bij elkaar liggen. De highlights: ingebruikname van de Hanzelijn, de opening van vijf nieuwe stations (zie spoorkaart hierboven: 1. Groningen Europapark, 2. Kampen Zuid, 3. Dronten, 4. Almere Poort en 5. Halfweg-Zwanenburg) en meer treinen op vijf trajecten. Vanaf de nieuwe dienstregeling reed Fyra naar Brussel, tot dit op 17 januari 2013 gestaakt werd.
NI
Nieuwe dienstregeling, nieuwe stations
In 2012 kwamen er 38 nieuwe winkel- en horecavestigingen bij op stations. Wij introduceerde ook nieuwe formules: het Aziatisch food concept YamYam To Go, het sieradenmerk I AM en het bekende Spaanse merk Desigual. NS introduceerde eind 2012 op station Diemen, Schagen en Heiloo een Kiosk voor kleinere stations: een kleinere variant met een selectie van het gebruikelijke assortiment.
15
JAARVERSLAG 2012
648
UWE EN MODER NIE NE
T RE EN IN
Sprinter Light Train rijtuigen
Nieuwe en moderne treinen Modern en betrouwbaar materieel draagt bij aan een positieve klanttevredenheid. NS blijft investeren in haar materieel, onder meer met de modernisering van 240 rijtuigen tot de Nieuwe Intercity (DDZ). De revisie loopt tot medio 2014. In 2012 zijn de eerste Nieuwe Intercity’s in de treindienst opgenomen. Aan het eind van 2012 waren 21 gekoppelde treinstellen van vier wagens beschikbaar. De reacties van reizigers waren zeer positief. De Nieuwe Intercity is de zuinigste dubbeldekker op het Nederlandse spoor en daarmee een aansprekend voorbeeld van duurzaam materieel. Begin 2012 zijn de laatste Sprinter Light Train-stellen aan het NS-park toegevoegd, waarmee het ‘jongste’ Sprintermaterieel bestaat uit 648 rijtuigen. Dit is 22% van de totale NS-vloot en goed voor 15% van de totale vervoerscapaciteit. Om ook op lange termijn voldoende Sprinters beschikbaar te hebben, is in 2012 het project Sprinter Nieuwe Generatie (SNG) opgestart. Instroom van de eerste treinstellen staat gepland voor 2017. In 2012 is ook de hogesnelheidstrein Fyra/V250 officieel gaan rijden. Fyra reed sinds september op de verbinding AmsterdamSchiphol-Rotterdam en sinds de nieuwe dienstregeling (december 2012) naar Antwerpen en Brussel. De trein kende problemen en na het stopzetten van de dienst is binnen NS de speciale Taskforce Fyra Internationaal opgericht. Die moet zorgen voor een goede verbinding tussen Nederland en België op de korte en lange termijn. NS heeft met man en macht gewerkt aan een alternatief.
Flexibele werkplekken In 2012 openden 11 vestigingen van Regus | NS station2station hun deuren. Hier beschikken onze klanten over business lounges met gratis wifi, vergaderruimtes met videoconferentie faciliteiten en werkplekken. Ook NS-Business Card-houders hebben toegang tot station2station.
Stemmen op stations Bij de Tweede Kamerverkiezingen op 12 september konden onze klanten op of nabij meer dan 40 stations hun stem uitbrengen. NS organiseerde dit samen met de gemeenten.
Klantkennis NS is in 2012 gestart met de ontwikkeling van een Klant Investerings Model (KIM). Dat is gebaseerd op de vele data die beschikbaar zijn, zoals klanttevredenheidsonderzoek, OV-chipkaart en de Belevingsmonitor, gerelateerd aan de operationele prestaties. Hierdoor kunnen wij klantgedrag en klanttevredenheid als gevolg van onze prestaties nauwgezet volgen, verklaren, voorspellen én verbeteren. Zo kan klant beleving uitgangspunt zijn bij het maken van keuzes.
Nieuwe Intercity
21x4
21 treinstellen x 4 wagons waren eind 2012 klaar
240
Rijtuigen om te bouwen tot Nieuwe Intercity
Winterweer Ondanks onze goede voorbereidingen lieten op 3 en 4 februari 2012 infrastructuur en reisinformatie klanten en medewerkers op cruciale momenten toch in de steek. De treinen waren wel winterbestendiger dan voorheen dankzij het programma ‘Wintervast materieel’. Uit analyse bleek de bijsturing bij grote verstoringen tussen NS en ProRail een groot knelpunt op het drukst bereden spoor ter wereld. Voor de herfst van 2012 en de daaropvolgende winter hebben NS en ProRail nog meer de samenwerking gezocht. Bij verwachte sneeuw van meer dan 3 centimeter en/of vrieskou onder de -10° Celsius wordt de dienstregeling preventief afgeschaald (19% minder treinen). NS is de enige spoorvervoerder die dat binnen een dag kan regelen. De eerste ervaringen in december 2012 en januari 2013 zijn bemoedigend.
Treinongeluk 21 april Het treinongeluk in Amsterdam op 21 april heeft in Nederland veel impact gehad. Door de botsing tussen een Sprinter en een Intercity ter hoogte van Amsterdam Westerpark raakten 190 van de circa 425 inzittenden gewond. Eén reiziger overleed later aan haar verwondingen. NS betreurt het ongeluk ten zeerste. Na het ongeluk zijn veel collega’s direct te hulp geschoten om reizigers op te vangen en te helpen. Het ongeluk is onderzocht door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT) en door NS en ProRail gezamenlijk. Alle aanbevolen maatregelen uit het gezamenlijke onderzoek van NS en ProRail en de aanbevelingen uit het rapport van de OVV zijn overgenomen. Op het gebied van veiligheid wil de spoorsector geen enkele concessie doen. Klantenservice speelde een actieve rol in de nazorg met onder meer een gratis calamiteitennummer. Medewerkers, inzittenden en betrokkenen konden hier hun verhaal kwijt. Ook zijn er klantgegevens verzameld waardoor nazorg (zoals het sturen van bloemen, verzekeringskwesties en de slachtofferbijeenkomst) mogelijk werd.
Van deur tot deur Onze ambitie NS verbetert de reis van deur tot deur elke dag opnieuw. Wij bieden de klant goede kwaliteit en toegang tot reisinformatie van vertrekpunt tot bestemming. Door het overstappen en de voorzieningen op het station te verbeteren en onze klanten een prettiger verblijf op het station te bieden.
Klantoordelen reizen op saldo % van onze klanten die een 7 of hoger gaf
75%
Algemeen oordeel
59% in 2010
84% Gebruikersgemak
Stijging van aantal reizigers dat reist op saldo
+50%
Door één kaart voor alles wordt het leven wel een stuk makkelijker
2011
2012
17
JAARVERSLAG 2012
Reisketen Juist omdat NS investeert in de totale reis van deur tot deur wordt het voor reizigers nog aantrekkelijker om voor de trein te kiezen. Dat doen wij met verschillende producten en diensten zoals de OV-chipkaart, NS-Business Card, OV-fiets, NS-scooter, NS Zonetaxi en Greenwheels, plus voldoende parkeergelegenheid voor auto en fiets bij NS-stations.
1.000
Intercity-rijtuigen hebben een scherm met actuele reisinformatie
+560
OV-chipkaart
(tot 2014)
NS wil alle reizigers zo snel mogelijk met de OV-chipkaart laten reizen. Deze moderne manier van betalen in het openbaar vervoer zorgt voor gemakkelijk reizen. Steeds meer mensen kiezen dan ook voor de OV-chipkaart. In 2012 maakte 50% meer reizigers gebruik van de OV-chipkaart dan in 2011. NS heeft in 2012 een aantal stappen gezet om de overstap naar de OV-chipkaart te stimuleren.
Consumenten In 2012 is in de NS-kaartautomaten de OV-chipkaart als eerste in het keuzemenu gezet. Een steeds groter aantal reisproducten zit ‘onder de chip’ en is niet meer op papier verkrijgbaar. In 2013 worden alle kaartsoorten omgezet naar de OV-chipkaart of naar eenmalige chipkaartjes voor incidentele reizigers. Treinreizigers krijgen met hun OV-chipkaart nu ook korting op de parkeerterreinen van Q-Park en het is ook mogelijk om met de OV-chipkaart een Greenwheels-auto te gebruiken.
Zakelijk Voor de zakelijke reiziger biedt de NS-Business Card - de zakelijke variant van de OV-chipkaart - veel voordelen. Het betekent onder meer reizen op basis van betalen achteraf, met een maandelijks overzicht van alle gemaakte reizen op één factuur. Voor het MKB en ZZP’ers introduceerden wij bovendien de NS-Business Card Dal. Met de NS-Business Card kun je gebruikmaken van NS Zonetaxi, Greenwheels, Q-Park, OV-fiets, NS-Scooter, fietsenstallingen, de NS Hispeed-lounge en krijg je korting op Regus | NS station2station-vergader locaties en -werkplekken.
Reisplanner Xtra In 2012 is de Reisplanner Xtra uitgebreid met informatie over Greenwheels, OV-fiets en P+R. Ook is de app Filewissel, een auto-OV-vergelijker, ontwikkeld. De internationale reisplanner heeft sinds 2012 verbeterde actuele reisinformatie en een mobiele website.
Reisinformatie Reisinformatie is uitgebreid over de hele reis van deur tot deur. Met persoonlijke informatie wil NS de reiziger verleiden met de trein te gaan en ervaart de reiziger een prettige, nuttige en eenvoudig te regelen reis. Per 1 november is de verantwoordelijkheid voor reisinformatie overgegaan van ProRail naar NS, inclusief 225 medewerkers. Daarmee krijgt de reiziger alle reisinformatie uit één bron. Eind 2012 heeft NS op Leiden Centraal dynamische treininformatieborden geplaatst: busreizigers die uitstappen, kunnen direct zien hoe laat en van welk perron hun aansluitende trein vertrekt. Meerdere stations zullen volgen.
JAARVERSLAG 2012 | DE KLANT IS KONING
42%
14%
22%
Auto parkeren 14% van de treinreizigers komt met de auto naar het station. Daarom werkt NS continu aan verbetering en uitbreiding van parkeerplaatsen. Er zijn nu meer dan 9.000 betaalde parkeerplaatsen in stationsomgevingen en ruim 26.000 onbetaalde parkeerplaatsen op P+R locaties.
9.
26
.0
00
00
0 BETAAL
22% AUTO PARKEREN
D
LD
DE REIS Van deur tot deur
18
ONBET
AA
00
16
00
.
0
0
2 7 5 .0
Fiets parkeren 42% van de reizigers komt met de fiets naar het station en dat percentage blijft de komende jaren stijgen. Er zijn circa 86.500 bewaakte stallingsplaatsen, 275.000 onbewaakte stallingsplaatsen en 16.000 fietskluizen bij de stations. Het aantal jaarabonnees is in 2012 gestegen. Dankzij samenwerking met de ANWB, commerciële acties, nieuwe stallingen en vernieuwing van huidige stallingen, is de kwaliteit van de fietsparkeerplaatsen verbeterd.
8 6.5
0
FIETS PARKEREN
Toegang tot stations
T
L
CA
M
E
R
A
EZ
UID
O
T
GEL
ICH
P OO
JES
M
E
N
S
42
ICH
RT
TOEGANG STATIONS
T
In 2012 zijn 13 stations voorbereid om beheerst toegankelijk te worden. 42 stations zijn al voorzien van veiligheidsmaatregelen in de vorm van licht, geluid, cameratoezicht, poortjes en de fysieke aanwezigheid van service- en veiligheidsmedewerkers. Doel is het zwartrijden tegen te gaan, incidenten op het spoor terug te dringen en reizigers een veilige en comfortabele reis(omgeving) te bieden. In 2013 worden op proefstations poortjes tijdelijk in werking gesteld. Vanaf eind 2013 worden de poortjes gefaseerd in gebruik genomen.
19
JAARVERSLAG 2012
54%
VAN NEDERLAND REIST IN 2012 MET NS NL’ers van 4 jaar en ouder, minimaal 1x per jaar met de trein
M EASY TRANSFER EASY TRANSFER
Transfer NS biedt een veilige, logische en leesbare looproute tussen aansluitend vervoer en de trein. NS bereidt zich voor op de transfervraagstukken die ontstaan op stations bij de invoering van Programma Hoogfrequent Spoor. In 2013 start een pilot op Utrecht Centraal om reizigersstromen in kaart te brengen.
Natransport Reizigers ervaren de reis van het station naar eindbestemming als de lastigste schakel. Daarom wil NS dit laatste deel van de reis versnellen en vergemakkelijken.
OV-fiets
NS ZONE TAXI
23
OV FIETS
240 100.000 140.000 2011 2012 fietsritten in 2012
1.200.000 GREENWHEELS
100 op
1.700 straathoeken
OV-fiets is dé flexibele huurfiets van Nederland en verkrijgbaar op ruim 240 locaties. Op enkele grote huur locaties bieden wij ook de elektrische OV-fiets en de elektrische NS-scooter aan. Het aantal abonnees groeide in 2012 van 100.000 naar ongeveer 140.000. Er werden ruim 1.200.000 ritten gemaakt door particuliere en zakelijke gebruikers, zoals houders van de NS-Business Card. In 2012 zijn 15 nieuwe huurlocaties geopend en OV-fietsen bijgeplaatst op drukke locaties.
NS Zonetaxi De taxi is een belangrijke schakel in de reisketen, maar het gebruik ervan loopt terug door lage klanttevredenheid. NS en de taxibranche hebben als antwoord hierop de NS Zonetaxi ontwikkeld en deze in oktober geïntroduceerd op 23 stations. NS Zonetaxi rijdt voor vaste, aantrekkelijke tarieven van en naar het station en is minimaal een half uur van tevoren te reserveren via www.nszonetaxi.nl. NS werkt hiertoe nauw samen met de taxibranche, lokale taxiondernemers, een regelcentrum en gemeenten.
Greenwheels Greenwheels - de NS-service om een auto met anderen te delen - wordt aangeboden in 100 steden op 1.700 straathoeken. Op 90 stations is een Greenwheels-auto beschikbaar.
Europa is ons werkterrein Onze ambitie Wij gaan voor groei in Europa. NS heeft een duurzame positie binnen het hogesnelheids netwerk met de omringende landen. In Europa is NS actief op de buitenlandse vervoers- en verblijfsmarkt: Abellio in de openbaarvervoers markt (via OV-concessie), NS Hispeed in de markt van internationale (hogesnelheids)treinen en NS Stations in ontwikkeling en exploitatie van stationsretail.
Aantal reizigers per dag per vervoerder in Europa
326.000
Abellio London & Surrey
263.000 Northern Rail
340.000 Greater Anglia
110.000 Merseyrail
90.000
Abellio Duitsland
17.500 Probobus
Nederland profiteert van onze activiteiten in Europa NS is aangesloten op het grootstedelijke netwerk tussen Parijs, Brussel, Keulen, Amsterdam, Londen, Berlijn en Frankfurt.
21
JAARVERSLAG 2012
Groeien in Europa De Europese openbaarvervoersmarkt liberaliseert. Wetgeving vanuit de Europese Unie is een belangrijke driver achter liberalisatie. Er zijn inmiddels verschillende grote panEuropese multimodale OV-spelers actief. Voor de duurzame positie en continuïteit van NS is het van belang dat wij actief zijn op de Europese markt. Het biedt ook de kans goed gekwalificeerd personeel aan te trekken, waarvan onze dienstverlening en reizigers in Nederland profiteren.
OV-concessies Het doel van Abellio is om een solide en winstgevend portfolio van OV-concessies op te bouwen in die Europese landen waar liberalisering van het openbaar vervoer aan de orde is of gaat komen. Abellio biedt OV-diensten aan die naadloos aansluiten op de wensen van de overheden die aanbesteden. Partnership is daarbij essentieel. Samen met lokale partners zorgen wij voor een uitgebreide klantenservice. Een voorbeeld hiervan is dat Abellio in Engeland een fietsverhuursysteem heeft ontwikkeld vergelijkbaar met OV-fiets in Nederland. Het project gaat begin 2013 van start. In 2012 maakten elke werkdag 1 miljoen klanten gebruik van trein- en busdiensten van Abellio, vooral in Engeland maar ook in Duitsland en Tsjechië. Met 340.000 reizigers per dag levert de Greater Anglia-spoorconcessie, die wij sinds februari 2012 exploiteren, hieraan een grote bijdrage. Greater Anglia leverde tijdens de Olympische Spelen ook zelf een topprestatie door tienduizenden reizigers te vervoeren naar de Olympische wedstrijdlocaties. In Duitsland hebben wij in 2012 de railconcessies voor Expresslinien Mittelland/Emsland en Elektronetz SaaleThüringen-Südharz gewonnen, die beide in december 2015 beginnen. Abellio heeft kantoren geopend in Kopenhagen en Stockholm Snel over de grens om te kunnen inspelen op aanbesteNS biedt steeds meer mogelijkheden dingsmogelijkheden in Denemarken voor grensoverschrijdend verkeer. en Zweden. Wij werkten ook in 2012 hierbij weer Wij sleepten ook enkele prijzen in de nauw samen met spoorbedrijven en wacht. Zo kreeg Merseyrail de award overheden in Duitsland en België. voor Best suburban and Metro operator, NS probeert haar dienstverlening steeds werd station Stratford van Greater verder te verbeteren. Zo introduceer Anglia Station of the year en was Abellio den wij in 2012 een nieuwe kaartsoort London and Surrey winnaar bij de (throughfares) voor een betere London Transport Awards (categorie overstapverbinding naar Londen. Transport Team & Partnership).
Nederland Ook in Nederland zijn wij actief op de concessiemarkt. NS heeft een aandeel in het busbedrijf Qbuzz. Qbuzz verzorgt momenteel het openbaar vervoer in de regio Groningen-Drenthe en in Zuidoost-Friesland. Vanaf 2013 komt hier naar verwachting ook het openbaar vervoer in de regio Utrecht bij. Kennis die NS met Qbuzz opdoet, gebruiken wij om onze deur tot deur propositie te verb eteren. Met datzelfde doel zijn wij in gesprek met de gemeente Den Haag over een vergaande vorm van samenwerking in HTM.
Stationsactiviteiten over de grens NS wil ook de treinreiziger in andere Europese landen service en gemak bieden en breidt haar activiteiten in Europa uit. Zo is op station Straatsburg in Frankrijk de eerste Monop’station winkel geopend. Het nieuwe concept komt voort uit een samenwerking van SNCF, Monoprix en NS. Inmiddels is NS op deze wijze actief met 6 winkels in Frankrijk en 3 in België. Dit aantal zal in die landen in 2013 verder groeien met zo’n 30 winkels. In België opende NS de deuren van C’est du pain, een nieuwe formule op de Belgische markt. De Belgische reiziger kan op de stations Hasselt, Zottegem en SintNiklaas bij C’est du pain terecht voor onder meer verse broodjes en warme dranken. In het Verenigd Koninkrijk maakt stationsbeheer steeds vaker onderdeel uit van concessies, bijvoorbeeld bij Greater Anglia. Abellio kan daarbij gebruikmaken van de unieke positie en expertise van NS op dit gebied.
Wij zijn kostenbewust Onze ambitie Wij realiseren een cultuur waarin de continuïteit van onze organisatie voorop staat, met een rendement dat dit garandeert. NS verbetert haar portfolio- en projectmanagement. Dit zorgt ervoor dat wij sterker staan. Onze ondersteunende diensten en processen blijven wij NS-breed professionaliseren en optimaliseren.
Verdeling van investeringen in 2012 Bedragen in miljoen euro
Immateriële vaste activa
32 Materiële vaste activa
463
Wij investeren in zuinige of onderhoudsarme treinen, wat op den duur tot besparingen leidt
Vastgoedbeleggingen
13
23
JAARVERSLAG 2012
Concessie 2015-2025 De Tweede Kamer heeft in december 2012 ingestemd met het beleidsvoornemen van de minister om de concessie voor het Nederlandse hoofdrailnet tot 2025 aan NS te gunnen. Hieronder valt vanaf 2015 tevens de concessie HSL-Zuid die momenteel in handen is van HSA. In lijn met het beleidsvoornemen heeft de Tweede Kamer besloten dat twee lijnen in Limburg van het hoofdrailnet afgaan en apart worden aanbesteed. Ook heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen dat de concessie tussentijds niet wordt opengebroken om meer regionale lijnen te decentraliseren. De gunning biedt NS continuïteit van de onderneming en haar reizigers zekerheid voor de toekomst.
2015 2025
Efficiënter en effectiever werken Reizigers willen waar voor hun geld. Door kostenbewust te zijn en ons continu af te vragen of een activiteit waarde toevoegt, kunnen wij reizigers een goed product blijven bieden voor een aantrekkelijke prijs. NS heeft voor de lange termijn een Return on Investment van 10% nodig om de toekomstig benodigde investeringen te kunnen blijven betalen. Dit wil NS mede gaan realiseren door: • IT-investeringen te brengen naar een niveau van vergelijkbare bedrijven; • project-inefficiënties te voorkomen door hogere projectstandaarden en beter projectmanagement; • het optimaliseren en professionaliseren van de onder steunende diensten en het verhogen van het kostenbe wustzijn van medewerkers, onder andere door training. Daarnaast richt de operatie zich nadrukkelijk op het kostenbewust uitvoeren van de bedrijfsprocessen. Er zijn veel verbeterinitiatieven gaande binnen NS. Bijvoorbeeld bij het onderhoudsbedrijf NedTrain werpt het werken volgens productiestandaarden zijn vruchten af. In 2012 verbeterde de materieelbeschikbaarheid, waren er minder gestrande treinen en steeg de betrouwbaarheid van de afleveringen aan onze klanten. In 2013 worden systemen verder vereenvoudigd en registraties geautomatiseerd. Dit geeft NedTrain meer inzicht in de prestaties per materieel type en daardoor kan er sneller bijgestuurd worden. In 2012 zijn noodzakelijke expertisevelden en kwartier makers benoemd om te komen tot een integraal stations bedrijf. In 2013 starten twee experimenten om binnen NS-stations integraal te sturen in de operatie. Bedrijfs onderdeel NS Hispeed heeft haar distributiestrategie aangepast en het portfoliomanagement verbeterd. Verbetering van de energie-efficiëntie door materieelinzet en energiezuinig rijden hebben een positief effect op onze kosten. Daarnaast werkt NS aan de modernisering van de IT-infrastructuur.
Slim investeren NS investeerde in 2012 voor 508 miljoen euro. Investeren doen wij kostenbewust. Bijvoorbeeld in zuinige of onderhoudsarme treinen, wat op termijn tot besparingen leidt. Wij investeren in opleidingen om ook in de toekomst gegarandeerd te zijn van goed gekwalificeerd personeel. En NS richtte bijvoorbeeld NS Energy op voor warmte- en koudeopslag voor zuiniger energiegebruik.
Plug & Play Wij doen ook pilots, zoals in 2012 met het kostenbesparende concept Plug & Play voor de bouw van commerciële ruimtes op stations. Plug & Play betekent dat de commerciële ruimtes op stations flexibel en snel geïnstalleerd worden. Een exploitant kan zonder hoge ver bouwingskosten zijn intrek nemen in de winkelruimte. In 2013 gaat NS Plug & Play doorvoeren.
Het verschil maken wij samen Onze ambitie NS wil het goed doen en een reputatie in Nederland hebben die daarbij past. Wij kunnen dat niet alleen. Daarom hebben wij een goede samenwerkings relatie met andere partijen in de spoorsector. Onze medewerkers maken het verschil. Een goede positie op de arbeidsmarkt en verbetering van medewerkersbetrokkenheid helpen hierbij. Het is ons doel in de top 10 van aansprekende werkgevers in Nederland te komen.
Trainen en ontwikkelen in 2012 Aantal deelnemers NS Academy, TechniekFabriek en Machinistenopleiding
804
29
50 Aantal vervulde vacatures per opleidings niveau in 2012
In 2012 zijn we erkend voor onze inzet voor diversiteit en inclusie
346
WO/HBO
3.237 MBO
25
JAARVERSLAG 2012
Aantrekkelijke werkomgeving Onze strategie richt zich op het aantrekken van de beste collega’s én het behoud van medewerkers door een aantrekkelijke werkomgeving te bieden waarin zij zich betrokken en gewaardeerd voelen. Alle HR-activiteiten zijn gekoppeld aan de strategische speerpunten werving en betrokkenheid. NS heeft in 2012 vier kernwaarden vastgesteld: gastvrij, proactief, verbindend en vakkundig.
NS Werkt NS heeft in 2012 de eerste stappen gezet richting een modernere manier van werken: NS Werkt richt zich op klantbeleving, samenwerking, effectiviteit en efficiency en focust op eigen verantwoordelijkheid en leiderschap. Kenmerken zijn onder meer het afschaffen van irrelevante regels, meer verantwoordelijkheid voor medewerkers en een meer coachende rol voor leidinggevenden, innovatieve huisvesting en dankzij ICT overal en op elk tijdstip kunnen werken.
Railcollege De start van de machinistenopleidingen (29 leerlingen) en de TechniekFabriek voor treinmonteurs (50) waren in 2012 belangrijke voorbeelden van goede samenwerking tussen railbedrijven en mbo-instellingen. Zo zet de spoorsector een stap naar de duurzame inzetbaarheid van toekomstige medewerkers.
Medewerkerbetrokkenheid NS richt zich op de verbondenheid van medewerkers met hun organisatie en werk en op de mate waarin zij zich gesteund en gestimuleerd voelen om hun werk goed (en steeds beter) te kunnen en te willen doen. In 2012 heeft NS een nieuwe opzet van het medewerkerbetrokkenheidsonderzoek ingevoerd en wij zullen voortaan jaarlijks in plaats van tweejaarlijks zo’n onderzoek houden.
Medewerkers werven NS heeft in 2012 gewerkt aan een duidelijkere positionering als werkgever voor wo, hbo en mbo. Hierdoor staat NS in Nederland beter bekend als aantrekkelijke werkgever. In 2012 steeg NS van de 41e naar de 20e plaats in de Intermediairlijst van 50 populairste werkgevers. Wij hebben in 2012 3.237 mbo-vacatures en 346 vacatures op wo- en hbo-niveau vervuld. In 2012 organiseerden wij 32 events, zoals in-housedagen voor studenten, meet&greets en business cases.
Trainen en ontwikkelen NS investeert in de werksfeer, opleidingen en competentie gerichte trainingen. In 2012 heeft NS Academy verschillende nieuwe programma’s ontwikkeld. 804 medewerkers volgden hier een opleiding voor vakinhoudelijke of persoonlijke ontwikkeling. Loopbaanadvies begeleidde 334 trajecten en 97 boventalligen en re-integranten. Naast voortdurende aandacht voor verzuim en re-integratie focust NS op preventie via beweegprogramma’s en vitaliteitscoaches.
Samenwerken in de spoorsector Goede samenwerking in de spoorsector is in ons eigen belang en dat van de reiziger. Onze belangrijkste partner is ProRail. NS en ProRail gaan op vijf terreinen beter met elkaar samenwerken: ontwikkeling van infrastructuur, dienstregeling, capaciteitsverdeling, be- en bijsturing, en rollen en verantwoordelijkheden rond stations.
Diversiteit en inclusie 2012 was het jaar van de erkenning voor onze inzet voor diversiteit en inclusie. Directeur Merel van Vroonhoven werd gekozen tot Topvrouw van het Jaar, Way Fong Lee tot Etnische Manager van het Jaar en Nicola Hosty tot Rail Manager of the Year voor diversiteit en inclusie (Verenigd Koninkrijk). Maurice Unck was finalist voor de Young Captain Award. In 2012 zijn drie doelgroepen als aandachtsgebied benoemd: vrouwen, niet-westerse allochtonen en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Verder nam NS weer deel aan de Gay Pride en openden wij op Girlsday onze deuren voor meisjes (10-15 jaar) met interesse in techniek.
Dit is een samenvatting van een uitgebreider hoofdstuk over dit onderwerp op pagina 50. De uitgebreide versie voldoet aan de eisen van transparantie en de audit door de accountant.
Wij zijn zuinig op onze omgeving Onze ambitie NS wil een positieve bijdrage leveren aan de wereld door koploper te zijn als aanbieder van duurzame mobiliteit. Mensen willen elkaar kunnen ontmoeten. Ontmoeten geeft verbinding en maakt het leven prettiger en rijker. Wij willen dit samen met reizigers, leveranciers en aandeelhouder op een steeds duurzamere manier doen. De kwaliteit van onze dienstverlening staat daarbij centraal.
Onze speerpunten
1 2 3
NS wil haar klanten klimaatvriendelijk en aangenaam vervoer bieden en door verhoging van de bezettingsgraad de duurzame bereikbaarheid van Nederland verbeteren. NS wil van haar afval grondstof maken. S wil een van de tien meest aantrekkelijke werkN gevers van Nederland zijn, onder meer door in te zetten op vakmanschap, diversiteit en implementatie van Het Nieuwe Werken.
CO2-uitstoot per reizigerskilometer
Wij willen automobilisten verleiden vaker de trein te nemen
100% 25%
27
JAARVERSLAG 2012
Duurzame mobiliteit De trein is nu gemiddeld 75% duurzamer dan de gemiddelde auto, maar wij willen dit verder verbeteren. Onze meest effectieve bijdrage aan duurzaamheid en bereikbaarheid van Nederland is meer automobilisten te verleiden wat vaker de trein te nemen. Als alle autorijders één keer per jaar de trein nemen in plaats van de auto voor een rit vergelijkbaar met Utrecht-Den Bosch (retour 100 km), dan scheelt dat 140 kiloton CO2-uitstoot per jaar: vergelijkbaar met wat Zeist jaarlijks uitstoot bij het verbruik van gas en elektriciteit van alle huishoudens.
Bezettingsgraad Wij willen 6%-punt stijging van de bezettingsgraad in de daluren realiseren in vijf jaar (van 26% in 2011 tot 32% in 2016). In 2012 realiseerden wij een 0,4%-punt verhoging ten opzichte van 2011. Een verdere verbetering kan door verkooptoename van met name daluurabonnementen en het faciliteren van Het Nieuwe Werken via faciliteiten op en rond stations. Denk aan vergader- en werkplekken op stations en werkfaciliteiten in de trein (stopcontacten, wifi).
Energie-efficiëntie verbeteren Wij willen de energie-efficiëntie verbeteren. Dat verlaagt onze kosten en de uitstoot van broeikasgassen. Verbetering bereiken wij door de maximale inzet van moderne treinen met lager energieverbruik zoals de Sprinter Light Train (SLT) en de Nieuwe Intercity, maar ook door een rustige en punctuele rijstijl: het EnergieZuinig Rijden (EZR). In 2012 realiseerden wij NS in beleving niet duurzaam onder andere daardoor een verbetering van de Energie Efficiëntie Index van NS wil haar imago op het gebied van 3,2%-punt (6,2%-punt in 2011). In 2012 duurzaamheid verbeteren. Acht op is op zes locaties een begin gemaakt de tien Nederlanders verwacht dat met EnergieZuinig Opstellen (EZO) van wij duurzaam ondernemen. materieel. In 2013 wordt dat landelijk Uit marktonderzoek in 2012 blijkt dat de Nederlandse bevolking NS niet ziet uitgerold.
als een duurzame organisatie. In de top 100 van duurzame bedrijven staat NS op de 74e plaats, terwijl wij in 2010 nog op de 22e plaats stonden. Er staan zeven automerken ver boven NS, waarvan zelfs twee in de top 10. In juni 2012 heeft NS eerste stappen gezet om de perceptie over duurzaam heid te verbeteren. In de reisplanner is de CO2-vergelijker opgenomen waardoor bij het plannen van een reis duidelijk wordt wat de bespaarde kg CO2 is in vergelijking met de gemiddelde auto. Vanaf 2013 zullen wij in onze communicatie duurzame mobiliteit benadrukken. Door het sluiten van een nieuw contract voor tractie-energie in 2013 willen wij vanaf 2015 een volgende stap in de vergroening van ons energie verbruik maken.
Afvalproduktie
19.000 t
12.000 t
Consumentenafval op stations en in treinen
Hergebruik
27%
1.000 t
In kantoren
6.000 t
In werkplaatsen
Dialoog met stakeholders Overleg met stakeholders leidt tot tastbare resultaten. De nieuwe dienst regeling voor 2013 bijvoorbeeld is mede dankzij het Locov en de overheden tot stand gekomen. Met overheden en consumentenorganisaties zoeken wij mogelijkheden om stations zo snel mogelijk voor iedereen toegankelijk te maken. Zo handhaaft NS voor incidentele klanten een eenmalig (chip)kaartje. Overleg met stakeholders heeft er ook toe geleid dat de spoorsector voor de winter 2012/2013 heeft aangekondigd bij extreem weer eerder, uit voorzorg, over te gaan op een aangepaste dienst regeling. In de regio werken wij samen bij evenementen zoals carnaval, Koninginnedag, Gay Pride en de Vierdaagse van Nijmegen. In NoordNederland wordt dankzij overleg de dienstregeling uitgebreid.
Afval Al het afval dat wij op stations, in treinen, op bedrijfslocaties en in kantoren produceren, willen wij duurzaam verwerken tot grondstof. Dat kan alleen samen met onze klanten, medewerkers en leveranciers. Op station Leiden is in 2012 een proef gestart met gescheiden afval.
Dit is een samenvatting van een uitgebreider hoofdstuk over dit onderwerp op pagina 37. De uitgebreide versie is noodzakelijk om te voldoen aan de eisen van transparantie en de audit door de accountant.
JAARVERSLAG 2012 Corporate Governance
28
Corporate Governance De NV Nederlandse Spoorwegen is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht en is gevestigd te Utrecht. De governance van NS, een staatsdeelneming, is gebaseerd op het gemitigeerde structuurregime.
NV Nederlandse Spoorwegen De NV Nederlandse Spoorwegen is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht en is gevestigd te Utrecht. De governance van NS, een staatsdeelneming, is gebaseerd op het gemitigeerde structuurregime. NS kent een two-tierbestuursstructuur. De vennootschap wordt bestuurd door de directie. Toezicht vindt plaats door de raad van commissarissen. De directie en raad van commissarissen opereren onafhankelijk van elkaar. Beide organen leggen over de uitoefening van hun taken verantwoording af aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (de ‘Algemene Vergadering’). De NV Nederlandse Spoorwegen is de holdingmaat schappij van NS Groep N.V. Hoewel NS geen beursgenoteerde onderneming is, past NS de Nederlandse Corporate Governance Code (‘Code’) vrijwillig toe. De Code is bij NS verankerd in de reglementen van de directie, de raad van commissarissen, de audit-, de remuneratie-, de selectie- en benoemingscommissie, in een gedragscode en in een klokkenluidersregeling. Niet alle bepalingen uit de Code-lijn zijn op NS van toepassing.1
Niet van toepassing zijn de volgende best-practice bepalingen: II.2.4, II.2.5, II.2.6, II.2.7, III.7.1, III.7.2, IV.1.1, IV.1.2, IV.1.7, IV.2.1, IV.2.2, IV.2.3, IV.2.4, IV.2.5, IV.2.6, IV.2.7, IV.2.8, IV.3.1, IV.3.2, IV.3.3, IV.3.4, IV.3.11, IV.3.12, IV.3.13, IV.4.1, IV.4.2, IV.4.3.
1
Directie De directie is verantwoordelijk voor het bestuur van de onderneming. De directie stelt de visie en de daaruit voort komende missie, strategie en doelstellingen vast. De directie is verantwoordelijk voor de resultaten en de realisatie van de doelstellingen van de onderneming. De NS-strategie wordt uitgevoerd door de bedrijfsonderdelen en dochter ondernemingen. De leden van de directie zijn benoemd door de Algemene Vergadering op voordracht van de raad van commissarissen. Leden van de directie kunnen door de Algemene Vergadering worden geschorst of ontslagen. De directie bestond in 2012 uit drie leden: ir A. Meerstadt mba, president-directeur, drs E.M. Robbe ra, directeur financiën, en ir M.W.L. van Vroonhoven mba, directeur. Zowel de directie als ieder lid van de directie afzonderlijk is bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen. De verantwoordelijkheden, taak en werkwijze van de directie zijn vastgelegd in de statuten van NS en in het reglement van de raad van bestuur. Bij de vervulling van haar taken richt de directie zich naar de belangen van de vennootschap. De directie verschaft tijdig die informatie en middelen aan de raad van commissarissen die nodig zijn voor een goede taakuitoefening. In geval van een tegenstrijdig belang tussen de vennootschap en een lid van de directie wordt NS vertegenwoordigd door een lid van de directie of de raad van commissarissen dat de raad van commissarissen daarvoor aanwijst. De Algemene Vergadering heeft ook de bevoegdheid één of meerdere personen daarvoor aan te wijzen. De leden van de directie zijn benoemd voor vier jaar, waarna herbenoeming kan plaatsvinden. In arbeidsovereenkomsten die tot stand kwamen sinds de invoering van de Nederlandse Corporate Governance Code is het recht op een uitkering bij ontslag gemaximeerd op éénmaal het vaste jaarsalaris. De bestaande afspraken met de leden van de directie worden gehonoreerd. De secretaris van de onderneming ziet erop toe dat de juiste procedures worden gevolgd en dat in overeenstemming wordt gehandeld met de wettelijke en statutaire verplichtingen van de directie.
29
Raad van commissarissen De raad van commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van de directie en op de algehele gang van zaken in de vennootschap en de met haar verbonden onder neming. Hij staat de directie met raad terzijde. De raad van commissarissen richt zich bij de vervulling van zijn taak naar het belang van de vennootschap en de met haar verbonden ondernemingen. De verantwoordelijkheden, taak en werk wijze van de raad van commissarissen zijn vastgelegd in de statuten van NS en in de reglementen van de raad van commissarissen en zijn commissies. De leden van de raad van commissarissen worden op voor dracht van de raad van commissarissen en met inachtneming van een profiel benoemd door de Algemene Vergadering. Over de voorgenomen benoemingen wordt overleg gepleegd met de Centrale Ondernemingsraad. Het profiel van de raad van commissarissen wordt vastgesteld door de raad van commissarissen en is te vinden op de website van de onder neming (www.ns.nl). Bij de samenstelling van de raad van commissarissen is rekening gehouden met de aard van de onderneming, haar aandeelhouder, haar activiteiten en de gewenste deskundig heid en achtergrond van de commissarissen. Het rooster van aftreden van de raad van commissarissen is vastgesteld conform de beginselen van de Code en is zodanig dat voor komen wordt dat veel commissarissen tegelijk aftreden. Vanwege de omvang, de diversiteit en de complexiteit van de te behandelen onderwerpen heeft de raad van commissaris sen drie commissies ingesteld: de auditcommissie, de remuneratiecommissie en de selectie- en benoeming commissie. Deze commissies dragen bij tot een effectieve besluitvorming door de raad van commissarissen.
Auditcommissie De auditcommissie voert haar taken uit volgens het reglement zoals dat door de raad van commissarissen volgens de voor schriften van de Code is goedgekeurd. De auditcommissie bestaat uit drie leden en wordt voor gezeten door dr F.J.G.M. Cremers. De auditcommissie is belast met het ten behoeve van de raad van commissarissen adviseren over en bewaken van de integriteit van de jaar rekening, de financiering en financiering gerelateerde strategieën, de fiscale planning en het functioneren van het risicobeheersings- en controlesysteem. Het toezicht op de toepassing van informatie- en communicatietechnologie is belegd bij de voltallige raad van commissarissen.
Remuneratiecommissie en selectie- en benoemingscommissie De remuneratiecommissie stelt een remuneratierapport op en legt dit ter goedkeuring voor aan de raad van commissa rissen. De remuneratiecommissie en de selectie- en benoemingscommissie bestaan uit dezelfde drie leden en worden voorgezeten door mevrouw T.M. Lodder. De remune ratiecommissie doet een voorstel voor de bezoldiging van de individuele leden van de directie dat in lijn is met het door de Algemene Vergadering goedgekeurde remuneratiebeleid.
JAARVERSLAG 2012
De selectie- en benoemingscommissie stelt de selectiecriteria en benoemingsprocedures op inzake de benoeming van commissarissen en directieleden. Zij beoordeelt periodiek de omvang en samenstelling van de raad van commissarissen en stelt aan de raad van commissarissen een profielschets voor dit orgaan voor. Ook stelt zij ten behoeve van de raad van commissarissen een rapportage over het functioneren van het orgaan op en doet zij voorstellen voor (her)benoeming van commissarissen.
Algemene Vergadering Enig aandeelhouder van de NV Nederlandse Spoorwegen is de Nederlandse Staat. De aandeelhoudersrol wordt door het ministerie van Financiën vervuld. Jaarlijks, binnen zes maanden na afloop van het boekjaar, wordt de Algemene Vergadering gehouden. De Algemene Vergadering bespreekt onder meer het jaarverslag, stelt de jaarrekening en het dividend vast, besluit over het verlenen van kwijting aan de leden van de directie voor het gevoerde beheer, besluit over het verlenen van kwijting aan de leden van de raad van commissarissen voor het gehouden toezicht en benoemt de accountant. Andere algemene vergaderingen kunnen zo vaak als gewenst door de directie, de raad van commissarissen en de aandeelhouder worden gehouden. Besluiten kunnen ook buiten vergadering worden genomen.
Externe accountant De externe accountant wordt benoemd door de Algemene Vergadering. De externe accountant rapporteert met betrek king tot het door hem gedane onderzoek aan de raad van commissarissen en de directie en geeft de uitslag van zijn onderzoek weer in een verklaring omtrent de getrouwheid van de jaarrekening. Namens de raad van commissarissen is de auditcommissie direct verantwoordelijk voor het toezicht op het werk van de externe accountant. Minimaal eenmaal per jaar brengt de auditcommissie samen met de directie verslag uit aan de raad van commissarissen over ontwikkelingen rond de externe accountant, in het bijzonder de onafhankelijkheid. Eenmaal per vier jaar maakt de auditcommissie samen met de directie een grondige beoordeling van het functioneren van de externe accountant. De conclusies hiervan worden aan de Algemene Vergadering en de raad van commissaris sen meegedeeld. De externe accountant woont de vergade ringen van de raad van commissarissen bij waarin het verslag van de externe accountant over de controle van de jaarrekening wordt besproken en waarin de vaststelling van de jaarrekening wordt behandeld. Tevens woont hij de vergadering van de raad van commissarissen bij over de halfjaarcijfers.
Corporate Audit Interne auditors oefenen hun taak uit onder verantwoordelijk heid van de directie. De uitkomsten van hun werkzaamheden worden besproken met de auditcommissie. De directie zorgt ervoor dat de auditcommissie en de externe accountant betrokken zijn bij het opstellen van het werkplan van de interne auditors.
JAARVERSLAG 2012 Managen van risico’s
30
Managen van risico’s De risico’s waaraan NS is blootgesteld, doen zich voor op strategisch, operationeel en financieel gebied en op het gebied van compliance. Voor het managen van deze risico’s is het NS-brede risicobeheersings- en controlesysteem ingericht.
Risicomanagementproces bij NS De filosofie achter ons risicomanagementproces is dat: • het nemen van risico’s essentieel is voor een gezonde onderneming, waarbij de directie eindverantwoordelijk is voor de bepaling van wat acceptabel is aan risico’s (de zogenaamde risicoacceptatie); • gestructureerd risicomanagement de directie en het management een grotere kans biedt om haar bedrijfsdoelstellingen te realiseren; • directie en management verantwoordelijk zijn voor de opzet en het testen van de werking van systemen van risicobeheersing en interne controle. Deze systemen hebben tot doel significante risico’s en gewenste mate van beheersing te identificeren, de realisatie van doel stellingen te bewaken en het naleven van relevante wet- en regelgeving te waarborgen.
Risicoacceptatie Het belang van een optimale invulling van onze maatschap pelijke functie in combinatie met een ondernemende bedrijfsvoering bepaalt welke risico’s wij wel en niet accepteren. Bij deze afwegingen wordt naar de samenhang gekeken van enerzijds een betrouwbare en veilige dienst verlening voor klanten, bezoekers en medewerkers en anderzijds de gevolgen voor de financiële positie van NS die benodigd is om noodzakelijke termijnvesteringen te kunnen doen en veranderingen in de vraag te kunnen overbruggen.
Systeem van risicobeheersing en interne controle Het systeem van risicobeheersing en interne controle is erop gericht om de directie inzicht te geven in de status en ontwikkeling van significante risico’s voor NS. Hierbij streven wij ernaar om de kans op fouten, op het nemen van verkeer de beslissingen en op het verrast worden door onvoorziene omstandigheden zo veel mogelijk te reduceren. Volledigheid valt niet te garanderen. Het is evenmin uit te sluiten dat NS blootstaat aan risico’s die nog niet bekend zijn of die (nog) niet belangrijk worden geacht. Bovendien kan geen enkel systeem van risicobeheersing en interne controle de absolute zekerheid bieden dat wij ondernemingsdoelstellingen behalen, verliezen vermijden en fraude of overtredingen van wetten en regels volledig voorkomen. Zo is NS bijzonder gevoelig voor weer- en natuurverschijnselen. Deze kunnen wij niet voorkomen of beïnvloeden. Wel kunnen wij zorgen dat de gevolgen ervan zoveel mogelijk beperkt blijven. Voor een adequate risicobeheersing en interne controle gebruiken wij onder andere de volgende instrumenten: • Met het risicomanagementsysteem identificeert, analyseert en bewaakt het lijnmanagement de ontwikkeling van de beheersing van significante risico’s. Het rapporteren van deze risico’s aan de directie en het bespreken ervan met de directie is een integraal onderdeel van de planning- en controlcyclus; • Gedragsregels inclusief klokkenluidersregeling en directiereglement De gedragscode staat op de website van NS (www.ns.nl) en het directiereglement en daarbij horende handboeken zijn voor de medewerkers via intranet
31
JAARVERSLAG 2012
beschikbaar. Het directiereglement bevat onder andere de regels voor volmachten, investeringen, jaarverslaggeving, control, risicomanagement en veiligheid; • Reporting manual waarin procedure, grondslagen van waardering en resultaatbepaling, en een systeem voor het identificeren en testen van financiële verslagleggingsrisico’s zijn beschreven; • Veiligheidsmanagementsysteem • Monitoringssysteem auditbevindingen van zowel de interne- als de externe accountant; • Enterprise Risk Management-rapportage Het risk committee rapporteert per kwartaal aan de directie over de ontwikkeling van de beheersing van significante risico’s en het risicomanagementproces. Het committee bestaat uit de financieel directeur en de directeuren/managers van Corporate Risk Management, Concernveiligheid, Corporate Legal, Corporate Audit, Finance & Administration, Corpo rate Communications en Corporate Control. De directie rapporteert en legt verantwoording af over het systeem van risicobeheersing en interne controle aan de raad van commissarissen na een bespreking daarvan in de auditcommissie van de raad. Gelet op bovenstaande zijn wij van oordeel dat de systemen van risicobeheersing en interne controle een redelijke mate
Significante risico’s
van zekerheid geven over de financiële verslaggevingsrisico’s en dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat. De directie verklaart dat, voor zover bekend, • de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de activa, de passiva, de financiële positie en de winst van NS Groep, en de gezamenlijk in de consolidatie opgenomen ondernemingen; • het jaarverslag een getrouw beeld geeft van de toestand op balansdatum en de gang van zaken gedurende het boekjaar; en dat: • in het jaarverslag de voornaamste risico’s waarmee NS Groep wordt geconfronteerd, zijn beschreven.
Voornaamste risicofactoren De directie heeft de hiernavolgende tien significante risico’s geïdentificeerd die van grote invloed kunnen zijn op de realisatie van de doelstellingen van NS Groep en waarvoor bepaald dient te worden of het risicoprofiel verlaagd kan worden en, indien dit het geval is, met welke maatregelen. Het gevoerde risicobeleid voor beheersing van financiële risico’s (o.a. markt-, krediet- en liquiditeitsrisico) treft u in detail aan in hoofdstuk 28 Financieel risicobeheer (pagina 106). De financiële gevolgen van de bij ons bekende juridische claims en geschillen zijn, conform de geldende verslag gevingsregels, verwerkt in de jaarrekening.
Huidig risicoprofiel
Realisatie maatregelen
Impact
Kans
2013
2014
2015 e.v.
A HRN-/HSL-concessie
H
M
✓
✓
B Betrouwbare dienstregeling Fyra
H
H
C Financiële positie NS Groep
H
H
✓
✓
D Europese groeistrategie
H
L
E Reputatie- en stakeholdermanagement
H
H
✓
✓
F Samenwerking in de spoorsector
H
M
G Spoorwegveiligheid
H
L
✓ ✓
✓ ✓
H Arbeidsveiligheid
H
M
I Reisinformatie
H
H
J IT-continuïteit
H
H
✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓
✓ ✓
H Hoog
✓ M Medium
L Laag
JAARVERSLAG 2012 Managen van risico’s
Strategische risico’s
A
HRN-/HSL-concessie De Tweede Kamer heeft in december 2012 ingestemd met het beleidsvoornemen van de minister om de concessie van het Nederlandse hoofdrailnet tot 2025 aan NS te gunnen. Hieronder valt vanaf 2015 tevens de concessie HSL-Zuid die momenteel in handen is van HSA. De overheid zal naar verwachting eind 2013 het definitieve programma van eisen vaststellen. Risicomitigerende maatregelen • Overlegstructuur met ministerie van Infrastructuur & Milieu Er vindt structureel overleg plaats tussen NS Groep en het ministerie. Bij dit overleg informeren partijen elkaar gevraagd en ongevraagd over mogelijke gevolgen van keuzes die gemaakt gaan worden. • Bidteam stoptreinen De overheid heeft besloten dat de lijn Zwolle-Enschede en de Limburgse lijnen worden aanbesteed. NS zal gaan bieden om deze lijnen te behouden en hiervoor worden bidteams samengesteld.
B
Betrouwbare dienstregeling Fyra In 2012 heeft HSA negen V250-treinstellen afgenomen van de fabrikant AnsaldoBreda. Medio januari 2013, kort na de introductie van de Fyra/V250 heeft NS besloten deze weer uit de dienstregeling te halen door diverse problemen met de betrouwbaarheid van de trein als gevolg van het winterweer. Risicomitigerende maatregelen • Taskforce Onder leiding van directielid Merel van Vroonhoven van NS is een taskforce gestart om te zorgen dat klanten zo snel mogelijk een goed alternatief krijgen aangeboden en juridische stappen worden gezet richting de leverancier van Fyra. Daarnaast heeft de Taskforce de opdracht om Fyra betrouwbaar te krijgen op de (middel)lange termijn. • Onafhankelijk onderzoek NS zal een onafhankelijk onder zoek laten verrichten naar de betrouwbaarheid van de Fyra.
32
C
Financiële positie NS Groep Voor het realiseren van onze strategische doelstellin gen streven wij een structureel financieel resultaat van 10% op het geïnvesteerd vermogen na. Op basis van de verwachte omzet en investeringen in de komende businessplanperiode zullen wij in de komende jaren het gewenste resultaat niet volledig realiseren zonder risicomitigerende maatregelen. Naar verwachting zal de S&P-rating over de komende jaren op minimaal A gehandhaafd kunnen worden. Risicomitigerende maatregelen • Identificatie efficiencymaatregelen In 2012 zijn zowel voor het primaire proces bij bedrijfsonderdelen als voor ondersteunende diensten, zoals financiën, ICT, HR en Inkoop besparingsmogelijkheden geïdentificeerd. In 2013 zal besloten worden welke maatregelen gerealiseerd kunnen worden. • Portfoliomanagement De bedrijfsonderdelen beoordelen welke mogelijkheden er zijn om versnelde groei - autonoom en/of via acquisitie - te realiseren. • Investeringen Van investeringen in de businessplanperiode wordt beoordeeld of deze gewijzigd, vertraagd of gestopt kunnen worden.
D
Europese groeistrategie De komende jaren zal een klein aantal pan-Europese vervoerders de bus- en railmarkt domineren als gevolg van verdergaande fusies en overnames. NS heeft de ambitie om één van deze vervoerders te zijn. In het najaar zijn in Engeland de aanbestedingen gestopt, na annulering van de West Coast Mainline aanbesteding. Inmiddels is het door het ministerie van Transport gevraagde Brown-rapport openbaar. Dat geeft veel aanbevelingen, waaronder het zo snel mogelijk weer opstarten van de aanbestedingsprocedure. Een formeel standpunt van het ministerie van Transport is nog niet bekend, maar het is de verwachting dat uiterlijk aan het begin van het tweede kwartaal 2013 er volledige duidelijk heid zal zijn over de aanbestedingskalender.
33
Risicomitigerende maatregelen • Marktanalyse De mogelijk aan te besteden concessies in de Europese markt in de komende jaren zijn geïdentificeerd en geprioriteerd. • Randvoorwaarden voor een bid zijn bepaald Een conces sie dient een positieve financiële bijdrage te leveren aan het resultaat van NS. • Risicomodel Voor biedingen op concessies is een kwantita tief risicomodel geïmplementeerd. Met dit model wordt voor uiteenlopende scenario’s inzichtelijk gemaakt wat de mogelijke positieve en negatieve afwijkingen zijn ten opzichte van onze best-estimateverwachtingen. • Volwaardige bidteams Abellio heeft twee volwaardige bidteams die worden bijgestaan door gerenommeerde lokale adviseurs.
E
Reputatie- en stakeholdermanagement Het voldoen aan de hoge performanceverwachtingen van diverse stakeholders gecombineerd met te realiseren vernieuwingen leidt ertoe dat onze reputatie kwetsbaar is. Het onvoldoende afwegen van en reageren op externe verwachtingen in onze besluitvorming kan leiden tot onnodige negatieve reputatiedruk en inefficiëntie van inzet van middelen. Risicomitigerende maatregelen • Stakeholderdialoog Wij onderhouden een actieve dialoog met onze stakeholders om vanuit het gedeeld belang mogelijke kwaliteitsverbeteringen van de spoorprestaties te identificeren en te realiseren. Ook willen wij meer begrip kweken. • Reputatie als integraal onderdeel bij besluitvorming In onze besluitvormingsprocessen en implementatie zal het aspect reputatie nadrukkelijker worden meegenomen. Een voorbeeld hiervan is het verankeren van reputatie in het masterplan voor de verbetering van samenwerking in de spoorsector (zie hierna).
JAARVERSLAG 2012
F
Samenwerking in de spoorsector Voor het leveren van betrouwbare dienstverlening is NS mede afhankelijk van derden. In het bijzonder geldt dat voor de samenwerking met ProRail. Uit de analyse van de winterproblemen 2012 is gebleken dat onder andere de bijsturing bij grote verstoringen verbeterd moet worden om de gevolgen voor onze klanten te kunnen beperken. Risicomitigerende maatregelen • Bepaling verbeterpunten samenwerking met ProRail Een externe partij heeft in opdracht van ProRail en NS de belangrijkste verbeterpunten in de samenwerking geïden tificeerd. De belangrijkste aandachtsgebieden zijn door beide directies in een masterplan vastgelegd en betreffen onder andere de aspecten veiligheid, be- en bijsturing van de treindienst, de spoorfilosofie, taakverdeling en samen werking in het stationsgebied. • Implementatie en sturing masterplan Een stuurgroep bestaande uit de hoofdirecties en directieleden van de bedrijfsonderdelen van beide organisaties is reeds aan de slag. Indien nodig zal de stuurgroep zaken escaleren naar de CEO’s van ProRail en NS. Projectteams en programma management worden binnenkort samengesteld. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is dat zoveel mogelijk interne experts van beide organisaties in elk werkveld zijn vertegenwoordigd.
Operationele risico’s
G
Spoorwegveiligheid Veilig vervoer over het spoor is een zeer belangrijke randvoorwaarde voor het functioneren van NS. Hoewel de trein tot de veiligste vervoersmodaliteiten behoort, heeft het ongeval van 21 april 2012 aangetoond dat het beter kan en moet.
JAARVERSLAG 2012 Managen van risico’s
34
I
Risicomitigerende maatregelen • Overleg met ministerie en ProRail Voor de veiligheid op kortere termijn trainen wij onze mensen en blijven wij aandringen op verdere invoering van het bestaande ATB-vv. Op langere termijn is de gefaseerde invoering van ERTMS van belang. Er zijn afspraken gemaakt met het ministerie over proeven met ERTMS. • A anpassing dienstregeling bij onderhoud infrastructuur In samenwerking met ProRail zijn normen bepaald. Het overschrijden van een norm leidt tot het aanpassen van de dienstregeling en het aanbieden van alternatief vervoer. • Waarschuwingssysteem voor machinisten Samen met ProRail worden de mogelijkheden onderzocht om systemen in te richten die machinisten en verkeersleiding waar schuwt indien een rood signaal te snel wordt benaderd of is gepasseerd. • Interieur treinen Op basis van de lessen uit het ongeval van 21 april wordt bepaald welke aanvullende interieureisen wij zullen stellen en hoe deze zullen worden toegepast op bestaand en/of toekomstig materieel. • Veiligheidsmanagementsystemen Wijzigingen in wet- en regelgeving, naleving van interne procedures en feitelijke incidenten worden gebruikt om noodzakelijke aanpassin gen te inventariseren en te monitoren.
Reisinformatie Zowel bij onvoorziene als bij voorziene, grotere trein verstoringen is tijdige en adequate reisinformatie aan onze klanten zeer belangrijk om de gevolgen zoveel mogelijk te beperken.
H
J
Risicomitigerende maatregelen • Risicoanalyse (RI&E) Ieder bedrijf beschikt over een verplichte risicoanalyse en treft op basis hiervan maat regelen om het risico structureel te beïnvloeden. • A anbieden van operationele veiligheidstrainingen voor medewerkers Medewerkers die vanuit hun functie geconfronteerd kunnen worden met agressie/geweld van buitenaf worden getraind op het kunnen de-escaleren van de situatie en/of het toepassen van bevoegd geweld. • Samenwerking overheidsorganen Met gemeenten, politie, brandweer en GGD worden afspraken gemaakt over ondersteuning bij incidenten en/of calamiteiten. Ervarin gen naar aanleiding van incidenten en/of oefeningen worden geëvalueerd en leiden eventueel tot gewijzigde afspraken. • Rapportage en monitoring Arbeidsveiligheidsincidenten worden via de lijnorganisatie aan de afdeling Concern veiligheid gerapporteerd. De afdeling Concernveiligheid evalueert oorzaken van incidenten en adviseert de directie over mogelijke aanvullende beheersmaatregelen. • Structureel overleg met OR en vakbonden Ontwikkelingen van het aantal arbeidsveiligheidsincidenten en te nemen beheersmaatregelen worden door het verantwoordelijk management structureel besproken met de OR en vakbonden.
Risicomitigerende maatregelen • Risk managementproces IT-organisatie Als onderdeel van de risico gedreven aanpak voor informatiebeveiliging is bepaald wat het belang voor de bedrijfsvoering is van elk NS-systeem. • Infrastructuur en systemen robuuster maken Voor de bedrijfskritische NS-systemen is een gapanalyse uitgevoerd naar de gewenste en feitelijke hersteltijd. Voor een aantal systemen is vastgesteld dat aanvullende maatregelen in de infrastructuur en/of uitwijkvoorzieningen nodig zijn. In het verbeterprogramma voor de infrastructuur zal begin 2013 besluitvorming plaatsvinden over de te nemen maatregelen.
Arbeidsveiligheid Het bieden van een veilige werkomgeving voor onze medewerkers is belangrijk voor de continuïteit van onze dienstverlening. In 2012 zagen wij een toename in verzuim onder onze medewerkers als gevolg van zelfdodingen, agressie en geweld door derden.
Risicomitigerende maatregelen • Reisinformatieprogramma (inclusief transitie van ProRail-activiteiten) Op 1 november heeft de NMa akkoord gegeven voor de transitie van activiteiten van ProRail naar NS. Hiermee is NS in staat gesteld om de gehele regie over dit proces te kunnen gaan voeren. Naast het feitelijk realiseren van de transitie gedurende 2013 wordt tevens bepaald of de procesinrichting kan worden verbeterd en indien dit het geval is, hoe deze kan worden verbeterd. • Reiziger beter handelingsperspectief bieden Bij geplande dienstregelingaanpassingen (zoals mogelijke verstoringen bij extreem weer) wordt de klant een dag van tevoren geïnformeerd zodat er keuze is hier op in te spelen. • Informatiesystemen robuuster maken De ondersteunende systemen voor reisinformatie zijn robuuster ingericht en er wordt gemonitord of dit toereikend is bij toenemend gebruik. IT-continuïteit Het niet tijdig beschikbaar hebben van de juiste informatie kan grote gevolgen hebben voor de continuïteit van onze bedrijfsvoering en daarmee voor onze klanten. Dit geldt niet alleen voor de NS-systemen, maar ook voor systemen bij partners als ProRail en TLS.
35
JAARVERSLAG 2012
Onze financiën op een rij
NS realiseerde in 2012 opbrengsten van
Overige activiteiten
€ 4.638 m iljoen en een bedrijfsresultaat
De overige activiteiten omvatten naast concernleiding en concernstaven tevens ondersteunende bedrijfsonderdelen.
van € 355 miljoen. Bedrijfsopbrengsten Opbrengsten reizigersvervoer Opbrengsten knooppuntontwikkeling en -exploitatie Opbrengsten overige activiteiten Intra groep eliminaties
Specificatie Specificatie bedrijfslasten bedrijfslasten 2012
Lonen en sociale lasten
2011
3.877
84%
2.985
82%
809
17%
684
19%
58
1%
70
2%
-106
-2%
-111
-3%
4.638
100%
3.628
100%
In miljoenen euro’s
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten Het resultaat uit bedrijfsactiviteiten bedraagt in 2012 € 355 miljoen. In 2011 was dit € 272 miljoen. Ten opzichte van 2011 stegen de opbrengsten in 2012 met € 1.010 miljoen en de lasten met € 927 miljoen. Doordat in voorgaande jaren voorzieningen zijn getroffen voor verlieslatende exploitatie van de HSL-Zuid is € 188 miljoen aan kosten ten laste van de voorziening gebracht. Vooral hierdoor is het bedrijfsresultaat over 2012 hoger dan het bedrijfsresultaat over 2011. Zonder deze post zou het bedrijfsresultaat zijn gedaald door de gestegen kosten bij het reizigersvervoer en de afname van de binnenlandse reizigersgroei.
Opbrengsten De opbrengsten bedroegen € 4.638 miljoen in 2012 ten opzichte van € 3.628 miljoen in 2011.
Reizigersvervoer De opbrengsten van het segment reizigersvervoer zijn toegenomen met € 892 miljoen tot € 3.877 miljoen. Voor het Nederlandse hoofdrailnet bedragen de opbrengsten € 1.942 miljoen. In 2011 was dit € 1.915 miljoen. De stijging op het hoofdrailnet is beperkt en is vooral het gevolg van hogere opbrengsten uit verkopen van enkele reizen en retouren en de studentenkaart. De opbrengsten van het binnenlandse en internationale (grensoverschrijdende) vervoer door NS Hispeed bedragen in 2012 evenals in 2011 circa € 190 miljoen. De opbrengsten van het reizigersvervoer in het buitenland dat door Abellio wordt verzorgd, zijn in 2012 met € 761 miljoen gestegen tot € 1.384 miljoen. Dit komt vooral door de start van de Greater Anglia concessie.
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie De opbrengsten van het segment knooppuntontwikkeling en -exploitatie zijn met € 125 miljoen toegenomen tot € 809 miljoen. Deze stijging is vooral het gevolg van de verkoop van het Stadskantoor Utrecht aan de gemeente Utrecht.
Inhuur personeel Overige personeelskosten
2012
2011
1.386
32%
1.146
34%
120
3%
75
2%
95
2%
78
2%
Afschrijving
368
9%
330
10%
Verbruik grond- en hulp stoffen, voorraad en energie
565
13%
491
15%
Uitbesteed werk/andere externe kosten
558
13%
423
13%
Infraheffing Overige bedrijfslasten Totaal bedrijfslasten
551
13%
387
11%
640
15%
426
13%
4.283
100%
3.356
100%
In miljoenen euro’s
Bedrijfslasten De bedrijfslasten van NS zijn gestegen van € 3.356 miljoen in 2011 naar € 4.283 miljoen in 2012, vooral door de start van de Greater Anglia concessie. In 2012 is daarnaast per saldo € 182 miljoen onttrokken aan eerder gevormde voorzieningen voor de exploitatie van HSL-Zuid. In 2011 werd er per saldo € 12 miljoen gedoteerd. De lonen en sociale lasten zijn met 21 procent gestegen van € 1.146 miljoen in 2011 naar € 1.386 miljoen in 2012. Dit wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de start van de Greater Anglia concessie. In 2012 is voor medewerkers die vallen onder de NS CAO en andere CAO’s € 40 miljoen pensioenpremie betaald. In 2011 was dit € 34 miljoen. Voor medewerkers vallend onder de NS CAO geldt dat de afgedragen pensioenpremie voor tweederde deel voor rekening van de onderneming en voor eenderde deel voor rekening van de medewerkers komt. Het gemiddelde personeelsbestand over het gehele jaar nam toe met 4.656 fte van 23.369 in 2011 naar 28.025 fte in 2012. Ook hier is de toename voor het grootste deel het gevolg van de start van de Greater Anglia concessie. Verder nam het personeelsbestand toe bij het reizigersvervoer in Nederland. De afschrijvingskosten en de kosten voor het gebruik van grond- en hulpstoffen, voorraden en energie, alsmede de kosten van uitbesteed werk en enkele andere externe kosten zijn eveneens gestegen ten opzichte van 2011. Dit komt vooral door de start van de Greater Anglia concessie en door de bouw van het Stadskantoor Utrecht. De gebruiksvergoeding voor de railinfrastructuur (infraheffing) is in totaliteit met € 164 miljoen gestegen naar € 551 miljoen (2011: € 387 miljoen). De gebruiksvergoeding voor de
JAARVERSLAG 2012 Onze financiën op een rij
Nederlandse railinfrastructuur is gestegen van € 283 miljoen naar € 314 miljoen, vooral door stijging van de gebruiksvergoeding voor de hoge snelheidslijn. De gebruiksvergoeding in Engeland bedroeg in 2012 € 217 miljoen (2011: € 84 miljoen). De stijging is veroorzaakt door de start van de Greater Anglia concessie. De gebruiksvergoeding voor de Duitse railinfrastructuur bedroeg € 20 miljoen (2011: € 20 miljoen). Tot de overige bedrijfslasten vallen onder meer verzekeringen, kosten voor huisvesting en inventaris, honoraria accountant, publiciteitskosten, huur- en leasekosten, bedrijfsmiddelen en dotaties aan voorzieningen.
Netto financieringsresultaat Het netto financieringsresultaat is een last van € 25 miljoen (2011: € 12 miljoen).
Winstbelasting De effectieve belastingdruk over het resultaat voor vennootschapsbelasting bedraagt 20,3% ten opzichte van 19,2% in 2011. Over 2012 is er € 67 miljoen vennootschapsbelasting verschuldigd (2011: € 50 miljoen). De vennootschapsbelasting is berekend op basis van de geldende belastingtarieven, rekening houdend met fiscale bepalingen. De fiscale bepalingen omvatten onder andere de deelnemingsvrijstelling, verliescompensatie en de bijtelling voor beperkt aftrekbare kosten.
36
€ 130 miljoen (2011: € - 153 miljoen). Deze overheveling wordt geclassificeerd onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten mede waardoor in 2012 de kasstroom uit investeringsactiviteiten totaal € 367 miljoen bedroeg (2011: € 540 miljoen). Het uitbetaalde dividend van € 74 miljoen (2011: € 52 miljoen) is opgenomen als kasuitstroom uit financieringsactiviteiten. Bovenstaande resulteert in een positieve kasstroom van € 413 miljoen (2011: € 146 miljoen). Het werkkapitaal is afgenomen met € 396 miljoen (2011: € 182 miljoen afname).
Eigen vermogen Het eigen vermogen bedraagt aan het einde van het verslagjaar € 3.162 miljoen (2011: € 2.977 miljoen). In 2012 is dividend over het nettoresultaat van 2011 € 74 miljoen aan de overheid als aandeelhouder uitgekeerd. De winst over de verslagperiode van € 264 miljoen is inclusief het hierover uit te keren dividend bij het eigen vermogen opgenomen. De solvabiliteit is 51% en daarmee iets verbeterd ten opzichte van vorig jaar (2011: 49%). Financiële kerncijfers 2012-2011
2012
2011
Garantie vermogen/balanstotaal
51%
49%
Vlottende activa/kortlopende schulden
0,9
0,8
Werkkapitaal 1)
-1.225
-829
Balanstotaal
6.243
6.050
7,7%
7,5%
Van het vermogen
Winst over de verslagperiode
Van de rentabiliteit
Het bovenstaande heeft ertoe geleid dat de winst over de verslagperiode met € 53 miljoen is gestegen van € 211 miljoen in 2011 naar € 264 miljoen in 2012.
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten/bedrijfs opbrengsten (ROS) 2) Resultaten uit bedrijfsactiviteiten/gemiddeld geinvesteerd vermogen (ROI)
8,0%
6,3%
Winstbestemming
Winst over de verslagperiode/gemiddeld eigen vermogen (ROE)
8,6%
7,3%
Voorgesteld wordt van de winst over de verslagperiode van € 264 miljoen een bedrag van € 92 miljoen - 35% van de winst over de verslagperiode - als dividend uit te keren en het resterende bedrag van € 172 miljoen aan de reserves toe te voegen.
Investeringen De investeringen in im- en materiele vaste activa bedragen in 2012 € 508 miljoen tegen € 460 miljoen in 2011. Deze investeringen zijn vooral gedaan in rollend materieel. Voor de verdere vernieuwing van het treinenpark zijn er betalingen gedaan voor dubbeldekkers, Sprinters en hogesnelheidstreinen. Daarnaast is verder geïnvesteerd in de modernisering van het Intercitymaterieel. NS Stations heeft geïnvesteerd in vastgoedprojecten in onder meer Rotterdam, Breda, Utrecht en Amsterdam en in de (internationale) formules van het retailbedrijf. Bovendien zijn er investeringen gedaan door NedTrain in werkplaatsen en systemen.
Financiering De netto kasstroom uit bedrijfsactiviteiten bedraagt € 901 miljoen (2011: € 914 miljoen). De investerings activiteiten in vaste activa hebben een netto kasuitstroom gevergd van € 478 miljoen (2011: € 450 miljoen). De over heveling van deposito’s naar geldmiddelen bedraagt in 2012
1) Werkkapitaal: voorraden plus kortlopende vorderingen minus kortlopende schulden 2) Geïnvesteerd vermogen: balanstotaal minus niet-rentedragende, kortlopende verplichtingen
Vooruitzichten Gezien de onzekere economische situatie verwachten wij volgend jaar een zeer beperkte reizigersgroei. Gunning van de hoofdrailnetconcessie en de integratie van HSA in het hoofdrailnet geeft NS een basis om te blijven investeren in medewerkers en verdere modernisering van treinen, bussen en stations. Een goede, stabiele en snelle verbinding met België en het implementeren van de verbeteragenda met ProRail zijn topprioriteiten voor de reiziger en NS. Wij verwachten dat onze activiteiten in het buitenland zich verder positief zullen ontwikkelen. Om ook in de toekomst nieuwe investeringen mogelijk te maken, is verbetering van het bedrijfsresultaat noodzakelijk. NS blijft daarom ook op de operationele kosten letten. Op de lange termijn verwachten wij dat bij economisch herstel de vraag naar onze dienst verlening zal toenemen. Dit zal zich vertalen in verbetering van het rendement.
Duurzaam en betrokken 2012
Wij voelen ons als maatschappelijk bedrijf nauw verbonden met de samenleving. De bijdrage aan de samenleving is vervat in onze missie en in ons dagelijks werk.
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
38
“
Je kunt de trein vergelijken met een superzuinige auto die 1 op 50 rijdt. Een treinreis is gemiddeld 75% schoner dan de gemiddelde autorit. Ook dit jaar realiseren wij weer een energiebesparing van ruim 3%, maar NS wil meer:
Wij willen een van de duurzaamste bedrijven van Nederland zijn. Dat betekent dat wij blijven verbeteren en daarmee een positieve bijdrage leveren aan de wereld. Wij willen samen met reizigers, leveranciers en aandeelhouder maatschappelijke waarde creëren. De kwaliteit van onze dienstverlening staat daarbij centraal. Onze belangrijkste bijdrage is ervoor te zorgen dat de trein een zeer aantrekkelijk alternatief is. Bert Meerstadt, president-directeur NS
39
JAARVERSLAG 2012
1
Samen voor een betere wereld
Onze missie,visie en strategie De missie van NS is reizigers comforta bel, veilig en op tijd te vervoeren via aantrekkelijke stations. Het is onze ambitie een klantgedreven, multi modale, nationale en Europese dienst verlener te zijn. Om onze ambitie te bereiken hebben wij zes strategische thema’s benoemd, zoals beschreven op pagina 10. De klant staat bij NS op nummer één. De reis van de klant willen wij op een duurzame en kostenefficiënte manier realiseren. Daarnaast spelen wij met onze strategie in op ontwikkelingen in onze omgeving en op verwachtingen van onze stake holders en luisteren wij naar onze klanten. In onze veranderende samen leving wordt het mogelijk maken van ontmoetingen en het dichter bij elkaar brengen van mensen steeds belang rijker. Daarbij speelt NS een grote rol. Maar mobiliteit draagt ook voor een groot gedeelte bij aan de uitstoot van broeikasgassen die het klimaat veran deren (zo’n 20% in Nederland). Daar naast worden steeds meer grondstoffen schaars. Een alternatief is daarom noodzakelijk én vooral ook een wens van consumenten en stakeholders. NS heeft duurzaamheid in het centrum van haar toekomststrategie geplaatst.
Onze duurzame ambities Planet Energie, klimaat en afval NS heeft grootse ambities om broeikas gasuitstoot en grondstofgebruik terug te dringen door energie te besparen, duurzame energie te gebruiken en zoveel mogelijk afval tot grondstof te laten verwerken. Daarnaast werken wij continu aan de verbetering van onze dienstverlening en communicatie hierover zodat wij steeds meer reizigers verleiden om met de duurzame trein te gaan. Door bezetting van onze treinen
vooral in daluren te verhogen, werken wij nog efficiënter. Verder hebben wij de ambitie komende jaren verder te vergroenen. Tegelijkertijd hebben wij als doel om onze treinen in 5 jaar tijd 25% energie-efficiënter te laten rijden. Bij onze activiteiten in het buitenland wordt de komende tijd ingezet op energiebesparing en een gedragscam pagne gericht op meer aandacht voor duurzaamheid. People Duurzame inzetbaarheid Ook sociale duurzaamheid heeft onze prioriteit. Bij NS maken de medewer kers het verschil. Wij willen dat iedereen zich bij ons welkom voelt. Alle NS-werknemers moeten optimaal gebruik kunnen maken van interne opleidingen en aan jonge, technische mbo-studenten biedt NS de mogelijk heid tot opleiding en een baan. Via vitaliteitsprogramma’s werken wij aan gezonde medewerkers. Profit Eigen en maatschappelijk rendement Naast het beoogde eigen rendement (ROI van 10%) telt voor NS ook het maatschappelijk rendement. Heel direct in de vorm van dividend dat uitgekeerd wordt aan de staat als aandeelhouder. Maar ook indirect op plaatsen waar mobiliteitsdiensten en stationsontwik keling zich vertalen in bereikbaarheid en aantrekkelijkheid van gemeenten, regio’s en bedrijven. De waarde daarvan laat zich niet meten, maar wel schatten. NS zit dagelijks aan tafel met overheden die uitbreiding van de dienstverlening willen: meer treinen, nieuwe stations, nieuwe OV-fietsen, de Intercitystatus van stations om de aantrekkelijkheid van hun regio of gemeente te vergroten. Deze immateriële waarde komt niet tot uitdrukking op de balans van NS, maar leidt wel tot stakeholderswaarde en
draagt zo bij aan de continuïteit van de onderneming.
Waardecreatie en impact Met in Nederland ruim 22.000 mede werkers,1,2 miljoen reizen per dag, 2.000 hectare grondbezit en een elektriciteitsverbruik van 1,4 miljard kilowattuur per jaar (vergelijkbaar met 420.000 huishoudens) vormen wij een van de grootste ondernemingen en het op twee na grootste horecabedrijf van het land. Daarnaast hebben wij vervoersactiviteiten elders in Europa. Zo’n groot bedrijf heeft veel impact op het leven van mensen. Wij zijn een grote gebruiker van elektriciteit en produceren veel afval. Dit betekent dat wij een grote verantwoordelijkheid voelen om een bijdrage te leveren aan een duurzame toekomst. Wij realiseren ons dat wij deze ambitie alleen kunnen waarmaken als alle medewerkers, leveranciers, partnerorganisaties en reizigers meedoen. Als wij allemaal de handen ineenslaan, is een betere wereld mogelijk.
Onze duurzame strategie Met onze strategie voor duurzaamheid zijn wij in staat om de belangrijkste duurzaamheidsrisico’s af te wenden en -mogelijkheden te benutten. Een belangrijk risico voor NS is schade aan ons imago en onze reputatie. Met een koploperspositie in duurzaamheid, via dialoog met onze belanghebbenden, en via communicatie over bereikte resultaten proberen wij dit risico te beperken en ons duurzame imago te verbeteren. Een ander belangrijk duurzaamheidsrisico voor NS en de maatschappij als geheel is klimaat verandering. NS is een grootverbruiker van energie. Door efficiënter met energie om te gaan en energie groen in te kopen, beperken wij dit risico. Een belangrijke kans is het verhogen van
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
40
de bezettingsgraad in daluren. Door meer automobilisten te verleiden wat vaker de trein te nemen, dragen wij bij aan duurzaamheid en aan onze eigen commerciële doelen. Als alle automo bilisten één keer per jaar de trein nemen in plaats van de auto voor een rit vergelijkbaar met Utrecht-Den Bosch (retour 100 km), dan scheelt dat 140 kiloton CO2-uitstoot per jaar: vergelijk baar met wat Zeist jaarlijks uitstoot bij het verbruik van gas en elektriciteit van alle huishoudens. Dit is al 17,5% van de CO2-reductiedoelstelling in het autoverkeer tot 2020. Tenslotte wil NS een aantrekkelijke werkgever zijn. Het is voor de uitvoe ring van onze kerntaken essentieel dat wij goed geschoolde medewerkers aantrekken, onder meer door trainin gen te bieden en kennis te verspreiden. Deze overwegingen resulteren in onze 3 strategische pijlers: 1. NS wil haar klanten klimaatvrien delijk en aangenaam vervoer bieden (en door verhoging van de bezet tingsgraad de duurzame bereikbaar heid van Nederland verbeteren). 2. NS wil zoveel mogelijk van haar afval tot grondstof laten verwerken. 3. NS wil een van de tien meest aantrekkelijke werkgevers van Nederland zijn, onder meer door in te zetten op vakmanschap, diversiteit en implementatie van Het Nieuwe Werken. In 2012 is gestart met het integreren van NS-dochter Abellio in de duurzaam heidsverslaggeving van NS. Hierbij is het materiële thema CO2 per reizigerskilo meter uitgangspunt. In dit jaarverslag is de gezamenlijke CO2-uitstoot per reizigerskilometer van de drie railcon cessies van Abellio in het Verenigd Koninkrijk opgenomen. Deze drie zijn verantwoordelijk voor ruim 80% van de omzet van Abellio. NS ambieert om geheel Abellio op te nemen in haar duurzaamheidsverslaggeving.
Onze duurzame doelen en resultaten Onze strategie is in dialoog met stake holders vertaald naar materiële thema’s en doelen. De tabel op pagina 41 geeft deze doelen en de in 2012 bereikte resultaten weer.
41
Materiële thema’s
JAARVERSLAG 2012
Omschrijving
Doelstellingen 2012 e.v.
Bereikt in 2012
Wij streven naar zo efficiënt mogelijk transport door o.a. verhoging bezettingsgraad en spreiden bezetting over de dag.
6%-punt stijging in 5 jaar van bezettingsgraad in daluren (van 26% in 2011 tot 32% in 2016)
28,4% bezetting in daluren
Wij streven naar efficiëntie verbetering en verduurzaming van energie voor treinen door o.a. zuinig te rijden, onze treinen zuiniger te maken en onze stroom te vergroenen.
5% per jaar energieefficiëntieverbetering NSR 2% per jaar energieefficiëntieverbetering NS Hispeed
3,2% efficiënter (NSR + NS Hispeed) (9,4% efficiënter 2011-2012)
Energie-efficiëntie en CO2 reductie Bezettingsgraad
Energieverbruik voor treinen
In 2015 start NS de transitie naar reizen zonder CO2-uitstoot Energieverbruik voor gebouwen
11 vestigingen Regus | station2 station geopend (flexibele werkconcepten bij stations)
1,6% minder CO2 uitstoot per rkm (2012: 30,2 gr/rkm; 2011: 30,5 gr/ rkm) marktconsultatie inkoop klimaatneutrale tractie-elektriciteit gepubliceerd.
Wij streven naar een efficiëntieverbetering van energiegebruik voor onze gebouwen door o.a. bewust om te gaan met licht, verwarming en installeren van warmte- en koudeopslag.
2% per jaar energie-efficiëntieverbetering
verwacht resultaat in 2012 o.b.v. interne berekening: 2% efficiënter (pas Q2 2013 bekend) 3 WKO-installaties in exploitatie
Afval is grondstof. Wij streven naar reductie van de hoeveelheid afval van NS en stijging van het hergebruik van afval.
Bepalen 5-jarendoelstellingen 2013-2017: 2017: 17% minder afval t.o.v. 2012 2017: 60% van ons afval wordt gescheiden aangeboden aan afvalverwerkers.
Doelstellingen voor komende 5 jaar zijn vastgesteld per soort afvalstroom (kantoorafval, consumentenafval, bedrijfsafval)
Treinen rijden geluidsarm door o.a. remsystemen aan te passen
2030: alle treinen zijn stil
91,6% van de treinen is geluidsarm
Wij willen in de arbeidsmarkt een aantrekkelijke werkgever zijn voor alle bevolkingsgroepen, waarin niemand wordt buitengesloten en er ruimte is voor ontwikkeling
Aandeel vrouwen 23% in hoger management
23% vrouwen in hogere management posities
In 2016 staat NS in de top 10 van beste werkgever van het Intermediair Imago Onderzoek
2012: positie 20 (in 2011 positie 41)
Wij verhogen de duurzaamheid van onze ingekochte producten en diensten door duurzaamheid als criterium mee te nemen
In alle Europese aanbestedingen is beoordeeld of duurzaamheid onderdeel is van het project en waar relevant is het ook als eis opgenomen
In 100% van de Europese aanbestedingen is duurzaamheid beoordeeld en in 34% is dit relevant gebleken en is duurzaamheid ook als eis opgenomen
Wij streven naar transparante rapportage en communicatie over onze doelen en prestaties zodat onze stakeholders weten hoe NS duurzaam onderneemt
In 2016 top 10 positie duurzaamste bedrijf in Nederland van DDB dossier duurzaam. GRI A+ vanaf jaarverslag 2011. Top 10 van de transparantie benchmark vanaf jaarverslag 2012 en verder
positie 74 (2010: positie 22) GRI A+ (2009: GRI C; 2010 GRI B+; 2011 GRI A+) TB 2011: positie 28 (2009: 57; 2010: 36)
Wij streven naar behoud en verbetering van de veiligheids aspecten in onze bedrijfsvoering
Passeren rood sein verlagen tot 91 gevallen in 2012. Lost Time Injury Rate is 3,1 per miljoen gewerkte uren. 78,5% van onze klanten geven ons een 7 of hoger voor het veiligheidsgevoel
93 passages
Afvalreductie en recycling
Stiller vervoer
Duurzame inzetbaarheid medewerkers
Duurzaam inkopen
Transparantie en perceptie
Veiligheid
ROI
Om te kunnen blijven investeren in de strategische doelstellingen is een ROI van 10% nodig.
Doelstellingen en resultaten zijn exclusief Abellio.
doelen gehaald
LTIR was 2,4 per mln uren 78,3% gaf ons een 7 of hoger
8%
doelen gedeeltelijk gehaald
Status
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
42
2
Organisatie van duurzaamheid bij NS
De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de strategie ligt bij de bedrijfsonderdelen. Zij krijgen de strategische kaders om hun bedrijfsplannen te maken. De planvorming en de uitvoering van het duurzaamheidsbeleid stimuleren en coördineren wij centraal.
Met een driejarig programma Duur zamer Ondernemen willen wij duur zaam ondernemen inbedden in de bedrijfsprocessen. Dit programma wordt begin 2013 geëvalueerd. Het programma kan worden afgerond als blijkt dat bedrijfsonderdelen en stafafdelingen zelf de belangrijkste duurzaamheidsthema’s hebben opgenomen in hun businessplanning.
Interne borging De formele organisatie bestaat uit een Duurzaam Ondernemen Council, een Duurzaam Ondernemen Werkgroep en een aantal tijdelijke taakgroepen. Deze formele organisatie wordt ondersteund door een afdeling Programma Duur zamer Ondernemen. De Council is een besluitvoorbereidend en beleidsvoor bereidend gremium. Voorgenomen besluiten en beleid worden ter goed keuring aan de Groepsraad voorgedra gen. De Council komt vier keer per jaar bijeen en rapporteert twee keer per jaar aan de Groepsraad en NS-directie. De voorzitter van de Council is directievoorzitter NedTrain, lid van de Groepsraad en heeft rechtstreeks toegang tot de president-directeur van NS, die binnen de NS-directie eind verantwoordelijk is. Conform de Corporate Governance Code ligt de expliciete verantwoordelijkheid voor het maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) bij bestuurders en strekt ook het toezicht van de raad van commissarissen zich hiertoe uit.
Planning en control Duurzaamheid is vanaf 2010 onderdeel geworden van de reguliere planningen controlcyclus. In 2012 is het MVO-rapportagehandboek opgesteld. In dit handboek staat op welke manier duurzaamheidsinformatie gevalideerd en gerapporteerd wordt om betrouw baarheid van de gerapporteerde gegevens te waarborgen. Het handboek wordt gebruikt voor externe halfjaaren jaarrapportages, maar ook voor de interne maandelijkse rapportages en kwartaalrapportages over de voortgang van de duurzame doelen. Hiervoor worden GRI-richtlijnen gehanteerd en zijn voor materiële thema’s KPI’s vastgesteld op basis van ambitie en overeenkomsten met stakeholders (zoals Meerjarenafspraken energieefficiëntie versie 3 (MJA3), concessie). Door integratie van de duurzaamheids data in de reguliere planning- en controlcyclus kan NS de risico’s van de effecten van de eigen activiteiten monitoren. Ook in het contact met de stakeholders vragen wij naar de mogelijke risico’s. Iedere functie binnen NS voert een risicoanalyse uit en wij hebben een procedure voor het melden van businessincidenten (zie hoofdstuk: Managen van risico’s).
Borging van relaties met stakeholders De relaties met stakeholders zijn belegd binnen bedrijfsonderdelen en soms ook bij functiegroepen. De Duur
zaam Ondernemen Council heeft een coördinerende rol, voedt bedrijfsonder delen of functiegroepen, inventariseert het stakeholderveld en maakt een keuze voor de mate van het betrekken van stakeholders. De Council contro leert één keer per twee jaar de gewens te betrokkenheid en inventarisatie van het stakeholderveld.
43
JAARVERSLAG 2012
3
Dialoog met onze stakeholders
NS overlegt regelmatig met vele groepen in de samenleving die stakeholder van NS zijn. Daarbij gaat het om het versterken van de betrokkenheid van de diverse stakeholders. Dit vraagt om de juiste keuze van de aard van dialoog: transparant informeren, luisteren naar adviezen en deze meenemen in beleid en/of verbeteringen in onze dienstverlening. Onze belangrijkste stakeholders zijn klanten, medewerkers, diverse over heden (waaronder onze aandeelhouder) en maatschappelijke belangenbeharti gers, waaronder milieuorganisaties.
Dilemma’s in de overleggen Het belangrijkste dilemma van NS is het maken van een economisch gezonde afweging in relatie tot maatschappelijke wensen. Voor een uitbreiding van het Nachtnet, bemenste fietsenstallingen of extra treinen in de dienstregeling is het altijd moeilijk om een sluitende business case te maken, terwijl vanuit maatschappelijk oogpunt de wenselijk heid van betreffende dienst niet ter discussie staat. De kunst is dan om in gezamenlijk overleg met (maatschap pelijke) belanghebbenden tot een oplossing te komen die zowel recht doet aan het maatschappelijk belang en qua business case past binnen het financiële beleid van NS. Een ander voorbeeld waarin een afweging wordt gemaakt tussen de kosten, baten en de maatschappelijke wensen betreft onze leaseactiviteiten in Ierland. NS heeft een deel van haar treinen gekocht via een Ierse dochter onderneming (NSFSC) en verhuurt deze aan onder andere het reizigersbedrijf van NS. NS heeft in 1999 voor de oprichting van een leasemaatschappij gekozen om kapitaalvernietiging te voorkomen vanwege onzekerheid over het verkrijgen van concessies en het gegeven dat treinen langer meegaan
dan de duur van de concessie. Daar naast pakt de locatie van de leasemaat schappij bedrijfseconomisch gunstig uit door de lagere belastingtarieven waardoor NS marktconforme en concurrerende biedingen kan doen op vrijkomende concessies. NS blijft hiermee volledig binnen bestaande wet- en regelgeving. Enkele politieke partijen doen een moreel beroep op NS om niet langer gebruik te maken van de dochteronderneming in Ierland, omdat hierdoor in Nederland minder belasting wordt betaald. NS is van mening dat het in het reizigers- en daarmee maatschappelijk belang is dat NS marktconform opereert en niet aan stringentere eisen wordt onderworpen dan concurrenten. Bij de dienstregeling is het belangrijk ste dilemma dat verbetering voor één groep reizigers vaak een verslechtering betekent voor een andere groep reizigers. Exemplarisch in 2012 was station Almere Buiten. Vanaf 2013, met de aansluiting van de Flevolijn op de Hanzelijn, is de Intercitystop hier komen te vervallen.
Verbinding dialoog met uitkomsten Prioriteiten in duurzaam ondernemen worden bepaald op basis van materiali teit: een mix van het belang voor stakeholders en de daadwerkelijke impact die NS kan hebben op het onderwerp. In 2012 hebben wij onze visie op de materialiteit van de diverse
“
Urgenda werkt aan duurzame mobiliteit van de toekomst en NS is daarbij een logische partner. Afgelopen jaar was er veel aandacht voor ons gezamenlijk initiatief ‘low car diet’, waarbij tien directeuren een week de autosleutels inleverden en genoten van trein, deelauto’s en OV-fiets. Samen het vervoer van de toekomst vormgeven, daar staan wij voor! NS is dan een prachtige partner.” Marjan Minnesma, directeur Stichting Urgenda (nr. 1 in Nederland in Trouw top 100 lijst op gebied van duurzaamheid)
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
44
“
Elke keer als ik de reisplanner raadpleeg, zie ik de CO2-vergelijker staan. Best een beetje trots op deze samenwerking tussen NS en Milieu Centraal. Duizenden mensen per dag zien zo dat treinreizen echt kilo’s CO2 scheelt ten opzichte van dezelfde reis per auto. Zo maak je het klimaatprobleem concreet en bevestig je mensen in hun milieuvriendelijke keuze. In onze samenwerking met NS viel me de enorme gedrevenheid en ambitie van de mensen op. NS kan en wil verschil maken en heeft hoge ambities. Inspirerend!” Vera Dalm, directeur Milieu Centraal
thema’s binnen duurzaam ondernemen opnieuw met stakeholders besproken. Onze stakeholderdialoog is een van de belangrijkste maatregelen om de belangrijkste duurzaamheidsrisico’s te mitigeren en duurzaamheidskansen te benutten. Onze materiële thema’s bepalen wij via verschillende activitei ten. NS heeft een media- en internet tracking en een interne en externe risicoanalyse laten uitvoeren. Interne
experts hebben sectorkennis, ontwik kelingen in de keten en de onderwer pen zoals die gehanteerd worden in het Global Reporting Initiative ingebracht. Ook klantonderzoek en stakeholders zijn een belangrijke bron. Het belangrijkste materiële issue is de trein als aantrekkelijke alternatief. NS geeft hier invulling aan in twee strategievlakken: Klant is koning en
Wij denken van deur tot deur. In de volgende hoofdstukken rapporteren wij ten behoeve van consistentie conform de opbouw van de matrix en komen de onderwerpen veiligheid en privacy na milieu en sociale speerpunten aan bod, ondanks dat deze onderwerpen voor NS absolute topprioriteit zijn.
hoog
Materialiteitsmatrix 10
1
Belang Stakeholder
2
8
5
2
Energie-efficiëntie
3
Klimaatneutraal
4
Duurzame mobiliteit (daluren bezetting, nieuwe werken en ontmoeten)
5
Geluid
6
Transparantie/inzicht in prestaties en inspanningen
4
11
9
laag
Impact van NS Huidig of toekomstig: kan NS er iets aan doen?
7
Duurzaam inkopen en ketenbeheer
8
Duurzame inzetbaarheid: diversiteit, inclusie, vakmanschap, zorgzame werkgever
9
Zuinig omgaan met materiaal (afvalreductie en hergebruik)
10
Toegankelijkheid
11
Sociale veiligheid
12
Waterverbruik
13
Duurzame gebiedsontwikkeling
7
12
laag
De trein als aantrekkelijk alternatief (ook keten, informatie en veiligheid)
3
6 13
1
hoog
45
JAARVERSLAG 2012
Onderstaande tabel vat de veelheid aan stakeholderdialogen van NS samen. Stakeholder
Aard dialoog
Inhoud dialoog
Effecten dialoog op beleid NS
Europees EU-instituten, CER, UIC
Informerend
Spoorwegwetgeving en Technische Specificaties voor Interoperabiliteit
NS houdt zich aan alle relevante wetgeving, inclusief zorgplicht
Nationaal Klanten
Informerend (o.a. klantenservice (KS))
Primaire dienstverlening, met name dienstregeling en OV-chipkaart, winter
Verlenging treinen bij drukte, versimpeling gebruik OV-chipkaart, aanpassing communicatie OV-chipkaart, ontwikkelen & aanpassen nieuwe dienstregeling, verbeteren reisinformatie. Terugkoppeling klacht aan interne organisatie ten behoeve van verbetering dienstverlening
Monitor (o.a. NS Klantenpanel)
Klanttevredenheid (KTO) 74% geeft 7 of hoger Afhandeling klacht, vraag
Aandeelhouder ministerie van Financiën
Informerend, maar op diverse dossiers met intensieve betrokkenheid
Prestaties NS, rendementseis, renumeratie
Vaststelling financieel beleid en beloning directie
Ministerie van Infrastructuur en Milieu
Intensieve betrokkenheid
Prestaties NS, HRN-concessie, beleid OV-chipkaart, Fyra, wintermaatregelen, veiligheid
Vervoerplan 2013, geplande integratie NS Hispeed en NSR
Nationale politiek
Informerend, maar op diverse dossiers met intensieve betrokkenheid
Prestaties NS, HRN-concessie, beleid OV-chipkaart, Fyra, wintermaatregelen, veiligheid
Vervoerplan 2013, geplande integratie Hispeed en NSR
ProRail
Intensieve betrokkenheid
Prestaties spoorsysteem, beschikbaarheid infrastructuur ten behoeve van dienstregeling, veiligheid
In 2012 heeft veiligheidsbeleid invloed op dienstregeling gehad Gezamenlijke wintermaatregelen
Locov, landelijke consumentenorganisaties
Intensieve betrokkenheid
Prestaties NS, HRN-concessie, beleid OV-chipkaart, Fyra, wintermaatregelen, tarieven, dienstver lening, veiligheid
Eenmalig (chip)kaartje, betere toegankelijkheid stations voor mensen met een beperking, digitale toegankelijkheid reisplanner en ns.nl
Regionaal (regionale bestuurders en ambtelijke vertegenwoordigers)
Informerend, op diverse dossiers met intensieve betrokkenheid
Kwaliteit stations, dienstregeling, introductie Beheerste Toegang Stations (poortjes), veiligheid
5 nieuwe stations, uitbreiding capaciteit fietsenstallingen
Intern centrale ondernemingsraad
Zie pagina 52
Specifiek over duurzaamheidsbeleid Intern
0-meting beleving duurzaamheid bij NS
Ruim driekwart van ondervraagde NS’ers vindt belangrijk dat duurzaamheid bij NS centraal staat.
78% geeft NS een 7 of hoger, dit zal worden verbeterd door gezamenlijke ontwikkeling handelingsperspectieven
Prioriteiten duurzaamheidsbeleid NS, vaststellen duurzaamheidsbeleid
Zelfde prioriteiten, groene stroom voor treinen, betrokkenheid bij planvorming
Tour de Duurzaamheid langs 12 NS-vestigingen en rondetafelgesprek Extern (o.a. milieuorganisaties)
Consulterend
Duurzame imago NS (lager dan duurzame imago automerken) Imago-onderzoek (Intomart GfK 2012, DDB, Dossier Duurzaam)
Meer externe communicatie over duurzaamheid bij NS Werken aan betere reputatie/imago
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
46
4
Onze milieuspeerpunten
De trein is qua energieverbruik veel voordeliger dan de auto, maar er kan nog verbeterd worden. NS werkt daarom aan verbetering van de energie-efficiëntie en vermindering van de CO2-uitstoot.
Energie & CO2
De trein is qua energieverbruik veel voordeliger dan de auto, maar er kan nog verbeterd worden. NS werkt daarom aan verbetering van de energie-efficiency en vermindering van de CO2-uitstoot (een toelichting op de berekening in dit hoofdstuk staat op www.ns.nl/CO2). Dit doet ze door de bezettingsgraad te verhogen, energie verbruik te verlagen en gebruik te maken van duurzame energie. Bezettingsgraad Wij willen een stijging in bezettings graad in de daluren realiseren. Voor NS Reizigers is de ambitie om een 6%-punt stijging bezettingsgraad in de daluren te realiseren in vijf jaar (van 26% in 2011 naar 32% in 2016). In 2012 realiseerde NS Reizigers in de daluren een bezettingsgraad van 28,4%, een verhoging van 0,4%-punt ten opzichte van 2011. Een verdere verbetering kan door verkooptoename van met name daluurabonnementen en het faciliteren van Het Nieuwe Werken via faciliteiten op en rond stations. Denk aan vergader- en werkplekken op stations en werkfacili teiten in de trein (stopcontacten, wifi). In 2012 zijn er Seats2meet-vestigingen op 3 stations, Regus | NS station2sta tion op 11 stations en NS Hispeed Lounges met werk- en vergadermoge lijkheden op 3 stations geopend.
Energieverbruik NS onderscheidt twee soorten energie verbruik. Het facilitaire energiever
bruik betreft het verbruik in de kantoren, werkplaatsen en stations. De tractie-energie betreft alle energie die verbruikt wordt voor het rijden, verlichten en verwarmen van treinen. De CO2-uitstoot van NS wordt groten deels bepaald door tractie-energie (90%) en voor een kleiner deel door facilitaire energie (10%). Daarom richten veel maatregelen zich op de tractie-energie en hebben wij dit jaar ook voor Abellio dit thema en beleid opgenomen in dit verslag. Sinds 2011 werken wij volgens MJA-3. Doel is tussen 2011-2016 jaarlijks een efficiëntieverbetering van minimaal 2% op het totale energieverbruik (facilitair en tractie). Voor het tractieenergieverbruik van NS Reizigers hanteert NS het ambitieuzere doel van jaarlijks 5% voor de periode 2011-2016; dat is hoger dan nodig voor MJA-3, maar een bewuste keuze. Tractie-energie Ons beleid richt zich op het verbete ren van de energie-efficiëntie. Dat verlaagt onze kosten en de uitstoot van broeikasgassen. Verbetering bereiken wij door de maximale inzet van moderne treinen met lager energieverbruik zoals de Sprinter Light Train (SLT) en de gemoderniseer de Intercity (DDZ) en door een rustige en punctuele rijstijl: het EnergieZuinig Rijden (EZR). In 2012 realiseerden wij daardoor een verbetering van de Energie Efficiëntie Index van 3,2%-punt (6,2%-punt in 2011): in twee jaar een verbetering van
9,4%. In het derde kwartaal 2012 is op zes locaties gestart met EnergieZuinig Opstellen (EZO) van materieel: treinen ‘koud’ wegzetten (licht en verwarming uit als de trein langere tijd geparkeerd staat) (2012: effect minder dan 0,1%-punt). In 2013 rollen wij EZO landelijk uit. NS Hispeed heeft met ICE International een pilot EnergieZuinig Rijden gedaan. De uitkomsten hiervan zullen voor 2013 worden gebruikt om Energie Zuinig Rijden verder uit te rollen. NS wil de energie-efficiëntie voor tractie (per reizigerskilometer) door NS Reizigers jaarlijks verbeteren met 5% tot en met 2016. In 2013 worden de effecten van het vernieuwde materieel verder zichtbaar en rollen wij de Nieuwe Intercity (DDZ) verder uit. Deze trein is na revisie 24% energiezuiniger. Andere maatregelen: • Energiezuinig opstellen • Verdere implementatie en verdieping van het energiezuinig rijden Facilitaire energie NS wil het energieverbruik op stati ons, in kantoren en in werkplaatsen met 2% per jaar verminderen. Deze besparing worden de komende jaren gemonitord. Het verbruik van de totale hoeveelheid facilitaire energie 2012 is pas in de loop van 2013 bekend. In 2011 verbruikten wij 72 GWh elektriciteit, 7 miljoen m3 gas en 30 TJ warmte voor facilitaire doeleinden. Er is blijvend aandacht voor energiebesparing in onze
47
JAARVERSLAG 2012
Duurzaamheid bij Abellio
hoofdkantoren. Wij kiezen bij onderhoud op stations voor energiebe sparende opties en nemen maatrege len in de winkels. Een voorbeeld hiervan is de duurzame verbouwing van onze Katreinetoren en vervanging van cv-installaties van stations Hilversum, Susteren en Almere die in 2012 ongeveer 2% energiebesparing hebben gerealiseerd. Een ander voorbeeld is de energiebesparing in onze werkplaatsen van ongeveer
20% als gevolg van de verplaatsing van de oude werkplaats in Tilburg naar een locatie in Berkel Enschot.
Duurzame energie Klimaatneutraal vervoer Door het sluiten van een nieuw contract voor tractie-energie wil NS vanaf 2015 een step-change in de ‘vergroening’ van ons energieverbruik maken. Momenteel is in Nederland slechts circa 4,7 TWh groene stroom
Energie Efficiëntie Index tractie (lager is beter) 100%
Realisatie Doel 90%
De drie railconcessies in het Verenigd Koninkrijk, Greater Anglia (GA), Merseyrail (MR) en Northern Rail (NR) zorgen voor ruim 80% van de omzet van Abellio. Abellio bouwt aan een portfolio van OV-concessies in Europa door het aanbieden van OV-diensten die aansluiten op wensen van overheden die aanbesteden. Door een goed duurzaamheidsbeleid te voeren, zijn wij in staat bij te dragen aan de duurzame ambities van deze overheden. Een van onze belangrijkste doelen is het minimaliseren van de broeikasgasuitstoot en andere vervuiling. Dit doen wij door energiebesparing en certificering. Zo verwierf Northern in 2012 de nieuwe internationale ISO-norm 50001. Eerder werd het ISO 14001-certificaat verlengd voor het zogeheten Environmental Management System (EMS). Ook Merseyrail heeft een ISO 14001-certificaat voor haar werkplaatsen en heeft enkele innovatieve energiebesparingsprojecten opgezet. Wij zijn ervan overtuigd dat duurzaamheidsbeleid een steeds belangrijkere rol gaat spelen bij het verkrijgen of behouden van openbaarvervoerconcessies.
80% 2010
2011
2012
2013
Jaar
Gram CO2-uitstoot per reizigerskilometer 60
NS (exclusief Abellio)
50
Abellio
40 30 20 10 0 2010
2011
In 2012 was in Nederland de CO2-uitstoot 30 gram per rkm (met een uitstoot van circa 520 kton per jaar).
2012
Jaar
In 2012 is de gezamenlijke CO2-uitstoot per reizigerskilometer voor GA, MR en NR inzichtelijk gemaakt. Deze bedraagt 49 g CO2/rkm. GA draagt (met een uitstoot van circa 170 kton per jaar) voor tweederde bij aan de absolute uitstoot. De doelstelling van GA voor absolute CO2-reductie is -2,3% voor 2013 (ten opzichte van 2012).
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
uit wind beschikbaar. Met meer dan 1,2 TWh in 2016 heeft NS een dermate grote hoeveelheid groene stroom nodig dat tal van praktische vragen om de hoek komen kijken. In de in 2012 gestarte consultatie betrekt NS marktpartijen bij de beantwoording van tal van vragen over de looptijd van zo’n contract, het mogelijke aantal leveranciers, realistische termijnen en bovenal de pricing. Centraal staat een zo effectief mogelijk inkooptraject. Duurzame gebiedsontwikkeling Verschillende gebouwen in de stations omgeving worden dankzij NS ver warmd en gekoeld door warmte- en koudeopslag (WKO). Dit is een duur zame manier van energiegebruik. Er zijn drie WKO’s in exploitatie genomen in 2012: Gouda, Arnhem en Rotterdam. Doel is om in 2013 6 WKO’s te exploiteren.
Samenwerking Samenwerking ProRail in MJA-3 Om onze duurzaamheidsambitie te behalen, is het van groot belang om nauw samen te werken met partijen in de keten. Samenwerken met ProRail is essentieel. Door aanpassingen aan de infrastructuur zijn forse energieefficiëntieverbeteringen te behalen. Zo gaat bijvoorbeeld 10% van ons energieverbruik verloren aan transport verlies. Dit kan worden gereduceerd door bijvoorbeeld het plaatsen van extra onderstations of het verhogen van spanning op de bovenleiding. Ook aan passingen van het spoor kunnen ervoor zorgen dat treinen beter door kunnen rijden, waardoor onnodig remmen wordt vermeden. Net als NS is ProRail toegetreden tot de MJA-3. Van hieruit werken wij samen om de energie-effi ciëntie te verbeteren. In het besparings plan van ProRail staan haar maatrege len tot 2016.
48
Samenwerking andere vervoerders en Green Deal In 2012 heeft de sector stappen gezet voor duurzamer spoor. Railforum gaat in de MJA meedraaien. Zo’n 85 bedrij ven, organisaties en overheden zijn hierbij aangesloten. In november 2012 is de Green Deal Kennisplatform Duurzaam Spoor afgesloten. Dezelfde maand is een Green Deal gesloten met Railforum, NS, Veolia en de Rijksover heid voor onderzoek naar het verhogen van het hergebruik van energie die vrijkomt bij remmen. NS en Veolia leveren die energie al terug aan de bovenleiding. Deze stroom wordt echter alleen hergebruikt door treinen die in de buurt rijden. Er wordt onder zocht of het potentieel aan stroom dat nu niet gebruikt wordt, kan worden teruggeleverd aan het openbare elektriciteitsnetwerk. Verwachting is dat de proef bij een landelijke uitrol naar schatting een jaarlijkse besparing van 70 GWh energie en een reductie van de CO2-uitstoot met 30 kiloton kan opleveren.
Afval Al het afval dat wij op stations, in treinen, op bedrijfslocaties en in kantoren produceren willen wij duurzaam laten verwerken tot grond stof. Onze prioriteit is het verhogen
van de mogelijkheden voor hergebruik en het verminderen van de afvalstromen. Wij gaan de inrichting van gescheiden afvalverwerking uitbreiden. Ook kijken wij hoe wij bij inkoop minder afval kunnen creëren met meer mogelijk heden tot hergebruik. In de werkplaat sen wordt afval al gescheiden, in de stations, treinen en kantooromgeving gaat dit verbeteren. Dat kan alleen samen met onze klanten, medewerkers en leveranciers: afvalmaatregelen moeten wij daarom helder communi ceren en zo laagdrempelig mogelijk implementeren. De maatregelen toetsen wij met pilots en onderzoek en worden geleidelijk uitgebouwd. Wij onderscheiden drie afvalstromen: bedrijfsafval (werkplaatsen), kantoor afval en consumentenafval (treinen en stations). Ten opzichte van 2011 (15.000 ton afval) hebben wij onder andere metaalafval toegevoegd aan de cijfers. In 2012 hebben wij een goede stap gezet in het volledig in kaart brengen van de hoeveelheid afval. Wij zijn ons ervan bewust dat de data nog niet volledig zijn en hier dus nog verbetering in te behalen valt. In 2012 is de hoeveelheid afval 19.000 ton. Van de totale afvalstroom werd in 2012 27% aangeboden voor hergebruik (verwer king tot grondstof ).
2012 Kantoorafval
Hoeveelheid Waarvan grondstof
Consumentenafval
Hoeveelheid Waarvan grondstof
Bedrijfsafval
Hoeveelheid Waarvan grondstof
TOTAAL
Hoeveelheid Waarvan grondstof
2017
1.000 ton
-25%
5%
95%
12.000 ton
-25%
9%
45%
6.000 ton
n.t.b.
72%
80%
19.000 ton
-17%
27%
60%
Doelstellingen voor de komende vijf jaar voor afvalreductie en afvalhergebruik.
49
Kantoorafval In onze Katreinetoren (hoofdkantoor van NS Stations) zijn wij in de tweede helft van 2012 gestart met het inzame len van vijf afvalstromen: papier, organisch, plastic, chemisch en rest afval. Die worden nu per verdieping op één centrale plek ingezameld. Speciale afvalmanagers verhogen de kwaliteit van scheiden door bijvoorbeeld voorlichting. In drie maanden tijd steeg de hoeveelheid afval die gescheiden wordt ingezameld en aangeboden voor hergebruik van 0 naar 70%. In 2013 volgen meer NS-kantoren. Bedrijfsafval NS heeft in 2012 onderzocht hoe wij in 2017 80% van het afval uit de werkplaatsen kunnen hergebruiken (nu 72%). De maatregelen zullen zich richten op het papier en plastic in het restafval en gevaarlijk afval (oliën en vetten). In 2013 onderzoeken wij afvalreductie. In de specificaties voor materieelvernieuwingen en nieuw materieel vragen wij expliciet aandacht voor de herbruikbaarheid. Zo is in de specificatie voor de nieuwe generatie Sprinters een hergebruik van 95% vastgesteld. Consumentenafval Het afval van onze reizigers en retail gaat NS samen met ProRail aanpakken. Voor het behalen van de doelstellingen is de reiziger essentieel. Om van afval grondstof te maken, dient het te worden gescheiden. Een uitdaging, want het gedrag van de reiziger is moeilijk te voorspellen en te sturen. In projecten toetsen wij de haalbaar heid van onze doelstellingen. Op Amsterdam Centraal is na analyse van de logistieke aan- en afvoer van producten een afvalplan opgesteld dat wij vanaf 2013 gefaseerd invoeren. Een pilot op Leiden Centraal stuurt met de
JAARVERSLAG 2012
afvalverwerker op het gescheiden inzamelen van afval uit de trein, retail en van perrons. Aanvullend is een concept voor duurzaam afvalmanage ment op grote stations verder uitge werkt. Leiden realiseerde een beschei den scheidingsresultaat dat perspectief biedt voor het behalen van onze doelstellingen. NS overlegt met ProRail of zij haar doelstellingen ook formali seert zodat deze onderdeel worden van de beheerovereenkomst. Dit gebeurt naar verwachting medio 2013. Lozingen Wij streven ernaar om in 2030 geen lozingen via toiletten op de baan meer te hebben. Eind 2012 was 51,8% van onze treinen voorzien van een gesloten toiletsysteem. In 2012 is een verbete ring van 4,3%-punt bereikt en daarmee lopen wij op schema. Fyra, SLT en de nieuwste Intercity’s hebben een gesloten toiletsysteem.
Geluid Het meeste geluid wordt veroorzaakt door treinwielen met een onregelmatig loopvlak (rolgeluid). Een onregelmatig loopvlak ontstaat door remblokken van gietijzer. Treinen worden ‘stil’ als ze voorzien zijn van ofwel schijfremmen ofwel remblokken van kunststof en daarmee een lagere geluidsemissie van minstens 3 dB hebben (halvering van het geluidsniveau). De nieuwe Sprinters zijn zelfs extra stil en vallen eigenlijk in een buitencategorie. Eind 2012 is 91,6% van onze treinen te karakteriseren als ‘stil’; een verbete ring van 10,7%-punt. In 2012 zijn op alle Koplopertreinen die nog blokken remmen hebben magneetremmen aangebracht, zodat deze allemaal in de categorie ‘stil’ zijn gekomen. Het geluid tijdens opstellen wordt vooral bepaald door systemen als koeling, verwarming en compressoren.
Als materieel energiezuinig wordt opgesteld, dan staan die systemen uit en is het geluid minimaal. Het project energiezuinig opstellen draagt dus ook bij aan verminderen van het geluid bij opstellen.
Zuinig met drinkwater Uit de materialiteitsmatrix blijkt dat water niet het belangrijkste thema voor NS is. NS betrekt water alleen van de reguliere waterleidingbedrijven. De grootste hoeveelheid water wordt verbruikt voor het aanvullen van de watervoorraad in treinen (voor toilet ten) en voor het reinigen van treinen. In 2012 lag de nadruk op het achterha len van waterverbruik en het realiseren van een verbruiksrapportage. In 2013 stellen wij concrete doelen vast voor 2014-2018, realiseren wij adequate verbruiksrapportage, imple menteren wij het resultaat uit de pilot ‘Watervullende toiletten op treinen’ en starten wij een onderzoek naar hergebruik/filteren.
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
50
5
Onze sociale speerpunten
Bij NS maken de medewerkers het verschil. Onze HR-strategie richt zich op het aantrekken van de beste collega’s én het behoud van medewerkers door een aantrekkelijke werkomgeving te bieden waarin zij zich betrokken en gewaardeerd voelen.
Duurzame inzetbaarheid NS heeft in 2012 vier kernwaarden vastgesteld: gastvrij, proactief, verbin dend en vakkundig. Werving en medewerkerbetrokkenheid zijn onze speerpunten. Diversiteit en inclusie ondersteunen onze doelstellingen. Ons doel is dat in 2013 de top van onze organisatie in Nederland voor 23% uit vrouwen bestaat. De focus op het vakmanschap van de werknemer en zorgzaamheid van de werkgever draagt bij aan een duurzame positie als werkgever. Ons doel is om in 2016 NS ‘why, how en what’
in de top 10 van beste werkgevers in Nederland te staan. Deze positie is hard nodig vanwege de grote wervingsbe hoefte in de komende jaren.
organisatie is 28,9%. De gemiddelde leeftijd van alle NS’ers bedraagt 42,9 jaar.
Algemeen
NS heeft in 2012 de eerste stappen gezet richting een modernere manier van werken: het programma NS Werkt is gericht op klantbeleving, samenwer king, effectiviteit en efficiëntie en focust op eigen verantwoordelijkheid en leiderschap. De nieuwe werkstijl verbindt de strategische thema’s en corporate waarden proactief,
In 2012 bestond de NS-populatie uit 31.500 medewerkers (28.000 fte’s), waarvan ruim 22.000 medewerkers in Nederland. Van alle NS-medewerkers heeft een relatief groot aantal een contract voor onbepaalde tijd (86,7%) en valt 97,7% onder een CAO. Het aandeel vrouwen in de gehele NS- Initiatieven HR
Het Nieuwe Werken
Kerndoelen HR
Strategische personeelsplanning
Missie
Wat ons ten diepste beweegt, onze drijfveren (‘why’)
Waarden, principes, omgangsvormen
Hoe wij samen het verschil maken, inclusief visie op Diversiteit en Inclusie en Het Nieuwe Werken (‘how’)
Visie en ambitie
Wat wij voor onze stakeholders kunnen en willen betekenen (‘what’)
Employer branding
Werving Inrichting Recruitment Internationaal HR-beleid
Leiderschap Performance Management Vakmanschap Arbeidsrelaties Gezondheid
Onze hr-strategie
Medewerkerbetrokkenheid
51
vakkundig, verbindend en gastvrij. NS Werkt is een ingrijpende verandering waarvoor een aantal jaren is uitgetrok ken. Kenmerken zijn minder regels, betrokken leiderschap en coaching, innovatieve huisvesting en dankzij ICT werken op elke plek en elk moment mogelijk maken.
Diversiteit en inclusie NS heeft de hele samenleving te gast. Wij willen ook een aantrekkelijke werkgever zijn voor alle bevolkings groepen en een inclusieve organisatie waarin alle mensen zich thuis voelen en niemand wordt buitengesloten. 2012 was het jaar van de erkenning voor onze inzet voor diversiteit en inclusie. Vooral de vrouwen deden het goed. Directeur Merel van Vroonhoven werd gekozen tot Topvrouw van het Jaar, Way Fong Lee (NedTrain) tot Etnische Manager van het Jaar en Nicola Hosty (Abellio) tot Rail Manager of the Year voor diversiteit en inclusie (Verenigd Koninkrijk). In 2012 zijn drie doelgroepen als aandachtsgebied benoemd: vrouwen, niet-westerse allochtonen en speciale talenten (mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt). NS bevordert de diversiteit via verschil lende activiteiten. Bijvoorbeeld met de uitreiking van de RVO Award. In samenwerking met Echo Foundation, RET en HTM is deze award in het leven geroepen voor excellerende, allochtone studenten mechatronica om hen te interesseren voor een loopbaan in de railsector. 4 april was de uitreiking van de ECHO Awards: een landelijke stimuleringsprijs voor niet-westers allochtoon toptalent. NS organiseerde deze dag met zo’n 400 deelnemers in de werkplaats in Haarlem. Onder de vlag van ECHO hebben Shell, KPN, NS en ABN AMRO in 2012 de handen ineengeslagen voor een mentoring-programma: gedurende zes maanden worden talentvolle studenten
JAARVERSLAG 2012
met een niet-westerse achtergrond ondersteund om zich beter te kunnen oriënteren op de arbeidsmarkt. Enthousiaste jonge professionals van de vier deelnemende bedrijven begeleiden deze studenten. NS wil meer vrouwen en meisjes interesseren voor techniek. In maart organiseerden wij een Meet&Greet met Merel van Vroonhoven. Op Girlsday, 26 april 2012, openden wij onze deuren voor meer dan 150 meisjes van 10-15 jaar. In november 2012 hield NS samen met UAF, Stichting voor VluchtelingStudenten, een in-housedag voor (oud) vluchtelingstudenten op de werkplaats in Haarlem.
krijgt om naar vermogen deel te nemen aan de arbeidsmarkt. Ook meten wij elk jaar de interne omgangsvormen (discriminatie en hinder) en nemen waar nodig actie. Het aantal meldingen bij vertrouwenspersonen van NS in 2012 bedroeg 67, waarvan 26 cases over intimidatie, discriminatie en pesten. Een positieve ontwikkeling ten opzichte van 2011 (104).
NS wil meer vrouwen laten doorstromen naar de top. De resultaten: Vrouwen in de top bij NS in Nederland
Doel 2013 (opgesteld 2008)
Groepsraad en direct reports Senior management
Realisatie 2011
Realisatie 2012
22%
23%
23%
23%
28%
29%
MD-programma’s
>30%
57%
45%
Traineeprogramma
50%
62%
31%
Daarnaast is 33% van de NS-directie en 29% van de raad van commissarissen vrouw.
Dit jaar heeft NS voor de derde keer deelgenomen aan de Gay Pride.Wij staan 13e op de COC-lijst van de honderd bedrijven die hoog scoren op tolerantie en homovriendelijkheid (2011). Gedurende de looptijd van de huidige CAO geeft NS tien Wajongers de kans om werkervaring op te doen. Inmiddels zijn tien ervaringsplaatsen ingevuld. Wij hebben circa 800 arbeidsgehandi capten in dienst (exclusief NS Stations retail). NS is in 2012 toegetreden tot het bestuur van Locus, een samenwer king tussen bedrijven en gemeenten om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te krijgen. Ook verbond NS zich aan het initiatief van De Normaalste Zaak: een initiatief van MKB-ondernemers en grote werkgevers die het ‘de normaalste zaak’ vinden dat iedereen de kans
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
52
Medewerkerbetrokkenheid
Zorgzame werkgever
Medezeggenschap
Medewerkerbetrokkenheid richt zich op de verbondenheid van medewerkers met hun organisatie en werk en op de mate waarin zij zich gesteund en gestimuleerd voelen om hun werk goed (en steeds beter) te kunnen en te willen doen. Dit doen wij vooral door het ontwikkelen van vakmanschap en door goed voor onze medewerkers te zorgen. Sinds 2012 houdt NS voortaan jaarlijks in plaats van tweejaarlijks een medewerkerbetrokkenheidsonderzoek.
Het verzuim binnen NS is gedaald van 5,1% in 2011 naar 4,9% in 2012. Ziekteverzuim in Nederland behelst alle ziekte-uren ten opzichte van het aantal beschikbare uren. Soms zijn mensen weer gedeeltelijk aan het werk of doen aangepast werk (lichte dienst). Naast voortdurende aandacht voor verzuim en re-integratie richt NS zich op preventie via beweegprogramma’s en vitaliteitscoaches. De taskforce Werkomstandigheden joeg verbeterin gen aan om de belasting van medewer kers te verlagen en gezondheidsschade te beperken. Treinpersoneel heeft dit jaar de module tunnelevacuatie gevolgd. Hierdoor zijn zij beter in staat adequaat te handelen bij een dreigende tunnel calamiteit. Met behulp van een virtuele tunnel- en treinomgeving oefenden de deelnemers in het nemen van beslissin gen en het juist communiceren.
Medezeggenschap is voor NS meer dan een wettelijke verplichting. Wij faciliteren de OR vanuit onze overtuiging dat medewerkers een belangrijke stakeholder zijn en zo een stem hebben. De centrale onderne mingsraad heeft in 2012 zes keer overlegd met de NS-directie. Belang rijke onderwerpen waren bijvoorbeeld de kernwaarden van NS, uitbreiding van de activiteiten in het stads- en streekvervoer en invulling van de HRN-concessie. In september zijn er voor vijf van de zes ondernemingsraden verkiezingen gehouden (uitzondering NedTrain). Uit de gekozen OR-leden is de afvaar diging naar de COR bepaald. De samen stelling was eind 2012: Jan Arndts, Ben Bolwerk, Hans Booy, Sietse Brouwer, Jan Hein Cornelissen, Fred Dekker, Huub van Doremalen, Henk Klaster, Bas Kuperus, Ernst Loois (2e voorzitter), Rien Maas, Marko Ruijtenberg, Bob van Veen (2e voorzitter), Jan Velthuis (voorzitter), Jan Witlox, en Gerard Wold.
Vakmanschap De term vakmanschap is binnen NS een brede term. Het gaat erom dat mensen zich betrokken voelen bij NS, een goede balans tussen werk en privé ervaren en zich ontwikkelen in hun competenties en vaardigheden. Daarvoor investeert NS in de werksfeer, in opleidingen en in competentiege richte trainingen. NS Opleidingen heeft in 2012 1.977 opleidingen, cursussen en herinstructies verzorgd voor onder andere machinisten (i.o.), conducteurs, veiligheidspersoneel en monteurs. Doel is dat al onze medewerkers betrokken vakmensen zijn en blijven en dat het voor nieuwkomers aantrekkelijk is om binnen te komen in een omgeving waar permanent gewerkt wordt aan hun vakmanschap. Wij beginnen daar al mee voordat mensen bij ons binnen komen in diverse opleidingstrajecten.
Arbeidszaken De huidige CAO is 31 januari 2013 afgelopen. In 2013 wordt een nieuwe CAO afgesloten. NS is in 2012 begonnen met de voorbereiding van de nieuwe CAO-onderhandelingen. Als een van de eerste bedrijven in Nederland laat NS
Programma
Inhoud
Resultaat/doel
Leiderschap
In 2012 nieuwe kernwaarden en bijbehorende competenties vastgesteld
Nieuw NS-curriculum voor leidinggevenden
Senior management (Nederland)
Doorstroming talent; 2x per jaar review in Groepsraad
De seniormanagementgroep bevat 173 functies. 51 Functies zijn gewisseld van bekleder
Interne coachingspool
32 intern gecertificeerde coaches
Alleen al bij NSR 60 coachingstrajecten uitgevoerd
Mobiliteit
Loopbaanadvies
334 trajecten + 97 boventallige medewerkers en re-integranten
Proflex
Medewerkerspool interim opdrachten
Verminderde inhuurkosten. Groeit in 2013 naar 20 mensen
NS Academy
Vakinhoudelijke en persoonlijke ontwikkeling (o.a. projectmanagement, masterclass Spoorse Kennis, Finance voor non-Financials, leiderschapsprogramma's
In 2012 804 deelnemers
Leer Content Management Systeem
Beheer en toegankelijk maken van vakinhoudelijke informatie
Eerste fase afgerond
53
haar medewerkers dit proces via een CAO-plein op het intranet volgen. Medewerkers kunnen hier ook hun stem laten horen.
Medewerkers werven NS heeft in 2012 gewerkt aan een duidelijker positionering als werkgever voor wo, hbo en mbo. Hierdoor staat NS in Nederland beter bekend als aantrekkelijke werkgever. In 2012 steeg NS van de 41e naar de 20e plaats in de Intermediair-lijst van 50 populair ste werkgevers. Move NS verzorgt de werving van nieuwe medewerkers en gebruikt hiervoor steeds vaker sociale media als Twitter en LinkedIn. Wij hebben in 2012 3.237 mbo-vacatures en 346 vacatures op wo- en hbo-niveau vervuld (waarvan 41 trainees). In 2012 organiseerden wij 32 events, zoals inhousedagen voor studenten, meet&greets en business cases. Tijdens de driedaagse Finance Business Rally in Parijs leerden (finance-)studenten NS beter kennen als werkgever. Voor lastig te vervullen functies startte NS in 2012 met 16 interne ict-ambassadeurs en 13 voor techniek. Via de interne inhuur desk huurden wij 695 ict’ers en 76 techniekmedewerkers in. In samenwer king met Randstad Recruitment Solutions wierf NS 700 nieuwe medewerkers. De inhuurdesk wil kwaliteit verbeteren en de kosten van inhuur verlagen. NS wierf in 2012 41 trainees: 21 management, 10 techniek/logistiek/ ict, 7 retail en 3 finance. In 2012 is de Retail Talent Class gestart waarbij talenten in twee jaar kunnen door groeien binnen het retailbedrijf van NS Stations. In deze functie als winkelmanager leren zij over de veelzijdige kanten van stationsretail, maar naast inhoudelijke kennis wordt er ook uitgebreid stilgestaan bij persoonlijke ontwikkeling. In 2012 is Campus Recruitment uitgebreid met een stagedesk die zich speciaal richt op ICT en techniek. NS haalde 50 stagiairs in huis waarmee NS zich als werkgever kon positioneren. Dat werkt: 87% van studenten die stage lopen, wil bij NS blijven werken.
JAARVERSLAG 2012
Wie in dienst wil komen als hoofdcon ducteur, machinist of medewerker service & veiligheid krijgt een psycho logische test. In 2012 is NS hiervoor in zee gegaan met TestNed. NS is eigenaar van de testdata en kan die gebruiken om uitval van medewerkers en andere bedrijfsrisico’s te voorkomen.
Railcollege Het afgelopen jaar is bewezen dat samenwerking tussen railbedrijven en mbo-instellingen goed mogelijk is. De machinistenopleidingen en de TechniekFabriek zijn hier belangrijke voorbeelden van. Railbedrijven zijn steeds beter in staat om hun gezamen lijke behoefte te vertalen naar concrete opleidingsvragen. Hiermee wordt ook een stap gezet naar de duurzame inzetbaarheid van toekom stige medewerkers in de sector. Samenwerking in Railcollege ROC-opleiding Machinist Railvervoer
Samenwerking met ROC Amsterdam
In 2012 gestart met 29 leerlingen
TechniekFabriek
Samenwerking met ROC Twente in Zwolle en Amsterdam, basis opleiding treinmonteur
In 2012 gestart met 50 leerlingen
Internationaal bedrijf NS wil talentvolle en ervaren werk nemers, trainees en managers voor korte of langere duur in het buitenland laten werken. In 2012 stationeerde NS 6 werknemers (met familie) voor langer dan een jaar op een belangrijke positie in Engeland en Frankrijk. Eveneens 6 NS’ers zijn voor 3 tot 12 maanden op projectbasis ingezet bij Greater Anglia, Merseyrail en NS Stations France. Tegelijkertijd zetten wij medewerkers vanwege hun expertise in bij bidteams bij aan bestedingen in Engeland, Frankrijk, Duitsland en Zweden.
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
54
6
Duurzaam inkopen en ketenbeheer
NS besteedt per jaar voor ruim € 1 miljard aan diensten en leveringen van derden. Bij 100% van onze Europese aanbestedingen wordt bezien of de duurzaamheidsaspecten (people en/of planet) relevant zijn. In 2012 blijkt dit voor een derde van de Europese aanbestedingen het geval.
Voor die categorie Europese aanbeste dingen geldt dat in alle (100%) van deze aanbestedingen een of meerdere relevante MVO-aspecten als selectie-eis opgenomen is. In voorkomende gevallen worden duurzaamheidsaspec ten meegenomen in de gunning. In veel contracten wordt opgenomen welke verbeteringen leverancier en NS samen willen doorvoeren. In 2012 hebben wij bijvoorbeeld resultaten behaald voor het terugdringen van verpakkingsmateriaal en het herge bruik van grondstoffen. Onze MVO-eisen worden verwoord in het directiereglement/inkoop governance en zijn verankerd in de Algemene Inkoopvoorwaarden (www.nsprocurement.nl/Documenten). Algemene eis is dat alle leveranciers hun verantwoordelijkheid moeten nemen in het kader van maatschappe lijk ondernemen. Daarbij hoort dat zij de essentie onderschrijven van stan daarden op dit gebied, zoals onder meer vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de standaarden die onder andere zijn vastgesteld door de ILO, OECD en ICC. Zo stellen wij bijvoorbeeld eisen aan de arbeidsomstandigheden (ILO-eisen) bij de productie van uniformkleding, eisen wij een veiligheidskeurmerk van onze leveranciers die medewerkers in en rond treinen en perrons inzetten en staan wij op de inzet van milieu vriendelijke middelen bij reinigings
werkzaamheden. Uitsluitingscriteria gelden ook voor eventuele onderaan nemers van onze leveranciers. Als de aard of omvang van de zaak daar aanleiding toe geeft, of als wij een risico van non-compliance vermoeden, worden audits uitgevoerd om te toetsen of aan de eisen voldaan wordt. Dit doen wij alleen bij inkoop buiten Europa en/of verhoogde risico’s op duurzaamheidsaspecten. Anders baseren wij ons op in de markt bestaan de audits. Dit kan omdat wij voorname lijk (voor meer dan 80%) diensten afnemen in Nederland die ook daar worden geproduceerd en goederen kopen die voornamelijk (voor eveneens meer dan 80%) in West-Europa worden gefabriceerd. Als niet aan de eisen wordt voldaan, wordt bezien of gezamenlijk met de leverancier een plan van aanpak gemaakt kan worden om weer aan de eisen te gaan voldoen. NS onderschrijft de hernieuwde NEVI-gedragscode, die leidraad geeft voor ethisch handelen en eerlijk zaken doen. (Handreiking verantwoord inkopen, NEVI 2012, zie www.NEVI.nl). Daarnaast heeft NS het Manifest maatschappelijk verantwoord inkopen en ondernemen mede ondertekend. Inmiddels hebben 33 grote onder nemingen zich aangesloten. Wij vragen van onze leveranciers een eigen verklaring met hoe zij hun maatschap pelijke verantwoordelijkheid invullen. De daarvoor gekozen methode en prioriteiten en de verslaglegging over
de resultaten is de verantwoordelijk heid van de leverancier. Gezien de omvang van de vraag van NS per voortbrengingsketen sluit NS zich in de meeste gevallen aan bij initiatieven van de betreffende sector. In aanbestedingen worden branche specifieke criteria benut. In sommige gevallen heeft NS meer invloed en kan zij een leidende rol spelen. Voorbeelden in 2012 van branche- of materieelspecifieke criteria zijn: NS gebruikte Ecovadis bij gunning van treingebonden materieel en Breeam bij gunning van technische centra. Een voorbeeld van een leidende rol van NS is die van initiatiefnemer Code Verantwoordelijk Marktgedrag in de schoonmaak- en glazenwassersbran che. Deze is in 2012 door NedTrain gebruikt bij gunning van schoonmaak van treinen.
55
JAARVERSLAG 2012
7
eiligheid, toegankelijkV heid en overige thema’s
In 2012 is gestart met een cultuurprogramma om medewerkers bewust te maken van de effecten van hun (individuele) handelen op de veiligheid. NS zet hiermee een belangrijke stap in de richting van een veiligheidscultuur. Sociale veiligheid Het veiligheidsgevoel van de reizigers daalde in 2012. Waar in 2011 79,1% van de reizigers ons voor sociale veiligheid een 7 of hoger gaf (een record), is 2012 afgesloten met 78,3%. De doelstelling van 78,5 is hiermee net niet gehaald. Een van de oorzaken was de schoon maakstaking in het voorjaar.
Controles stations In 2012 hield NS 34 keer een zoge naamde Stop en Go-actie. Hierbij worden álle reizigers op een bepaald station en in de treinen die daar stoppen gecon troleerd op een geldig vervoerbewijs. De controles voeren wij samen met de Spoorwegpolitie en andere openbaar vervoerbedrijven uit, hebben een preventieve werking op zwartrijden en een positief effect op de veiligheids beleving van betalende reizigers.
Samenwerking Op basis van informatie en analyse zet NS mensen en middelen in op locaties waar dat nodig is. Wij zoeken op dit gebied nadrukkelijk de samenwerking met het Openbaar Ministerie, het KLPD en de politiek. De service- en veilig heidsteams zijn dit jaar uitgerust met veiligheidsvesten die beschermen tegen steekwapens en naalden. Helaas is NS ook in 2012 geconfron teerd met agressie tegen medewerkers. Het aantal meldingen ten opzichte van vorige jaren is gelijk gebleven. Ieder incident is voor NS onacceptabel. Jaarlijks investeert NS ruim 106 miljoen euro in sociale veiligheid. Op ns.nl is
een pagina geplaatst over veiligheid met daarop een advies hoe onze reizigers kunnen reageren als zij getuige zijn van een onveilige situatie.
Spoorwegveiligheid 2012 werd overschaduwd door het treinongeluk in april waarbij twee reizigerstreinen op elkaar botsten. Hierbij vielen 190 gewonden; een vrouw overleed een dag later in het ziekenhuis. Het ongeluk heeft NS en ProRail zeer geraakt. De aanbevolen maatregelen uit het gezamenlijke onderzoek van NS en ProRail zijn overgenomen, evenals de aanbevelin gen uit het rapport van de Onderzoeks raad voor de Veiligheid (OVV) en de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT). Op het gebied van veiligheid wil de spoorsector geen enkele concessie doen. Reizen per trein blijft de veiligste vorm van vervoer. Samen met ProRail zijn er verdere maatregelen genomen om de spoorwegveiligheid te vergroten en de gevolgen van menselijke fouten te beperken. In 2012 is gestart met een cultuurpro gramma om medewerkers bewust te maken van de effecten van hun (individuele) handelen op de veiligheid. NS zet hiermee een belangrijke stap in de richting van een veiligheidscultuur. Een ander speerpunt was de implemen tatie van een nieuw veiligheidsmanage mentsysteem. Hierin staan alle procedu res voor spoorwegveiligheid beschreven om de risico’s voor de bedrijfsvoering
te beheersen. In de landelijke heroplei ding zijn machinisten en hoofdconduc teurs getraind in de nieuwe gespreks discipline voor een eenduidige communicatie tussen medewerkers van NS en verkeersleiding (ProRail). In ruim 60% van de treinstellen zijn nieuwe noodremstickers aangebracht om de tunnelveiligheid te vergroten. Het onderwerp is onder de aandacht gebracht bij onze reizigers in het relatiemagazine Spoor en op ns.nl. Ook is er in 2012 weer een multidisci plinaire calamiteitenoefening in een tunnel gehouden. Het aantal ongewenste (niet-technische) passages van een rood sein (sts) is in 2012 met 93 voor NS licht gedaald ten opzichte van 95 passages in 2011. Voor NS Reizigers was al een forse daling van 141 naar 87 in de periode van 2007 tot en met 2011. Met 83 sts-passages in 2012 zet NS Reizigers deze neerwaartse trend door. Van de aanvullende maatregelen uit 2012, onder meer op het gebied van planning bij werkzaamheden, verwachten wij een verdere daling van het aantal sts-passages naar 77 in 2013 (114 inclusief Abellio). In 2012 bedroeg het aantal suïcides op het hoofdrailnet 203 (215 in 2011).
Veilig werken Het veiligheidsbeleid van NS richt zich op een continue reductie van het aantal arbeidsongevallen en een reductie van het aantal dagen ziekteverzuim als gevolg van ongevallen.
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
De cijfers worden bijgehouden met de Lost Time Injury (LTI) score. Hierin zijn alle ongevallen opgenomen die een verzuim van meer dan 24 uur tot gevolg hebben. In 2012 hebben 66 bedrijfsincidenten geleid tot ziektever zuim (52 in 2011). Dit is 0,27% van het totale ziekteverzuim. Berekend per miljoen gewerkte uren resulteert dit in een Lost Time Injury-rate van 2,4. Dit is een stijging ten opzichte van 2011 (1,9) met als belangrijkste reden verstappen en struikelen. Voor 2013 is ons doel een LTI-rate van 2,3 en inclusief Abellio 4,8.
Toegankelijkheid NS draagt bij aan het toegankelijker maken van het openbaar vervoer voor mensen met een functiebeperking. Een zelfstandig toegankelijk spoor systeem is het einddoel van alle inspanningen. In 2012 is onder meer gewerkt aan het verbeteren van de digitale toegankelijkheid (reisplanner en ns.nl), internationale assistentiever lening, aanpassing van in-en uitcheck palen en het zowel visueel als auditief aanbieden van reisinformatie op stations en in de trein. Daarnaast is in 2012 een aantal dubbeldekstreinstellen voorzien van rolstoeltoegankelijke toiletten.
Overige thema’s Zorg voor privacy Volgens de Wet Bescherming Persoons gegevens en de Corporate Governance Code is de NS-directie verantwoordelijk voor een goede nakoming van privacy verplichtingen. NS is transparant over de privacybeleidsvoering via haar publieke privacy statement op www.ns.nl/privacy. Wij bevorderen dat de verschillende bedrijfsonderdelen de privacyregels naleven. NS heeft gekozen voor een proactief privacybe leid om te waarborgen dat administra tieve processen die reizigers en medewerkers raken, voldoen aan de
56
wettelijke criteria voor behoorlijk en zorgvuldig informatiebeleid. Het voeren van een privacybeleid is voorwaarde voor het bereiken van onze doelen op het gebied van klantgerichte dienstverlening, goed werkgeverschap, fraudebestrijding en sociale veiligheid. In 2012 heeft NS een boete gekregen voor het overtreden van de privacy regels bij de OV-studentenkaart. Het College Bescherming Persoons gegevens heeft verder de inrichting van de marketing-analyseomgeving van NS getoetst en geconstateerd dat deze in overeenstemming is met de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Ondersteuning van maatschappelijke doelen NS ondersteunt diverse maatschappe lijke doelen. In alle gevallen is er een link met de kerncompetenties van NS. Lezen NS is met € 350.000 sponsor van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) en stimuleert daarmee het lezen. De stichting is ook in 2012 weer de drijvende kracht geweest achter de Boekenweek, de maand van het spannende boek, Nederland Leest en de NS Publieksprijs. ‘Lezen in de trein’ is een logische relatie die onze klanten begrijpen en waarderen. Naast sponso ring stopte NS € 250.000 in activatie van het CPNB. OS 2012 Als Partner in Sport van sportkoepel NOC*NSF stimuleert NS sport op alle niveaus. Met de Olympische Spelen in Londen was 2012 een speciaal jaar. ‘Bij NS staat deze zomer Londen Centraal’ was de paraplu waaronder wij activiteiten in Nederland en Engeland organiseerden. Uitgangspunt was om de Spelen ook letterlijk dichtbij onze klanten en medewerkers te brengen. Samen met dochterbedrijf Abellio was
NS prominent aanwezig in de Britse hoofdstad. Wij verhuurden OV-fietsen op De Oranjecamping en gaven reisinformatie vanuit het Holland Heineken House. Abellio vervoerde duizenden Oranjesupporters met gratis shuttlebussen tussen het HHH en het dichtstbijzijnde metrostation. Vijftig Nederlandse NS’ers werkten gedurende de Olympische Spelen als servicemede werker mee. Tijdens de Paralympics waren dit er tien. De Greater Angliaconcessie van Abellio bracht tiendui zenden treinreizigers naar de diverse locaties van de Olympische Spelen. NS Hispeed vervoerde duizenden supporters van Nederland naar Engeland. Op vijf Nederlandse stations konden reizigers in zogeheten ‘London Parken’ via videoschermen genieten van Olympische wedstrijden. Gehandicaptensport Veel landelijke sponsors besteden 1% van hun sportbudget aan de gehandi captensport. Dit doen zij vanuit de gedachte dat 1% van sportend Neder land ook daadwerkelijk gehandicapt is. Ook NS heeft via deze zogenoemde FairShare-regeling 1% van het sport sponsoringbudget beschikbaar gesteld. Spoorwegmuseum Ook subsidiëren wij het Nederlands Spoorwegmuseum en werken wij nauw samen met het Utrechts Archief voor het behoud van historisch belangrijke objecten, documenten en beelden uit 175 jaar spoorweggeschiedenis.
57
JAARVERSLAG 2012
8
restaties van NS in P een bredere context
Treinvervoer is van groot maatschappelijk belang. De maatschappelijke prestaties van NS kunnen daarom niet los worden gezien van de bredere context. Er is een aantal trends en ontwikkelingen dat invloed heeft op het beleid en de maatschappelijke prestaties van NS.
Zo zijn er ontwikkelingen binnen de sector (zie ook hoofdstuk Strategie) waarbij reistijd steeds meer gebruikt wordt om te ontmoeten of te werken, en ontwikkelingen binnen de keten (zie ook Onze milieuspeerpunten) zoals het opnemen van ketenmaatregelen met ProRail in de MJA 3 en de vergroe ning van onze tractie-energievoorzie ning. Daarnaast zien wij dat klanten verwachten dat wij duurzaam onderne men. Ons maatschappelijk beleid sluit aan op deze trends en ontwikkelingen. Het huidige economische klimaat en bezuinigingen door de overheid hebben ook invloed op de maatschappelijke prestaties en het maatschappelijk beleid van NS. Wij proberen steeds meer te focussen en met ons maat schappelijk beleid zowel bij te dragen aan een gunstig ROI als aan een gunstig maatschappelijk rendement. Daarnaast kan mobiliteit en treinvervoer als belangrijke motor fungeren voor econo misch herstel. Ondanks de huidige economische crisis is het NS gelukt een positief financieel resultaat te boeken.
Vergelijkingen, benchmarks en ratings In Europa wordt 31% van de directe CO2-emissies veroorzaakt door de transportsector, waarvan 1,8% door het spoor (bron UIC, IEA). De CO2-emissie van het spoor is in de afgelopen jaren afgenomen, terwijl de transportsector in z’n geheel fors is gestegen. In analogie met deze trend zien wij ook bij NS de afgelopen 5 jaar een afname van de CO2-emissie. Onze CO2-prestaties
zijn verbeterd door onze energie-effi ciëntiemaatregelen. Als wij dat afzetten tegen de sector, dan kunnen wij concluderen dat wij in 2012 ruim 20% beneden de UIC-norm van 0,1-0,15 kWh/rkm zitten. Afgelopen jaar hebben wij extra aandacht geschonken aan onze sociale prestaties, onder andere aan vrouwen in de top. Volgens Monitor Talent naar de Top 2011 was het percentage vrouwen in de top binnen de transportsector 21%, bij NS 23%. In 2012 was dat percentage bij NS eveneens 23%. Vergelijkingsmateriaal voor de transportsector voor 2012 was bij het ter perse gaan van dit jaarver slag niet voorhanden. Perceptie Uit marktonderzoek (Dossier Duur zaam, juli 2012, Intomart en DDB) blijkt dat de Nederlandse bevolking NS niet percipieert als een duurzame organisatie. In de top 100 van duur zame bedrijven staat NS op de 74e plaats, terwijl wij in 2010 nog op de 22e plaats stonden. Ook in punten scoren wij minder (in 2012: 33 en 2010: 41). Er staat in 2012 een zevental automerken ver boven NS waarvan zelfs twee in de top 10. Onze ambitie is in deze top 10 te komen. In juni 2012 heeft NS de eerste stappen gezet om de perceptie over duurzaam heid te verbeteren. In de Reisplanner is de CO2-vergelijker opgenomen, waardoor bij het plannen van een reis duidelijk wordt wat de bespaarde hoeveelheid CO2 in kilogram is in vergelijking met de gemiddelde auto.
In de EcoChecker op NSHispeed.nl wordt een CO2-vergelijking tussen trein, auto én vliegtuig gemaakt. Transparantie Verder is NS opgenomen in de vaste onderzoeksgroep van de Transparantie benchmark. De Transparantiebench mark is een instrument van het ministerie van Economische Zaken ter bevordering van de maatschappelijke verslaggeving in Nederland. Door middel van een uitgebreide set aan criteria wordt jaarlijks een score toegekend aan de maatschappelijke jaarverslaggeving van de 500 grootste Nederlandse ondernemingen. De uitkomsten hiervan worden gepresen teerd in een Transparantieladder en worden publiek toegankelijk gemaakt en gecommuniceerd. Met 174 punten op een schaal van 200 bezet de NS de 28e plek op de 2012 Transparantie ladder. Het is de ambitie om in 2013 een hogere score te behalen en toe te treden tot de top-10.
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
58
9
erslaggevingscriteria V en reikwijdte
De doelgroep van dit verslag zijn onze belanghebbenden zoals klanten, medewerkers, diverse overheden (waaronder onze aandeelhouder), maatschappelijke belangenbehartigers en overige geïnteresseerden.
Integraal verslag In het jaarverslag 2012 van NS worden de prestaties van NS, de maatschappe lijke aspecten van deze prestaties en de financiële resultaten geïntegreerd weergegeven. Dat is een bewuste keuze. NS is een maatschappelijk bedrijf. Reizigersvervoer per trein en de exploitatie en ontwikkeling van stations en hun omgeving hebben een intrinsiek maatschappelijk belang. Andere maatschappelijke aspecten, zoals de zorg voor het milieu en de sociale omgeving, vormen daarbij een geïntegreerd onderdeel van de bedrijfs voering van NS.
Verslaggevingscriteria NS rapporteert op basis van de richt lijnen van het Global Reporting Initiative (GRI) versie 3.1. De GRI-richt lijnen zijn wereldwijd de meest geaccepteerde richtlijnen voor het opstellen van (maatschappelijk) jaarverslagen. De richtlijnen zijn te vinden op www.globalreporting.org. De duurzaamheidsinformatie in het jaarverslag 2012 rapporteert NS op basis van GRI-richtlijnen en interne rapportagecriteria op toepassingsniveau A+ (third party checked). Om de waarde van ons verslag te verhogen hebben wij KPMG gevraagd zekerheid af te geven bij de gepresenteerde duurzaamheidsin formatie in het verslag. Hun assurancerapport betreft het hoofdstuk Duur zaam en betrokken en is terug te lezen op pagina 59. De selectie van de indicatoren is gebaseerd op de leidraden van GRI, de gesprekken met onze
belanghebbenden en de daaruit volgende materialiteitsmatrix. Er hebben zich geen wijzigingen in de definities of meetmethoden voorge daan. Een uitbreiding van de scope heeft plaatsgevonden met betrekking tot Abellio en afval. De definities van onze belangrijkste indicatoren en begrippenlijst zijn uitgewerkt op www.ns.nl/CO2. Als er inherente beperkingen in de data zijn of als er gebruik gemaakt is van extrapolaties of schattingen wordt dit bij de gerappor teerde informatie expliciet vermeld. Duurzaamheid is sinds 2010 onderdeel van de reguliere planning- en control cyclus. Dit betekent dat de data worden gerapporteerd door middel van de financiële rapportages. De processen van verzameling en validatie van data staan beschreven in het MVO-handboek.
Reikwijdte Het verslag beslaat het boekjaar 2012 dat loopt van 1 januari 2012 t/m 31 december 2012. Dit verslag gaat over alle activiteiten van NS in Nederland inclusief de dochterondernemingen waarin het aandeel 50% of meer bedraagt. Uitzondering hierop is het onderdeel TLS, waarvan de impact op de gepresenteerde informatie niet mate rieel is. Alle gegevens die wij opnemen over dochters nemen wij mee voor de percentages waarvan wij eigenaar zijn. Medewerkersaantallen en ziekte verzuim zijn voor geheel NS, dus inclusief alle binnen- en buitenlandse dochters opgenomen. Voor de drie railconcessies in het Verenigd Koninkrijk
van NS-dochter Abellio (Greater Anglia, Merseyrail en Northern Rail) rapporteren wij over de energie-efficiëntie uitgedrukt in CO2-uitstoot per reizigerskilometer. Deze drie railconcessies omvatten ruim 80% van de omzet van Abellio. NS beschouwt dit als een eerste stap om Abellio te integreren in haar duurzaam heidsverslaggeving en ambieert om over Abellio als geheel te rapporteren. Abellio brengt voor de overige maatschappelijke thema’s zelf een maatschappelijk jaarverslag uit. Wij rapporteren over keteninformatie als dit nadrukkelijk naar voren komt in de materialiteits matrix of als ons proces van waarde creatie hier aanleiding toe geeft. Waar wij rapporteren over keteninformatie wordt dit nadrukkelijk aangegeven. Er wordt in principe niet gerapporteerd over onderaannemers en/of toeleveran ciers. Op onderdelen van het verslag waar dit wel geschiedt, is dat toegelicht. Desinvesteringen worden met terug werkende kracht uit de informatie gehaald voor het gegeven boekjaar. Acquisities worden uiterlijk het tweede kalenderjaar na acquisitie in de gegevens opgenomen als zij voldoen aan de rapportagecriteria van NS. Wij leren graag van feedback op ons verslag. Als u vragen of opmerkingen heeft over ons verslag willen wij u van harte uitnodigen dit met ons te delen via
[email protected]. Op www.ns.nl/jaarverslag2012/ duurzaamheid vindt u de tabel met GRI-indicatoren.
59
JAARVERSLAG 2012
10
Onafhankelijk assurance-rapport
Aan de lezers van het jaarverslag 2012 van NV Nederlandse Spoorwegen.
De Directie van NV Nederlandse Spoorwegen (verder: NS) heeft ons verzocht om zekerheid te verschaffen bij de duurzaamheidsinformatie in het Jaarverslag 2012. In het hoofdstuk ‘Duurzaam en betrokken’ (verder ‘het Verslag’) beschrijft NS haar inspannin gen en resultaten op het gebied van duurzaam ondernemen. De Directie van NS is verantwoordelijk voor het opstellen van het Verslag en het bepalen van de te rapporteren onder werpen. Daarnaast is de Directie verantwoordelijk voor het vaststellen van het GRI toepassingsniveau in overeenstemming met de criteria van de GRI G3.1 richtlijnen. Het is onze verantwoordelijkheid een assurancerapport inzake het Verslag te verstrek ken gebaseerd op de opdracht zoals hieronder weergegeven.
Reikwijdte van onze opdracht Onze werkzaamheden waren gericht op het verschaffen van een: • beperkte mate van zekerheid dat de informatie in het Verslag, in alle van materieel belang zijnde aspecten, juist is weergegeven uitgaande van de GRI G3.1 richtlijnen. • redelijke mate van zekerheid dat de gegevens voor CO2-emissies per reizigerskilometer van NS Reizigers, NS Hispeed en van de concessies Greater Anglia, Northern Rail en Merseyrail van Abellio over 2012, in alle van materieel belang zijnde aspecten, zijn weergegeven in overeenstemming met de interne verslaggevingscriteria.
Tevens heeft NS ons verzocht om te toetsen of het door NS verklaarde GRI toepassingsniveau van de GRI G3.1 richtlijnen, zoals opgenomen op pagina 58 overeenkomt met de hieraan gestelde criteria van de GRI G3.1 richtlijnen. We verschaffen geen zekerheid bij de haalbaarheid van de doelstellingen, verwachtingen en ambities van NS. De werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid zijn gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan de werkzaam heden die worden verricht bij het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid.
Verslaggevingscriteria NS hanteert de Sustainability Reporting Guidelines (G3.1) van de Global Reporting Initiative (GRI) voor het opstellen van het Verslag aangevuld met interne verslaggevingscriteria voor de bepaling van de CO2-emissies per reizigerskilometer zoals omschreven in ‘Beschrijving scope en berekenings wijze energie efficiëntie en CO2 uitstoot NS vervoerproces’ op www.ns.nl/CO2.
Assurance-standaarden We hebben onze opdracht uitgevoerd in overeenstemming met de Standaard 3410N ‘Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen’ van het Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants.
Op basis van deze standaard is het onder andere vereist dat de leden van het assurance-team over de specifieke kennis, vaardigheden en vaktechnische bekwaamheden beschikken die nodig zijn om de informatie in het verslag te kunnen begrijpen, de vereiste assu rance-informatie daarover te kunnen identificeren en verzamelen alsmede dat die leden voldoen aan de vereisten van de Ethische Code voor Professio nele Accountants van de IFAC, inclusief onafhankelijkheid.
Werkzaamheden Met betrekking tot de informatie in het Verslag hebben we onder meer de volgende werkzaamheden uitgevoerd: • beoordeling van de resultaten van de materialiteitsanalyse; • interviews gehouden met directeuren die verantwoordelijk zijn voor het leveren van informatie in het Verslag; • evaluatie van de opzet en het bestaan van de systemen en processen voor informatieverzameling, interne controles en verwerking van de informatie; • steekproefsgewijze evaluatie van interne en externe documentatie om te bepalen of de informatie in het Verslag adequaat is onderbouwd. Ten behoeve van het met een redelijke mate van zekerheid vaststellen van de juistheid van de CO2-emissies per reizigerskilometer van NS Reizigers, NS Hispeed en van de concessies Greater Anglia, Northern Rail en Merseyrail van Abellio en bijbehorende
JAARVERSLAG 2012 Duurzaam en betrokken
toelichting in het Verslag hebben wij onder andere de volgende aanvullende activiteiten uitgevoerd: • controle van de opzet en het bestaan en het testen van de werking van de systemen en processen van informa tievastlegging, -verzameling en -verwerking voor de gerapporteerde data en bijbehorende toelichtingen, waaronder het berekenen en consoli deren van de resultaten; • controle van interne en externe documentatie om te bepalen of de informatie in het Verslag adequaat is onderbouwd; • analyse van de gerapporteerde data en bijbehorende toelichtingen; • controle van de toepassing van interne verslaggevingscriteria van informatievoorziening en interne controles die bij het opstellen van de gerapporteerde data en bijbehorende toelichtingen zijn gebruikt; • interviews gehouden met medewer kers die verantwoordelijk zijn voor het analyseren en rapporteren van de data en bijbehorende toelichtingen met betrekking tot deze indicatoren; • locatiebezoeken voor Greater Anglia, Northern Rail en Merseyrail van Abellio in het Verenigd Koninkrijk. Tevens hebben we, voor zover wij dat kunnen beoordelen, vastgesteld of de duurzaamheidsinformatie in de overige delen van het jaarverslag 2012 verenig baar is met de informatie in het Verslag.
60
Conclusie en oordeel • Uit onze werkzaamheden is niet gebleken dat de informatie in het Verslag, in alle van materieel belang zijnde aspecten, onjuist is weergege ven uitgaande van de GRI G3.1 richtlijnen; • Naar ons oordeel zijn de CO2-emissies per reizigerskilometer van NS Reizigers, NS Hispeed en van de concessies Greater Anglia, Northern Rail en Merseyrail van Abellio over 2012 en bijbehorende toelichting in het Verslag, in alle van materieel belang zijnde aspecten, weergegeven in overeenstemming met de interne verslaggevingscriteria. We rapporteren tevens, voor zover wij dat kunnen beoordelen, dat de duur zaamheidsinformatie in de overige delen van het jaarverslag 2012 verenig baar is met de informatie in het Verslag.
Rapportering inzake GRI toepassingsniveau Op basis van de uitgevoerde werkzaam heden concluderen wij dat het door NS verklaarde toepassingsniveau van A+, zoals opgenomen op pagina 58 en gebaseerd op de GRI Content Index op www.ns.nl/jaarverslag2012/duurzaam heid consistent is met de hieraan gestelde GRI criteria.
Den Haag, 12 februari 2013
Tijdens ons onderzoek hebben wij de noodzakelijke wijzigingen in het Verslag besproken met NS en hebben wij vastgesteld dat deze wijzigingen adequaat zijn verwerkt in de defini tieve versie. Met betrekking tot het GRI toepassings niveau zijn onze procedures beperkt tot het toetsen of de GRI- tabel consi stent is met de hieraan gestelde criteria en of de relevante informatie publiek beschikbaar is.
KPMG Accountants N.V. R.R.J. Smeets RA
JAARREKENING 2012 Jaarrekening Geconsolideerde jaarrekening 2012 Enkelvoudige jaarrekening 2012
62 118
Overig Overige gegevens Tien jaren NS
120 122
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
62
Geconsolideerde jaarrekening 2012 Geconsolideerde balans NV Nederlandse Spoorwegen Vóór resultaatbestemming In miljoenen euro’s
31 december 2012
31 december 2011*
Activa Vaste activa 1
Materiële vaste activa
3.483
3.433
2
Vastgoedobjecten
314
315
3
Immateriële vaste activa
90
76
4
Investeringen verwerkt volgens de equity-methode
14
14
5
Overige financiële vaste activa. inclusief beleggingen
176
150
6
Uitgestelde belastingvorderingen
346
392
4.423
4.380
Totaal vaste activa Vlottende activa 7
Voorraden
73
80
5
Overige beleggingen
279
362
509
680
8
Debiteuren en overige vorderingen
6
Te vorderen winstbelasting
9
Geldmiddelen en kasequivalenten Totaal vlottende activa
Totaal activa
11
14
948
534
1.820
1.670
6.243
6.050
Eigen vermogen en verplichtingen 10 Eigen vermogen Geplaatst aandelenkapitaal
1.012
1.012
Reserves
1.886
1.754
264
211
3.162
2.977
Onverdeelde winst Totaal groepsvermogen Minderheidsbelang derden
-
-
3.162
2.977
11 Aan komende jaren toe te rekenen baten
134
170
Leningen en overige financiële verplichtingen 12 inclusief derivaten
577
180
Totaal eigen vermogen
13 Personeelsbeloningen 14 Voorzieningen 15 Overlopende posten 6 Uitgestelde belastingverplichtingen Totaal langlopende verplichtingen
Leningen en overige financiële verplichtingen 12 inclusief derivaten 6 Verschuldigde winstbelasting
35
31
277
349
39
239
153
136
1.215
1.105
48
365
9
17
1.247
784
17 Vooruitontvangen baten
387
754
14 Voorzieningen
175
48
16 Crediteuren en overige schulden
Totaal kortlopende verplichtingen
1.866
1.968
Totaal verplichtingen
3.081
3.073
6.243
6.050
Totaal eigen vermogen en verplichtingen *Cijfers zijn aangepast voor vergelijkingsdoeleinden
63
JAARVERSLAG 2012
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening 2012 NV Nederlandse Spoorwegen In miljoenen euro’s
2012
2011
Voortgezette bedrijfsactiviteiten 4.638
3.628
1.601
1.299
Afschrijvingskosten en bijzondere waardeverminderingen
368
330
22
Verbruik grond- en hulpstoffen en voorraden
565
491
23
Kosten van uitbesteed werk en andere externe kosten
558
423
24
Infraheffing
25
Overige bedrijfslasten
19
Opbrengsten
20
Kosten personeel
21
Bedrijfslasten Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
26
387 426
4.283
3.356
355
272
Financieringsbaten
15
15
Financieringslasten
-40
-27
Nettofinancieringsresultaat
-25
-12
Aandeel in resultaat investeringen verwerkt volgens de equity-methode
27
551 640
1
1
Winst voor winstbelastingen
331
261
Winstbelasting
-67
-50
Winst over de verslagperiode
264
211
264
211
-
-
264
211
Toe te rekenen aan: De aandeelhouder van de vennootschap Minderheidsbelang
Winst over de verslagperiode
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
64
Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat 2012 NV Nederlandse Spoorwegen In miljoenen euro’s
2012
2011
Gerealiseerde resultaten 264
211
2
1
-11
-19
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële vaste activa
1
-4
Actuarieel resultaat toegezegd-pensioenregelingen
1
3
Winstbelasting op baten en lasten die rechtstreeks in het eigen vermogen zijn verwerkt
2
5
Winst over de verslagperiode Niet-gerealiseerde resultaten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Valutaomrekeningsverschillen op buitenlandse activiteiten Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen
Niet-gerealiseerde resultaten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Totaalresultaat over de verslagperiode
-5
-14
259
197
259
197
-
-
259
197
Toe te rekenen aan: De aandeelhouder van de vennootschap Minderheidsbelang
Totaalresultaat over de verslagperiode
65
JAARVERSLAG 2012
Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2012 NV Nederlandse Spoorwegen In miljoenen euro’s
Winst over de verslagperiode
2012
2011*
264
211
355
336
13
-6
Aanpassingen voor: Afschrijvingen 1-3 Bijzondere waardeverminderingen Nettofinancieringsresultaat Mutatie aan komende jaren toe te rekenen baten Winstbelasting Mutatie voorraden Mutatie debiteuren en overige vorderingen Mutatie voorzieningen Mutatie overige langlopende verplichtingen Mutatie kortlopende verplichtingen exclusief kredietinstellingen Betaalde financieringslasten 27
Betaalde winstbelastingen Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten Ontvangen financieringsbaten Dividend uit investeringen verwerkt volgens de equitymethode Vervreemding (verwerving) van dochterondernemingen, na aftrek van afgestoten (verworven) geldmiddelen
1,3 2
Verwerving van (im)materiële vaste activa
67
50
685
585
6
15
217
212
56
4
-129
103
112
16
947
935
-40
-27
-6
6
901
914
15
15
1
1
9
-
-465
-425 -25
Ontvangsten uit overige beleggingen
130
-153
Verwerving financiële vaste activa, incl. beleggingen
-73
-4
Nettokasstroom uit bedrijfs- en investeringsactiviteiten Overige mutaties aan komende jaren toe te rekenen baten Aflossingen van opgenomen leningen
29
51
-367
-540
534
374
-
-2
-404
-538 364
Opname langlopende leningen
357
Betaald dividend
-74
-52
Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten
-121
-228
Netto-toename geldmiddelen en kasequivalenten
413
146
Geldmiddelen en kasequivalenten per 1 januari
534
386
1
2
948
534
Valutakoers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen
-15
-13
Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten
9
9
-37
Verwerving van vastgoedbeleggingen
Vervreemding (im)materiële vaste activa en vastgoedobjecten
10
23
Geldmiddelen en kasequivalenten per 31 december *Cijfers zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
66
Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen NV Nederlandse Spoorwegen Geplaatst
Reserve
aandelen
omrek.
Afdekkings-
waarde
Actuariële
Ingehouden
In miljoenen euro’s
kapitaal
verschillen
reserve
reserve
reserve
winsten
Stand per 1 januari 2011
1.012
-1
Reële
-14
2
5
Gerealiseerde resultaten Winst over de verslagperiode
Totaal
Minder-
Totaal eigen
heidsbelang
vermogen
1.827
2.831
-
2.831
211
211
-
211
2
-
2
-14
-
-14
-3
-
-3
Niet-gerealiseerde resultaten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Valutaomrekeningsverschillen
2
Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen, na belasting
-14
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële vaste activa, na belasting
-3
Actuariële resultaten toegezegdpensioenregelingen, na belasting
2
-
2
Overige mutaties
-
-
-
-
2 -
-
-
-
-
Totaal baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
-
2
-14
-3
2
-
-13
-
-13
Totaalresultaat over de verslagperiode
-
2
-14
-3
2
211
198
-
198
-52
-52
-
-52
1.986
2.977
-
2.977
Transacties met eigenaars, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Dividend aan aandeelhouders
Stand per 31 december 2011
1.012
1
-28
-1
7
67
JAARVERSLAG 2012
Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen NV Nederlandse Spoorwegen Geplaatst
Reserve
aandelen
omrek.
Afdekkings-
waarde
Actuariële
Ingehouden
In miljoenen euro’s
kapitaal
verschillen
reserve
reserve
reserve
winsten
Stand per 1 januari 2012
1.012
1
Reële
-28
-1
7
Gerealiseerde resultaten Winst over de verslagperiode
Totaal
Minder-
Totaal eigen
heidsbelang
vermogen
1.986
2.977
-
2.977
264
264
-
264
Niet-gerealiseerde resultaten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Valutaomrekeningsverschillen
1
Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen, na belasting
-
-8
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële vaste activa, na belasting
1
Actuariële resultaten toegezegdpensioenregelingen, na belasting
1
1
-
1
-8
-
-8
1
-
1
Overige mutaties
-
-
-
-
-
-
1
-
1
Totaal baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
-
1
-8
1
1
-
-5
-
-5
Totaalresultaat over de verslagperiode
-
1
-8
1
1
264
259
-
259
-74
-74
-
-74
2.176
3.162
-
3.162
Transacties met eigenaars, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Dividend aan aandeelhouders
Stand per 31 december 2012
1.012
2
-36
-
8
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 2012 Algemene informatie NV Nederlandse Spoorwegen is gevestigd te Utrecht in Nederland. De geconsolideerde jaarrekening van de vennootschap over het boekjaar 2012 omvat de vennootschap en haar dochterondernemingen (hierna te noemen Groep) en het belang van de Groep in deelnemingen en vennootschappen waarover gezamenlijk met derden zeggenschap wordt uitgeoefend. NV Nederlandse Spoorwegen is de houdstermaatschappij van NS Groep NV die op haar beurt de houdstermaatschappij is van de werkmaatschappijen die de verschillende bedrijfsactiviteiten van het concern uitvoeren. De cijfers volgens de geconsolideerde jaarrekening van NS Groep NV zijn gelijk aan die van NV Nederlandse Spoorwegen. De werkmaatschappijen van NS Groep NV staan vermeld op pagina 117. De activiteiten van de Groep betreffen voornamelijk vervoer van reizigers, beheer en ontwikkeling van vastgoed en stationslocaties. De geconsolideerde jaarrekening is in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) en de interpretaties daarvan die door de International Accounting Standards Board (IASB) zijn vastgesteld en door de Europese Unie zijn aanvaard. De directie heeft op 12 februari 2013 de jaarrekening opgemaakt. De raad van commissarissen heeft in het pre advies aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders geadviseerd de jaarrekening ongewijzigd vast te stellen. Directie en commissarissen hebben op 12 februari 2013 toestemming gegeven voor publicatie van de jaarrekening. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 13 maart 2013 zal de vaststelling van deze jaarrekening aan de orde zijn.
Samenvatting van belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving Hierna volgt een uiteenzetting van de grondslagen voor consolidatie, waardering van activa en passiva en bepaling van het resultaat van de Groep. Onder toepassing van artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW is in de enkelvoudige jaarrekening van NV Nederlandse Spoorwegen volstaan met een beknopte winst-en-verlies rekening. De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro’s (functionele valuta), afgerond op het dichtstbijzijnde miljoen. De jaar rekening is opgesteld op basis van historische kosten tenzij anders vermeld. De cijfers van voorgaand jaar zijn op enkele aspecten aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.
68
Schattingen en beoordelingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat de directie oordelen vormt en schattingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende andere factoren die, gegeven de omstandigheden, als redelijk worden beschouwd. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden periodiek beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden verwerkt in de periode waarin de schatting wordt herzien, dan wel in toekomstige perioden indien de herziening betrekking heeft op toekomstige perioden. De belangrijkste schattingen en beoordelingen betreffen resultaatneming op projecten, pensioenverplichtingen, andere personeelsbeloningen, voorzieningen die zijn opgenomen onder de langlopende verplichtingen, voorzieningen voor bijzondere waardeverminderingen van vorderingen, afwaardering van voorraden naar netto-opbrengstwaarde, bijzondere waardeverminderingen van vaste activa en voorzieningen voor verlieslatende contracten. Zie de grondslagen en toelichtingen bij noot 1 respectievelijk 7, 8, 13 en 14. De hierna uiteengezette grondslagen voor financiële verslaggeving zijn consistent toegepast voor de gepresenteerde perioden in deze geconsolideerde jaarrekening.
Grondslagen voor consolidatie Dochterondernemingen Dochterondernemingen zijn díe vennootschappen waarover NV Nederlandse Spoorwegen direct of indirect zeggenschap heeft. Er is sprake van zeggenschap indien de Groep de mogelijkheid heeft om, direct of indirect, het financiële en operationele beleid van een vennootschap te bepalen ten einde voordelen te verkrijgen uit de activiteiten van de vennootschap. De jaarrekeningen van dochterondernemingen zijn volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de datum waarop voor het eerst sprake is van zeggenschap, tot aan het moment waarop deze eindigt. Geassocieerde deelnemingen Geassocieerde deelnemingen (investeringen met invloed van betekenis) zijn díe vennootschappen waarin de Groep invloed van betekenis heeft op het financiële en operationele beleid, maar waarover zij geen zeggenschap heeft. Invloed van betekenis wordt verondersteld te bestaan indien de Groep houder is van tussen de 20 en 50 procent van de stemrechten van een andere entiteit. Zij worden gewaardeerd volgens de equity-methode. De equity-methode wordt als volgt gedefinieerd: initiële waardering vindt plaats tegen kostprijs, deze wordt nadien verhoogd of verlaagd met het evenredige aandeel in de winst of het verlies van de deelneming vanaf de datum waarop de Groep voor het eerst invloed van betekenis heeft, tot aan de datum
69
waarop voor het laatst sprake is van invloed van betekenis. Van investeringen verwerkt volgens de equity-methode wordt het aandeel van de Groep in het resultaat van deze investeringen opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Wanneer het aandeel van de Groep in de verliezen groter is dan de waarde van het belang in een investering, wordt de boekwaarde van de investering in de balans van de Groep afgeboekt tot nihil en worden verdere verliezen niet meer in aanmerking genomen behalve voor zover de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting is aangegaan of betalingen heeft verricht ten behoeve van de betreffende investering. Entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend Joint ventures zijn díe vennootschappen waarover de Groep gezamenlijk met derden zeggenschap heeft, en waarbij deze zeggenschap in een overeenkomst is vastgelegd en waarin strategische beslissingen over het financiële en operationele beleid met unanieme instemming worden genomen. De geconsolideerde jaarrekening omvat het evenredige aandeel van de Groep in de activa, verplichtingen, opbrengsten en kosten van de vennootschap waarbij de posten regel voor regel met posten van soortgelijke aard worden gecombineerd, vanaf de datum waarop voor het eerst gezamenlijke zeggenschap wordt uitgeoefend tot aan de datum waarop deze eindigt. Verwerving van dochterondernemingen, joint ventures en deelnemingen Een verwerving van een dochteronderneming, deelneming of joint venture wordt verantwoord in overeenstemming met de overnamemethode. Onder deze methode bestaat de kostprijs van een overname uit de som van de reële waarde van opgeofferde activa, uitgegeven effecten en aangegane verplichtingen. De overgenomen identificeerbare activa en (voorwaardelijke) verplichtingen worden initieel gewaardeerd op reële waarde per overnamedatum. Het verschil tussen de kostprijs van de overname en het aandeel van de vennootschap in de reële waarde van ver kregen activa en verplichtingen wordt in de geconsolideerde jaarrekening verantwoord als goodwill onder de immateriële activa (bij dochterondernemingen en joint ventures) of als onderdeel van de waarde van de deelneming. Kosten in verband met een overname worden direct verantwoord in de winst-en-verliesrekening. Verlies van zeggenschap Bij verlies van zeggenschap worden de activa en verplichtingen van de dochteronderneming, eventuele minderheids belangen en overige met de dochterondernemening samenhangende vermogenscomponenenten niet langer in de balans verantwoord. Het eventuele overschot of tekort op het verlies van zeggenschap wordt opgenomen in de winst-en-verlies rekening. Indien de Groep een belang behoudt in de voor malige dochteronderneming, wordt dat belang tegen de reële waarde verantwoord per de datum dat niet langer sprake was van zeggenschap. Het belang wordt na eerste
JAARVERSLAG 2012
opname verantwoord als een investering verwerkt volgens de “equity“-methode of als financieel actief beschikbaar voor verkoop, afhankelijk van de mate van behouden invloed. Eliminatie van transacties bij consolidatie Intra-groepssaldi en baten en lasten uit transacties binnen de Groep worden bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening geëlimineerd. Niet-gerealiseerde winsten uit hoofde van transacties met investeringen verwerkt volgens de equity-methode worden geëlimineerd naar rato van het belang dat de Groep in de investering heeft. Niet-gerealiseerde verliezen worden op dezelfde wijze geëlimineerd als niet-gerealiseerde winsten, maar slechts voor zover er geen aanwijzing is voor een bijzondere waardevermindering. Eventuele posities en resultaten toe te rekenen aan minderheidsbelangen zijn separaat in de balans en winst-en-verliesrekening opgenomen.
Vreemde valuta Transacties in vreemde valuta Transacties luidend in vreemde valuta worden in de betreffende functionele valuta van de groepsentiteiten omgerekend tegen de geldende wisselkoers per transactie datum. In vreemde valuta luidende monetaire activa en verplichtingen worden per balansdatum in de functionele valuta omgerekend tegen de op die datum geldende wisselkoers. De valutakoersverschillen met betrekking tot de monetaire posten omvatten het verschil tussen de geamortiseerde kosten in de functionele valuta aan het begin van de periode, gecorrigeerd voor de effectieve rente(betalingen) gedurende de periode, en de geamortiseerde kosten van tegen de wisselkoers aan het einde van de periode omgerekende buitenlandse valuta. De bij omrekening optredende valutakoersverschillen worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen, met uitzondering van een financiële verplichting die wordt aangemerkt als afdekking van de netto-investering in een buitenlandse activiteit of in aanmerking komende kasstroomafdekkingen, die rechtstreeks in het eigen vermogen worden verwerkt. Buitenlandse activiteiten De activa en verplichtingen van buitenlandse activiteiten, met inbegrip van goodwill en bij consolidatie ontstane reële-waardecorrecties, worden in euro’s omgerekend tegen de geldende koers per verslagdatum. De opbrengsten en kosten van buitenlandse activiteiten worden in euro’s omgerekend tegen de wisselkoers op transactiedatum. Valutaomrekeningsverschillen worden direct in het eigen vermogen opgenomen in de reserve omrekeningsverschillen. Als een buitenlandse activiteit geheel of gedeeltelijk wordt verkocht, wordt het betreffende bedrag uit de reserve omrekeningsverschillen overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
Financiële instrumenten Aankopen en verkopen van financiële instrumenten worden verantwoord op transactiedatum. De Groep neemt een financieel actief niet langer op in de balans als de contractuele rechten op de kasstromen uit het actief aflopen, of als de Groep de contractuele rechten op de ontvangst van de kasstromen uit het financieel actief overdraagt door middel van een transactie waarbij nagenoeg alle aan het eigendom van dit actief verbonden risico’s en voordelen worden overgedragen. De Groep maakt gebruik van de volgende financiële instrumenten:
Niet-afgeleide financiële instrumenten Niet-afgeleide financiële instrumenten omvatten investeringen in aandelen, deposito’s en obligaties, debiteuren en overige vorderingen, geldmiddelen en kasequivalenten, leningen en overige financieringsverplichtingen, crediteuren en overige schulden. Geldmiddelen en kasequivalenten bestaan uit kas- en banksaldi en binnen 3 maanden vrijvallende deposito’s. Niet-afgeleide financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde. Na de eerste opname worden niet-afgeleide financiële instrumenten op de hierna beschreven manier gewaardeerd. Financiële activa en verplichtingen worden gesaldeerd en het resulterende nettobedrag wordt uitsluitend in de balans gepresenteerd indien de Groep een wettelijk afdwingbaar recht heeft op deze saldering, en indien zij voornemens is om te salderen op nettobasis en het actief en de verplichting gelijktijdig te realiseren. De verwerking van financieringsbaten en -lasten wordt beschreven op pagina 75. Tot einde looptijd aangehouden financiële activa Wanneer de Groep de uitdrukkelijke bedoeling heeft, en in staat is, om financiële activa tot het einde van de looptijd aan te houden, worden deze gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs plus eventuele direct toerekenbare transactiekosten op basis van de effectieve-rentemethode verminderd met bijzondere waardeverminderingsverliezen. Financiële activa aangemerkt als beschikbaar voor verkoop De beleggingen van de Groep in bepaalde obligaties en deposito’s worden geclassificeerd als financiële activa beschikbaar voor verkoop. Na eerste opname worden deze activa gewaardeerd tegen reële waarde en eventuele veranderingen in de reële waarde, behoudens bijzondere waardeverminderingsverliezen en valuta koerswinsten en -verliezen op monetaire posten die beschikbaar zijn voor verkoop, worden rechtstreeks
70
in het eigen vermogen verwerkt. Toerekenbare transactie kosten worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Wanneer een belegging niet langer in de balans wordt opgenomen, wordt de in het eigen vermogen opgenomen cumulatieve winst of het cumulatieve verlies overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening. Indien er geen informatie beschikbaar is om de reële waarde te bepalen, zullen de activa tegen kostprijs worden gewaardeerd. Overige niet-afgeleide financiële instrumenten Overige niet-afgeleide financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve-rentemethode verminderd met bijzondere waardeverminderingsverliezen, die in de winst- en verlies rekening worden verwerkt.
Afgeleide financiële instrumenten De Groep maakt gebruik van afgeleide financiële instrumenten om valuta- en renterisico’s af te dekken. Afgeleide financiële instrumenten worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde, die overeenkomt met de dan geldende kostprijs. Toerekenbare transactiekosten worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Na de eerste opname worden afgeleide financiële instrumenten tegen reële waarde gewaardeerd en eventuele wijzigingen op de hierna beschreven manier verantwoord. Hedge accounting Op het moment dat het derivaat voor het eerst als afdekkingsinstrument wordt aangewezen, documenteert de Groep formeel de relatie die bestaat tussen afdekkings instrument(en) en afgedekte positie(s), inclusief haar risicobeheerdoelstellingen en strategie bij het aangaan van de afdekkingstransactie en het afdekkingsrisico, alsmede de methoden die worden gebruikt om de effectiviteit van de afdekkingsrelatie vast te stellen. Bij het aangaan van de afdekkingsrelatie en daarna door lopend beoordeelt de Groep of de afdekkingsinstrumenten naar verwachting gedurende de periode waarvoor de afdekking is aangewezen ‘zeer effectief’ zullen zijn in het bereiken van compensatie van aan de afgedekte positie(s) toe te rekenen veranderingen in reële waarde of kasstromen en of de daadwerkelijke resultaten van iedere afdekking binnen vastgesteld bereik van 80 tot 125 procent. Een kasstroomafdekking van een verwachte transactie vereist dat het zeer waarschijnlijk is dat de transactie zal plaatsvinden. Kasstroomafdekkingen Wanneer een afgeleid financieel instrument wordt aangewezen als afdekking van de variabiliteit van kasstromen die voortvloeit uit een bepaald risico dat is verbonden aan een opgenomen actief, verplichting, of zeer waarschijnlijke, verwachte transactie de winst of het verlies zou kunnen beïnvloeden, dan wordt het effectieve
71
deel van de veranderingen in de reële waarde van het afgeleide afdekkingsinstrument opgenomen in niet-gerealiseerde resultaten en gepresenteerd in de afdekkingsreserve in het eigen vermogen. Het eventuele niet-effectieve deel van de veranderingen in de reële waarde van het afgeleide financiële instrument wordt rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Het opgebouwde bedrag wordt overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening in dezelfde periode dat de afgedekte positie van invloed is op de winst-en-verliesrekening. Reële waarde afdekkingen Veranderingen in de reële waarde van een afgeleid afdekkingsinstrument dat is aangemerkt als een reële afdekking worden ten laste dan wel ten gunste van het resultaat gebracht, tezamen met de wijzigingen in de reële waarde van de (groep van) activa en verplichtingen voor zover die zijn toe te wijzen aan het afgedekte risico. Indien een afdekkingsinstrument niet langer voldoet aan de voorwaarden voor “hedge accounting”, afloopt of wordt verkocht, wordt de afdekking prospectief beëindigd. De cumulatieve winst of het cumulatieve verlies dat eerder in het eigen vermogen was opgenomen, blijft onderdeel uitmaken van het eigen vermogen totdat de verwachte transactie heeft plaatsgevonden. Het onder het eigen vermogen opgenomen bedrag wordt overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening (onder nettomutatie reële waarde uit het eigen vermogen overgeboekte kasstroomafdekkingen) in dezelfde periode waarin het afdekkingsinstrument van invloed is op de winst-en-verliesrekening. Economische afdekkingen Hedge accounting wordt niet toegepast op afgeleide instrumenten die in economische zin worden gebruikt als afdekking van in vreemde valuta’s luidende activa en verplichtingen. Veranderingen in de reële waarde van dergelijke derivaten worden als onderdeel van de valutakoerswinsten en -verliezen in de winst-en-verliesrekening opgenomen. De Groep past “accrual accounting” toe voor haar voor eigen gebruik bestemde commodity-derivaten, onder gebruikmaking van de uitzondering van IAS 39.5. Dit is van toepassing voor de inkoop van (diesel)olie en energie.
Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen. De kostprijs van zelfvervaardigde activa omvat materiaalkosten, directe arbeidskosten, een redelijk deel van de indirecte productiekosten en geactiveerde financieringskosten. Voor zover relevant worden de geschatte kosten van de ontmantelings- en verwijderingskosten van het actief en de herstelkosten van de locatie waar de activa zich bevinden aan de kostprijs toegevoegd. Computersoftware die integraal onderdeel vormt van de computerapparatuur wordt geactiveerd als onderdeel van de betreffende apparatuur.
JAARVERSLAG 2012
Activa waarvan enkel het economisch eigendom bij de Groep berust, worden op de balans opgenomen en volgens dezelfde grondslagen behandeld. Winsten en verliezen op de verkoop van een materieel vast actief worden vastgesteld aan de hand van een vergelijking van de verkoopopbrengsten met de boekwaarde van de materiële vaste activa en worden netto verantwoord onder “overige opbrengsten” in de winst-en-verliesrekening.
Vastgoedobjecten Vastgoedobjecten omvatten vastgoed dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een waardestijging, of beide te realiseren. Vastgoedobjecten worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen. De kostprijs van zelfvervaardigde activa omvat materiaalkosten, directe arbeidskosten, een redelijk deel van de indirecte productiekosten en geactiveerde financieringskosten. Voor zover relevant worden de geschatte kosten van de ontmantelings- en verwijderingskosten van het actief en de herstelkosten van de locatie waar de activa zich bevinden aan de kostprijs toegevoegd. Zowel voor materiële vaste activa als voor vastgoedobjecten gelden de volgende grondslagen. Componenten Indien materiële vaste activa of vastgoedobjecten bestaan uit onderdelen met een ongelijke gebruiksduur, worden deze componenten als afzonderlijke posten gespecificeerd onder de materiële vaste activa respectievelijk vastgoedobjecten. In de boekwaarde van een materieel vast actief of vastgoed object wordt de kostprijs opgenomen van de vernieuwing (van een deel) van dat actief wanneer die uitgaven worden gedaan en indien het waarschijnlijk is dat de vernieuwing leidt tot toekomstige economische voordelen. Alle andere kosten voor de instandhouding van de activa worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Afschrijving Afschrijvingen worden ten laste van de winst-en-verlies rekening gebracht volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische gebruiksduur van (iedere component van) een materieel vast actief. Op terreinen wordt niet afgeschreven met uitzondering van bestrating. De geschatte economische gebruiksduur luidt voor de materiële vaste activa als volgt: • Gebouwen gediff. naar componenten (15-100 jaar) gemiddeld 40 jaar • Overige vaste installaties 10-25 jaar • Treinen 20 jaar • Bussen 6-15 jaar • Apparatuur en bedrijfsmaterieel 3-10 jaar
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
En voor de vastgoedobjecten: • Fundering en onderbouw • Skelet en kern • Gevels en buitenwanden • Dakbedekking • Binnenafwerking • Technische installaties
72
Voorraden 100 jaar 50 jaar 33 jaar 15 jaar 15 jaar 15 jaar
De aangegeven gebruiksduur is een gemiddelde van de daaronder begrepen activa en van de eventuele componenten waaruit de activa bestaan. De afschrijvingsmethode, de resterende gebruiksperiode en de restwaarde worden jaarlijks beoordeeld. Indien een materieel vast actief door wijziging van het gebruik bestemd wordt als vastgoedobject of indien een vastgoedobject bestemd wordt voor eigen gebruik, vindt overboeking plaats naar vastgoedobjecten respectievelijk materiële vaste activa. Omdat de waardering van beide categorieën vaste activa gelijk is, geschiedt de overboeking tegen de boekwaarde.
Immateriële vaste activa Goodwill Alle bedrijfscombinaties worden administratief verwerkt via toepassing van de overnamemethode. Goodwill betreft het bedrag dat voortvloeit uit de overname van dochteronder nemingen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures. Goodwill komt overeen met het verschil tussen de kostprijs van de overname en de reële waarde van de overgenomen identificeerbare activa en passiva op het moment van aankoop. Goodwill wordt gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Negatieve goodwill die bij een overname ontstaat, wordt direct in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Overige immateriële vaste activa De overige door de Groep verworven immateriële vaste activa, met een eindige gebruiksduur, worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen.
De voorraden worden opgenomen tegen kostprijs, of nettoopbrengstwaarde indien deze lager is. De netto-opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs in het kader van de normale bedrijfsvoering, verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten. De kostprijs van de voorraden is gebaseerd op de gemiddelde inkoopprijzen respectievelijk kostprijzen en omvat de uitgaven gedaan bij verwerving van de voorraden en daarop betrekking hebbende inkoopkosten. De kostprijs van voorraden gereed product en onderhanden projecten omvat een redelijk deel van de indirecte kosten op basis van de normale productiecapaciteit.
Onderhanden werk in opdracht van derden Onderhanden projecten in opdracht van derden worden gewaardeerd tegen kostprijs plus tot balansdatum genomen winst, verminderd met een voorziening voor voorzienbare verliezen en verminderd met gefactureerde termijnen naar rato van de voortgang van het project. De kostprijs omvat alle uitgaven die rechtstreeks verband houden met specifieke projecten en een toerekening van de gemaakte vaste en variabele indirecte kosten in verband met de contractactiviteiten op basis van de normale productiecapaciteit. Er is sprake van een vordering indien het bedrag van de gemaakte kosten (inclusief het verantwoorde resultaat) hoger is dan het bedrag van de gefactureerde termijnen. Indien het bedrag van de gemaakte kosten (inclusief het verantwoorde resultaat) lager is dan het bedrag van de gefactureerde termijnen, is sprake van een schuld.
Bijzondere waardeverminderingen Financiële activa Op iedere verslagdatum wordt van een financieel actief beoordeeld of er objectieve aanwijzingen bestaan dat het actief een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan. Een financieel actief wordt geacht onderhevig te zijn aan een bijzondere waardevermindering indien er objectieve aanwijzingen zijn dat een of meerdere gebeurtenissen een negatief effect heeft/hebben gehad op de verwachte toekomstige kasstromen van dat actief.
Uitgaven na eerste opname voor geactiveerde immateriële vaste activa worden uitsluitend geactiveerd wanneer hierdoor de toekomstige economische voordelen toenemen die zijn besloten in het specifieke actief waarop zij betrekking hebben. Alle overige uitgaven, inclusief intern gegenereerde goodwill en handelsmerken, worden als last in de winst-enverliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. De amortisatie geschiedt lineair ten laste van de winst-enverliesrekening op basis van de geschatte gebruiksduur van de immateriële vaste activa, behoudens goodwill, vanaf de datum dat deze beschikbaar zijn voor gebruik. De geschatte gebruiksduur voor de huidige en vergelijkbare perioden luidt als volgt:
Een bijzonder waardeverminderingsverlies met betrekking tot een op geamortiseerde kostprijs gewaardeerd financieel actief wordt berekend als het verschil tussen de boekwaarde en de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rente. Een bijzonder waardeverminderingsverlies met betrekking tot een voor verkoop beschikbaar financieel actief wordt berekend aan de hand van de reële waarde.
• Software
Alle bijzondere waardeverminderingsverliezen worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen.
• Contracten
5 - 8 jaar 5 - 10 jaar
Belangrijke financiële activa worden individueel op bijzondere waardevermindering getoetst. De overige financiële activa worden ondergebracht in groepen met vergelijkbare kredietrisicokenmerken en collectief beoordeeld.
73
Een cumulatief verlies met betrekking tot een voor verkoop beschikbaar financieel actief dat voorheen als last in het eigen vermogen was opgenomen, wordt overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt terug genomen indien de terugname objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die zich heeft voor gedaan nadat dit bijzondere waardeverminderingsverlies werd genomen. Bij financiële activa die tegen geamortiseerde kostprijs worden gewaardeerd en bij voor verkoop beschikbare financiële activa in de vorm van obligaties komt de terugname ten gunste van de winst-en-verliesrekening. Niet-financiële activa De boekwaarde van de niet-financiële activa van de Groep, uitgezonderd voorraden en uitgestelde belastingvorderingen, wordt per iedere verslagdatum opnieuw bezien om te bepalen of er aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van het actief. Van goodwill en immateriële vaste activa die nog niet gebruiksklaar zijn, wordt op iedere verslagdatum een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde. Voor een actief of een kasstroomgenererende eenheid is de realiseerbare waarde gelijk aan de hoogste van de bedrijfswaarde of de reële waarde minus verkoopkosten. Bij het bepalen van de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen voor belasting berekend met behulp van een disconteringsvoet voor belasting die een afspiegeling is van zowel de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld als van de specifieke risico’s met betrekking tot het actief. Voor de toetsing op bijzondere waardeverminderingen worden activa samengevoegd in de te onderscheiden groep activa die uit voortgaand gebruik kasstromen genereert die in grote lijnen onafhankelijk zijn van andere activa en groepen (de “kasstroomgenererende eenheid”). De in een bedrijfs combinatie verworven goodwill wordt voor de toetsing op bijzondere waardeverminderingen toegerekend aan kasstroomgenererende eenheden die naar verwachting zullen profiteren van de synergievoordelen van de combinatie. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt opgenomen indien de boekwaarde van een actief of de kasstroom genererende eenheid waartoe het actief behoort, hoger is dan de geschatte realiseerbare waarde. Bijzondere waarde verminderingsverliezen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Bijzondere waardeverminderingsverliezen opgenomen met betrekking tot kasstroomgenererende eenheden worden eerst in mindering gebracht op de boekwaarde van eventueel aan de eenheden toegerekende goodwill, en vervolgens naar rato in mindering gebracht op de boekwaarde van de overige activa van de eenheid (of groep van eenheden). Met betrekking tot goodwill worden geen bijzondere waardeverminderingsverliezen teruggenomen. Voor andere activa
JAARVERSLAG 2012
worden in voorgaande perioden opgenomen bijzondere waardeverminderingsverliezen bij elke verslagdatum beoordeeld op indicaties dat het verlies afgenomen is of niet langer bestaat. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt teruggenomen als de schattingen zijn veranderd aan de hand waarvan de realiseerbare waarde was bepaald. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt uitsluitend teruggenomen voor zover de boekwaarde van het actief niet hoger is dan de boekwaarde, na aftrek van afschrijvingen of amortisatie, die zou zijn bepaald als geen bijzonder waardeverminderingsverlies was opgenomen.
Eigen vermogen Dividenden worden verwerkt in de periode waarin over de winstbestemming wordt besloten en de dividenden worden gedeclareerd.
Aan komende jaren toe te rekenen baten Deze baten hebben betrekking op ineens ontvangen bedragen die voortvloeien uit overeenkomsten waarvan de looptijd zich uitstrekt over toekomstige jaren. De baten worden gedurende de looptijd van de overeenkomsten waarmee ze verband houden ten gunste van de winst-en-verliesrekening gebracht. De baten worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs.
Personeelsbeloningen Onder de personeelsbeloningen zijn opgenomen pensioen verplichtingen uit pensioenregelingen en andere verplichtingen betreffende personeelsbeloningen bestaande uit jubileumuitkeringen, VUT-uitkeringen en verplichtingen wegens arbeidsongeschiktheid van medewerkers. Toegezegde-bijdrageregelingen zijn regelingen waarbij de Groep geen andere verplichting heeft dan de contractuele bijdragen te voldoen. Deze bijdragen worden in de winst-enverliesrekening verantwoord in de periode waarin de bijdrage verschuldigd is. Toegezegd-pensioenregelingen zijn regelingen waarbij de Groep niet kan volstaan met betaling van de verplichte, contractueel overeengekomen bijdrage aan pensioenfondsen of verzekeringsmaatschappijen. De nettoverplichting van de Groep wordt voor elke regeling afzonderlijk berekend door een schatting te maken van de pensioenaanspraken die werknemers hebben opgebouwd in de verslagperiode en de daaraan voorafgaande jaren. Van deze pensioenaanspraken wordt de contante waarde bepaald, welke wordt gesaldeerd met de reële waarde van het belegde pensioenvermogen. De disconteringsvoet is de rentevoet per balansdatum van hoogwaardige vastrentende waarden waarvan de looptijd de termijn van de pensioenverplichtingen benadert. Bij de berekening wordt rekening gehouden met elementen als toekomstige loonstijging als gevolg van algemene loon ontwikkelingen en carrièrekansen, met inflatie en met actuele levensduurverwachtingen. De berekening wordt jaarlijks uitgevoerd door een erkende actuaris volgens de ‘projected unit credit’-methode. Wanneer de berekening resulteert in een positief saldo voor de Groep, wordt de
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
opname van het actief beperkt tot een bedrag dat maximaal gelijk is aan het saldo van eventuele niet-opgenomen pensioenkosten van verstreken diensttijd en de contante waarde van eventuele toekomstige terugstortingen door het fonds of lagere toekomstige pensioenpremies. De pensioenverplichtingen die betrekking hebben op de concernonderdelen die in Engeland gevestigd zijn, worden opgenomen voor de periode waarover de vervoersconcessies lopen. De aan het begin van het jaar op basis van de actuariële berekeningen verwachte mutatie in de pensioenverplichtingen en beleggingsresultaten worden gemuteerd in de nettoverplichtingen en in de winst-en-verliesrekening verwerkt. De betaalde bijdragen komen in mindering op de nettoverplichtingen. De actuariële winsten en verliezen, bestaande uit het verschil tussen de werkelijke en de verwachte mutaties in de pensioenverplichtingen en beleggingsresultaten, worden in het eigen vermogen verwerkt. Verplichtingen inzake jubileumuitkeringen en VUT-uitkeringen worden actuarieel berekend en opgenomen tegen de contante waarde. Hierbij wordt rekening gehouden met loon- en prijsontwikkelingen. Eventuele actuariële winsten of verliezen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen in de periode waarin deze zich voordoen. Op soortgelijke wijze worden ook de verplichtingen wegens arbeidsongeschiktheid bepaald. Kortetermijnpersoneelsbeloningen Kortetermijnpersoneelsbeloningen worden zonder contantmaking gewaardeerd en opgenomen wanneer de daarmee verband houdende dienst wordt verricht.
Voorzieningen Een voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft als gevolg van een gebeurtenis in het verleden en het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen nodig is. Voorzieningen worden bepaald door de verwachte toekomstige kasstromen contant te maken op basis van een disconteringsvoet voor belasting die een afspiegeling is van de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld en, waar nodig, van de specifieke risico’s met betrekking tot de verplichting. Reorganisatiekosten en non-activiteitsregelingen In verband met reorganisatie worden voorzieningen getroffen wanneer een gedetailleerd plan voor de reorganisatie is geformaliseerd en een aanvang is gemaakt met de reorganisatie of deze publiekelijk bekend is gemaakt. Er wordt geen voorziening getroffen voor toekomstige bedrijfslasten. De reorganisatievoorziening heeft voor namelijk betrekking op afvloeiingsregelingen, overbruggingsbetalingen en herplaatsingen van personeelsleden van wie de functie is opgeheven.
74
Voorziening voor bodemsanering De voorziening voor bodemsanering dient ter dekking van lasten om bedrijfsmiddelen in bruikbare staat te houden of te brengen. In overeenstemming met het gepubliceerde milieubeleid van de Groep en de van toepassing zijnde wettelijke verplichtingen, worden voorzieningen voor beheersing en opheffing van milieuverontreiniging getroffen wanneer de vervuiling optreedt of blijkt te zijn opgetreden. Verlieslatende contracten Er wordt in de balans een voorziening voor verlieslatende contracten opgenomen wanneer de door de Groep naar verwachting te behalen voordelen uit een overeenkomst lager zijn dan de onvermijdbare kosten om aan de verplichtingen uit hoofde van de overeenkomst te voldoen. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de contante waarde van de verwachte nettokosten van de voortzetting van het contract, of indien dit lager is, tegen de contante waarde van de verwachte kosten voor de beëindiging van het contract zijnde enige compensatie of boete die voortvloeit uit het niet-naleven van het contract. Voorafgaand aan de vorming van een voorziening wordt op de activa die betrekking hebben op het contract een bijzondere waardeverminderingsverlies genomen. Overige voorzieningen Er worden voorzieningen opgenomen voor schade in verband met brand, ongevallen, verstrekte garanties, claims en overige zaken.
Lease De activa waarvan de vennootschap of haar dochteronder nemingen krachtens een leaseovereenkomst het economisch eigendom hebben, worden geclassificeerd als financiële lease. De vennootschap of haar dochterondernemingen hebben het economisch eigendom indien vrijwel alle aan het eigendom verbonden risico’s en voordelen aan haar zijn overgedragen. Contracten waar het economisch eigendom in handen is van derden worden geclassificeerd als operationele lease. In de classificatie van leaseovereenkomsten als operationele of financiële lease is de economische realiteit leidend (niet de vorm van het contract).
Opbrengsten Onder de omzet worden begrepen de vervoersopbrengsten en opbrengsten van de overige bedrijfsactiviteiten onder aftrek van kortingen en omzetbelasting. Verlening van diensten en verkoop van goederen Opbrengsten uit hoofde van verleende diensten worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen in de periode waarin de diensten worden verleend. Voor leverings contracten die de balansdatum overschrijden, vindt toerekening van de opbrengsten plaats aan de afzonderlijke jaren naar rato van het stadium van voltooiing van de transactie op balansdatum. Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van beoordelingen van de verrichte werkzaamheden.
75
Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt wanneer de belangrijke risico’s en voordelen van eigendom aan de koper zijn overgedragen, de inning van de verschuldigde vergoeding waarschijnlijk is, de hiermee verband houdende kosten of eventuele retouren van goederen betrouwbaar kunnen worden ingeschat, er geen sprake is van aanhoudende managementbetrokkenheid bij de goederen en de omvang van de opbrengsten betrouwbaar kan worden bepaald. Vergoedingen van de overheid voortvloeiend uit vervoers overeenkomsten of vervoersconcessies worden in de winst-en-verliesrekening verantwoord in de periode waarop de vergoeding betrekking heeft. Onderhanden projecten in opdracht van derden Van onderhanden projecten in opdracht van derden worden de contractuele opbrengsten en lasten in de winst-en-verliesrekening verwerkt naar rato van het stadium van voltooiing van het project. Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van de kosten van de verrichte werkzaamheden in relatie tot de totaal verwachte kosten. Zodra een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van het resultaat wordt een evenredig deel van de winst ten gunste van de winst-enverliesrekening gebracht. Verwachte verliezen op projecten worden onmiddellijk geheel in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Huuropbrengsten Huuropbrengsten uit vastgoedobjecten worden lineair in de winst-en-verliesrekening opgenomen op basis van de duur van de huurovereenkomst. Kosten van toezeggingen die worden gedaan als stimulering voor het sluiten van huurovereenkomsten worden als integraal deel van de totale huuropbrengsten verwerkt. Overige opbrengsten Deze omvatten geactiveerde productie voor eigen gebruik, incidentele opbrengsten en dekking door derden van de kosten van (neven)activiteiten die niet behoren tot de bedrijfsactiviteiten van de onderneming. Het saldo tussen de verkoopopbrengsten en de boekwaarde van de verkochte materiële vaste activa worden eveneens verantwoord onder “overige opbrengsten”. De activeerde productie eigen gebuik bevat de direct toerekenbare personeelskosten en kosten voor materialen die gebruikt zijn bij de constructie van activa voor eigen gebruik. Dit heeft met name betrekking op de revisie van de treinen.
Bedrijfslasten Bedrijfslasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben respectievelijk waarin de levering van goederen en diensten aan afnemers plaatsvindt.
Financieringsbaten en -lasten Financieringsbaten omvatten de rentebaten op geïnvesteerde gelden (inclusief voor verkoop beschikbare financiële activa),
JAARVERSLAG 2012
leasebaten, winst op de verkoop van voor verkoop beschikbare financiële activa, en winsten op afdekkingsinstrumenten die in de winst-en-verliesrekening worden opgenomen. Rentebaten worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen naarmate deze opbouwen, door middel van de effectieve-rentemethode. Dividendbaten worden in de winst-en-verlies rekening opgenomen op het moment dat het recht op betaling wordt gevestigd. Financieringslasten omvatten de rentelasten op opgenomen gelden, de oprenting van voorzieningen en verliezen op afdekkingsinstrumenten die in de winst-en-verliesrekening worden opgenomen. Alle financieringskosten die niet rechtstreeks zijn toe te rekenen aan de verwerving, bouw of productie van een in aanmerking komend actief worden met behulp van de effectieve-rentemethode in de winst-enverliesrekening opgenomen. In 2011 en 2012 zijn er geen financieringskosten geactiveerd. Vrijvallende financieringsvoordelen uit crossborder-leaseovereenkomsten worden in mindering op de rentelasten gebracht. Valutakoerswinsten en -verliezen maken deel uit van de financiële baten of lasten. Heffingsrente ten gevolge van posities met de Belastingdienst wordt opgenomen onder overige financiële baten of lasten.
Overheidssubsidies Overheidssubsidies worden opgenomen als met redelijke zekerheid kan worden gesteld dat de entiteit aan de subsidies gekoppelde voorwaarden zal vervullen en dat de subsidies zullen worden ontvangen. De overheidssubsidies worden in mindering gebracht op de daarmee verband houdende lasten en activa.
Leasebetalingen Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair over de leaseperiode in de winst-en-verliesrekening opgenomen onder bedrijfslasten.
Winstbelasting De belasting over de winst of het verlies over de verslag periode omvat de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en uitgestelde winst belastingen. De winstbelasting wordt in de winst-enverliesrekening opgenomen, behoudens voor zover deze betrekking heeft op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt. Alle belastingposten worden opgenomen tegen de nominale waarde. De over het boekjaar verschuldigde en verrekenbare belasting is de naar verwachting te betalen belasting over de belastbare winst over de verslagperiode, berekend aan de hand van belastingtarieven die gelden op balansdatum en correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
Nagenoeg alle tot de Groep behorende dochteronder nemingen zijn voor de vennootschapsbelasting gevoegd in de fiscale eenheid NS, met uitzondering van buitenlandse concernonderdelen. De uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen worden gevormd voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen in de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. De berekening hiervan is gebaseerd op de belastingtarieven die naar verwachting van toepassing zullen zijn bij terugname van de tijdelijke verschillen, op basis van de belastingtarieven die per verslagdatum zijn vastgesteld of materieel zijn vastgesteld. Met betrekking tot uitgestelde belastingvorderingen binnen de fiscale eenheid wordt uitgegaan van continuïteit van de onderneming, van voldoende belastbare winsten in de toekomst en van geen beperking in verliescompensatie. Als gevolg hiervan wordt aangenomen dat uitgestelde belastingvorderingen inbaar zullen zijn. Saldering van uitgestelde belastingvorderingen en uitgestelde belastingschulden vindt uitsluitend plaats indien er sprake is van een formeel recht tot saldering en de onderneming het voornemen heeft tot gelijktijdige verrekening van latente belastingen. Latente belastingen worden opgenomen tegen de nominale waarde.
Nieuwe standaarden en interpretaties De Groep heeft geen nieuwe standaarden, wijzigingen van bestaande standaarden of interpretaties vervroegd vrijwillig toegepast die pas met ingang van de jaarrekening over 2012 of later verplicht zijn. De Groep onderzoekt momenteel de consequenties van de volgende nieuwe standaarden, interpretaties en wijzigingen van bestaande standaarden, waarvan toepassing verplicht is met ingang van de jaarrekening over 2013 of later indien vermeld: • IAS 19 Employee Benefits amendment. Deze richtlijn zal naar verwachting beperkte invloed hebben op de jaarrekening 2013. • IFRS 10 Consolidated Financial Statements en aanpassingen in IAS 27 Consolidated and Separate Financial Statements (endorsed, verplicht met ingang van de jaarrekening over 2014). Deze richtlijn zal naar verwachting beperkte invloed hebben op de jaarrekening 2014. • IFRS 11 Joint Arrangements en aanpassingen in IAS 28 Associates and Joint Ventures (endorsed, verplicht met ingang van de jaarrekening over 2014). Deze richtlijn heeft naar verwachting impact op verwerking van een aantal joint ventures in de jaarrekening. Op dit moment vindt proportionele consolidatie plaats. De verwachting is dat een aantal joint ventures met ingang van 2014 niet meer proportioneel mogen worden geconsolideerd, maar volgens de equity methode. • IFRS 12 Disclosures of interests in other entities (endorsed, verplicht met ingang van de jaarrekening over 2014).
76
De consequenties van deze richtlijn op de jaarrekening 2014 worden onderzocht. • IFRS 13 Fair Value Measurements (endorsed, verplicht met ingang van de jaarrekening over 2013). Deze richtlijn zal naar verwachting beperkte invloed hebben op de jaarrekening 2013.
Bepaling reële waarde Een aantal grondslagen en de informatieverschaffing van de Groep vereisen de bepaling van de reële waarde van zowel financiële als niet-financiële activa en verplichtingen. Voor waarderings- en informatieverschaffingsdoeleinden is de reële waarde op basis van de volgende methoden bepaald. Materiële vaste activa De reële waarde van de materiële vaste activa die ten gevolge van een bedrijfscombinatie zijn opgenomen, is gebaseerd op marktwaarde. De reële waarde is berekend op basis van actuele aanschafprijzen of is bepaald door de historische aanschafwaarde met behulp van indexcijfers op het huidige prijspeil te brengen. Vastgoedobjecten De reële waarde is op onafhankelijke, professionele wijze bepaald met inschakeling van erkende deskundigen. Hierbij is rekening gehouden met de lopende huurovereenkomsten die de Groep op zakelijke, objectieve grondslag heeft gesloten en die vergelijkbaar zijn met die voor vergelijkbaar vastgoed op dezelfde locatie. Om tot de waardering van het vastgoed te komen, worden de jaarlijkse nettohuren gedisconteerd met behulp van een factor waarin de specifieke risico’s zijn begrepen die inherent zijn aan de nettokasstromen. Voor de factor is uitgegaan van 10% per jaar (2011: 10%). De reële waarde van vastgoedobjecten wordt alleen ten behoeve van de informatieverschaffing bepaald. Immateriële vaste activa De reële waarde van overige immateriële vaste activa is gebaseerd op de verwachte contante waarde van de kasstroom uit het gebruik en de uiteindelijke verkoop van de activa. Beleggingen in obligaties en deposito’s De reële waarde van tot einde looptijd aangehouden financiële activa en voor verkoop beschikbare financiële activa wordt bepaald op basis van de prijs per verslagdatum. De reële waarde van tot einde looptijd aangehouden beleggingen wordt alleen ten behoeve van de informatieverschaffing bepaald. Debiteuren en overige vorderingen De reële waarde van handels- en overige vorderingen, exclusief onderhanden projecten in opdracht van derden, wordt tegen de contante waarde van de toekomstige kas stromen geschat, die op hun beurt worden gedisconteerd tegen de interbancaire swaprente per verslagdatum. Derivaten De reële waarde van derivaten wordt gevormd door het geschatte bedrag dat de Groep zou ontvangen of betalen
77
om het contract per balansdatum te beëindigen, waarbij rekening wordt gehouden met de actuele rente en de actuele kredietwaardigheid van de tegenpartijen bij het contract. Niet-afgeleide financiële verplichtingen De reële waarde van niet-afgeleide financiële verplichtingen wordt bepaald ten behoeve van de informatieverschaffing en berekend op basis van de contante waarde van toekomstige aflossingen en rentebetalingen, gedisconteerd tegen de marktrente per verslagdatum. Voor financiële leases wordt de marktrente bepaald aan de hand van vergelijkbare leaseovereenkomsten.
Gesegmenteerde informatie De Groep is op grond van IFRS niet verplicht gesegmenteerde informatie te verstrekken. Er is derhalve geen segmentatieoverzicht opgenomen in de jaarrekening. In de toelichting op de jaarrekening is bij enkele posten gesegmenteerde informatie opgenomen. De primaire segmentatiebasis, die van bedrijfssegmenten, berust op de afwijkende aard van de bedrijfsactiviteiten, de bestuurlijke structuur en de interne rapportagestructuur van de Groep. De prijzen voor transacties tussen de segmenten en tussen de concernonderdelen binnen de segmenten worden bepaald op zakelijke, objectieve grondslagen. De opbrengsten en activa van een segment omvatten posten die rechtstreeks, dan wel op basis van redelijkheid aan het segment kunnen worden toegerekend. Bedrijfssegmenten De Groep onderscheidt de volgende bedrijfssegmenten: • Reizigersvervoer, vervoer van reizigers in Nederland in binnenlandse treinen en bussen en in internationale treinen, evenals reizigersvervoer in het buitenland in treinen en bussen. Tevens vallen hieronder de activiteiten die ten dienste staan van het reizigersvervoer, zoals beschikbaarstelling en onderhoud van rollend materieel; • Knooppuntontwikkeling en -exploitatie, omvattende het beheer en de ontwikkeling van vastgoed en stationslocaties en de exploitatie van commerciële ruimten in en rond stations; • Overige, omvattende ondersteunende bedrijven, holding activiteiten en eliminatie van intercompanyrelaties. Het segment reizigersvervoer opereert met name in de volgende geografische gebieden: Nederland, Groot-Brittannië, Duitsland en Tsjechië. De rendement- en risicoprofielen zijn niet zodanig verschillend dat hiervoor een secundaire segmentatie naar geografische gebieden geboden is.
Grondslagen geconsolideerd kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt in beginsel opgesteld aan de hand van de vergelijking tussen begin- en eindbalans van het betreffende boekjaar. Hierbij wordt het resultaat aangepast voor mutaties die niet hebben geleid tot ontvangsten of uitgaven gedurende het boekjaar.
JAARVERSLAG 2012
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
78
Algemene toelichting Acquisitie en verkopen van bedrijven
Dit heeft geleid tot een bedrag van € 4 miljoen immateriële vaste activa en goodwill voor een bedrag van € 11 miljoen.
In het boekjaar hebben de volgende transacties plaats gevonden. Uitbreiding belang Begin 2012 heeft de Groep in een van haar kapitaalbelangen met de bestaande aandeelhouders nieuwe afspraken gemaakt om de resterende aandelen te kunnen verwerven. Dit heeft geleid tot een uitstroom van middelen voor een bedrag van € 4 miljoen. De overdracht van het juridisch eigendom van de resterende aandelen dient nog plaats te vinden. De herwaardering naar reële waarde van het bestaande belang heeft geresulteerd in een bate van € 6 miljoen. Deze bate is opgenomen onder de overige bedrijfslasten. Naar aanleiding van de bovenstaande afspraken is het kapitaalbelang volledig meegeconsolideerd vanaf 1 januari 2012.
De omzet over 2012 van dit kapitaalbelang bedraagt 3,8% van de omzet reizigersvervoer (2011: 5,0%). Verkoop belang Op 3 augustus 2012 is het kapitaalbelang (50%) in Syntus BV verkocht aan de andere aandeelhouder, Keolis. Syntus BV is een openbaar vervoerbedrijf, en verzorgt het openbaar vervoer per trein en bus in verschillende gebieden in het oosten van Nederland. Deze transactie is als niet materieel aangemerkt. Het resultaat als gevolg van de verkoop bedraagt € 11 miljoen verlies en is opgenomen onder de overige bedrijfslasten.
Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2012
1 Materiële vaste activa In miljoenen euro’s
Terreinen
Bedrijfsgebouwen
Overige vaste installaties
Rollend materieel
Onderdelen
Apparatuur en bedrijfsmaterieel
Werken en materieel in constructie
Totaal
2011 Aanschaffingsprijs per 1 januari
119
427
141
5.267
181
554
Investeringen
314
7.003
424
424
Activeringen
4
47
14
252
15
38
-369
1
Acquisities
-
-
-
-
-
-
-
-
Koersverschillen Desinvesteringen
-
-
-
-
-
1
-
1
-4
-3
-1
-96
-
-19
-10
-133 132
Terugneming bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
-
-
-
132
Vervreemdingen
-
-
-
-
-
-
-
-
Overige mutaties
-
-9
-8
-6
-8
-6
-10
-47
Aanschaffingsprijs per 31 december
119
462
146
5.417
188
568
481
7.381
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
3.742
24
196
94
2.934
101
393
-
Afschrijvingen
2
15
10
234
10
47
-
318
Desinvesteringen
-
-2
-
-77
-
-15
-
-94
Bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
-2
-
-
-
-2
Terugneming bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
-12
-
-
-
-12
Koersverschil
-
-
-
-
-
-
-
-
Vervreemdingen
-
-
-
-
-
-
-
-
Overige mutaties
-
4
-
2
-8
-2
-
-4
Gecumuleerde afschrijvingen en waarde verminderingen per 31 december
26
213
104
3.079
103
423
-
3.948
Boekwaarde per 1 januari
95
231
47
2.333
80
161
312
3.272
Boekwaarde per 31 december
93
249
42
2.338
85
145
481
3.433
79
JAARVERSLAG 2012
In miljoenen euro’s
Terreinen
Bedrijfsgebouwen
Overige vaste installaties
Rollend materieel
Onderdelen
Apparatuur en bedrijfsmaterieel
Werken en materieel in constructie
Totaal
2012 119
462
146
5.417
188
568
481
7.381
Investeringen
Aanschaffingsprijs per 1 januari
-
-
-
-
-
-
463
463
Activeringen
14
13
8
429
7
73
-544
-
-
-
-
5
-
-
-
5
Acquisities Koersverschillen
-
-
-
1
-
1
-
2
Desinvesteringen
-1
-8
-2
-28
-
-8
-13
-60 3
Terugneming bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
3
-
-
-
Vervreemdingen
-
-
-
-
-
-
-
-
Overige mutaties
-
-
-
-25
-4
-7
-52
-88
132
467
152
5.802
191
627
335
7.706
Aanschaffingsprijs per 31 december Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
26
213
104
3.079
103
423
-
3.948
Afschrijvingen
2
17
10
236
9
55
-
329
Desinvesteringen
-
-7
-3
-24
-
-5
-
-39
Bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
2
-
-
-
2
Terugneming bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
-
-
-
-
-
Koersverschil
-
-
-
-
-
-
-
-
Vervreemdingen
-
-
-
-
-
-
-
-
Overige mutaties
-
-
-
-7
-9
-1
-
-17
28
223
111
3.286
103
472
-
4.223
104
244
41
2.516
88
155
335
3.483
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
Boekwaarde per 31 december
De post ‘overige mutaties’ heeft vooral betrekking op intercompany-eliminaties en -reclassificaties. Een deel van de treinen die op de balans zijn opgenomen, maakt deel uit van in het verleden afgesloten crossborderleasetransacties. De boekwaarde van het rollend materieel dat ultimo 2012 in crossborder leases is ondergebracht bedraagt € 156 miljoen (2011: € 143 miljoen). Ten behoeve van Eurofima-leningen welke geen onderdeel uitmaken van de crossborder-leasefinanciering(en) zijn zekerheden verstrekt in de vorm van een pandrecht op rollend materieel. De boekwaarde hiervan is € 382 miljoen (2011: € 394 miljoen). Verdere toelichting is opgenomen onder de paragraaf Financieel Risicobeheer (zie pagina 106). Werken en materieel in constructie bestaan voornamelijk uit investeringen in treinen en gebouwen.
Bijzondere waardevermindering en terugneming De berekeningen die leiden tot bijzondere waardeverminde ringen en terugnemingen hiervan zijn gebaseerd op een gewogen gemiddelde disconteringsvoet na belastingen die ligt tussen 6,5% en 9,1% (2011: tussen 6,5% en 9,1%). Abellio exploiteert trein- en busconcessies in Europa. Een aantal busconcessies is verlieslatend, waardoor ten tijde van de acquisitie het gerelateerde materieel niet is geactiveerd. De voorziening verlieslatend contract bedroeg ultimo 2011 € 7 miljoen en is volledig in mindering gebracht op de vaste activa. Ultimo 2012 is het resterende deel van deze waardevermindering (€ 3 miljoen) gereclassificeerd naar de post voorzieningen.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
80
2 Vastgoedobjecten In miljoenen euro’s
Vastgoedobjecten
Vastgoedobjecten in constructie
Totaal
2011 429
7
436
Investeringen
Aanschaffingsprijs per 1 januari
-
25
25
Activeringen
7
-7
-
Vervreemdingen
-
-
-18
Desinvesteringen
-18
-
Overige mutaties
-
7
7
Aanschaffingsprijs per 31 december
418
32
450
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
127
-
127
13
-
13
-
-
-
-6
-
-6
Afschrijvingen Vervreemdingen Desinvesteringen Bijzondere waardeverminderingen
1
-
1
Overige mutaties
-
-
-
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
135
-
135
Boekwaarde per 1 januari
302
7
309
Boekwaarde per 31 december
283
32
315
Vastgoedobjecten In miljoenen euro’s
Vastgoedobjecten
Totaal
in constructie
2012 Aanschaffingsprijs per 1 januari Investeringen Activeringen Acquisities Vervreemdingen
418
32
450
-
13
13
29
-29
-
-
-
-
-
-
-
Desinvesteringen
-6
-
-6
Overige mutaties
-2
5
3
Aanschaffingsprijs per 31 december
439
21
460
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
135
-
135
15
-
15
Afschrijvingen Vervreemdingen Desinvesteringen Bijzondere waardeverminderingen Overige mutaties Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
Boekwaarde per 31 december
-
-
-
-4
-
-4
3
-
3
-3
-
-3
146
-
146
293
21
314
81
De reële waarde van vastgoedobjecten bedraagt per 31 december 2012 € 0,5 miljard (2011: € 0,5 miljard). Deze waarde is op onafhankelijke, professionele wijze bepaald met inschakeling van erkende deskundigen. Hierbij is rekening gehouden met de lopende huurovereenkomsten die de Groep op zakelijke, objectieve grondslag heeft gesloten en die vergelijkbaar zijn met die voor vergelijkbaar vastgoed op dezelfde locatie. De reële waardebepaling van de vastgoed portefeuille is gebaseerd op een netto initial yield van 10% (2011: 10%). Wanneer de yield gehanteerd voor de waardering van de vastgoedportefeuille per 31 december 2012 100 basispunten hoger is dan de huidige yield dan zou de waarde dalen met 10% (2011 10%).
JAARVERSLAG 2012
De vastgoedobjecten bestaan uit een aantal bedrijfspanden die aan derden zijn verhuurd. De huurovereenkomsten bevatten doorgaans een periode van enkele jaren waarin opzegging niet mogelijk is. Daarna wordt met de huurder over verlenging onderhandeld. Er worden geen voorwaarde lijke huurbedragen in rekening gebracht. De directe verhuuropbrengsten bedragen € 62 miljoen (2011: € 64 miljoen). De directe verhuurkosten betreffen onderhoudskosten, onroerendzaaklasten en directe beheer kosten voor in totaal € 12 miljoen (2011: € 14 miljoen).
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
82
3 Immateriële vaste activa In miljoenen euro’s
Goodwill
Overige immateriële vaste activa
Totaal
2011 31
55
86
Investeringen
Aanschaffingsprijs per 1 januari
-
11
11
Acquisities
-
-
-
Vervreemdingen
-
-
-
Overige mutaties
1
-1
-
32
65
97
-
11
11
Afschrijvingen
-
5
5
Bijzondere waardeverminderingen
5
-
5
Aanschaffingsprijs per 31 december Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
Vervreemdingen
-
-
-
Overige mutaties
-
-
-
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
5
16
21
Boekwaarde per 1 januari
31
44
75
Boekwaarde per 31 december
27
49
76
In miljoenen euro’s
Goodwill
Overige immateriële vaste activa
Totaal
2012 Aanschaffingsprijs per 1 januari Investeringen
32
65
97
1
16
17
Acquisities
11
4
15
Vervreemdingen
-
-1
-1
Overige mutaties
-
2
2
44
86
130
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
5
16
21
Afschrijvingen
-
11
11
Vervreemdingen
-
-
-
Bijzondere waardeverminderingen
6
2
8
Overige mutaties
-
-
-
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
11
29
40
Boekwaarde per 31 december
33
57
90
Aanschaffingsprijs per 31 december
De kasstromen die gebruikt zijn voor de vaststelling van bijzondere waardeverminderingen zijn gebaseerd op de door de desbetreffende eenheid opgestelde businessplannen voor een periode van 5 jaar. Per kasstroomgenererende eenheid is een gewogen gemiddelde disconteringsvoet vastgesteld overeenkomstig met die van vergelijkbare bedrijven. De berekeningen die leiden tot bijzondere waardeverminderingen en terugnemingen hiervan zijn gebaseerd op een gewogen
83
JAARVERSLAG 2012
4 gemiddelde disconteringsvoet na belastingen die ligt tussen 6,5% en 9,1% (2011: tussen 6,5% en 9,1%). De goodwill ultimo boekjaar heeft volledig betrekking op het segment Reizigers vervoer. De bijzondere waardevermindering in 2011 van € 5 miljoen heeft betrekking op immateriële vaste activa in het segment Knooppuntontwikkeling en –exploitatie. De uitgevoerde impairmenttoetsen in 2012 hebben aanleiding gegeven tot een afboeking van goodwill van € 6 miljoen en overige immateriële vaste activa van € 2 miljoen van een buiten landse deelneming.
Investeringen verwerkt volgens de equity-methode In miljoenen euro’s
Boekwaarde per 1 januari 2011
14
Koersverschil
-
Uitbreiding
-
Vervreemding/aflossing
-
Winstaandeel
-
Uitgekeerde winst
-
Overige mutaties Boekwaarde per 31 december 2011 Koersverschil
14 -
Uitbreiding
1
Vervreemding/aflossing
-
Winstaandeel
-
Uitgekeerde winst
-1
Overige mutaties
-
Boekwaarde per 31 december 2012
14
Een volledige lijst van groepsmaatschappijen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures in overeenstemming met de volgens de artikelen 2:379 en 2:414 BW vereiste ver meldingen is neergelegd op het kantoor van het Handels register te Utrecht. Ten aanzien van de investeringen verwerkt volgens de equity-methode zijn er geen materiële voorwaardelijke activa en/of verplichtingen.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
84
5 Overige financiële vaste activa, inclusief beleggingen In miljoenen euro’s
31 dec. 2012
31 dec. 2011
Tot de vaste activa behorende overige financiële activa Voor verkoop beschikbare financiële activa
135
69
2
50
Financiële leases
23
16
Overige financiële vaste activa
16
15
176
150
Deposito’s
279
362
Totaal
279
362
Totaal voor verkoop beschikbare financiële activa
135
69
2
50
Tot einde looptijd aangehouden financiële activa
Totaal Tot de vlottende activa behorende overige financiële activa
Totaal tot einde looptijd aangehouden financiële activa
Door middel van financiële leasecontracten stelt de Groep goederenmaterieel ter beschikking aan DB Schenker Rail Nederland NV, waarbij de Groep als lessor optreedt. De gewogen gemiddelde resterende looptijd van de leasecon tracten is minder dan 1 jaar (2011: 1 jaar). Deposito’s en obligaties (opgenomen in voor verkoop beschik bare financiële vlottende activa) zijn onder meer bestemd voor betaling van de aangegane investeringsverplichtingen van circa € 360 miljoen (2011: 450 miljoen), aflossing en rentebetaling van de leningen, langlopende voorzieningen en verplichtingen. Het met de overige beleggingen samenhangende krediet-, valuta- en renterisico van de Groep wordt nader toegelicht op pagina 106 tot en met 115.
85
JAARVERSLAG 2012
6 De (uitgestelde) belastingvorderingen en-verplichtingen zijn als volgt te specificieren naar de betreffende rubrieken:
(Uitgestelde) belastingvorderingen en -verplichtingen Vorderingen In miljoenen euro’s
Materiële vaste activa
31 dec. 2012
Verplichtingen 31 dec. 2011
31 dec. 2012
31 dec. 2011
124
126
144
127
-
-
9
9
Vorderingen
92
121
-
-
Aan komende jaren toe te rekenen baten
41
52
-
-
Financiële vaste activa
Voorzieningen
66
3
-
-
Langlopende verplichtingen
20
15
-
-
Overige posten
2
-
-
-
Verliescompensatie
1
75
-
-
346
392 153
136
9
17
Uitgestelde belastingvordering Uitgestelde belastingverplichting Saldo van uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen
193
256
11
14
Kortlopende belastingvorderingen en -verplichtingen: Te vorderen winstbelasting Verschuldigde winstbelasting
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
86
Mutaties gedurende het verslagjaar in de tijdelijke verschillen tussen bedrijfseconomische waardering in de balans en de fiscale waardering, onderscheiden naar toevoegingen en verminderingen:
Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen 2011
In miljoenen euro’s
Materiële vaste activa Immateriële vaste activa
Bedrag waarover uitgestelde belasting wordt berekend per 1 jan. 2011
Toename
Afname
Bedrag waarover uitgestelde belasting wordt berekend per 31 dec. 2011
528
9
35
502
1
-
-
1
Financiële vaste activa
29
-
29
-
Voorraden
25
-
25
-
Vorderingen
599
7
121
485
Aan komende jaren toe te rekenen baten
223
2
17
208
Voorzieningen
212
3
203
12 58
25
48
15
Kortlopende verplichtingen
Langlopende verplichtingen
1
-6
1
-6
Totaal tijdelijke verschillen
1.643
63
446
1.260
413
9
105
317
Uitgestelde belastingvordering over tijdelijke verschillen Verliescompensatie Wijziging van belastingpercentage tijdelijke verschillen
Totaal uitgestelde belastingvordering
2
82
9
75
-8
-
-8
-
407
91
106
392
577
190
5
762
Uitgestelde belastingverplichtingen Materiële vaste activa Financiële vaste activa
35
1
1
35
Immateriële vaste activa
25
-
5
20
Vorderingen
3
10
-3
4
Voorzieningen
1
-
-
1
Overige posten
-
-
-
-
Totaal tijdelijke verschillen
648
188
15
821
Uitgestelde belastingverplichting over tijdelijke verschillen
103
38
5
136
-
-
-
-
103
38
5
136
Wijziging van belastingpercentage tijdelijke verschillen
Totaal uitgestelde belastingverplichting
87
JAARVERSLAG 2012
Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen 2012
In miljoenen euro’s
Bedrag waarover uitgestelde belasting wordt berekend per 1 jan. 2012
Materiële vaste activa
Toename
Afname
Bedrag waarover uitgestelde belasting wordt berekend per 31 dec. 2012
502
12
21
1
-
-
1
Vorderingen
485
-
118
367
Aan komende jaren toe te rekenen baten
208
-
43
165
Immateriële vaste activa
493
Voorzieningen
12
254
3
263
Langlopende verplichtingen
58
20
2
76
Kortlopende verplichtingen
-6
15
3
6
Totaal tijdelijke verschillen
1.260
301
190
1.371
317
73
45
345
75
66
140
1
392
139
185
346
762
146
9
899
Uitgestelde belastingvordering over tijdelijke verschillen Verliescompensatie
Totaal uitgestelde belastingvordering Uitgestelde belastingverplichtingen Materiële vaste activa Financiële vaste activa
35
-
-
35
Immateriële vaste activa
20
-
-
20 2
Vorderingen
3
2
3
Voorzieningen
1
-
-
1
Overige posten
-
-
-
-
Totaal tijdelijke verschillen
821
148
12
957
Uitgestelde belastingverplichting over tijdelijke verschillen
136
19
2
153
-
-
136
19
Wijziging van belastingpercentage tijdelijke verschillen
Totaal uitgestelde belastingverplichting
Van de mutatie in de uitgestelde belastingen is in 2012 € 2 miljoen (2011: € 5 miljoen) gemuteerd in het eigen vermogen. De mutaties vinden hun oorsprong in de balanspost financiële vaste activa. Het overgrote deel van de uitgestelde belastingvorderingen zal voor 2015 geïnd kunnen worden. Voor een deelneming buiten de fiscale eenheid is voor een bedrag van € 12 miljoen geen uitgestelde belastingvordering opgenomen, omdat het niet waarschijnlijk is dat in de toekomst sprake zal zijn van realisatie van deze vordering. Voor de Nederlandse vennootschapsbelasting geldt voor 2012 een tarief van 25% (2011: 25%). Voor de berekening van de uitgestelde belastingpositie is uitgegaan van het geldende tarief van 25%. De totale uitgestelde vorderingpositie ad per saldo € 193 miljoen (2011: € 256 miljoen) is als volgt te verdelen:
-
-
2
153
• van Nederlandse fiscus te vorderen € 284 miljoen (2011: € 332 miljoen); • van Duitse fiscus te vorderen € 2 miljoen (2011: € 1 miljoen); • aan Britse fiscus verschuldigd € 3 miljoen (2011: € 3 miljoen); • aan Ierse fiscus verschuldigd € 88 miljoen (2011: € 72 miljoen); • aan Tsjechische fiscus verschuldigd € 2 miljoen (2011: € 2 miljoen).
Kortlopende belastingvorderingen en -schulden De te vorderen winstbelasting ad € 11 miljoen (2011: € 14 miljoen) is als volgt te verdelen: • van Britse fiscus te vorderen € 11 miljoen (2011: € 10 miljoen); • van Ierse fiscus te vorderen: nihil (2011: € 4 miljoen). De verschuldigde winstbelasting ad € 9 miljoen (2011: € 17 miljoen) is als volgt te verdelen: • aan Britse fiscus verschuldigd € 7 miljoen (2011: € 7 miljoen); • aan Nederlandse fiscus verschuldigd € 2 miljoen (2011: € 10 miljoen).
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
88
7
Vorderingen op opdrachtgevers uit onderhanden projecten
Voorraden In miljoenen euro’s
In miljoenen euro’s
31 dec. 2012
31 dec. 2011
Kosten onderhanden projecten
31 dec. 2012
66
Gerealiseerde winsten en verliezen Onderhoudsmaterialen Projecten in aanbouw onverkocht
54
50
3
23
Handelsgoederen
16
7
Totaal
73
80
In 2012 bedraagt de als last opgenomen vermindering van de voorraadwaarde tot netto-opbrengstwaarde € 4 miljoen (2011: € 8 miljoen). De cumulatieve waardevermindering bedraagt ultimo 2012 € 28 miljoen (2011: € 30 miljoen).
Af: Gedeclareerde termijnen
In miljoenen euro’s
Vorderingen op opdrachtgevers uit onderhanden projecten Debiteuren
31 dec. 2011
5
7
246
472
Nog te factureren opbrengsten
71
58
Overige belastingen en sociale lasten
21
21
166
122
509
680
Overige vorderingen
Totaal
In het debiteurensaldo ultimo 2011 is de gefactureerde opbrengst studentenkaart voor 2012 begrepen. De opbrengst studentenkaart voor 2013 is in 2013 gefactureerd en derhalve niet opgenomen in het debiteurensaldo ultimo 2012. Onder de debiteuren en overige vorderingen is een bedrag opgenomen van € 33 miljoen met betrekking tot verbonden partijen. Het met debiteuren en overige vorderingen (exclusief onderhanden projecten in opdracht van derden) samenhangende kredietrisico alsmede de bijzondere waardeverminderingsverliezen staan vermeld op pagina 113 en 114.
4 58
66
51
5
7
(opgenomen onder crediteuren en overige schulden)
Kosten onderhanden opdrachten
31 dec. 2012
5
Vooruitontvangen bedragen uit onderhanden werken
Gerealiseerde winsten en verliezen
Debiteuren en overige vorderingen
54
71
Vorderingen op opdrachtgevers uit onderhanden projecten
In miljoenen euro’s
8
31 dec. 2011
31 dec. 2012
31 dec. 2011
242
114
24
18
266
132
Af: Gedeclareerde termijnen
321
157
Vooruitontvangen bedragen onderhanden werken
55
25
De crediteuren en overige schulden staan vermeld op pagina 95.
9 Geldmiddelen en kasequivalenten In miljoenen euro’s
Kas- en banksaldi Op korte termijn opvraagbare deposito’s Gebonden rekeningen
Totaal
31 dec. 2012
31 dec. 2011
889
509
54
23
5
2
948
534
De geldmiddelen staan met uitzondering van € 89 miljoen (2011: € 68 miljoen) volledig ter vrije beschikking. Het renterisico van de Groep en een gevoeligheidsanalyse voor financiële activa en verplichtingen staan vermeld op pagina 106 tot en met 115.
89
JAARVERSLAG 2012
10 Eigen vermogen In miljoenen euro’s
Geplaatst aandelenkapitaal
1 jan. 2011
1.012
Toename/ afname 2011
-
31 dec. 2011
1.012
Toename/ afname 2012
-
31 dec. 2012
1.012
Wettelijke reserves -1
2
1
1
2
Afdekkingsreserve
Reserve omrekeningsverschillen
-14
-14
-28
-8
-36
Totaal wettelijke reserves
-15
-12
-27
-7
-34
Reële-waardereserve
2
-3
-1
1
-
Actuariële reserve
5
2
7
1
8
Overige reserves
Algemene reserve • stand per 1 januari
1.678
• overige mutaties
-
-
-
• winst over voorgaande verslagperiode
-
149
211
• uitgekeerd dividend
-
-52
-74
Totaal algemene reserve
97
1.775
137
1.912
Totaal overige reserves
1.685
1.781
1.920
Totaal reserves
1.670
1.754
1.886
Winst over de verslagperiode Totaal groepsvermogen Minderheidsbelang van derden
Totaal eigen vermogen
Zowel per 31 december 2012 als per 31 december 2011 bestond het maatschappelijk kapitaal uit 4 miljoen gewone aandelen met een nominale waarde van € 453,78 (oorspron kelijk NLG 1.000). Er zijn 2.230.738 geplaatste aandelen die geheel zijn volgestort. Alle geplaatste aandelen zijn in handen van de Staat der Nederlanden. De houders van aandelen zijn gerechtigd tot dividend zoals dit jaarlijks wordt gedeclareerd op basis van het besluit van de algemene vergadering van aandeelhouders betreffende de resultaatbestemming. De aandeelhouders hebben het recht om per aandeel één stem uit te brengen tijdens vergaderingen van de vennootschap. In 2012 is het vorig jaar voorgestelde bedrag van € 74 miljoen (2011: € 52 miljoen) als dividend uitgekeerd aan de aandeel houder. Reserve omrekeningsverschillen De reserve omrekeningsverschillen omvat alle koersverschil len op vreemde valuta die ontstaan door de omrekening van de jaarrekening van buitenlandse activiteiten, evenals door de omrekening van verplichtingen waarmee de netto-investe ring van de vennootschap in een buitenlandse groepsmaat schappij is afgedekt.
149
211
264
2.831
2.977
3.162
-
-
-
2.831
2.977
3.162
Afdekkingsreserve De afdekkingsreserve bestaat uit de cumulatieve mutatie in de reële waarde van afdekkingsinstrumenten wanneer de afgedekte transactie nog niet heeft plaatsgevonden of de afgedekte positie nog niet is beëindigd. Reële-waardereserve De reële-waardereserve omvat de cumulatieve mutatie in de reële waarde van voor verkoop beschikbare beleggingen totdat de belegging niet langer in de balans wordt opgenomen. Actuariële reserve De actuariële reserve heeft betrekking op de actuariële winsten en verliezen, bestaande uit het verschil tussen de werkelijke en de verwachte mutaties in de pensioenverplich tingen en beleggingsresultaten op pensioenactiva. Algemene reserve De verwerking in het eigen vermogen is na aftrek van belasting. Dividend De voorgestelde winstbestemming is opgenomen onder ‘Overige gegevens’ op pagina 120.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
90
11 Aan komende jaren toe te rekenen baten In miljoenen euro’s
Financieringsvoordelen
Afkoopsommen
Totaal
Totaal per 1 januari 2011
21
180
201
Vrijval
-11
-8
-19
-
-1
-1
10
171
181
Af: naar kortlopend
3
8
11
Totaal langlopend per 31 december 2011
7
163
170
Overige mutaties Totaal per 31 december 2011
In miljoenen euro’s
Financieringsvoordelen
Afkoopsommen
Totaal
Totaal per 1 januari 2012
10
171
181
Vrijval
-9
-32
-41
Overige mutaties
4
-
4
Totaal per 31 december 2012
5
139
144
Af: naar kortlopend
2
8
10
Totaal langlopend per 31 december 2012
3
131
134
Ultimo 2012 betreffen de baten het saldo van financierings voordelen en de afkoopsom loonkostensprong als gevolg van de verzelfstandiging van het spoorwegpensioenfonds in 1994. De vrijval heeft met name te maken met een herevaluatie van afgesloten erfpachtcontracten. De vrijval uit de rubriek financieringsvoordelen is in de winst-en-verliesrekening in mindering gebracht op de financieringslasten.
91
JAARVERSLAG 2012
12
Personeelsbeloningen In miljoenen euro’s
Leningen en overige financiële verplichtingen, inclusief derivaten Deze toelichting bevat informatie over de contractuele bepalingen van de rentedragende leningen en overige financiële verplichtingen van de Groep, die worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs.
31 dec. 2012
31 dec. 2011
Langlopende verplichtingen Onderhandse leningen* Financiële leaseverplichtingen Voor afdekking gebruikte renteswaps
Totaal
520
138
5
3
52
39
577
180
Kortlopende verplichtingen Onderhandse leningen*
48
365
Totaal
48
365
Totaal verplichtingen
625
545
*) Een onderhandse lening van € 355 miljoen die een looptijd tot december 2016 heeft is op 31 december 2011 als kortlopende verplichting gepresenteerd omdat deze lening door de geldverstrekker in 2012 geherfinancierd diende te worden.
Het met de leningen en overige financiële verplichtingen samenhangende liquiditeits-, valuta-, en renterisico van de Groep wordt nader toegelicht op pagina 106 tot en met 115.
13 Personeelsbeloningen De personeelsbeloningen omvatten: • verplichtingen aan vervroegd uitgetreden personeelsleden omvattend het bedrag van de toekomstige uitkering die voormalige werknemers ontvangen op grond van de toenmalige VUT-regeling en in het kader van de overgangs regeling vervroegde uittreding bij 40 dienstjaren (OVUT); • andere werknemersvergoedingen op lange termijn waar onder jubileumuitkeringen; • verplichtingen als gevolg van arbeidsongeschiktheid en aanvullingen op sociale uitkeringen; • verplichtingen in verband met toegezegd-pensioenregelin gen (voor nadere toelichting zie pagina 92 tot en met 93).
31 dec. 2011
Toegezegd-pensioenregelingen
3
4
Andere langetermijnpersoneelsverplichtingen
27
23
Verplichtingen uit hoofde van arbeids ongeschiktheid en sociale uitkeringen
-
-
OVUT
5
4
35
31
Totaal
Leningen en overige financiële verplichtingen In miljoenen euro’s
31 dec. 2012
Pensioenverplichtingen Voor het personeel van de NS groepsmaatschappijen gelden de pensioenregelingen van de volgende pensioenfondsen met vermelding van de aantallen aangesloten actieve deelnemers (ultimo 2012):
Actieve deelnemers Spoorwegpensioenfonds
15.688
Bedrijfstakpensioenfonds Horeca & Catering
3.007
Bedrijfstakpensioenfonds voor het levensmiddelenbedrijf Aanvullende pensioenregeling Servex Railways Pension Scheme Merseyrail
630 94 605
Railways Pension Scheme Northern Rail
2.367
Greater Anglia
2.330
Abellio London
673
In alle gevallen waarin sprake is van aansluiting bij bedrijfstakpensioenfondsen geldt dat NS groepsmaatschap pijen geen verplichting hebben tot het voldoen van aanvullende bijdragen in het geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds, anders dan het voldoen van de toekomstige premies. Evenmin kunnen de NS groepsmaat schappijen rechten doen gelden op eventuele overschotten in de fondsen. Als gevolg hiervan zijn deze toegezegd-pensioen regelingen conform IFRS in deze jaarrekening verwerkt als toegezegde-bijdrageregeling. Het totale bedrag aan pensioenpremiebetalingen ten laste van de winst-en-verliesrekening was in 2012 € 40 miljoen (2011: € 34 miljoen). De pensioenregeling voor de bedrijfstak Spoorwegen is ondergebracht bij het Spoorwegpensioenfonds. Deze regeling wordt voor de financiële verantwoording als een toegezegdebijdrageregeling gekwalificeerd. De premie die met het spoorwegpensioenfonds is overeengekomen, is een vaste, vooraf vastgestelde, jaarlijkse premie, uitgedrukt in een percentage van de pensioengrondslag. Deze stijgt tot uiteindelijk 20%. Van de pensioenpremie die aan het Spoor wegpensioenfonds wordt afgedragen, komt 2/3 deel voor rekening van de onderneming en 1/3 deel voor rekening van de medewerkers.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
92
De onderneming heeft na betaling van de overeengekomen premie geen verplichting tot het betalen van aanvullende bedragen in geval sprake zou zijn van een tekort bij het pensioenfonds. De actuariële risico’s en de beleggingsrisico’s liggen bij het pensioenfonds en zijn deelnemers. Voor Greater Anglia en Abellio London geldt voornamelijk een toegezegde-bijdrageregeling. Merseyrail en Northern Rail Merseyrail en Northern Rail hebben het beheer van de pensioenregeling voor hun personeel ondergebracht bij het Railways Pension Scheme. De betreffende fondsen zijn te beschouwen als ondernemingspensioenfondsen en de pensioenregeling als een toegezegd-pensioenregeling. Het nadelige verschil tussen pensioenverplichtingen en pensioenvermogen is opgenomen onder de overige lang lopende verplichtingen en omvat het bedrag dat over de lengte van de concessieperiode zal leiden tot betaling. Het bedrag dat aan het einde van de concessieperiode resteert, is niet in de balans opgenomen, omdat dit tot de verplichtingen van de volgende concessieverkrijger zal behoren. Van het totaal van berekende pensioenlasten komt 60% voor rekening van de werkgever en 40% voor rekening van de werknemers. De pensioenverplichtingen en het pensioenvermogen zijn bepaald op de actuariële berekeningen die per 31 december zijn uitgevoerd. Uitgangspunten Bij de bepaling van de pensioenverplichtingen en het pensioenvermogen van Merseyrail en Northern Rail zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:
Uitgangspunten 2012
Disconteringsvoet Verwacht rendement op belegd vermogen op lange termijn
4,6%
2011
4,7%
5,7-6,0%
6,2-6,5%
Loonsomstijging
3,4%
3,5%
Pensioenstijging
2,2%
2,3%
Inflatie
2,9%
3,0%
Tabel voor de levensverwachtingen: 2010 SFO valuation.
Samenstelling De samenstelling van de pensioenverplichtingen is als volgt:
Samenstelling van de pensioenverplichtingen In miljoenen euro’s
Reële waarde van de fondsbeleggingen Contante waarde van de toegezegdpensioenrechten
31 dec. 2012
375
31 dec. 2011
331
513
486
-138
-155
Aandeel van de werknemers
55
62
Nadelig verschil aan het einde van de concessieperiode
Nadelig verschil
80
89
Afwaardering pensioenoverschot
-
-
Verplichtingen van de Groep over de concessieperiode
-3
-4
Ultimo 2012 en 2011 resulteert de actuariële berekening voor alle regelingen in een verplichting. Verloop Het verloop van het pensioenvermogen en van de pensioen verplichtingen is als volgt:
Verloop van het pensioenvermogen In miljoenen euro’s
Fondsbeleggingen op 1 januari
2012
2011
331
312 22
Verwacht rendement
22
Pensioenpremies
20
18
Uitbetaalde pensioenen
-10
-10
4
-21
Verschil feitelijk rendement en verwacht rendement
8
10
Fondsbeleggingen op 31 december
Koersresultaat
375
331
Toegezegd-pensioenrechten op 1 januari
486
420
Pensioenlasten
25
22
Interestkosten
24
24
Uitbetaalde pensioenen
-10
-10
Netto-actuariële winst of verlies
-23
17
11
13
513
486
Koersresultaat
Toegezegd-pensioenrechten op 31 december
93
JAARVERSLAG 2012
Actuariële resultaten opgenomen in het eigen vermogen
Samenstelling pensioenvermogen De samenstelling van het pensioenvermogen is als volgt:
Samenstelling van het pensioenvermogen In miljoenen euro’s
31 dec. 2012
Aandelen
31 dec. 2011
201
205
Vastrentende waarden
55
47
Vastgoed
35
30
Geldmiddelen
52
19
Overig
32
30
375
331
Totaal
In miljoenen euro’s
2012
Werkelijke beleggingsopbrengsten
26
-
Verwachte beleggingsopbrengsten
22
21
Verschil tussen werkelijke en verwachte beleggingsopbrengsten
4
-21
Ervaringsverlies op toegezegdpensioenrechten
3
-3
Veranderingen in uitgangspunten
Pensioenkosten in de winst-en-verliesrekening In miljoenen euro’s
2012
2011
Pensioenlasten
15
13
Interestkosten
10
11
Verwacht rendement op beleggingen
-13
-13
Totaal
12
11
2011
21
-13
Resultaat veranderingen in de concessie
-16
25
Veranderingen in deelnemersaandeel
-11
15
Totaal
1
3
Cumulatieve actuariële winst opgenomen in het eigen vermogen
8
7
Historische informatie 2012
In miljoenen euro’s
2011
2010
2009
2008
Reële waarde van de fondsbeleggingen
375
331
312
268
213
Contante waarde van de toegezegd-pensioenrechten
513
486
420
389
239
-138
-155
-108
-121
-26
4
-21
10
16
-104
1,1%
-6,3%
3,2%
6,0%
-48,8%
-4
-3
3
-2
-3
-0,8%
-0,6%
0,7%
-0,5%
-1,3%
Saldo verplichtingen
Verschil tussen gerealiseerde en verwachte beleggingsopbrengsten In percentage van de fondsbeleggingen Ervaringsresultaat op toegezegd-pensioenrechten In percentage van toegezegd-pensioenrechten
De Groep verwacht € 16 miljoen te moeten bijdragen aan bovengenoemde toegezegd-pensioenregelingen in 2013. In 2012 was de bijdrage € 12 miljoen. OVUT Als gevolg van de CAO die in 1998 is afgesloten voor de sociale eenheid van de Groep is de VUT-regeling destijds vervangen door de vroegpensioenregeling. Voor personeels leden die vóór de vroegpensioenleeftijd 40 dienstjaren bereiken en zijn geboren voor 1950 geldt een overgangs regeling. Voor personeelsleden die vóór de vroegpensioen
leeftijd 40 dienstjaren bereiken en zijn geboren na 1949 geldt dat het voor deze categorie werknemers gereserveerde bedrag is ingezet voor de levensloopregeling. De uitvoering van deze overgangsregeling is overgedragen aan het Spoorwegpensi oenfonds. Ter afdekking van de verplichtingen is een bedrag ineens ter beschikking gesteld aan het Spoorwegpensioen fonds. Afrekening zal plaatsvinden op basis van nacalculatie. Andere langetermijnpersoneelsverplichtingen Hieronder zijn opgenomen jubileumverplichtingen. Voor de berekening van de jubileumverplichtingen wordt
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
94
de prognosetafel 2012-2062 gebruikt. Het verloop van de voorziening voor jubileumverplichtingen is als volgt:
Verloop van de voorziening voor jubileumverplichtingen 2012
2011
Jubileumverplichtingen op 1 januari
23
23
Uitkeringen
-2
-2
Actuarieel resultaat
5
1
Oprenting
1
1
27
23
Jubileumverplichtingen op 31 december
14 Voorzieningen
In miljoenen euro’s
Reorganisatie kosten en non-activiteitsregeling
Voorziening bodem sanering
Voorziening verlieslatende contracten
Overige voorzieningen
Totaal
Boekwaarde per 1 januari 2012
17
102
208
70
Reclassificatie van vaste activa
-
-
3
-
3
Dotatie
3
-
15
19
37
Oprenting Onttrekking
-
9
18
-
27
-6
-9
-188
-8
-211
206
-2
204
-5
-
-
-
-5
9
102
262
79
452
Overige mutaties Vrijval
Boekwaarde per 31 december 2012
397
Langlopend
277
Kortlopend
175
Reorganisatiekosten en non-activiteitsregelingen De voorziening voor reorganisatiekosten en non-activiteits regelingen heeft tot doel het dekken van de kosten die in het kader van reorganisatiemaatregelen worden gemaakt. Het grootste deel van de voorziening is nodig voor afvloeiingsrege lingen, overbruggingsbetalingen en herplaatsing van perso neelsleden van wie de functie is opgeheven bij reorganisaties. De Groep verwacht dat er tot 2016 verplichtingen uit hoofde van deze voorziening zullen voortvloeien. Voorziening voor bodemsanering De voorziening voor bodemsanering dient voor beheersing en opheffing van milieuschade. De voorziening is berekend met behulp van een disconte ringsvoet van gemiddeld 1% (2011: 2%). De Groep verwacht dat tot 2030 verplichtingen uit hoofde van deze voorziening zullen voortvloeien. Een substantieel
deel van deze voorziening betreft de voorziening die in 2030 zal moeten resteren. Dit deel heeft een langlopend karakter. Elke 5 jaar zal een herijking plaatsvinden die kan leiden tot veranderingen in het dotatiebeleid. Voorziening voor verlieslatende contracten Deze voorziening heeft voornamelijk betrekking op de verlieslatende concessieovereenkomst inzake de exploitatie van de HSL-Zuid. Gesprekken met de Staat hebben in 2012 geresulteerd in een definitief beleidsvoornemen van de minister om tot een integratie van diensten over de HSL-Zuid en het hoofdrailnet over te gaan in een nieuwe onderhands te gunnen concessie aan NS per 1 januari 2015. De huidige concessie van HSA, met een oorspronkelijke looptijd van 15 jaar, zal worden ingetrokken en de concessieovereen komst zal voortijdig worden beëindigd. NS heeft zich tegenover uitvoering van het (gepubliceerde) voorgenomen
95
beleid jegens de Staat voor de exploitatie en de concessie verplichtingen van HSA tot 2015 garant gesteld. Tevens is overeengekomen dat de verschuldigde gebruiksvergoeding in 2012 wordt verlaagd met € 206 miljoen in verband met exogene factoren (EMC-ERMTS problematiek). Ultimo 2012 is de voorziening verlieslatend contract voor de HSL-Zuid berekend op basis van de beste schatting op balansdatum van de contante waarde van de verwachte nettokosten van voortzetting van de huidige concessieovereenkomst tot 1 januari 2015, het moment waarop de huidige concessieovereenkomst in het beleidsvoornemen van de minister wordt beëindigd. De voorziening is berekend met behulp van een disconterings voet van 8% (2011: 8%). Ultimo 2012 bedraagt de voorziening verlieslatend contract HSL-Zuid € 249 miljoen (2011 : 208 miljoen). In 2012 is, naast een oprenting van € 17 miljoen, per saldo een bedrag van € 24 miljoen (2011: € 57 miljoen) aan de voorziening toegevoegd. Hiervan heeft € 6 miljoen betrekking op een aanvullende dotatie, € 188 miljoen is aan de voorziening onttrokken en € 206 miljoen betreft een reclassificatie naar de overlopende posten in verband met de verlaging van de verschuldigde gebruiksvergoeding. Op 17 januari 2013 is de Fyra verbinding Amsterdam-Brussel uit voorzorg stilgelegd als gevolg van veiligheidsproblemen met het V250-materieel. Deze gebeurtenis is niet van invloed op de feitelijke situatie van activa en verplichtingen per balansdatum. Vandaar dat mogelijke (additionele) verliezen op het HSL-Zuid contract, die voortkomen uit de recente ontwikkelingen in 2013, zullen worden verwerkt in het resultaat over het boekjaar 2013. Wij verwijzen naar de paragraaf over gebeurtenissen na balansdatum op pagina 120. De reclassificatie van vaste activa betreft het terugnemen van de bijzondere waardevermindering op de materiële vaste activa van Abellio. Het totaal van de voorziening verlies latende buscontracten bedraagt ultimo 2012 € 13 miljoen. De voorziening is berekend met behulp van een disconte ringsvoet van 8%. Overige voorzieningen Overige voorzieningen betreffen onder andere voorzieningen voor schade ten gevolge van ongevallen en brand en voor ziening voor risico’s als gevolg van de ontbinding van crossborder-leasetransacties.
JAARVERSLAG 2012
15 Overlopende posten In 2012 is hieronder opgenomen de verplichting voor vernieuwing van spooraansluitingen voor een bedrag van € 26 miljoen. Ultimo 2011 betrof dit voornamelijk een langlopende schuld van HSA die in 2012 is overgeheveld van de overlopende posten naar de langlopende verplichtingen en kortlopende verplichtingen. De totale schuld van HSA bedraagt eind 2012 € 80 miljoen (2011: € 204 miljoen). Hiervan is € 37 miljoen opgenomen onder de langlopende verplichtingen voor het deel dat in 2014 wordt betaald. Het gedeelte dat in 2013 wordt betaald is opgenomen onder kortlopende verplichtin gen. De rente bedraagt 3,027% (2011: 3,343%). De Staat heeft aan HSA uitstel verleend voor het betalen van de gebruiksver goeding in de periode tot 1 juli 2012. In 2012 is overeengeko men dat de door HSA verschuldigde gebruiksvergoeding wordt verlaagd met een bedrag van € 206 miljoen in verband met exogene factoren (EMC-ERMTS problematiek). Dit bedrag is in mindering gebracht op de langlopende verplichting. De verlaging van de verplichting heeft niet geleid tot een bate in 2012, omdat bij het bepalen van de voorziening verlieslatend contract van HSL-Zuid hiermee al rekening was gehouden.
16 Crediteuren en overige schulden In miljoenen euro’s
Vooruitontvangen bedragen uit onderhanden werken Handelscrediteuren
31 dec. 2012
31 dec. 2011
55
25
300
169
Kortlopend deel van aan komende jaren toe te rekenen baten
10
11
Overige belastingen en sociale lasten
66
89
Overige schulden
457
420
Overlopende passiva
359
70
1.247
784
Totaal
Onder de overlopende passiva zijn de inzake FENS ontvangen gelden begrepen. Van deze post heeft naar verwachting circa € 70 miljoen een looptijd langer dan 1 jaar. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar pagina 116. Daarnaast is onder de crediteuren en overge schulden is een bedrag opgenomen van € 28 miljoen met betrekking tot verbonden partijen.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
96
Het liquiditeitsrisico van de Groep uit hoofde van handels crediteuren en overige te betalen posten staan vermeld op pagina 106 tot en met 115. Voor een nadere toelichting op de post vooruitontvangen bedragen uit onderhanden werken wordt verwezen naar pagina 88.
Fiscale eenheid Nagenoeg alle tot de Groep behorende dochteronder nemingen zijn voor de vennootschapsbelasting gevoegd in de fiscale eenheid NS, met uitzondering van buitenlandse concernonderdelen. Dientengevolge is de Groep hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschulden van de in de fiscale eenheid opgenomen dochterondernemingen.
17 Vooruitontvangen baten Dit betreft voornamelijk vooruitontvangen abonnements gelden en ultimo 2011 vooruitontvangen baten Studentenkaart.
18 Niet in de balans opgenomen verplichtingen Langlopende contracten Ultimo 2012 bestaat een aantal meerjarige financiële verplichtingen jegens derden. In de eerste plaats hebben deze betrekking op operationele leaseovereenkomsten voor treinen, bedrijfsauto’s en reproductieapparatuur. In de tweede plaats gelden meerjarige contracten voor dienst verlening door derden op het gebied van automatisering, arbozorg, onderhoud en schoonmaak. Voor langlopende huurcontracten van kantoorruimten bedragen de totale verplichtingen circa € 85 miljoen (2011: circa € 90 miljoen). De verschuldigde bedragen uit hoofde van niet-opzegbare operationele leaseovereenkomsten vervallen als volgt:
Verschuldigde bedragen uit hoofde van niet-opzegbare operationele leaseovereenkomsten In miljoenen euro’s
elkaar gesaldeerd aangezien beide onlosmakelijk met elkaar samenhangen. Ultimo 2012 bedraagt de afnameverplichting € 190 miljoen (2011: € 270 miljoen). Verder bestaan enkele meerjarige contracten voor de levering van verbruiksmateri alen, waaronder de levering van energie en (diesel)olie. Deze contracten hebben een beperkte omvang.
31 dec. 2012
31 dec. 2011
< 1 jaar
233
84
1 - 5 jaar
371
184
> 5 jaar
26
139
Totaal
630
407
In 2005 heeft de Groep met Essent een achtjarig contract (2007-2014) afgesloten voor de levering van tractie-elektrici teit aan het materieelpark in Nederland. De transportkosten van tractie-elektriciteit vallen buiten dit contract. De waarde van het contract boven een afgesproken grens wordt als borgstelling afgegeven door Essent of gestort door Essent. De storting en verplichting, indien deze er zijn, worden met
Investeringsverplichtingen Ultimo 2012 heeft de Groep investeringsverplichtingen uitstaan voor circa € 360 miljoen (2011: circa € 450 miljoen), voornamelijk voor de aankoop en revisie van treinen. Voorwaardelijke verplichtingen Van het aandeel van de Groep in het geplaatste aandelen kapitaal (omgerekend € 125 miljoen) van Eurofima AG is omgerekend € 25 miljoen gestort. De Groep heeft een direct opeisbare volstortingsverplichting en garantieverplichtingen voor omgerekend € 225 miljoen. Ten behoeve van Eurofima-leningen welke geen onderdeel uitmaken van de crossborder-leasefinanciering(en) zijn zekerheden verstrekt in de vorm van een pandrecht op rollend materieel. Daarnaast hebben de Groep en geconsolideerde deel nemingen borgstellingen, bereidverklaringen en garanties afgegeven voor een totale waarde van circa € 325 miljoen (2011: circa € 225 miljoen). Tegen NS en/of groepsmaatschappijen zijn claims ingediend die door haar worden betwist. Hoewel de afloop van deze geschillen niet met zekerheid kan worden voorspeld, is de verwachting dat deze geen negatieve financiële gevolgen van materiële betekenis zullen hebben.
97
JAARVERSLAG 2012
Concessies De Groep heeft de volgende concessies:
Expiratiedatum
Hoofdrailnet
3 1 - 1 2-2014
HSL-Zuid
30-06-2024
Regionale vervoersconcessies
zie hierna
Merseyrail Electrics-concessie rondom Liverpool (Engeland)
20-07-2028
Northern Rail-concessie in Engeland
3 1 - 3 -2014
Greater Anglia-concessie in Engeland
1 9 - 7 -2014
Abellio-concessies in Duitsland
zie hierna
PROBO-concessies in Tsjechië
zie hierna
Abellio London-concessies in Engeland
zie hierna
Qbuzz
zie hierna
Hoofdrailnet Deze concessie is verleend door het ministerie van Infra structuur en Milieu en betreft het reizigersvervoer per spoor op het hoofdrailnet in Nederland. NS stelt jaarlijks een vervoerplan op dat de instemming behoeft van de minister van Infrastructuur en Milieu. NS dient, met het aangeboden vervoer, te zorgen voor waarborging van het publieke belang van personenvervoer per trein. Dit betekent dat NS een bijdrage levert aan bereikbaarheid van grote steden, economi sche kerngebieden en de landsdelen en zorgt voor toeganke lijkheid voor iedereen. Ook moet het aanbod van NS gericht zijn op groei. Daarnaast dient NS in het kader van het publiek belang haar operationele performance op orde te hebben, gemeten op een vijftal zorgaspecten: waarborging van de sociale veiligheid, op tijd rijden, het bieden van een goede service (reinheid en informatieverstrekking bij ontregelingen) en het bieden van een redelijke kans op een zitplaats. Met de overheid zijn onder andere afspraken gemaakt dat rollend materieel ten bate van de uitvoering van het hoofd railnet tegen boekwaarde c.q. leasecontracten worden overgenomen door de nieuwe concessiehouder, indien NS op termijn de concessie van het hoofdrailnet zou verliezen. De concessie heeft een looptijd van 1 januari 2005 tot 1 januari 2015. NS was in 2012 een concessieprijs verschul digd van € 20 miljoen, in de komende twee jaar bedraagt deze € 30 miljoen. Daarnaast kan de minister aan NS een boete van maximaal € 2,75 miljoen per jaar opleggen als de afgesproken prestaties uit het vervoerplan niet worden gehaald. HSL-Zuid De concessie is gegund op basis van een openbare aan besteding aan HSA, waarvan NS en KLM aandeelhouder zijn. De contractuele verplichtingen bestaan onder meer uit minimumfrequenties en maximumrijtijden, alsmede kwaliteitseisen (punctualiteit) en eisen aan klanttevreden heid /toegankelijkheid. De looptijd van de concessie was oorspronkelijk 15 jaar.
De aanvangsdatum is een aantal malen uitgesteld en door de Staat vastgesteld op 1 juli 2009. In de overeenkomst zijn geen opties tot verlenging opgenomen en ten aanzien van beëindi ging is opgenomen dat dit alleen mogelijk is door intrekking door de minister. Gesprekken met de Staat hebben geresul teerd in een definitief beleidsvoornemen van de minister om de huidige concessie in te trekken per 1 januari 2015, alsmede per die datum de concessieovereenkomst te zullen beëindigen en vervolgens tot een integratie van diensten over de HSL-Zuid en het hoofdrailnet over te gaan in een nieuwe onderhands aan NS te gunnen concessie per 1 januari 2015 (zie toelichting op voorzieningen). NS heeft zich tegenover uitvoering van het (gepubliceerde) voorgenomen beleid jegens de Staat voor de exploitatie en de concessieverplichtingen van HSA tot 2015 garant gesteld. Ultimo 2012 is de voorziening verlieslatend contract voor de HSL-Zuid berekend op basis van de contante waarde van de verwachte nettokosten van voortzetting van de huidge concessieovereenkomst tot 1 januari 2015 (zie toelichting op voorzieningen). De jaarlijkse gebruiksvergoeding bedraagt € 148 miljoen prijspeil 2000 (wordt geïndexeerd) met ingroeiregeling/ korting voor de eerste 4 jaren. De gebruiksvergoeding in 2012 bedroeg € 126 miljoen (2011: € 101 miljoen). In december 2008 heeft de Staat aan HSA uitstel verleend voor het betalen van de gebruiksvergoeding voor een periode van 3 jaar gerekend vanaf de aanvangsdatum. In 2012 is een eenmalige verlaging van € 206 miljoen van de schuld overeengekomen in verband met exogene factoren (EMCERMTS problematiek). De ultimo 2012 resterende verplich ting van totaal € 80 miljoen zal in 2013 en 2014 worden betaald. Voor rijtijden en frequentie Parijs is een neerwaartse correctie op de jaarlijkse gebruiksvergoeding toegekend van € 14 miljoen. Onder bepaalde omstandigheden kunnen heronderhandelingen over onder meer de gebruiksvergoe ding plaatsvinden. Regionale vervoersconcessies Betreft het reizigersvervoer per spoor op de hieronder aange geven verbindingen. In de concessie zijn de voorwaarden aangegeven betreffende frequentie, toegankelijkheid, serviceniveau en dergelijke. De volgende drie concessies zijn in 2012 verlengd en hebben een looptijd tot en met 12 december 2015: • Gouda – Alphen aan den Rijn • Zwolle – Kampen • Rotterdam – Hoek van Holland Strand De concessies zijn verleend door de betrokken provincies of stadsregio.Voor de uitvoering van de concessies wordt een vergoedingsbedrag ontvangen van de concessieverlener. De volgende concessies zijn beëindigd per 9 december 2012 en worden vanaf die datum geëxploiteerd door Arriva: • Zutphen – Apeldoorn • Zwolle – Emmen
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
Merseyrail-concessie Deze concessie wordt in een 50/50 joint venture uitgevoerd met Serco, een beursgenoteerde Britse onderneming. Het betreft het reizigersvervoer per trein op het spoornetwerk in de omgeving van Liverpool. Het aantal treinkilometers is ongeveer 6 miljoen per jaar. Er is een verplichting tot uitvoering van de vastgestelde dienstverlening (dienstregeling, kwaliteit van de dienst regeling) tegen een vastgestelde vergoeding van de regionale overheid. Elke vijf jaar vindt een evaluatie plaats waarbij zal worden getoetst of de operaties nog steeds “efficiënt” zijn. De eerste evaluatie heeft in 2008 plaatsgevonden. De looptijd van de concessie is 25 jaar (tot en met 20 juli 2028). Er is geen optie voor verlenging. Indien het contract niet wordt nagekomen, kan de concessie worden beëindigd. In dit geval bedraagt de hoogte van de financiële exposure £ 5 miljoen. De jaarlijkse vergoeding van de overheid (subsidie) is vastgelegd in het contract, en wordt jaarlijks geïndexeerd. Northern Rail-concessie Deze franchise wordt in een 50/50 joint venture uitgevoerd met Serco, een beursgenoteerde Britse onderneming. Het betreft het regionale en stedelijke reizigersvervoer in Noord-Engeland. Het aantal treinkilometers van deze franchise is ongeveer 45 miljoen per jaar. Er is een verplich ting tot uitvoering van de vastgestelde dienstverlening (dienstregeling, kwaliteit van de dienstregeling) tegen een van tevoren vastgelegde vergoeding van de overheid (subsidie), die jaarlijks wordt geïndexeerd. De looptijd is tot en met 31 maart 2014. Indien het contract niet wordt nagekomen, kan de franchise worden beëindigd. In dat geval is de financiële exposure £ 13 miljoen. Greater Anglia-concessie In 2011 heeft Abellio de Greater Anglia concessie gewonnen. Deze franchise wordt uitgevoerd door de 100% deelneming Abellio Greater Anglia Ltd. Het betreft reizigersvervoer per trein op het spoornetwerk in de Anglia regio in OostEngeland. Het aantal treinkilometers van deze franchise is ongeveer 34 miljoen per jaar. De franchise is van start gegaan op 5 februari 2012 en loopt tot en met 19 juli 2014. Er is een verplichting tot uitvoering van de vastgestelde dienstverlening (dienstregeling, kwaliteit van de dienst regeling) tegen een van tevoren vastgelegde vergoeding aan de overheid, die jaarlijks wordt geïndexeerd. Indien het contract niet wordt nagekomen, kan de franchise worden beëindigd. In dat geval is de financiële exposure £ 10 miljoen. Tevens zijn er een vijftigtal franchiseverplichtingen die moeten worden nagekomen tijdens de duur van de concessie, met boeteclausules indien de verplichtingen niet worden nagekomen. Concessies in Duitsland Abellio exploiteert diverse trein- en busdiensten in de regio’s NoordRijn-Westfalen, Saksen en Hessen. De concessies hebben een looptijd die eindigt variërend tussen 2014 en 2022. In oktober 2012 is de railconcessie Saale-Thüringen-Südharz-
98
Netz verworven met een startdatum in december 2015 en een jaaromzet van circa € 140 miljoen. Concessies in Tsjechië PROBO exploiteert 68 buslijnen in de regio Centraal Bohemen. De concessies hebben een looptijd die eindigt variërend tussen 2013 en 2014. Het aantal buskilometers van deze concessies is ongeveer 7,5 miljoen per jaar. De jaarlijkse vergoeding van de overheid is contractueel vastgelegd en wordt jaarlijks herzien. Concessies in Londen Abellio London exploiteert 42 buslijnen in Londen vanuit 5 depots en 37 in Surrey. De concessies hebben een looptijd van gemiddeld 5 jaar, die eindigt variërend tussen 2013 en 2018. Concessies Qbuzz Qbuzz exploiteert regionale busconcessies in Rotterdam (tot en met december 2012), Friesland (tot en met december 2016) en Groningen-Drenthe (in 2012 met 2 jaar verlengd tot december 2017).
99
JAARVERSLAG 2012
Toelichting
Bedrijfslasten
op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening 2012
20 Kosten personeel
19
In miljoenen euro’s
Opbrengsten
Lonen en salarissen
De opbrengsten kunnen als volgt worden uitgesplitst naar opbrengstcategorieën:
Opbrengstcategorieën In miljoenen euro’s
2012
2011
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie Overige activiteiten
3.568
2.769
48
-95
-83
4.266
3.345
Geactiveerde productie eigen bedrijf
159
105
Overige opbrengsten
213
178
4.638
3.628
Totaal omzet
Totaal opbrengsten
993
159
119
28
23
Bijdragen aan toegezegdpensioenregelingen
12
11
Inhuur personeel
95
78
120
75
1.601
1.299
611
58
Intra groep eliminaties
1.187
Premies sociale verzekeringen
Totaal 735
2011
Bijdragen aan toegezegdebijdrage pensioenregelingen
Overige personeelskosten Reizigersvervoer
2012
De gemiddelde personeelsbezetting, uitgedrukt in mensjaren:
Gemiddelde personeelsbezetting 2012
Onder omzet knooppunt ontwikkeling en -exploitatie is een bedrag begrepen van € 248 miljoen met betrekking tot ontwikkelactiviteiten.
Reizigersvervoer Knooppuntontwikkeling en -exploitatie Overige activiteiten
Totaal
2011
24.342
19.775
3.213
3.136
470
458
28.025
23.369
Beloningen van bestuurders Inleiding In 2012 heeft herijking plaatsgevonden van het belonings beleid voor de directie van NS. Daarbij is er gekeken naar de maatschappelijke ontwikkelingen op dit gebied in Nederland. Het overleg heeft ultimo 2012 geresulteerd in een door de aandeelhouder geaccordeerd nieuw beloningsbeleid voor NS-directieleden, dat van toepassing zal zijn op nieuw aan te trekken directieleden van NS. De hoofdlijn van dit nieuwe beleid wordt aan het eind van dit verslag, na het remuneratie-rapport 2012, weergegeven. Remuneratie 2012 De remuneratie voor de in 2012 zittende directie is gebaseerd op het sinds 2009 gehanteerde beloningsbeleid. Doel van dit beleid is tweeledig: 1. Het beloningsbeleid ondersteunt de nationale en internatio nale doelstellingen van NS en sluit aan bij de positionering van de organisatie in nationaal en internationaal multi modaal vervoer in een toenemend competitieve omgeving;
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
2. Het beloningsniveau en de inrichting van het belonings gebouw scheppen de voorwaarden voor het kunnen aantrekken/behouden en naar aanvaardbare normen kunnen belonen van gekwalificeerde, deskundige directieleden met de benodigde ervaring. De beloning wordt vastgesteld op voorstel van de remunera tiecommissie door de raad van commissarissen. De remunera tiecommissie bestaat uit mevrouw T.M. Lodder (voorzitter), de heer W. Meijer en mevrouw M.J. Oudeman. Elementen van de beloningen en de verhouding tussen de elementen De beloning van de directie bestaat uit: een vast inkomen met secundaire arbeidsvoorwaarden (onkostenvergoeding, leaseauto, pensioen) en een variabel inkomen korte termijn. Het variabele inkomen korte termijn is gericht op de realisa tie van uitdagende doelstellingen binnen één boekjaar en bedraagt voor de huidige president-directeur maximaal 50% van het vaste inkomen en voor de huidige directieleden maximaal 40%. Hoogte van de beloning in relatie tot de externe beloningsmarkt Het referentiekader van het totale inkomen is in 2009 gewijzigd. NS is daarbij door de overheid gepositioneerd in de categorie markt/publiek, een positie die door de raad van commissarissen is overgenomen. Met ingang van 2009 wordt bij de bepaling van de beloning rekening gehouden met een gewogen combinatie van beloningsverhoudingen in de relevante markten: publiek, privaat en internationaal. Per referentiegroep wordt gekeken naar het mediaanniveau van de beloning. Hiertoe wordt voor de publieke referentie gekeken naar beloningsniveaus in een groep (semi-) publieke organisaties die zo goed mogelijk vergelijkbaar zijn met NS. Voor de private markt wordt gekeken naar het beloningsni veau van Nederlandse bestuurdersfuncties met vergelijkbaar functieniveau. De bestuurdersfuncties bij NS worden hiertoe geanalyseerd met behulp van de functiewegingsmethodiek van HAY-Group, een methodiek die binnen NS ook voor andere functies wordt gebruikt. Voor de internationale referentie is gekeken naar buitenlandse vervoersmaat schappijen. Van de mediaanniveaus wordt het gewogen gemiddelde bepaald op basis van de door de aandeelhouder vastgestelde wegingsverhouding, waarbij de publieke referentie een gewicht van 40%, de private referentie een gewicht van 35% en de internationale referentie een gewicht van 25% heeft. De raad van commissarissen heeft geconstateerd dat het “total cash”-inkomen (dat is de combinatie van vast inkomen en het variabel inkomen korte termijn) van de directie van NS onder het aldus vastgestelde mediane inkomen ligt. Per 1 januari 2012 is het vaste inkomen van de directieleden van NS aangepast met 1,5%. Dit is conform de aanpassing die is afgesproken in de NS CAO en passend in het beloningsbeleid.
100
Prestatiecriteria variabel beloningsdeel De prestatiecriteria worden aan het begin van het jaar door de remuneratiecommissie geformuleerd en vastgesteld door de raad van commissarissen. De prestatiecriteria zijn recht streeks afgeleid van het concernplan en het Vervoerplan 2012 en ingedeeld naar klant en aandeelhouder. Ongeveer 75% van de prestatiecriteria is klantgerelateerd. De remuneratiecom missie stelt aan de raad van commissarissen voor of en in welke mate de targets zijn gerealiseerd en of er bijzondere omstandigheden zijn die aanpassing noodzakelijk maken. De raad van commissarissen stelt vervolgens de variabele beloning vast. Ongeveer 80% van de prestatiecriteria is voor de NS-directiele den gemeenschappelijk, zij het dat deze voor de verschillende directieleden verschillen in zwaarte. De raad van commissarissen heeft, gebruik makend van zijn discretionaire bevoegdheid, besloten om over 2012 geen variabele beloning toe te kennen aan de NS-directieleden. Reden daarvoor is de grote impact die het slechte winterweer van 3 en 4 februari 2012 heeft gehad op de prestaties van NS voor de samenleving. In het verlengde daarvan heeft de raad van commissarissen, na overleg met de aandeelhouder, besloten om op het resultaat van de variabele beloning 2011, die conform de systematiek was uitgekomen op 100% maar (zoals vermeld in het jaarverslag 2011) nog niet was vastge steld en toegekend, een discretionaire correctie toe te passen van 35%. Dit is eind 2012 door de raad van commissarissen aangekondigd, tezamen met de aankondiging door de Minister van Financiën van het beloningsbeleid voor nieuw te benoemen directieleden. De variabele beloning 2011 is in 2012 uitbetaald en als last genomen. Pensioenregeling De directieleden nemen deel aan een pensioenregeling van het bedrijfstakpensioenfonds (Spoorwegpensioenfonds). Voor de president-directeur is, op basis van zijn arbeidsovereen komst uit 2001, de pensioenleeftijd 62 jaar. Daarnaast is er een overgangsregeling vanaf 60 jaar. Voor de sinds 2009 benoemde directieleden geldt een pensioenleeftijd van 65 jaar. Arbeidsovereenkomsten Het contract met de heer A. Meerstadt is vastgesteld in 2001. In het contract is vastgelegd dat bij beëindiging -tenzij artikel 7:687 BW aan de orde is- een schadeloosstelling zal worden betaald van minimaal éénmaal en maximaal driemaal het vaste salaris. Bij de benoeming van de heer Meerstadt tot president-directeur per 1 januari 2009 is besloten om zijn vaste inkomen niet te laten stijgen naar het niveau van zijn voorganger en zo invulling te geven aan het door de aandeel houder gewenste matigingsbeleid. De heer Meerstadt is m.i.v. 1 januari 2013 herbenoemd als president-directeur voor een periode van 4 jaar. Mevrouw M.W.L. van Vroonhoven is per 1 augustus 2009 voor een periode van 4 jaar benoemd als lid van de directie van NS.
101
JAARVERSLAG 2012
In de met haar afgesloten arbeidsovereenkomst heeft de raad van commissarissen de corporate governance code nr. II.1.1 en nr. II.2.7 gevolgd ten aanzien van respectievelijk de duur van de benoeming en een eventuele schadeloosstelling, alsmede (op initiatief van de aandeelhouder) een verlaging van het vaste inkomen met 20% ten opzichte van haar voorganger. De heer E.M. Robbe is met ingang van 1 januari 2011 voor een periode van 4 jaar benoemd als lid van de directie van NS. Ook in zijn arbeidsovereenkomst zijn de hierboven genoemde corporate governance-uitgangspunten opgenomen alsmede een verlaging van het vaste inkomen met 20% ten opzichte van zijn voorganger. Bezoldiging directie De specificatie van de brutobeloningsbedragen per directielid die voor rekening van de vennootschap komen, zijn:
Beloning directie In euro’s
A. Meerstadt Vast salaris Variabele beloning
E.M. Robbe Vast salaris Variabele beloning
M.W.L. van Vroonhoven Vast salaris Variabele beloning
Totaal
2012
2011
489.141
481.912
0
156.620
379.210
373.606
0
97.138
379.210
373.606
0
97.138
1.247.561
1.580.020
Crisisheffing Het bedrag aan bezoldiging directie is exclusief een bedrag van € 231.210 aan (door de overheid vastgestelde) crisishef fing. Pensioen Het werkgeversdeel van de pensioenlasten bedraagt voor de gehele NS-directie in 2012 € 39.474 (2011: € 38.934). Het werkgeversdeel van de pensioenlasten is 2/3 deel van de totale pensioenlasten. Leaseauto’s Conform de leaseautoregeling van NS hebben de directiele den van NS recht op een leaseauto. In de regeling bestaat de mogelijkheid om af te zien van een leaseauto, tegen bruto uitbetaling van het leasebedrag. De heren Meerstadt en Robbe maken gebruik van deze regeling en ontvangen overeen komstig de regeling een bedrag van € 1.310 bruto per maand. In de regeling is tevens de mogelijkheid opgenomen om te
kiezen voor een kleinere leaseauto, met bruto uitbetaling van het verschil tussen feitelijke leasekosten en maximaal toegestaan leasebedrag. Mevrouw van Vroonhoven heeft gekozen voor deze optie en ontvangt maandelijks een bedrag van € 525 bruto. Vroegvertrekregeling van de heer Niggebrugge De heer Niggebrugge heeft ingaande mei 2011 gebruik gemaakt van een vroegvertrekregeling. Deze regeling is vastgelegd in zijn arbeidsovereenkomst uit 2000. De regeling geldt voor 24 maanden, ingaande 1 mei 2011 op 90% van het laatst vastgestelde salaris. In 2012 is aan hem een bedrag ter grootte van € 426.052 uitgekeerd. De resterende 4 maanden zullen worden betaald in 2013. Beloningsbeleid voor nieuw aan te trekken NS-directieleden Kerndoelstelling van het beleid is de raad van commissarissen in staat te stellen om goed gekwalificeerde leden voor de directie aan te trekken en te behouden. Ten opzichte van het bestaande beloningsbeleid is de vaststelling van het referen tie-inkomen als volgt gewijzigd. Voor nieuw aan te trekken directieleden wordt de totale beloning gebaseerd op een gewogen combinatie van de beloningsverhoudingen in twee externe referentiemarkten, t.w. publiek en privaat. Op basis van de medianen uit deze markten wordt een gewogen mediaan vastgesteld in de verhouding 60 (publiek): 40 (privaat). Het internationale referentiekader wordt in het nieuwe beloningsbeleid niet meegewogen. Ten aanzien van de peergroup publiek en semi-publiek is een groep samengesteld van organisaties die qua aard, omvang, complexiteit en impact zoveel mogelijk van vergelijkbare orde zijn als NS. Er wordt gekeken naar de “total cash” beloning van de topbestuurders van deze organisaties. Voor de private markt wordt gekeken naar het beloningsni veau van Nederlandse bestuurdersfuncties met vergelijkbaar functieniveau. De bestuursfuncties bij NS worden hiertoe geanalyseerd met behulp van de functiewegingsmethodiek van HAY-Group, een methodiek die binnen NS ook voor andere functies wordt gebruikt. Het referentie-inkomen voor het vaste inkomen van de president-directeur ligt 20% boven het referentie-inkomen van de andere directieleden. Het variabele inkomen bedraagt maximaal 20% van het vaste inkomen. Het variabele deel is opgebouwd uit 2 categorieën, te weten het “kwalitatieve” reizigersbelang en het “financiële” bedrijfseconomische belang. In de onderlinge weging tussen de categorieën wordt een factor 75:25 gehanteerd. Door de categorie “kwalitatief” reizigersbelang ligt er een nadrukkelijke link naar de “openbaar vervoer” functie. Beide categorieën kennen objectief meetbare prestatiecriteria, waarvoor targets worden afgesproken die over een tijdvak van één jaar worden gemeten en beoordeeld. Een score van minder dan 90% in de kwalitatieve categorie en/of in de financiële categorie leidt er
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
102
toe dat geen variabel inkomen over dat jaar wordt vast gesteld. In het beloningsbeleid voor nieuw aan te trekken NS-directieleden is tevens een claw-back clausule opgenomen. De raad van commissarissen behoudt zijn discretionaire bevoegdheid tot het vaststellen van het variabel inkomen. Beloning commissarissen De ten laste van de vennootschap komende beloning van de commissarissen over 2012 bedraagt in totaal € 207.686. In 2011 bedroeg de ten laste van de vennootschap gekomen beloning van commissarissen van het concern € 182.183. De beloning bestaat uit een vast honorarium en een vergoeding voor deelname aan een of meer commissies. De specificatie per commissaris is als volgt:
W. Meijer, voorzitter
2012
2011
39.700
39.700
-
8.140
F.J.G.M. Cremers, vice-voorzitter
40.150
38.664
T.M. Lodder
35.215
35.879
M.J. Oudeman
29.900
29.900
P. Rosenmöller
29.900
29.900
J.J.M. Kremers (benoemd 26 januari 2012)
27.641
-
C.J. van den Driest (benoemd 24 oktober 2012)
5.180
-
207.686
182.183
H. Zwarts, vice-voorzitter (tot 15 maart 2011)
Totaal
Afschrijvingskosten en bijzondere waardeverminderingen In miljoenen euro’s
Afschrijvingskosten Materiële vaste activa
Er zijn geen leningen, voorschotten of garantstellingen ten behoeve van directieleden of commissarissen verstrekt door de vennootschap. Alle aandelen van NV Nederlandse Spoorwegen zijn in handen van de Staat der Nederlanden. Er zijn geen rechten toegekend aan directieleden, commissarissen of personeelsleden om aandelen in de vennootschap te nemen of te verkrijgen.
2012
2011
329
318
Afschrijvingskosten Vastgoedobjecten
15
13
Afschrijvingskosten Immateriële vaste activa
11
5
Totaal afschrijvingskosten
Beloning commissarissen In euro’s
21
355
336
Bijzondere waardeverminderingen Materiële vaste activa
2
-
Terugneming bijzondere waardevermindering Materiële vaste activa
-
-12
Bijzondere waardeverminderingen Vastgoedobjecten
3
1
Bijzondere waardeverminderingen Immateriële vaste activa
8
5
Totaal bijzondere waarde verminderingen
13
-6
368
330
Totaal
22 Verbruik grond- en hulpstoffen en voorraden In miljoenen euro’s
2012
2011
Materiaalverbruik
338
291
Energieverbruik
227
200
565
491
Totaal
103
JAARVERSLAG 2012
23
25
Kosten van uitbesteed werk en andere externe kosten
Overige bedrijfslasten
In miljoenen euro’s
Kosten van uitbesteed werk Schoonmaakkosten
2012
2011
238
143
80
84
Onderhoudswerkzaamheden
106
82
Automatiseringskosten
134
114
558
423
Totaal
Tot de overige bedrijfslasten behoren onder meer verzekeringen, kosten van huisvesting en inventaris, honoraria controlerend accountant, publiciteitskosten, huur- en leasekosten bedrijfsmiddelen en dotaties aan voorzieningen.
Honoraria controlerend accountant In miljoenen euro’s
2012
2011
Wettelijke controles
1,7
1,7
0,9
0,8
Andere assuranceopdrachten
24 Infraheffing De gebruiksvergoeding voor de Nederlandse railinfrastruc tuur is gestegen van € 283 miljoen naar € 314 miljoen als gevolg van de tariefsverhoging en gebruiksvergoeding voor de hogesnelheidslijn. De gebruiksvergoeding voor de Engelse railinfrastructuur bedroeg in 2012 € 217 miljoen tegenover € 84 miljoen in 2011. Deze stijging is veroorzaakt door de start van de Greater Anglia concessie. De gebruiks vergoeding voor de Duitse railinfrastructuur bedroeg in 2012 € 20 miljoen (2011: € 20 miljoen).
Belastingadviesdiensten
-
0,1
Overige dienstverlening
0,9
1,0
Totaal
3,5
3,6
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
104
26 Nettofinancieringsresultaat In miljoenen euro’s
2012
2011
Opgenomen in de winst-en-verliesrekening Rentebaten uit tot einde looptijd aangehouden investeringen
-
-
Rentebaten uit voor verkoop beschikbare financiële activa
1
2
Rentebaten uit deposito’s met looptijd langer dan een maand
4
3
Rentebaten uit tegoeden bij banken
7
4
Nettowinst uit hoofde van de verkoop van uit het eigen vermogen overgeboekte voor verkoop beschikbare financiële activa
-
-
Koersverschillen
-
-
Leasebaten
1
2
Overige rentebaten
2
4
15
15
Financieringsbaten Rentelasten uit tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerde financiële verplichtingen
-19
-16
Financieringsvoordelen
9
10
Koersverschillen
-
-
-30
-21
Financieringslasten
-40
-27
Nettofinancieringsresultaat opgenomen in de winst-en-verliesrekening
-25
-12
Overige financieringslasten
Direct in het eigen vermogen opgenomen Valutaomrekeningsverschillen op buitenlandse activiteiten
2
1
-11
-19
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële vaste activa
1
-4
Winstbelasting op baten en lasten die rechtstreeks in het eigen vermogen zijn verwerkt
3
6
-5
-16
-5
-16
-
-
-5
-16
Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen
Direct in het eigen vermogen opgenomen financieringsresultaat, na belasting Toe te rekenen aan: De aandeelhouder van de vennootschap Minderheidsbelang
Direct in het eigen vermogen opgenomen financieringsresultaat, na belasting
105
JAARVERSLAG 2012
27 Winstbelasting 2012
In miljoenen euro’s
2011
Opgenomen in de winst-en-verliesrekening Acute belastingen
-22
3
Latente belastingen
-45
-53
Totaal winstbelastingen
-67
-50
331
261
Aansluiting met het effectieve belastingtarief Resultaat voor belasting Niet-aftrekbare kosten
4
3
Overige permanente verschillen
1
-3
Belastbaar resultaat
336
261
Belasting naar de winst volgens Nederlands belastingtarief vennootschapsbelasting (2012 en 2011: 25%)
-84
-65
Effect van het belastingtarief in buitenlandse jurisdicties (ander tarief)
15
13
Effect van het niet waarderen van compensabele verliezen
-3
-1
Afwikkeling voorgaande jaren
5
3
Wijziging in belastingtarief op latente belastingen
-
-
-67
-50
2
5
Totaal winstbelastingen
Winstbelasting op baten en lasten die rechtstreeks in het eigen vermogen zijn verwerkt
De vennootschapsbelasting is berekend op basis van de geldende belastingtarieven in Nederland, Engeland, Ierland, België, Duitsland, Tsjechië, Frankrijk en de Scandinavische landen, rekening houdend met de fiscale bepalingen die permanente verschillen geven tussen de bedrijfseconomische en de fiscale resultaatbepaling. De fiscale bepalingen omvatten onder andere de deelnemingsvrijstelling en de beperking van aftrekbare kosten. De effectieve belastingdruk over het resultaat voor vennoot schapsbelasting bedraagt 20,3% (2011: 19,2%). Voor een aantal
deelnemingen buiten de fiscale eenheid is in 2012 voor een bedrag van € 1 miljoen geen uitgestelde belastingvordering opgenomen (2011: € 1 miljoen), omdat het niet waarschijn lijk is dat in de toekomst sprake zal zijn van realisatie van deze vorderingen. Over de fiscale aangiften tot en met 2008 bestaat overeen stemming met de Belastingdienst. Over de daarop volgende jaren is nog geen definitieve aanslag ontvangen. In de jaarrekeningen van voorgaande jaren en in dit jaar is de belasting verantwoord op basis van de ingediende aangiften.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
106
28 Financieel risicobeheer Financiële instrumenten zijn overeenkomsten die leiden tot een financieel actief bij één partij en een financiële verplichting of eigen-vermogensinstrument bij een andere partij. Hieronder vallen zowel traditionele financiële instrumenten (vorderingen, schulden en effecten) als afgeleide financiële instrumenten (derivaten). Financiële instrumenten brengen in beginsel risico’s mee. Bij de Groep gaat het voornamelijk om marktrisico, krediet risico en liquiditeitsrisico. Deze paragraaf geeft toelichting op de doelstellingen en het beleid betreffende de beheersing van risico’s uit hoofde van financiële instrumenten, alsmede het beheer van kapitaal.
heeft. De Auditcommissie van de Groep wordt in haar toezichthoudende functie bijgestaan door Corporate Audit en de afdeling Corporate Finance and Administration. Corporate Audit levert door het uitvoeren van regelmatige en incidentele evaluaties, aanvullende assurance over de goede beheersing van alle bedrijfsprocessen van NS. De bevindingen van Corporate Audit worden gerapporteerd aan de Auditcommissie.
Ten behoeve van een adequaat risicobeheer is aanvullend beleid vastgesteld voor een aantal bedrijfsonderdelen. Zo kennen NS Insurance en Abellio specifieke risicobeheersing ten opzichte van de bedrijfsonderdelen waarvoor Corporate Treasury inhoud geeft aan het financiële risicobeheer.
Verzekeringstechnische risico’s In het kader van haar bedrijfsactiviteiten loopt de Groep risico’s die verzekerd kunnen worden. Risico’s boven het eigen behoud van de bedrijfsonderdelen worden beheerst via dochteronderneming NS Insurance. Dit betreft het risico van bots-, brand-, bedrijfs- en aansprakelijkheidsschades. De maximale omvang van deze schades wordt eens in de drie jaar, of vaker indien gewijzigde omstandigheden daartoe nopen, berekend door externe deskundigen. Dochteronder neming NS Insurance verzekert de genoemde risico’s van de bedrijfsonderdelen. Zij verzekert geen derde partijen. Indien de totale jaarlijkse schadelast het eigen behoud van NS Insurance overschrijdt, wordt deze door herverzekering gedekt. De reguliere schades van de Groep worden vergoed uit de premie-inkomsten en beleggingsopbrengsten van NS Insurance. Indien de schade hoger is dan de reguliere schade doch lager dan het eigen behoud van NS Insurance, wordt deze voldaan uit de - toereikende - vrije reserve van NS Insurance.
Voorzover het beleid van Corporate Treasury betrekking heeft op de bedrijfsonderdelen is dit beleid opgenomen in het Handboek Cashmanagers (dat een onderdeel is van de totale NS Reporting Manual) dat voor iedere medewerker toegankelijk is via het NS-Intranet. De Groep wil aan de hand van beleidsnormen en -procedures een gedisciplineerd en constructief klimaat ontwikkelen waarin alle werknemers hun rol en verplichtingen begrijpen. De Groep streeft er tevens naar om kennis en kunde te spreiden over meerdere functionarissen opdat een te grote mate van afhankelijkheid van individuele personen wordt beperkt.
NS Insurance is herverzekerd door middel van stop-loss-herverzekeringscontracten. Periodiek worden MPL-(Maximum Possible Loss) onderzoeken gedaan om onderverzekering te voorkomen. NS Insurance sluit, indien de marktomstandig heden dit mogelijk maken, uitsluitend herverzekeringen af bij partijen met een rating van ten minste A +, stable outlook. Indien de rating daalt beneden A- is zij in de gelegenheid de herverzekeringsovereenkomst op te zeggen. Dit heeft zich tot op heden niet voorgedaan. De herverzekeraars van NS Insurance hebben een rating van (december 2012) minimaal A -.
Via Abellio neemt de Groep deel in buitenlandse vervoers concessies. Deze activiteiten vinden hoofdzakelijk plaats in Engeland deels middels een joint venture met partner Serco, waarin beide partijen gelijk zijn vertegenwoordigd. Voorts heeft Abellio ondernemingen in Duitsland en Tsjechië. De aard van de risico’s en beheersmaatregelen zijn vergelijkbaar met NS, rekening houdend met de omvang van deze activiteiten.
NS Insurance is een verzekeringsmaatschappij, die onder toezicht staat van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De gewenste omvang van de aan te houden vrije reserves wordt, zoals in de verzekeringsbranche gebruikelijk, gekoppeld aan de door De Nederlandsche Bank vereiste solvabiliteitsmarge. In de (industriële) verzekeringsmarkt is het gebruikelijk vrije reserves aan te houden ter grootte van factor 3 keer de solvabiliteitsmarge. Voor 2012 is een solvabiliteitsmarge vereist van circa € 4 miljoen. Voor NS Insurance betekent dit dat een vrije reserve van € 12 miljoen toereikend is. NS Insurance voldoet hier ruimschoots aan.
Het risicobeleid van de Groep heeft als doel de risico’s waarmee de Groep zich geconfronteerd ziet, in kaart te brengen en te analyseren, passende risicolimieten en -controles te bepalen en naleving van de limieten te bewaken. Beleid en systemen voor financieel risicobeheer worden regelmatig geëvalueerd en, waar nodig, aangepast aan de veranderingen in de marktomstandigheden en de activiteiten van de Groep.
De Auditcommissie en de raad van commissarissen zien toe op de toereikendheid van het risicobeheerkader in samenhang met de risico’s waarmee de Groep te maken
107
Informatie omtrent risico’s en financiële instrumenten De volgende financiële risico’s kunnen worden onder scheiden: marktrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Daarnaast zijn er nog risico’s uit hoofde van crossborderleasetransacties.
Marktrisico Marktrisico betreft het risico dat de inkomsten en uitgaven van de Groep of de waarde van de beleggingen in financiële instrumenten nadelig worden beïnvloed door veranderingen in marktprijzen, zoals die van grondstofprijzen, valutakoersen en rentetarieven. Het beheer van het marktrisico heeft tot doel de marktrisicopositie binnen aanvaardbare grenzen te houden bij een optimaal rendement. Prijsrisico grondstoffen De Groep is gevoelig voor het effect van marktfluctuaties in de energieprijs. In 2005 heeft de Groep met Essent een achtjarig contract (2007-2014) afgesloten voor de levering van alle tractie-elektriciteit aan het materieelpark in Nederland. De transportkosten van tractie-elektriciteit vallen buiten dit contract. Het leveringscontract houdt in dat de Groep aan Essent de kosten betaalt voor het gedeeltelijke gebruik van hun gas- en kolencentrales. Een deel van deze kosten is variabel (brandstofkosten) en een deel is vast (overige kosten). De Groep hanteert een hedgingstrategie, waarbij ook een substantieel deel van de brandstofkosten (afbouwend tot een aantal jaren vooruit) wordt gefixeerd. Het contract biedt de Groep prijszekerheid, markconformiteit en houdt rekening met volume- en kredietrisico: • Prijszekerheid: optredende schaarste aan productie capaciteit in Nederland en schaarste aan CO2-emissierechten leidt niet tot kostenverhoging; • Marktconformiteit: de variabele brandstofcomponent biedt de mogelijkheid tot implementatie van een eigen risicomanagement in meer liquide brandstofmarkten; • Volumerisico: het volumerisico van het contract wordt beperkt doordat de Groep de mogelijkheid heeft om jaarlijks het volume binnen bandbreedten aan te passen; • Kredietrisico: het kredietrisico wordt afgedekt door middel van een kredietmanagementsysteem. Indien de waarde van het contract boven een afgesproken grens komt, wordt door Essent zekerheid afgegeven middels een bankgarantie of er wordt door Essent cash als zekerheid gestort. Indien deze zekerheid als cash wordt geplaatst, zal de storting en de verplichting met elkaar worden gesaldeerd aangezien beide onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Abellio heeft voor enkele dochters brandstof-hedge contracten afgesloten om zich deels in te dekken tegen de
JAARVERSLAG 2012
bewegingen in de brandstofprijs en de daarmee samen hangende valutarisico’s. Hiertoe worden voor een gedeelte van haar brandstofkosten maandelijks forward-contracten gebruikt voor een toekomstige periode (variërend tussen ultimo 2012 en 2016) ter indekking van de risico’s ten aanzien van de brandstofkosten en de daarmee samenhangende valutarisico’s. Leegstandrisico vastgoedbeleggingen Ten aanzien van de vastgoedbeleggingen loopt de Groep het risico op leegstand. Ter beperking van dit risico maakt de Groep gebruik van langdurige huurovereenkomsten met solide partijen. Ondanks afname van de gemiddelde resterende looptijd van de huurovereenkomsten bedraagt deze ultimo 2012 nog meer dan 5 jaar. De Groep blijft streven naar het afsluiten van langdurige huurovereenkomsten met solide partijen. Rente- en valutarisico’s Rente- en valutarisico’s worden grotendeels centraal beheerd. Het aanhouden van zowel rente- als valutaposities met betrekking tot buitenlandse concernonderdelen is gereglementeerd en vindt plaats binnen gedefinieerde positielimieten. Speculatieve posities worden niet ingenomen. De Groep maakt gebruik van afgeleide financiële instrumenten om de valuta- en renterisico’s af te dekken die voort vloeien uit bedrijfs-, financierings- en investeringsactiviteiten. Dergelijke transacties vinden plaats binnen vastgestelde richtlijnen. Afhankelijk van de omstandigheden kan dit beleid van tijd tot tijd worden aangepast. In overeenstemming met het treasurybeleid houdt de Groep geen derivaten aan voor handelsdoeleinden en geeft de Groep deze ook niet uit. Valutarisico De Groep loopt valutarisico op inkopen, handelsactiviteiten, liquide middelen, opgenomen leningen en overige balans posities die luiden in een andere valuta dan de euro. Uit hoofde van haar bedrijfsactiviteiten heeft de Groep hoofd zakelijk valutaposities in het Britse pond (GBP), de Zwitserse frank (CHF) en de Tsjechische kroon (CZK). De Groep onderkent met betrekking tot vreemde valuta het transactierisico, het translatierisico en het economische risico. Transactierisico’s betreffen risico’s ten aanzien van toekomstige kasstromen in vreemde valuta, alsmede ten aanzien van balansposities in vreemde valuta. Het beleid van de Groep is erop gericht 100% van alle materiële posten die in vreemde valuta luiden met uitzondering van valutarisico’s op buitenlandse activiteiten af te dekken. Het risico van schommelingen in wisselkoersen wordt afgedekt met
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
behulp van valutatermijncontracten, spot en/of termijn aan- en verkopen en swaps waardoor een of meer van de risico’s waaraan de primaire financiële instrumenten onderhevig zijn, worden overgedragen aan andere contractpartijen. Hoofdzakelijk vinden aan- en verkopen, investerings- en financieringsverplichtingen alsmede verrekeningen met buitenlandse spoorwegmaatschappijen plaats in de functionele valuta van de bedrijfsonderdelen van de Groep, de euro (EUR) en het Britse pond (GBP). Ultimo 2011 en 2012 worden er geen materiële posten in andere valuta dan de functionele valuta van het desbetreffende bedrijfsonderdeel aangehouden.
108
Economische risico’s zijn gerelateerd aan een mogelijke verslechtering van de concurrentiepositie als gevolg van een verandering in de waarde van buitenlandse valuta. Deze risico’s worden op dit moment niet afgedekt, omdat de waarschijnlijkheid dat de concurrentiepositie als gevolg hiervan afneemt laag is. Daarnaast wordt dit risico beschouwd als een normaal zakelijk risico. De belangrijkste wisselkoers gedurende het verslagjaar luidt als volgt:
Wisselkoers Gemiddelde koers 2012
Gevoeligheidsanalyse Aangezien ultimo 2012 en ultimo 2011 geen materiële posten in vreemde valuta worden aangehouden, heeft een verandering van de euro ten opzichte van een vreemde valuta per jaareinde geen materieel effect op het vermogen en de winst over de verslagperiode. Translatierisico’s betreffen risico’s ten aanzien van de omrekening van (de balansposten van) buitenlandse dochterondernemingen waarvan de functionele valuta anders is dan de euro. De risico’s die hieruit voortvloeien, worden alleen afgedekt indien de Groep verwacht de betreffende bedrijfs activiteiten op termijn te beëindigen. De nettovermogenswaarde van de dochteronderneming kan dan worden afgedekt. Indien er geen besluit is de betreffende dochter onderneming af te stoten of te sluiten, worden de omrekenverschillen via de wettelijke reserve koersverschillen in het eigen vermogen verantwoord.
GBP
1,23
2011
1,15
Spot rate op verslagdatum 2012
1,23
2011
1,20
Renterisico Het beleid van de Groep is erop gericht dat minimaal 50% van het renterisico op opgenomen leningen is gebaseerd op een vaste rente. Bij het bepalen van het renterisico op opgenomen leningen kan de Groep rekening houden met beschikbare liquiditeiten die het renterisico van variabel rentende leningen kunnen neutraliseren. De Groep maakt gebruik van derivaten zoals renteswaps om het renterisico te beperken. De volgende tabellen geven inzicht in de rente per balansdatum, alsmede de vervaldatum of - indien eerder - de contractuele renteherzieningsdatum. Dit betekent dat een positie waarvan de renteherzieningsdatum in het aankomende jaar ligt, geclassificeerd is in de categorie ’12 maanden of minder’.
109
JAARVERSLAG 2012
Onderstaande tabel geeft de verdeling weer van de tot de rentedragende vaste en vlottende activa behorende financiële activa naar de rente op de balansdatum evenals de looptijd.
Rentedragende financiële activa 2011 In miljoenen euro’s
Rente
Totaal
< 6 mnd.
6-12 mnd.
1-2 jr.
2-5 jr.
>5 jr.
Voor verkoop beschikbare financiële vaste activa
2% - 5%
29
-
-
6
23
-
Tot einde looptijd aangehouden financiële vaste activa
0% - 2%
49
-
-
45
-
4
Financiële leases
5% - 6%
16
-
-
16
-
-
Deposito’s
0% - 2%
362
356
6
-
-
-
456
356
6
67
23
4
1-2 jr.
2-5 jr.
>5 jr.
Totaal 2012 In miljoenen euro’s
Voor verkoop beschikbare financiële vaste activa Tot einde looptijd aangehouden financiële vaste activa
Rente
Totaal
< 6 mnd.
6-12 mnd.
0% - 5%
95
-
-
14
81
-
-
-
-
-
-
-
-
Financiële leases
5% - 6%
15
-
-
15
-
-
Deposito’s
0% - 2%
279
275
-
-
4
-
389
275
-
29
85
-
Totaal
Bovenstaande deposito’s en obligaties (opgenomen in voor verkoop beschikbare financiële vaste activa) zijn onder meer bestemd voor betaling van de aangegane investeringsverplichtingen van circa € 360 miljoen, aflossing en rentebetaling van de leningen, langlopende voorzieningen en verplichtingen. Door middel van een reële waarde afdekking waarbij gebruik wordt gemaakt van renteswaps is het renterisico van een gedeelte van de voor verkoop beschikbare financiële vaste activa afgedekt. Deze renteswaps hebben een nominale waarde van € 60 miljoen. De boekwaarde van deze derivaten is ultimo 2012 vrijwel nihil.
110
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
De volgende toelichting bevat informatie over de contractuele bepalingen van de rentedragende leningen en overige financiële verplichtingen van de Groep, die worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Het overzicht van uitstaande leningen is als volgt:
Overzicht uitstaande leningen 31 december 2011 In miljoenen euro’s
Valuta
Nominale rente
Afloopdatum
Nominale waarde
Boekwaarde
Onderhandse leningen
EUR
0 % - 6%
2012 - 2014
20
20
Onderhandse leningen
EUR
0 % - 6%
2014 - 2020
21
21
Onderhandse leningen
EUR
6 % - 10%
2012 - 2014
5
5
Onderhandse leningen
EUR
6 % - 10%
2014 - 2020
6
6
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2014
29
29
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2016
356
356
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2017
15
15
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2019
51
51
Financiële leaseverplichtingen
EUR
4%-6%
2015
3
3
Voor afdekking gebruikte renteswaps
EUR
3%-4%
2012 - 2016
39
39
545
545
Totaal verplichtingen
31 december 2012 In miljoenen euro’s
Valuta
Nominale rente
Afloopdatum
Nominale waarde
Boekwaarde
Onderhandse leningen
EUR
0 % - 6%
2013 - 2015
7
7
Onderhandse leningen
EUR
0 % - 6%
2015 - 2021
16
16
Onderhandse leningen
EUR
6 % - 10%
2013 - 2015
3
3
Onderhandse leningen
EUR
6 % - 10%
2015 - 2021
10
10
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2016
357
357
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2017
44
44
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2019
51
51
Onderhandse leningen
EUR
3%
2014
80
80
Financiële leaseverplichtingen
EUR
4%-6%
2015
4
4
Voor afdekking gebruikte renteswaps
EUR
3%-4%
2013 - 2016
52
52
624
624
Totaal verplichtingen
111
JAARVERSLAG 2012
De nominale waarde van de voor afdekking gebruikte renteswaps bedraagt ultimo 2012 € 445 miljoen (2011: € 417 miljoen). Renteprofiel Op de verslagdatum zag het renteprofiel van de rentedragende financiële instrumenten van de Groep er als volgt uit:
Renteprofiel In miljoenen euro’s
Boekwaarde Boekwaarde 2012
2011
Activa / verplichtingen met een vaste rente Financiële activa
110
94
Financiële verplichtingen
120
55
Saldo
-10
39
Activa / verplichtingen met een variabele rente 1.227
895
Financiële verplichtingen
Financiële activa
452
655
Saldo
775
240
Rentegevoeligheid Door een stijging met 100 basispunten in de rente per de verslagdatum zou de winst over de verslagperiode met € 2 miljoen zijn toegenomen. Aan rentebaten zou er € 12 miljoen (2011: € 9 miljoen) meer worden ontvangen. De met € 4 miljoen (2011: € 7 miljoen) stijgende rentelasten worden gecompenseerd door opbrengsten uit de renteswaps van € 5 miljoen (2011: € 4 miljoen). Hierdoor resulteert een positief effect van € 3 miljoen (2011: € 6 miljoen). Rekening houdend met vennootschapsbelasting resteert een toename van de winst over de verslagperiode en het eigen vermogen met € 2 miljoen (2011: € 5 miljoen). Bij een daling van de rente met 100 basispunten zou een omgekeerd effect zijn bereikt. Bij het bepalen van het resultaat is uitgegaan van de balanspositie aan instrumenten ultimo jaareinde die een variabele rente kennen. Op deze positie is vervolgens het effect van een toe- of afname van de variabele rente met 100 basispunten berekend. Voor een deel van deze instrumenten is de variabele rente middels renteswaps gefixeerd. Hierdoor heeft een wijziging van de variabele rente geen effect op deze instrumenten. Aangenomen wordt dat alle andere variabelen, met name de valutakoersen, constant blijven. De analyse is op basis van dezelfde aannames uitgevoerd voor 2011.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
112
Afdekkingstransacties De Groep maakt gebruik van derivaten om risico’s op schommelingen in de reële waarde van financiële activa en/of verplichtingen, alsmede vaststaande toezeggingen geheel of ten dele af te dekken. Met behulp van de renteswaps wordt bewerkstelligd dat het karakter van variabelrentende leningen wordt omgezet in dat van vastrentende leningen. De navolgende tabellen laten de perioden zien waarin de nettokasstromen voor belastingen met betrekking tot derivaten die als kasstroomafdekkingen fungeren naar verwachting zullen plaatsvinden. Met deze kasstroom afdekkingen wordt het renterisico deels gemitigeerd.
Kasstroom uit voor afdekking gebruikte renteswaps 2011 In miljoenen euro’s
Boekwaarde
Verwachte kasstromen
< 6 mnd.
6-12 mnd.
1-2 jr.
2-5 jr.
> 5 jr.
8
24
-
1-2 jr.
2-5 jr.
> 5 jr.
14
29
-
Renteswaps Verplichtingen
39
40
4
4
Kasstroom uit voor afdekking gebruikte renteswaps 2012 In miljoenen euro’s
Boekwaarde
Verwachte kasstromen
< 6 mnd.
6-12 mnd.
Renteswaps Verplichtingen
52
57
De bovenstaande posten zijn gesaldeerd opgenomen, omdat het stellige voornemen bestaat de afdekkingstransacties gesaldeerd af te wikkelen. Bij het berekenen van de toekomstige kasstromen is aangenomen dat de toekomstige variabele-rentestanden gelijk zijn aan de laatst bekende variabele-rentestand. Reële waarde versus boekwaarde De in de balans opgenomen boekwaarden van financiële activa en verplichtingen wijken nagenoeg niet af van de reële waarde. Waardebepaling beleggingen opgenomen onder financiële vaste activa Bij de berekening van de marktprijs is aangenomen dat voor deposito’s met een afloopdatum binnen één jaar de boekwaarde gelijk is aan de marktwaarde. Bij staatspapier is de reële waarde berekend aan de hand van beschikbare actuele marktprijzen/slotkoersen. Waardebepaling derivaten Bij het bepalen van de waarde van renteswaps en valuta derivaten gebruikt de Groep waarderingstechnieken waarbij alle significante benodigde gegevens zijn ontleend aan zichtbare marktgegevens.
7
7
113
JAARVERSLAG 2012
Kredietrisico Kredietrisico is het risico van financieel verlies voor de Groep indien een afnemer of tegenpartij van een financieel instrument de aangegane contractuele verplichtingen niet nakomt. Kredietrisico’s vloeien met name voort uit vorderingen op klanten en uit beleggingen. Op balansdatum was er geen sprake van belangrijke concentraties van kredietrisico’s. Het maximale kredietrisico is de balanswaarde van elk financieel actief. De boekwaarde van de financiële activa vertegenwoordigt het maximale kredietrisico. Het maximale kredietrisico op de verslagdatum was als volgt:
Kredietrisico Toelichting
31 dec. 2012
31 dec. 2011
In miljoenen euro’s
Financiële activa inclusief beleggingen Voor verkoop beschikbare financiële vaste activa
5
135
69
Tot einde looptijd aangehouden financiële vaste activa
5
2
50
Financiële leases
5
23
16
Overige financiële activa
5
16
15
Deposito’s
5
279
362
Debiteuren en overige vorderingen
8
412
594
Geldmiddelen en kasequivalenten
9
948
534
1.815
1.640
Totaal
Beleggingen De Groep beperkt haar kredietrisico van beleggingen door uitsluitend te beleggen bij wederpartijen die voldoen aan het door het concern opgestelde beleid. Periodiek wordt getoetst of contractpartijen (nog) voldoen aan het beleid en of nadere acties gewenst zijn. Gezien de kredietwaardigheid van tegenpartijen verwacht de Groep dat de tegenpartijen aan de verplichtingen zullen voldoen. Voor de beleggingen, obligaties en deposito’s zijn in 2012 en 2011 geen bijzondere waardeverminderingsverliezen geleden. Beleggingen worden in principe aangegaan bij tegenpartijen die een kredietwaardigheid hebben van ten minste een langetermijncreditrating van A van Standard & Poor’s en
ten minste een langetermijncreditrating van A2 van Moody’s hebben of bij een aantal Nederlandse gemeenten. Indien een wederpartij slechts één creditrating heeft, dient voldaan te worden aan de hiervoor beschreven ratingeisen van Standard & Poor’s of Moody’s. De beleggingen die niet meer voldoen aan dit beleid worden of als uitzondering gedoogd en frequent gemonitord of worden afgebouwd (met name via regulier verloop), hetgeen nog enige tijd na balansdatum kan duren. De buitenlandse ondernemingen van de Groep beschikken niet over langdurige materiële liquiditeits overschotten. Debiteuren en overige vorderingen Het kredietrisico uit hoofde van handels- en overige vorderingen van de Groep wordt hoofdzakelijk bepaald door de individuele kenmerken van de afzonderlijke afnemers. De demografische aspecten van het klantenbestand waaronder het risico op wanbetaling in de sector en het land waarin de afnemers actief zijn, hebben minder invloed op het kredietrisico. Circa 9% (2011: 12%) van de omzet van de Groep wordt gerealiseerd uit verkooptransacties met de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Als onderdeel van het door de bedrijfsonderdelen gehanteerde kredietbeleid wordt iedere nieuwe klant afzonderlijk op kredietwaardigheid beoordeeld voordat standaard-betalingsen leveringsvoorwaarden worden aangeboden. In geval van contractverlenging worden ook eigen ervaringscijfers gebruikt bij de beoordeling van de kredietwaardigheid. Bij de beoordeling van het kredietrisico worden klanten op basis van kredietkenmerken ingedeeld in groepen, onder andere in overheid, bedrijven, particulieren en klanten met eventuele eerdere financiële problemen. Aan klanten met een hoog risicoprofiel wordt alleen na goedkeuring van de directie geleverd. Met het grootste gedeelte van de afnemers wordt al enige jaren zaken gedaan, waarbij slechts in incidentele gevallen sprake is geweest van (niet-materiële) verliezen. De Groep vormt een voorziening voor bijzondere waarde verminderingen ter grootte van de geschatte verliezen uit hoofde van handels- en overige vorderingen. De belangrijkste onderdelen van deze voorziening zijn een specifieke verliesvoorziening voor afzonderlijke belangrijke posities en een collectieve verliesvoorziening voor groepen vergelijkbare activa in verband met verliezen die zijn geleden, maar nog niet geïdentificeerd. De collectieve verliesvoorziening wordt bepaald op basis van historische betalingsgegevens voor vergelijkbare financiële activa.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
114
De ouderdomsopbouw van de debiteuren op de verslagdatum was als volgt:
Ouderdomsanalyse debiteuren 31 dec. 2012 Bruto
In miljoenen euro’s
Nog niet opeisbaar Opeisbaar 0-30 dagen
31 dec. 2012 Voorzien
31 dec. 2011 Bruto
31 dec. 2011 Voorzien
184
-
431
-
21
-
21
-
Opeisbaar 31-120 dagen
9
-
7
-
Opeisbaar 121-180 dagen
14
-
6
-
Opeisbaar 181-360 dagen Opeisbaar meer dan een jaar
Totaal
11
-
3
1
10
3
8
3
249
3
476
4
Bijzondere waardeverminderingsverliezen Mutaties in de voorziening voor bijzondere waardeverminderingen met betrekking tot debiteuren gedurende het jaar waren als volgt:
De risicoprofielen van de activiteiten van de Groep in Nederland, Groot-Brittannië, Duitsland en Tsjechië zijn niet zodanig verschillend dat dit een separaat overzicht rechtvaardigt.
Verloopstaat voorziening voor oninbare debiteuren
Liquiditeitsrisico
In miljoenen euro’s
2012
2011
Stand per 1 januari
4
Toevoegingen
-
1
-1
-1
Vrijval
-
-13
Stand per 31 december
3
4
Verbruik
17
De voorzieningsrekeningen met betrekking tot debiteuren worden gebruikt om bijzondere waardeverminderings verliezen te boeken, tenzij de Groep er zeker van is dat het onmogelijk is het verschuldigde bedrag terug te krijgen. In dat laatste geval wordt het bedrag aangemerkt als oninbaar en direct afgeboekt ten laste van het betreffende financiële actief. Het maximale kredietrisico op debiteuren bedraagt op de verslagdatum (verdeling naar segment):
Kredietrisico debiteuren In miljoenen euro’s
Reizigersvervoer
31 dec. 2012
31 dec. 2011
162
396
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
72
67
Overig
12
9
246
472
Totaal
Het risico dat de Groep niet aan haar financiële verplichtingen kan voldoen, is beperkt omdat de Groep beschikt over voldoende liquide middelen of middelen die snel liquide gemaakt kunnen worden. Hiernaast heeft de Groep ook de beschikking over een gecommitteerde kredietfaciliteit waaronder € 475 miljoen getrokken kan worden met een looptijd tot 2015. De Groep overweegt om deze faciliteit gedeeltelijk te verminderen in 2013. Ultimo 2012 bedragen de liquide middelen en middelen die snel liquide kunnen worden gemaakt € 1.638 miljoen (2011: € 1.490 miljoen). De contractuele financiële verplichtingen binnen 1 jaar bedragen € 818 miljoen (2011: € 652 miljoen). De Groep verwacht de investerings verplichtingen en de verplichtingen op langere termijn te financieren uit het surplus aan middelen op korte termijn en uit de verwachte kasstromen uit bedrijfs-, investeringsen financieringsactiviteiten. De Groep beheerst de liquiditeiten op basis van een periodiek (bottom up) opgebouwde liquiditeitenprognose. Op basis van die prognose worden aan de bedrijfsonderdelen die klant zijn van de In House Bank van Corporate Treasury financierings limieten verstrekt. De bank bewaakt deze limieten en overschrijding is niet mogelijk, tenzij goedkeuring is ver kregen. Hiermee heeft Corporate Treasury een early-warningsysteem. De liquiditeitenprognose alsmede de hierboven vermelde financieringslimieten stelt Corporate Treasury in staat de liquiditeiten (uitzetten & opnemen van middelen) te managen.
115
JAARVERSLAG 2012
Hieronder volgen de contractuele looptijden van de financiële verplichtingen, inclusief de geschatte rentebetalingen.
Contractuele kasstromen financiële verplichtingen 31 december 2011 In miljoenen euro’s
Boekwaarde 31 dec. 2011
Contractuele Kasstromen
< 6 mnd.
6-12 mnd.
1-2 jr.
2-5 jr.
> 5 jr.
Niet-afgeleide financiële verplichtingen Onderhandse leningen Financiële leaseverplichtingen
503
562
368
11
28
56
99
3
4
-
-
-
4
-
Overlopende posten
204
293
-
-
-
-
293
Crediteuren en overige schulden
589
589
589
-
-
-
-
39
40
4
4
8
24
-
1.338
1.488
961
15
36
84
392
1-2 jr.
2-5 jr.
> 5 jr.
Afgeleide financiële verplichtingen Voor afdekking gebruikte renteswaps
Totaal
Contractuele kasstromen financiële verplichtingen 31 december 2012 In miljoenen euro’s
Boekwaarde 31 dec. 2012
Contractuele Kasstromen
< 6 mnd.
6-12 mnd.
Niet-afgeleide financiële verplichtingen Onderhandse leningen Financiële leaseverplichtingen Overlopende posten Crediteuren en overige schulden
568
578
5
45
58
372
98
5
5
-
-
-
5
-
-
-
-
-
-
-
-
757
754
754
-
-
-
-
52
58
7
7
14
30
-
1.382
1.395
766
52
72
407
98
Afgeleide financiële verplichtingen Voor afdekking gebruikte renteswaps
Totaal
De nominale waarde van de voor afdekking gebruikte renteswaps bedraagt ultimo 2012 € 445 miljoen (2011: € 417 miljoen).
Risico’s uit hoofde van zogenaamde crossborder-leasetransacties De Groep heeft tot en met 1998 crossborder-leasetransacties afgesloten met als doel verlaging van de financieringskosten. Bij deze crossborder leases, die uitsluitend betrekking hebben op rollend materieel, blijft het economisch eigendom bij de Groep. Daarom zijn de betreffende activa in de balans opgenomen. De boekwaarde van het rollend materieel dat ultimo 2012 in crossborder leases was ondergebracht, bedraagt € 156 miljoen (2011: € 143 miljoen). De financieringsvoordelen van de crossborder leases worden, gespreid over de looptijd van de transacties in de winst-en-
verliesrekening, in mindering gebracht op de financieringslasten. De met deze leases behaalde, nog niet geamortiseerde financieringsvoordelen, die ultimo 2012 € 5 miljoen bedragen, zijn in de balans opgenomen als aan komende jaren toe te rekenen baten en gesplitst in een kortlopend deel van € 3 miljoen en een langlopend deel van € 2 miljoen. Het maximale risico dat ontstaat bij gelijktijdige ontbinding van alle lopende contracten overstijgt weliswaar het gereserveerde bedrag, maar de kans dat dit zich voordoet, is gering. Gemeten naar het reële risico achten wij het bedrag van de balanspost aan komende jaren toe te rekenen baten voldoende. Een deel met deze leases betrokken posities betreffen off-balanceposities. Het met deze off-balanceposities gepaard gaande kredietrisico wordt door Corporate Treasury beheerst. Het valutarisico in deze contracten is behoudens bijzondere niet-voorzienbare situaties afgedekt.
JAARVERSLAG 2012 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
116
29 Verbonden partijen De transacties met verbonden partijen vinden plaats op basis van het arms length-principe. Alle geplaatste aandelen zijn in handen van de Staat. Een significante transactie met aan de Staat gelieerde onderneming (Dienst Uitvoering Onderwijs) betreft de ontvangen vergoeding voor de studentenkaart (2012: € 438 miljoen, 2011: € 421 miljoen). Daarnaast heeft NS in 2012 een bedrag van € 59 miljoen ontvangen van de Staat voor subsidies vanuit diverse regelingen. Deze subsidies zijn voor een bedrag van € 54 miljoen verantwoordt als overige opbrengsten en voor een bedrag van € 5 miljoen in mindering voor gebracht op de gerelateerde kosten. Met ProRail BV, een aan de Staat gelieerde onderneming, vinden de volgende transacties plaats: • De betaling van de gebruiksvergoeding voor de Nederlandse infrastructuur. Deze is toegelicht onder noot 24; • ProRail BV - NS Groep NV inzake raamovereenkomst (FENS). Op 20 december 2000 hebben NS Groep NV en het voormalige Railinfrabeheer BV een raamovereenkomst gesloten. Hiertoe heeft NS een eenmalige financiële bijdrage ad € 1.338 miljoen aan Railinfrabeheer BV overgemaakt. ProRail BV (rechtsopvolger van Railinfrabeheer BV) gebruikt deze bijdrage voor de mede door NS gewenste beheerste toegang van de stations, de ontwikkeling van de OV-chipcard, de verbetering van de kwaliteit van de railinfrastructuur en de informatievoorziening op de stations. In 2012 is een bedrag van € 48 miljoen (2011: € 176 miljoen) gedeclareerd en een bedrag van € 5 miljoen (2011: € 7 miljoen) ontvangen aan rentebaten. Eind 2012 heeft NS als gevolg van de uitwerking van de addendum op de raamovereenkomst FENS een bedrag van € 257 miljoen ontvangen en verantwoord onder de overige schulden. De totale nog uitstaande verplichting is beschikt middels projectbesluiten;
• Ten behoeve van de financiering van commerciële voorzieningen in stations Nieuwe Sleutel Projecten is € 113 miljoen (prijspeil 2006) vanuit NS toegezegd aan ProRail BV. Vanaf 2008 tot en met heden is € 85 miljoen (lopend prijspeil) betaald aan ProRail BV; • Per 1 november 2012 heeft NS de activa en personeel met betrekking tot reisinformatie van ProRail overgenomen van ProRail. Met de overdracht is een overnamesom gemoeid van € 5 miljoen. De transacties met directieleden en commissarissen zijn toegelicht onder noot 20. Er hebben in 2012 en 2011 geen significante transacties plaatsgevonden met joint ventures en overige deelnemingen. Eurofima is een 5,8% deelneming van de Groep. Met deze partij gelden de volgende transacties en balansposities:
2012
2011
Rentebaten
3
-
Rentelasten
5
8
31 december 2012
31 december 2011
Deposito’s
-
355
Nog te betalen rente
1
1
451
451
Onderhandse leningen
Groepsmaatschappijen NS Groep NV heeft zich in overeenstemming met het bepaalde in art. 403 Boek 2 BW aansprakelijk gesteld voor de uit rechtshandelingen voortvloeiende schulden van de met * aangemerkte deelnemingen.
117
JAARVERSLAG 2012
De belangrijkste vennootschappen die zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening zijn:
Vennootschappen die zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening Percentage deelname
In de geconsolideerde jaarrekening zijn de volgende posten betrokken, die overeenkomen met het belang van de Groep in de activa en verplichtingen, opbrengsten en kosten van de joint ventures:
Opbrengsten en kosten van de joint ventures
Statutaire zetel
In miljoenen euro’s
2012
2011
Werkmaatschappijen NS Reizigers BV*
100
Utrecht
Vaste activa
341
340
202
206
NS Internationaal BV
100
Utrecht
Vlottende activa
Abellio Transport Holding BV
100
Utrecht
Langlopende verplichtingen
14
30
NedTrain BV*
100
Utrecht
Kortlopende verplichtingen
179
211
NS Financial Services (Holdings) Ltd
Saldo van de activa en verplichtingen
350
305
100
Dublin
NS Stations BV*
100
Utrecht
NS Vastgoed BV*
100
Utrecht
NS Insurance NV
100
Utrecht
NS Opleidingen BV
100
Utrecht
NS Spooraansluitingen BV
100
Utrecht
100
Utrecht
Dochterondernemingen van werkmaatschappijen Thalys Nederland NV
90
Rotterdam
NedTrain Ematech BV
HSA Beheer NV
100
Utrecht
NS Stations Retailbedrijf BV*
100
Utrecht
NS Fiets BV
100
Utrecht
NS-OV Fiets BV
100
Utrecht
49
Amersfoort
Qbuzz BV Stationsfoodstore BV
100
Utrecht
NS Poort Ontwikkeling BV
100
Utrecht
NS Financial Services Company Ltd
100
Dublin
PROBO BUS a.s.
100
Kraluv Dvur
Abellio Transport Holdings Ltd
100
London
Abellio Greater Anglia Ltd
100
London
Abellio GmbH
100
Essen
Abellio West London Ltd
100
London
Abellio London Ltd
100
London
Joint ventures De Groep heeft belangen in de volgende joint ventures:
Joint ventures Percentage deelname
Waterkant CV Stationsdrogisterijen CV
Statutaire zetel
51
Amsterdam
50
Zaandam
Stationslocaties OG CV
55,8
Utrecht
Basisfonds Stationslocaties CV
50,9
Utrecht
HTM Buzz BV
24,5
Dordrecht
Merseyrail Electrics 2002 Ltd
50
Liverpool
Northern Rail Ltd
50
Hampshire
68,75
Amersfoort
Trans Link Systems BV
Baten
570
613
Lasten
514
558
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
56
55
Winst over de verslagperiode
51
46
Joint ventures zijn geen investeringsverplichtingen aangegaan ultimo 2011 en 2012.
Overige belangen Het belang dat de Groep heeft, betreft:
Overige belangen Percentage deelname
Eurofima
5,8
Statutaire zetel
Basel
Een volledige lijst van groepsmaatschappijen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures in overeenstemming met de volgens de artikelen 2:379 en 2:414 BW vereiste vermeldingen is neergelegd op het kantoor van het Handelsregister te Utrecht.
JAARVERSLAG 2012 enkelvoudige jaarrekening
118
Enkelvoudige jaarrekening 2012 Grondslagen voor de jaarrekening
Enkelvoudige balans per 31 december 2011 NV Nederlandse Spoorwegen vóór winst bestemming
In miljoenen euro’s
31 dec. 2012
Algemeen
31 dec. 2011
Activa Financiële vaste activa
Totaal
3.162
2.977
3.162
2.977
1.012
1.012
Eigen vermogen Geplaatst aandelenkapitaal Reserve omrekeningsverschillen Onderzoek en ontwikkelingskosten Afdekkingsreserve
2
1
15
-
-36
-28 -1
Herwaarderingsreserve
6
Actuariële reserve
8
7
Algemene reserve
1.891
1.918
264
68
3.162
2.977
3.162
2.977
Winst over de verslagperiode Totaal eigen vermogen
Totaal
Met ingang van 2006 past de Groep als grondslag voor de geconsolideerde jaarrekening de International Financial Reporting Standards (IFRS) toe en de interpretaties daarvan die door de International Accounting Standards Board (IASB) zijn vastgesteld en door de Europese Unie zijn aanvaard. NV Nederlandse Spoorwegen maakt voor de bepaling van de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en resultaatbepaling van haar enkelvoudige jaarrekening gebruik van de optie die wordt geboden in artikel 2:362 lid 8 BW. Dit houdt in dat de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en resultaatbepaling (hierna “waarderingsgrondslagen”) van de enkelvoudige jaarrekening van NV Nederlandse Spoorwegen gelijk zijn aan die welke voor de geconsolideerde jaarrekening zijn toegepast. Hierbij worden deelnemingen, waarop invloed van betekenis wordt uitgeoefend, op basis van de equity-methode gewaardeerd.
Deelnemingen in groepsmaatschappijen De deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd volgens de equity-methode, waarbij verliezen slechts in aanmerking worden genomen voor zover de aandeelhouder gehouden is deze aan te zuiveren.
Resultaat groepsmaatschappijen Het resultaat groepsmaatschappijen bestaat uit het resultaat na winstbelasting.
Enkelvoudige winst-en-verliesrekening 2012 NV Nederlandse Spoorwegen
In miljoenen euro’s
Overig resultaat Resultaat groepsmaatschappijen na belasting
Netto resultaat
2012
2011
-
-
264
68
264
68
119
JAARVERSLAG 2012
Toelichting De in de toelichting opgenomen bedragen zijn in miljoenen euro’s, tenzij anders is aangegeven.
Begin 2012 heeft de Groep in een van haar kapitaalbelangen met bestaande aandeelhouders nieuwe afspraken gemaakt om de resterende aandelen te kunnen verwerven. De herwaardering naar reële waarde van het bestaande belang heeft geresulteerd in een bate van € 6 miljoen. Deze bate is opgenomen in het resultaat uit groepsmaatschappijen en via de regel “overige mutaties“ van de algemene reserve overgeboekt naar de herwaarderingsreserve.
Financiële vaste activa
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
op de Enkelvoudige balans en winst-en-verliesrekening
Deelnemingen in groepsmaatschappijen 2012
In miljoenen euro’s
Stand per 1 januari
2011
2.977
2.974
Winstaandeel
264
68
Uitgekeerd dividend over voorgaande verslagperiode
-74
-52
-5
-13
3.162
2.977
Overige mutaties
Stand per 31 december
Resultaat groepsmaatschappijen
Eigen vermogen 31 dec. 2012
In miljoenen euro’s
Geplaatst aandelenkapitaal
31 dec. 2011
1.012
1.012
2
1
15
-
Afdekkingsreserve
-36
-28
Totaal wettelijke reserves
-19
-27
6
-1
Wettelijke reserves Reserve omrekeningsverschillen Onderzoek en ontwikkelingskosten
Herwaarderings reserve Overige reserves Actuariële reserve
8
7
Algemene reserve Stand per 1 jan.
1.918
1.683
-74
-52
Winst over voorgaande verslagperiode
68
287
Overige mutaties
-21
-
Uitgekeerd dividend
Totaal algemene reserve
1.918
Totaal overige reserves
1.899
1.925
Totaal reserves
1.886
1.897
Winst over de verslagperiode
264
68
-
-
3.162
2.977
Totaal eigen vermogen
Het resultaat groepsmaatschappijen bestaat uit het resultaat na winstbelasting. Het negatieve verschil in resultaat 2011 tussen de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening betreft terugneming van verliezen uit groepsmaatschappijen (HSA), welke in afwijking van de geconsolideerde jaarrekening in de enkelvoudige jaarrekening tot 2011 slechts in aanmerking werden genomen voor zover de aandeelhouder is gehouden tot aanzuivering. In 2011 heeft NS zich tot 2015 garant gesteld voor HSA, als gevolg waarvan de cumulatieve verliezen alsnog in de enkelvoudige jaarrekening zijn opgenomen en er ultimo 2011 geen verschil meer bestaat tussen het eigen vermogen in de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening.
Belangrijkste deelnemingen NV Nederlandse Spoorwegen is de houdstermaatschappij van NS Groep NV. NS Groep NV is de enige dochteronderneming van NV Nederlandse Spoorwegen. Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar pagina 117. Utrecht, 12 februari 2013
1.891
Minderheidsbelang
Tegen de NV Nederlandse Spoorwegen en geconsolideerde deelnemingen zijn, anders dan vermeld op pagina 96, geen vorderingen ingesteld die niet op een adequate manier in de balans zijn verwerkt. Nagenoeg alle tot de Groep behorende dochterondernemingen zijn voor de vennootschapsbelasting gevoegd in de fiscale eenheid NV Nederlandse Spoorwegen, met uitzondering van buitenlandse concernonderdelen. Dientengevolge is NV Nederlandse Spoorwegen hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschulden van de in de fiscale eenheid opgenomen dochterondernemingen.
Raad van commissarissen W. Meijer, voorzitter F.J.G.M. Cremers, vice-voorzitter C.J. van den Driest J.J.M. Kremers Mevrouw T.M. Lodder Mevrouw M.J. Oudeman P. Rosenmöller Directie A. Meerstadt, president-directeur E.M. Robbe Mevrouw M.W.L. van Vroonhoven
JAARVERSLAG 2012 Overige gegevens
120
Overige gegevens Statutaire winstbestemming Conform artikel 21 lid 2 der Statuten van NV Nederlandse Spoorwegen bepaalt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders de bestemming van een eventueel voordelig saldo van de winst-en-verliesrekening.
Voorstel tot winstbestemming Aan de Vergadering zal worden voorgesteld om van het resultaat ad € 264 miljoen een bedrag van € 172 miljoen toe te voegen aan de algemene reserve en het restant van € 92 miljoen uit te keren als dividend. In 2012 is € 74 miljoen dividend betaald.
Gebeurtenissen na balansdatum Op 17 januari 2013 is de Fyra verbinding Amsterdam-Brussel uit voorzorg stilgelegd als gevolg van veiligheidsproblemen met het V250-materieel. NS werkt samen met andere partijen aan oplossingen. Inmiddels is er een alternatieve oplossing die er in voorziet dat treinreizigers vanaf 18 februari weer gebruik kunnen maken van een rechtstreekse reismogelijkheid over conventioneel spoor. De problemen met het materieel zullen gevolgen hebben voor de kortetermijndienstverlening en zullen ook financiële consequenties hebben. Gezien de uiteenlopende scenario’s om de problemen van het materieel en dientengevolge de dienstverlening het hoofd te bieden, is het in dit stadium niet mogelijk de financiële gevolgen te kwantificeren. Deze gebeurtenissen zijn niet van invloed op de feitelijke situatie van activa en verplichtingen per balansdatum. Vandaar dat mogelijke (additionele) verliezen op het HSL-Zuid contract, die voortkomen uit de recente ontwikkelingen in 2013, zullen worden verwerkt in het resultaat over het boekjaar 2013.
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van NV Nederlandse Spoorwegen Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening over 2012 van NV Nederlandse Spoorwegen te Utrecht gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2012, de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat, het geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen en het geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2012 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans per 31 december 2012 en de enkelvoudige winst-en-verlies rekening over 2012 met de toelichting, waarin zijn
pgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen o voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als zij noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het inrichten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van NV Nederlandse Spoorwegen per 31 december
121
2012 en van het resultaat en de kasstromen over 2012 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW. Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van NV Nederlandse Spoorwegen per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
Den Haag, 12 februari 2013
KPMG Accountants N.V. R.R.J. Smeets RA
JAARVERSLAG 2012
JAARVERSLAG 2012 tien jaren NS
122
tien jaren NS Balans In miljoenen euro’s
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
Activa Vaste activa Materiële vaste activa
3.483
3.433
3.272
3.150
2.844
2.710
2.468
2.506
2.630
Vastgoedobjecten
314
315
309
317
319
307
305
305
271
2.844 -
Immateriële vaste activa
90
76
64
157
149
115
96
8
10
13
Investeringen verwerkt volgens de equity-methode
14
14
14
40
33
27
24
-
-
-
Overige financiële vaste activa, inclusief beleggingen
176
150
146
305
274
263
254
311
236
69
Uitgestelde belasting vorderingen
346
392
407
438
455
524
654
691
723
776
Vlottende activa Voorraden
73
80
95
132
133
133
127
133
93
119
Overige beleggingen
279
362
209
150
1.454
1.815
1.882
1.318
1.455
1.484
Debiteuren en overige vorderingen
509
680
892
1.245
1.377
1.243
823
721
480
387
11
14
-
34
154
116
-
-
-
-
948
534
386
546
571
291
481
285
323
222
6.243
6.050
5.794
6.514
7.763
7.544
7.114
6.278
6.221
5.914
Te vorderen winstbelasting Geldmiddelen en kasequivalenten
Totaal activa
123
JAARVERSLAG 2012
Balans In miljoenen euro’s
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
Eigen vermogen en verplichtingen Eigen vermogen
3.162
2.977
2.831
2.871
4.249
4.109
3.843
3.708
3.584
3.632
Aan komende jaren toe te rekenen baten
134
170
213
229
238
251
267
287
324
370
Langlopende leningen en overige financiële verplichtingen
577
180
315
785
839
794
786
750
800
770
Langlopende personeels beloningen
35
31
34
34
34
40
48
121
235
9
277
349
175
233
162
147
192
203
214
227
Overlopende posten
39
239
103
29
8
22
6
-
-
-
Uitgestelde belasting verplichtingen
153
136
103
88
66
51
67
46
34
-
Langlopende voorzieningen
Rekeningcourantkredieten banken
-
-
-
18
42
46
15
-
-
-
Kortlopend deel van de leningen en overige financiële verplichtingen
48
365
387
292
244
232
248
3
3
6
Verschuldigde winstbelasting
9
17
7
-
1
84
46
-
-
-
Crediteuren en overige schulden
1.247
784
794
1.210
1.226
1.101
1.097
1.160
1.027
900
Vooruitontvangen baten
387
754
751
707
639
616
436
-
-
-
Kortlopende deel van de voorzieningen
175
48
81
18
15
51
63
-
-
-
6.243
6.050
5.794
6.514
7.763
7.544
7.114
6.278
6.221
5.914
Totaal eigen vermogen en verplichtingen
JAARVERSLAG 2012 tien jaren NS
124
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening In miljoenen euro’s
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
Voortgezette bedrijfsactiviteiten Opbrengsten
4.638
3.628
3.520
3.271
4.253
4.040
3.846
3.474
2.949
2.729
Bedrijfslasten
4.283
3.356
3.286
3.121
3.925
3.685
3.536
3.186
2.805
2.685
Resultaat uit bedrijfs activiteiten
355
272
234
150
328
355
310
288
144
44
Nettofinancieringsresultaat
-25
-12
-22
4
67
56
43
45
30
49
Aandeel resultaat investeringen verwerkt volgens de equity-methode
1
1
1
-
4
5
1
-
-
-
Winst voor winstbelastingen
331
261
213
154
399
416
354
333
174
93
Winstbelasting
-67
-50
-53
-37
-118
-79
-157
-112
-142
-12
264
211
160
117
281
337
197
221
32
81
Winst over de verslag periode
Reizigersvervoer In miljoenen euro’s
Vervoersomzet totaal
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2.026
1.988
1.896
1.839
1.790
1.740
1.697
1.592
1.489
1.417
• omzet binnenlandse kaartsoorten
1.916
1.884
1.799
1.758
1.706
1.663
1.622
1.523
1.424
1.353
• omzet internationale kaartsoorten
110
104
97
81
84
77
75
69
65
64
17.098
16.808
16.359
16.315
16.180
15.546
15.414
14.730
14.097
13.848
• standaardassortiment
12.591
12.381
12.252
12.290
12.277
11.644
11.498
10.962
10.577
10.535
• grote contracten (studentenkaart)
4.507
4.427
4.107
4.025
3.903
3.902
3.916
3.768
3.520
3.313
Zitplaatskilometers in miljoenen
56.545
56.368
57.117
59.636
59.033
54.772
50.167
49.737
49.500
47.100
• reizigers per trein
138
140
138
139
140
135
135
129
122
124
• zitplaatsen per trein
458
471
487
515
482
487
441
436
430
420
waarvan:
Reizigerskilometers in miljoenen waarvan:
Productiviteit:
125
JAARVERSLAG 2012
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie 2012
In miljoenen euro’s
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
Retail- en horecaomzet Nederland
357
347
342
330
321
291
267
237
232
206
Stations voor reizigersvervoer
402
397
399
398
395
387
377
390
388
387
112.400
219.200
259.000
583.714
418.000
24.181
56.144
-
-
Vastgoed in ontwikkeling in m2 brutovloeroppervlak
56.600
Personeelsbezetting 2012
Gemiddeld in mensjaren
2011
2010
28.025
23.369
22.979
Gemiddeld in personen
31.51 7
26.548
Per 31 december in mensjaren
27.879
24.201
Per 31 december in personen
31.592
27.509
2009
2008
29.505
26.270
26.099
32.705
23.630
30.068
26.868
33.582
2007
2006
2005
25.502
24.334
24.712
29.033
27.978
26.819
26.581
26.004
24.961
29.384
28.676
27.382
26.116
2004
2003
23.084
23.201
27.135
25.491
24.994
23.626
24.794
23.403
27.191
25.558
Treinen per 31 december 2012
Elektrische treinstellen Dieseltreinstellen Getrokken materieel Reizigersmaterieel totaal in rijtuigen
2.423
2011
2.316
2010
2.307
2009
1.983
2008
2.003
2007
1.969
2006
1.881
2005
1.877
2004
1.883
2003
1.836
42
50
50
50
76
84
78
80
86
86
483
493
473
589
849
833
870
852
833
836
2.948
2.859
2.830
2.622
2.928
2.886
2.829
2.809
2.802
2.758
1.127
1.186
1.168
1.242
1.146
1.050
1.050
1.049
987
772
82
66
60
84
108
122
122
121
123
123
2008
2007
2006
2005
2004
2003
waarvan: • dubbeldeksrijtuigen Locomotieven t.b.v. vervoer van reizigers
Zitplaatsen 2012
2011
2010
2009
Brutozitplaatsen per 31 december in duizenden
248
268
264
251
258
256
250
249
242
232
Gemiddeld aantal zitplaatsen beschikbaar voor reizigers in duizenden
214
213
201
217
223
214
205
204
205
192
JAARVERSLAG 2012 index
126
INDEX A
B
C
D
Aandeelhouder 5, 8, 9, 26, 28, 29, 36, 38, 39, 43, 45, 58, 63, 64, 66, 67, 68, 78, 89, 97, 99, 100, 101, 104, 118, 119, 120 Aandelenkapitaal 62, 89, 96, 118, 119 Abellio 3, 4, 5, 13, 14, 20, 21, 33, 35, 40, 41, 46, 47, 51, 55, 56, 58, 59, 60, 79, 91, 92, 95, 97, 98, 106, 107, 117 Abonnementen 27, 46 Accountant 8, 9, 25, 27, 29, 31, 36, 103, 120 Accountantsverklaring 120 Acquisitie 32, 58, 78, 79 Actuariële 66, 67, 74, 89, 92, 93, 118, 119 Actuele reisinformatie 3 Afschrijvingen 65, 71, 73, 78, 79, 80, 82 Afval 26, 27, 39, 40, 41, 48, 49, 58 AH to go 14 Arbeidsovereenkomst 100, 101 Atb 34 Auditcommissie 8, 29, 31, 106 Bedrijfsongevallen 8 Bedrijfssegmenten 77 Belasting 36, 43, 52, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 73, 74, 75, 76, 79, 83, 85, 86, 87, 88, 89, 95, 96, 103, 104, 105, 111, 112, 118, 119, 122, 123, 124 Beloningsbeleid 8, 9, 99, 100, 101, 102 Benoeming 29, 100, 101 Bereikbaarheid 2, 10, 26, 27, 39, 40, 97 Bezettingsgraad 26, 27, 40, 41, 46 Bodemsanering 74, 94 Bus 4, 10, 32, 78, 117
E
F
G
Cao 35, 50, 51, 53, 93, 100 Centrale Ondernemingsraad 8, 29, 45, 53 C’est du pain 21 Co2 3, 26, 27, 40, 41, 44, 46, 47, 48, 57, 58, 59, 60, 107 Concernplan 8, 100 Concessies 7, 8, 13, 21, 33, 43, 47, 59, 60, 97, 98 Concurrentie 108 Consolidatie 31, 68, 69, 76 Consumentenorganisaties 27 Continuïteit 21, 22, 23, 31, 34, 39, 76 Corporate governance 3, 9, 28, 42, 56, 101 Crediteuren 62, 70, 88, 95, 115, 123 Debiteuren 62, 65, 70, 77, 88, 113, 114, 122 Deelnemingen 5, 68, 69, 72, 83, 96, 105, 116, 117, 118, 119 Deposito 36, 70, 76, 84, 88, 104, 109, 112, 113, 116 Desigual 13, 14 Deur-tot-deur 16, 17, 21 Dialoog 3, 10, 27, 33, 39, 40, 43, 45 Directiereglement 30, 31, 54 Diversiteit 24, 25, 26, 29, 40, 44, 50, 51 Dividend 29, 36, 39, 65, 66, 67, 89, 119, 120 Drinkwater 49 Duitsland 4, 7, 8, 10, 20, 21, 53, 77, 97, 98, 105, 106, 114
H
Efficiency 25, 44, 46 Eigen vermogen 36, 62, 64, 66, 67, 69, 70, 71, 73, 74, 75, 76, 87, 89, 93, 104, 105, 108, 111, 118, 119, 120, 123 Elektronetz Saale-Thüringen-Südharz, Dieselnetz Niedersachsen Südost 8 Energie-efficiëntie 3, 23, 27, 41, 42, 46, 48, 58 Energiezuinig 3, 23, 27, 46, 49 Equity-methode 62, 63, 65, 68, 69, 83, 118, 122, 124 Ertms 8, 34 Eurofima ag 96 Europa 3, 4, 10, 11, 20, 21, 39, 47, 54, 57, 79 Expresslinien Mittelland/Emsland 8, 21 Fairshare-regeling 56 Fiets 2, 7, 10, 17, 18, 19, 21, 43, 117 Files 7 Financiële instrumenten 70, 106, 107, 108, 111 Financiële leasecontracten 84 Financiële risico’s 31, 107 Financiële vaste activa 62, 64, 65, 66, 67, 84, 86, 87, 104, 109, 112, 113, 118, 119 Fiscus 87 Flevolijn 43 Fyra 2, 6, 7, 13, 14, 15, 31, 32, 45, 49, 95, 120 Gay Pride 25, 27, 51 Gebruiksvergoeding 36, 95, 97, 103, 116 Geconsolideerde balans 62, 78, 120 Geconsolideerde jaarrekening 3, 61, 62, 64, 66, 68, 69, 70, 72, 74, 76, 80, 82, 84, 86, 88, 90, 92, 94, 96, 98, 100, 102, 104, 117, 118, 119, 120 Gehandicapten 51, 56 Geldmiddelen 36, 62, 65, 70, 88, 93, 113, 122 Geluid 18, 44, 49 Gemeenten 15, 19, 34, 39, 51, 113 Goodwill 69, 72, 73, 78, 82, 83 Greater Anglia 3, 6, 7, 13, 14, 20, 21, 35, 36, 47, 53, 56, 58, 59, 60, 91, 92, 97, 98, 103, 117 Greenwheels 17, 19 Gri 41, 42, 58, 59, 60 Grondslagen voor de jaarrekening 118 Groot-Brittannië 7, 77, 114 Hedge accounting 70, 71 Historische aanschafwaarde 76 Hogesnelheidslijn 6, 23, 103 Hogesnelheidstrein 15 Hoofddoelstellingen 4 Hoofdrailnet 4, 6, 13, 23, 32, 35, 36, 55, 94, 97 Horeca 91 Hsa 32, 36, 94, 95, 97, 117, 119 Hsl-zuid 32, 35, 94, 95, 97, 120 Htm 7, 8, 21, 51, 117
127
I
J K
L
JAARVERSLAG 2012
I am 13, 14 Icc 54 Ice 46 Ict 7, 8, 25, 32, 51, 53 Ifrs 68, 76, 77, 91, 118 Ilo 54 Immateriële vaste activa 22, 62, 72, 73, 76, 78, 82, 83, 85, 86, 87, 102, 122 Informatie verstrekken 4 Infraheffing 35, 36, 63, 103 Inspectie voor Leefomgeving en Transport 15, 55 Insurance nv 117 Intercity 2, 3, 8, 15, 17, 27, 46, 49 Interne auditors 29 Investeringen 22, 23, 31, 32, 36, 62, 63, 65, 68, 69, 70, 78, 79, 80, 82, 83, 104, 122, 124 Joint Ventures 69, 72, 76, 83, 116, 117 Julia’s 14 Kasstroomgenererende eenheid 73, 82 Kasstroomoverzicht 65, 77, 120 Ketenbeheer 3, 44, 54 Kiosk 13, 14 Klantenservice 15, 21, 45 Klantoordelen 2, 12, 16 Klanttevredenheid 3, 13, 14, 15, 19, 45, 97 Klm 97 Klokkenluidersregeling 28, 30 Knooppuntontwikkeling en -exploitatie 4, 5, 35, 77, 125 Kpn 51 Kredietrisico 73, 88, 106, 107, 113, 114, 116 Kubus 10 Lange Termijnagenda Spoor 6 Langlopende verplichtingen 62, 65, 68, 85, 86, 87, 91, 92, 95, 117 Latente belastingen 76, 105 Leasecontracten 84, 97 Lessor 84 Liberalisering 21 Locov 27, 45 Loonkosten 90
M
N
O
Maatschappelijke doelen 56 Maatschappelijk verantwoord 42, 54 Marktwaarde 76, 112 Materiële vaste activa 22, 62, 65, 71, 72, 75, 76, 78, 85, 86, 87, 95, 102, 122 Medewerkersbetrokkenheid 24 Medezeggenschap 53 Merseyrail 13, 20, 21, 47, 53, 58, 59, 60, 91, 92, 97, 98, 117 Milieu 2, 11, 32, 44, 45, 58, 97 Milieubeleid 74 Minister 23, 32, 94, 95, 97, 100 Ministerie 4, 5, 6, 9, 29, 32, 34, 45, 55, 57, 97 Missie 4, 10, 28, 37, 39, 50 Mobiliteit 4, 6, 26, 27, 39, 43, 44, 52, 57 Monop’station 21 Move ns 53 Multimodale 10, 11, 21, 39 Nachtnet 43 NedTrain 4, 5, 7, 23, 36, 42, 51, 53, 54, 117 Network Rail 14 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 96, 119 Nieuwe dienstregeling 2, 6, 14, 15, 27, 45 Nieuwe werken 26, 27, 40, 44, 46, 50 Noc*nsf 56 Northern Rail 20, 47, 58, 59, 60, 91, 92, 97, 98, 117 NS Academy 24, 25, 52 NS-Business card 15, 17, 19 NS-directie 9, 42, 51, 53, 56, 101 NS Fiets 117 NS Hispeed 4, 5, 13, 17, 20, 23, 35, 41, 45, 46, 56, 59, 60 NS Insurance 7, 106, 117 NS Internationaal 117 NS Opleidingen 52, 117 NS Poort 117 NS Reizigers 4, 5, 46, 55, 59, 60, 117 NS Spooraansluitingen 117 NS Station2station 13, 15, 17, 46 NS Stations 4, 5, 36, 49, 51, 53, 117 NS Vastgoed 117 NS Zonetaxi 2, 7, 17, 19 Oecd 54 Omrekeningsverschillen 65, 69, 70, 89, 118, 119 Onderhandse leningen 91, 110, 115, 116 Onderhoud 4, 5, 34, 47, 77, 96 Onderzoeksraad voor Veiligheid 6, 15, 55 Ontmantelings- en verwijderingskosten 71 Openbaar vervoer 4, 10, 17, 21, 56, 78, 101 Operationele lease 74 Op tijd rijden 4, 12, 13, 97 Ov-chipkaart 2, 7, 8, 15, 17, 45 Overige bedrijfslasten 35, 36, 63, 78, 103 Ov-fiets 2, 7, 17, 19, 21, 43
JAARVERSLAG 2012 index
P
Q R
S
Parkeren 18 Pensioen 100, 101 Personeelsbeleid 11 Privacy 8, 44, 56 Probo 97, 98, 117 Prorail 2, 3, 6, 7, 8, 14, 15, 17, 25, 33, 34, 36, 45, 48, 49, 55, 57, 116 Provincies 97 Punctualiteit 2, 10, 12, 13, 97 Qbuzz 8, 21, 97, 98, 117 Q-Park 17
Raad van commissarissen 8, 9, 28, 29, 31, 42, 51, 68, 100, 101, 102, 106, 119 Rabobank 9 Railinfrastructuur 36, 103, 116 Randstad 14, 53 Rapportagestructuur 77 Reële waarde 64, 66, 67, 69, 70, 71, 72, 73, 76, 77, 78, 81, 89, 92, 93, 104, 109, 112, 119 Reglement 28, 29 Reisinformatie 2, 3, 8, 11, 15, 16, 17, 31, 34, 45, 56, 116 Reisketen 17, 19 Reizigersgroei 6, 35, 36 Reizigersvervoer 4, 5, 35, 58, 77, 78, 83, 97, 98, 99, 114, 125 Remuneratie 28, 99 Rendement 3, 11, 22, 36, 39, 57, 77, 92, 93, 107 Rentebaten 75, 104, 111, 116 Rentelasten 75, 104, 111, 116 Renterisico 70, 84, 88, 91, 107, 108, 109, 112 Renteswaps 91, 108, 109, 110, 111, 112, 115 Reputatie 8, 24, 31, 33, 39, 45 Rijksoverheid 48 Risicofactoren 31 Risicomanagement 8, 30, 31, 107 Roc 53 Rollend materieel 36, 77, 78, 79, 96, 97, 115 Scandinavië 7 Schiphol 9, 15 Schone treinen en stations 4 Scooter 17, 19 Seats2Meet 46 Serco 98, 106 Servex 91 Service verlenen 4 Sncf 21 Sociale veiligheid 8, 12, 44, 55, 56, 97 Spoorwegpensioenfonds 90, 91, 93, 100 Spoorwegpolitie 55 Spoorwegveiligheid 31, 33, 55 Sprinter 15, 27, 46 Stakeholders 3, 10, 27, 33, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 50 Staking 13 Starbucks 14 Stationsdrogisterijen 117 Stationsfoodstore 117 Stationsomgeving 48 Statuten 28, 29, 120 Strategie 3, 6, 8, 10, 25, 28, 39, 40, 42, 50, 57, 70 Studenten 7, 25, 39, 51, 53 Syntus 78
128
T
U V
W
Y Z
Taskforce Fyra Internationaal 15 Taxi 19 Techniekfabriek 3, 7, 24, 25, 53 Thalys 117 Toegankelijkheid 3, 44, 45, 55, 56, 97 Tractie-energie 27, 46, 48 Treasurybeleid 107 Tsjechië 4, 21, 77, 97, 98, 105, 106, 114 Twitter 2, 12, 53 Uitstoot 3, 26, 27, 39, 40, 41, 46, 47, 48, 58, 59 Utrechts Archief 56 V250 7, 8, 13, 15, 32, 95, 120 Valutakoersverschillen 69 Valutarisico 107, 116 Variabele beloning 8, 9, 100, 101 Vastgoedontwikkeling 4 Veiligheid 2, 3, 4, 6, 7, 8, 12, 15, 31, 33, 34, 41, 44, 45, 53, 55, 56, 97 Veiligheidsteams 55 Vennootschapsbelasting 36, 76, 87, 96, 105, 111, 119 Veolia 48 Vervoerplan 4, 13, 45, 97, 100 Vervoerscapaciteit 4, 15 Visie 6, 10, 28, 39, 43, 50 Volmachtregeling • Voorraden 35, 36, 62, 63, 65, 68, 72, 73, 86, 88, 102, 122 Vooruitgang 2, 3, 4, 7, 10 Voorzieningen 4, 14, 16, 35, 36, 62, 65, 68, 74, 75, 79, 84, 85, 86, 87, 94, 95, 97, 103, 109, 116, 123 Vorderingen 2, 7, 36, 62, 65, 68, 70, 77, 85, 86, 87, 88, 105, 106, 113, 119, 122 Vut-uitkeringen 73, 74 Waardevermindering 69, 72, 73, 79, 83, 88, 95, 102 Waterkant 117 Website 4, 17, 29, 30 Werkgevers 3, 13, 24, 25, 40, 50, 51, 53 Werkplaats 47, 51 Werven 25, 53 West Coast Mainline 8, 32 Winkels 2, 3, 14, 21, 47 Winstbelasting 36, 62, 63, 64, 65, 75, 85, 87, 104, 105, 118, 119, 122, 123, 124 Winstbestemming 9, 36, 73, 89, 118, 120 Winter 15, 27, 45 YamYam To Go 14
Zelfdodingen 34 Ziekteverzuim 52, 55, 56, 58 Zitplaatsen 124, 125
129
2012
IN HET KORT De belangrijkste resultaten van NS in 2012 kort samengevat. Volledige of aanvullende informatie is te vinden in het Verslag van activiteiten, Duurzaam en betrokken of in de jaarrekening.
JAARVERSLAG
2012
Investeren in punctualiteit en klantoordelen Punctualiteit
Algemeen klantoordeel NS
94,2 % van de treinen reed op tijd
2003
56%
2004 75%
25%
94,7% in 2011
50%
Oorzaken kleine terugval • winterse omstandigheden begin februari 2012 • een aantal grote infrastructurele verstoringen • vele noodzakelijke moderniseringen van het spoor en de bouw van nieuwe stations
2005
66% 67%
Boven 70% sinds 2007
2006
68%
2007
70%
2008
76%
2009
78%
2010
75%
2011
74%
2012
74%
Belangrijke mijlpaal in 2012 was de opening van de reizigerspassage op Rotterdam Centraal. Negentien winkels en horecagelegenheden openden er hun deuren.
GRI-TABEL Op www.ns.nl/jaarverslag2012/duurzaamheid vindt u de tabel met GRI-indicatoren.
COLOFON
2012 gelijk aan 2011
NS Groep NV statutair gevestigd te Utrecht Handelsregister 30124358
Investeren in service Ingebruikname Hanzelijn
+5 rg bu en
Po o
H
al
fw eg
-Z w an
rt
n te ro n D
Winkels in NL
m
m
11
+38
Al
• ingebruikname van de Hanzelijn • meer treinen op vijf trajecten
Ka
meer treinen per dag
pe
n
Zu i
d
Groningen Europapark
Hoofdkantoor Laan van Puntenburg 100 3511 ER UTRECHT Postadres Postbus 2025 3500 HA UTRECHT
er e
Nieuwe stations
Stations worden aantrekkelijker
station2station Nieuw concept voor werken en vergaderen op het station.
Reizen van deur tot deur
Website www.ns.nl Concept en realisatie VBAT, Amsterdam Fotografie Tara Fallaux Hollandse Hoogte
Dit rapport voldoet aan GRI-A+
Copyright ©
Stallingsplaatsen • 86.500 bewaakt • 275.000 onbewaakt • 16.000 fietskluizen
OV-chipkaart 50% meer reizigers gebruikten de OV-chipkaart.
Reisinformatie Uiteindelijk 1.000 Intercity-rijtuigen met scherm met actuele reisinformatie.
Nieuw: NS Zonetaxi Voor aantrekkelijk tarief reis je van en naar het station.
OV-fiets • 15 nieuwe locaties • 140.000 abonnees • 1,2 miljoen ritten
Social media •6 5.000 volgers op Twitter •2 5.000 vrienden op Facebook
© NS, Utrecht. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens bestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toe stemming van de uitgever.
2012
JAARVERSLAG
2012
