2011 1:54:24 PM

Don Vito

dm g - C iancim ino en Licata - Don Vito.indd 1

1/11/2011 1:54:24 PM


1/11/2011 1:54:24 PM

M assim o Ciancim ino Francesco La Licata

Don Vito De geh eim e contacten tussen staat en m affia verteld d o or een uitzonderlijke getuige M et de getuigenis van G iovanni C iancim ino

Vertaald uit het Italiaans door Jeanne C rijns en W ilfried Dabekaussen

Lebow ski Publishers,A m sterdam 2011


1/11/2011 1:54:24 PM

O orspronkelijke titel:Don Vito O orspronkelijk uitgegeven door:Feltrinelli Editore © M assim o C iancim ino & Francesco La Licata © Vertaling uit het Italiaans:Jeanne C rijns en W ilfried Dabekaussen,2010 © N ederlandse uitgave:Lebow ski Publishers,A m sterdam 2011 O m slagontw erp:Loudm outh,U trecht O m slagfoto:M assim o C iancim ino Typografie:M ichielN iesen,Z etProducties,H aarlem isbn 978 90 488 0702 4 nur 305 w w w .crim edelacrim e.nl w w w .lebow skipublishers.nl Lebow ski Publishers is een im print van Dutch M edia U itgevers bv

+)*+"&**"(((+ 978 90 488 0706 2


1/11/2011 1:54:24 PM

Voor Vito A ndrea en C arlotta,voor hen leefik M .C . M et dank aan M addalena F.L.L. Voor m ijn zoon M arco G .C .


1/11/2011 1:54:25 PM


1/11/2011 1:54:25 PM

Voorw oord Ik ontm oette M assim o C iancim ino begin 2008. H ij kw am m e opzoeken op de redactie van La Stam pa in R om e en w ilde erg graag praten over zijn ‘ellende’, dat w il zeggen over zijn juridische problem en. H ij w as in de gevangenis beland, zo zei hij, alleen m aar om dat hij de zoon w as van don Vito,m affi aburgem eester van Palerm o.H ijprotesteerde tegen een aantalonregelm atigheden in zijn proces en w as bang voor gevolgen van dit alles op zijn relatie m et zijn vrouw C arlotta.H ijvreesde dat hij ‘het enige goede in m ijn leven’zou verliezen:zijn zoontje,Vito A ndrea,toen nog geen vier. Z onder dat hij acht sloeg op m ijn scepsis over zijn w erkelijke m otieven voor ‘sam enw erking’en m ijn reserves in verband m et zijn naam , vertelde hij over het roekeloze leven naast zijn vader.H et leken w el gebeurtenissen uit een A m erikaanse film . H ijvroeg ofdit verhaaleen boek kon w orden,zoals hijzich had voorgenom en toen zijn vader overleed. Ik ontken niet dat hij erin slaagde iets bij m e los te m aken.Z ijn verhaal w as een rom an op zich: m affi a, geheim e dienst, corrupte politici, Sicilië. H et w as ook de reconstructie van een haast pathologische vaderzoonrelatie,w aarbinnen de zoon zich alleen m aar kon verzetten door opstandig te zijn en zichzelf schade te berokkenen zonder het m echanism e van dw angm atige herhalingen te kunnen doorbreken.N iet slecht als grondslag voor een verhaal. M aar er w as w el een probleem . M assim o beschreef w aargebeurde verhalen,hijpraatte over bestaande personen en ernstige m isdrijven.Ik zei tegen hem dat het,voordat hijaan een boek ging denken,goed zou zijn als hijzich bijde juiste m ensen van deze last zou ‘bevrijden’: de rechterlijke m acht. Eerlijk gezegd 7


1/11/2011 1:54:25 PM

had ik niet gedacht dat dit zou gebeuren.In de periode van eind februari tot begin april2009 w erd een begin gem aakt m et C iancim ino’s sam enw erking m et justitie in Palerm o en C altanissetta, en kreeg ik ongelijk. Z o ontstond het boek dat u nu in handen hebt. De verhalen en de daarin voorkom ende personen vorm en de bekentenis van M assim o C iancim ino, die ik uit de eerste hand hoorde. Deze kom t overeen m et de dossiers van drie ofvier offi cieren van justitie, en ze w erden bevestigd door de w aardevolle inbreng van zijn broer G iovanni m et zijn nauw keurig geheugen voor alles w at voorafging aan de betrokkenheid van M assim o. N iet alles is al openbaar gem aakt en w aarschijnlijk zal niet alles w orden bevestigd door gerechtelijke uitspraken.M aar één feit blijft:de em otionele kracht van een verhaaldat zich,juist door het te onttrekken aan de bureaucratische versnippering van w ettelijke regels,aan ons toont als aangrijpende getuigenis van een deelvan onze recente geschiedenis. Dit boek m ag dus niet alleen w orden gelezen als een opsom m ing van feiten die volgens M assim o C iancim ino w aar gebeurd zijn, w aar hij persoonlijk bij betrokken w as, of w at hij rechtstreeks van zijn vader Vito hoorde.M aar het is ook als een groot fresco van de Siciliaanse en Italiaanse w erkelijkheid, die, zoals bekend,som s zelfs de som berste voorstellingen overtreft.Vanuit dit enigszins kritische perspectief nodig ik de lezer uit om aan dit verhaalte beginnen. Francesco La Licata 11 m aart 2010

8


1/11/2011 1:54:25 PM

Inhoud 1 H et verlies van m ijn onschuld 11 2 H et roerige Palerm o 31 3 H uize C iancim ino 55 4 De tics van don Vito 81 5 A m erika,het Vaticaan en Italiaanse m ysteries 103 6 De val 129 7 1992,het einde van het evenw icht 161 8 De onderhandelingen,deel1 183 9 De onderhandelingen,deel2 207 10 De nieuw e bem iddelaars 227 11 Vaarw eldon Vito 245 12 H et einde van het avontuur 253 Personen 279 G roepen 291 Bijlage 293 C hronologie 301


1/11/2011 1:54:25 PM


1/11/2011 1:54:25 PM

1 H et verlies van m ijn onschuld M assim o Ciancim ino:H et w as zom er en zoals alle rijke,gelukkige en ‘keurige’Palerm itanen w aren w e op vakantie in Baida. W e verbleven in het vroegere huis van m ijn grootouders A ttilio en A dele,in de Via Falconara Baglia.M ijn vader,Vito C iancim ino,w as een gevierd politicus:gehaat,gevreesd én vereerd. H ij w erd aangevallen door de linkse pers, m aar geaccepteerd door dat deelvan de stad,het grootste,dat gew end w as om m et m achthebbers om te gaan, uit eigenbelang of om w ille van een rustig leven.Vooralom dat van de m ensen die het voor het zeggen hadden enorm e hoeveelheden geld en w elstand naar hen toe konden vloeien: m eer naar de hogere klassen en m inder naar het plebs,zoals de arm e klasse w erd genoem d. M ijn vader hield er niet van zich te scheren,hijonderging liever het ritueel bij de kapper die hij bijna elke dag bezocht. De ‘kapperszaak’van Lo Piccolo w as in de Via Sciuti,in het hart van de nieuw e m etropooldie na de grote bouw activiteiten van de jaren zestig en zeventig w as ontstaan,vlak bijhet penthouse w aar w ij w oonden, precies tegenover de voordeur van ons huis op num m er 85R .Die zom erochtend,begin jaren tachtig,zat ik dus te w achten in de kapperszaak van Lo Piccolo, terw ijl die m ijn vaders gezicht aan het inzepen w as. Ik w il graag benadrukken dat het tirannieke noodlot m ij als kind alin de rolvan offi ciële begeleider van m ijn vader dw ong. U iteraard zou ik liever vrij zijn gew eest om te doen w at jonge m ensen doen.M aar m ijn vader had anders besloten:ik w as volgens hem te onrustig,te rebels,niet in staat m et vrijheid om te gaan.En om dus zijn verstikkende controle op m e uit te kunnen oefenen,m oest ik dicht bijhem in de buurt blijven.W at een le11


1/11/2011 1:54:25 PM

ven voor een jongen van nog geen achttien.Ik m oest m ijn haar laten knippen,om dat hij,m ijn vader,dat die dag ook liet doen. H em naar de kapper vergezellen w as een van m ijn taken en vraag m e niet w at voor zin het had om alleen banale bevelen te gehoorzam en: ‘Ik w il m ijn tas, of nee, pak de papieren... niet die, eikel! G eef m e m ijn bril, m aar w el die m et het lapje.’ Een dram a, die bril. H ij kon m et een oog niet zien als gevolg van een beroerte en daarom had hij een bril nodig m et een donkere lens. M aar ik raakte eraan gew end. En, zoals iem and die op zijn beurt w acht bij de kapper, doodde ik de tijd m et het bladeren in een tijdschrift,ik geloofhet w eekblad Epoca.O p een gegeven m om ent w erd m ijn aandacht getrokken door een artikelover de belangrijkste voortvluchtigen van de Siciliaanse m affi a,de luitenants van Luciano Liggio,die toen nog beschouw d w erd als het hoofd van de C orleone-clan.Er w aren oude foto’s van Totò R iina,m aar ik herinner m e nog heel goed dat het tijdschrift had geprobeerd m et behulp van een com puter het gezicht te reconstrueren van een van de beruchtste m affi osi, die tegelijkertijd onbekend w as.Z e hadden de enige foto gebruikt die er van de m affi abaas circuleerde.Door uit te gaan van een foto van een erg jonge B ernardo Provenzano – een vierkant gezicht onder een blonde kuif– ontstond door m iddelvan com puteranim aties het virtuele ontw erp van een m an die inm iddels heelw at ouder w as. Een opvallend,ovaalgezicht,een onverzorgde baard,kort haar. K ortom ,een profieldat ik dacht te herkennen.Ja,die m an kende ik en ik kende hem albehoorlijk lang:voor m ijw as hijingenieur Lo Verde,een m an die aljaren m et m ijn vader om ging,die vaak bijons thuis kw am ,die sam en m et m ijn vader lunchte,die hem zelfs kw am opzoeken in het huis van m ijn grootouders in Baida. Een vriend, iem and van de fam ilie, door m ijn vader, christendem ocratisch politicus, raadslid en burgem eester, beschouw d als adviseur en vertrouw ensm an,m et w ie hijzelfs indrukken en 12


1/11/2011 1:54:25 PM

ideeën uitw isselde over het stadsbestuur.W as het m ogelijk dat die Lo Verde,die zachtaardige m an die m e tikjes op m ijn w angen gafen m e aanm oedigde m ijn vader niet te gehoorzam en,de verschrikkelijke, w rede m oordenaar w as die ze in het blad beschreven? Ik piekerde een tijdje over m ijn ‘ontdekking’: ik keek via de spiegelnaar het aandachtige gezicht van m ijn vader die zijn eigen gedachten had,terw ijlLo Piccolo hem m asseerde,en ik probeerde m e voor te stellen w at zijn reactie zou zijn als ik hem zou vragen of m ijn verm oeden terecht w as. Die gelegenheid deed zich voor toen w e een keer in de auto zaten. Trouw aan m ijn provocerend karakter vroeg ik:‘H ebt u de foto’s gezien in Epoca? Vertelm e de w aarheid,papa,lijkt die m an niet op ingenieur Lo Verde? W at heet,is hijdat niet?’ H ij bew oog niet, als een sfinx, zei niets en keurde m e geen blik w aardig.Een lange stilte w as nodig om het juiste antw oord te vinden en dat kw am na een eindeloos lijkende pauze.H ijzei geen ja en geen nee, m aar het w as duidelijk dat hij m e gelijk gaf.Daarna voelde hijde behoefte er een w aarschuw ing aan toe te voegen, een w aarschuw ing dat ik beslist m ijn m ond m oest houden om dat het een uiterst gevaarlijk onderw erp w as,w ant: ‘Denk eraan dat je je niet m ag vergissen,zelfs ik kan je niet bescherm en voor dit soort zaken.’ K ennelijk w as hij bang voor m ijn onstuim ige karakter. H ij vond m e, en m isschien w el terecht,een kleine opschepper m et een grote m ond,daarom w as hij bang dat ik op de een of andere m anier zou gaan opscheppen – m isschien w elals ik ruzie had m et leeftijdgenoten – over de contacten die m ijn vader had m et een van de leiders van cosa nostra.H et w erkte overigens zo in Palerm o:in de discotheken en clubs w aar gew one m ensen en m affi a m et elkaar om gingen, deden de jongens gew ichtig en gedroegen zich als baasjes. Z e schepten op over vriendschappen die norm aal niet ter sprake m ochten kom en,om aanzien en respect afte dw ingen.Daarom 13


1/11/2011 1:54:25 PM

w as hij bang dat ook ik op de een of andere m anier kon gaan ‘bluffen’:als ik tegenover personen die echt platvloers w aren te koop zou lopen m et vriendschappen,dan zou ik een bom doen afgaan door te onthullen dat m ijn vader als een broer m et ‘don Binnu’Provenzano om ging? In zijn gebarricadeerde schuilplaats in B ologna,m et lijfw achten voor de deur, vertelt M assim o C iancim ino over zijn ‘verloren onschuld’. H ij w as nog een jongen toen er een nog onbekende w ereld voor hem openging door het verplichte verblijfin de kapperszaak van Lo Piccolo.Tot die ochtend had M assim o als een norm aal kind naar zijn vader gekeken,een kind verw ikkeld in het traditionele generatieconflict m et een bezitterige vader.Een gew elddadige en autoritaire vader bovendien,veelbesproken en politiek controversieel, m aar alles w elbeschouw d, iem and die w el‘voordeel’oplevert door privileges die zijn politieke systeem fam ilie en vrienden biedt. M assim o is nu zevenenveertig jaar en eveneens vader van een kind,dat hijVito (Vito A ndrea om precies te zijn) heeft genoem d,naar zijn vader,en daarm ee verried hij– ondanks de tegenslagen en m isverstanden – dat hijzeer gehecht w as aan zijn vader en dat hijde gevolgen van een w elzeer Siciliaanse opvoeding uiteindelijk accepteerde. Er zijn bijna dertig jaar verstreken sinds hijin Epoca dat alarm erende bericht las dat zijn leven overhoop haalde.Daardoor is hijnu een geprivilegieerde getuige van een tijdperk dat alm eerdere m alen in de kranten is opgetekend,m aar dat in w erkelijkheid nog zieker w as dan w e ons ooit hadden voorgesteld. Vanaf het m om ent dat M assim o de w are identiteit ontdekte van ingenieur Lo Verde nam hij geleidelijk de rol op zich van stille uitvoerder van de strategie van zijn vader,van de instructies die het gevolg w aren van de synergie tussen politiek en m affia,tussen C iancim ino en Provenzano.Eerst w as hij begeleider 14


1/11/2011 1:54:25 PM

en daarna w erd hij ‘postbode’ voor die tw ee m annen. De gevaarlijke om zw ervingen lieten hem de schandelijke verm enging van m affi a en politiek aan den lijve ondervinden: de dubieuze projectontw ikkelaars, de heren van de grote aanbestedingen,de corrupte bureaucraten,de capi van cosa nostra die ook toen ze voortvluchtig w aren bijzijn vader thuis de toekom st van de openbare w erken kw am en bespreken,of een illegaaleconom isch succes kw am en vieren.Lim a,de neven Salvo,de fam ilie C assina,de fam ilie Vaselli,de bouw aannem er Vassallo en de onafscheidelijke ‘bouw m aterialenleveranciers’ B onura en Buscem i.H et w aren de grote m affi acapi die aan de tafelzaten w aar de zaakjes w erden verdeeld.K ortom ,het ‘systeem -C iancim ino’en het zeer gelukkige Palerm o van die roerige jaren dat van perifeer gelegen m icrokosm os zelfs tot in R om e en verder w eg uitdijde als een spinnenw eb, in staat zelfs de regering in de hoofdstad voor de gek te houden en te infiltreren in het netw erk van de econom ische potentaten in het bedrijvige noorden.Verm ogens die uit het niets opdoken en naar Zürich gebracht w erden, of zelfs naar de Verenigde Staten en C anada,zoals duidelijk w ordt uit het verhaalvan M assim o C iancim ino,m aar ook uit dat van zijn broer G iovanni,die zich hun gezinsleven m inutieus herinnert. Dit alles vorm t slechts de voorgeschiedenis van een verhaal dat nog niet voltooid is,een troebel verhaal dat voor Italië onnoem elijk vaak nationale rouw betekende, bloedbaden uitgevoerd door de m affi a opdat de staatsrepressie zou stoppen, en de onderhandelingen tussen staat en m affi a die daaraan een einde m oesten m aken. Een dodelijk spel dat door Vito als bem iddelaar en boodschapper van R iina en Provenzano w erd gespeeld, m aar ook door M assim o als getuige en tussenpersoon voor de schaam teloze contacten tussen personages die lijken voort te kom en uit de verbeelding van de schrijver van een dikke thriller:de agenten die in het geheim optraden,Lo Verde,in 15


1/11/2011 1:54:25 PM

de rolvan ‘gem atigde m affi abaas’,en de bloeddorstige R iina.En de m ysterieuze ‘signor Franco’– de verborgen regisseur van het spel,die belangrijke,oude m an die jarenlang in de buurt van het ‘systeem -C iancim ino’verkeerde en die daar ook een rolin had. M assim o volgde stap voor stap het ontstaan en de voortgang van de onderhandelingen tussen staat en m affi a,en w as oplettend het evenw icht niet te verstoren. Daarom is het leven van M assim o C iancim ino veranderd. N og steeds w ordt hij achtervolgd door de schaduw van Lo Verde,m aar hijis ook helem aal niet gerust op de aanw ezigheid van een nog altijd identiteitsloze signor Franco.Z ijn verhaal zal vervreem dend w erken,bijna alsof het geen betrekking heeft op hem zelf,m aar op een andere persoon.Z onder een vorm van betrokkenheid,sentim entaliteit ofem oties,verborgen – zo dat alzou kunnen – achter ironie die som s elke voorzorgsm aatregel overw int. G iovanni is daarentegen nauw gezet,op het pietluttige af,m aar ook behoedzaam om niet alte riskante details te onthullen.

Boezem vrienden M assim o:De relatie van m ijn vader m et de m affi a draaide vooralom zijn vriendschap m et B ernardo Provenzano.Dit betekent niet dat hijgeen andere m ensen uit die kringen ontm oette,bijvoorbeeld een zekere don Pino A bbate.Ik herinner m e hem om dat hij ons naar huis stuurde – overtuigd van de m iraculeuze eigenschappen van sinaasappelen en citroenen – m et tonnen citrusvruchten die nuttig w aren om een cholera-epidem ie te voorkom en die aangekondigd w as,m aar nooit uitbrak.H ijhad veel kennissen en m aar heelw einig vrienden.Je zou kunnen zeggen dat de contacten die hijhad m et de verschillende leden van cosa nostra enigszins opgelegd w aren door w at w e om gevingsfactoren zouden kunnen noem en die m et politiek en bestuurlijke 16


1/11/2011 1:54:25 PM

2011 1:54:24 PM

Recommend Documents