een stadswandeling
de Praagse metro is op zichzelf al een attractie
kunstwerk ‘Parable with skull’ bij de Zwarte Toren [3]
Praag, 'de Gouden Mijl'. Onze wandeling begint aan de
Jaroslav Róna op: Parable with skull. Het kost niet veel moeite
oostzijde van de Praagse Burcht, Prazský Hrad, bij metrostation
om hier enkele ongemakkelijke associaties bij te krijgen. Na het
Malostranská [1]. Bij deze halte stoppen ook de stadsbussen en
kunstwerk is een trapje rechts, dat gaan we af. Het binnenhof
de trams. Met andere woorden: je bent hier niet alleen. De oude
waar we nu op staan wordt begrensd door de romaanse Zwarte
slottrap [2], van 98 treden leidt naar de Burcht. Om in de Burcht
Toren [3], waar nu een café in gevestigd is, en vroeger een
te komen moeten we eerst de twee wachters passeren. In de
gevangenis. Rechts staat het Burggravenpaleis [4] dat nu een
negende eeuw was hier al een bolwerk. Deels van hout met een
speelgoedmuseum is. Toepasselijke behuizing, want het
aarden wal. In de eeuwen daarna is de Burcht geworden tot wat
gebouw lijkt inderdaad wel opgebouwd uit blokken. We verlaten
hij nu is: een ommuurd complex van paleizen, kerken en torens.
het binnenhof via de hoofduitgang en gaan naar rechts.
Na de wachters gaan we de poort door. Dan, rechtsaf het
Wij gaan dieper de Burcht in. Rechts op de hoek staat de St.
Gouden Straatje oftewel Zlatá ulická [5] in (voor het Gouden
Joris Basiliek [6]. Het is een van oorsprong romaanse kerk, 10e
Straatje moet tegenwoordig trouwens entree worden betaald).
eeuws. Het is een mooie kerk om te zien vanwege de warme
Dit voorvoegsel zlatá, dat goud betekent, zullen we nog vaak
kleuren gecombineerd met de witte torens. De invloed van de
tegenkomen in Praag, dit vanwege het verguldsel dat te zien is
barokvernieuwingen is beperkt gebleven.
op de paleizen, huizen en kerktorens. Eén blik echter in dit
De St. Joris is een kerk die letterlijk in de schaduw staat van wat
steegje en het is duidelijk dat hier vroeger niet de rijken woon-
het hoogtepunt is van de Burcht: de St. Vituskathedraal [7]. De
den. Deze huisjes zijn in de 16e eeuw tegen de vestingmuur
grootste en hoogste kerk van Praag. We naderen hem van de
gebouwd en het verhaal gaat dat hier alchemisten probeerden
achterzijde. Zo komt hij goed uit. Karel IV gaf in de 14e eeuw
goud te maken. Daaraan ontleent het straatje zijn naam. Een
opdracht tot de bouw van deze gotische kathedraal. De hof-
illustere bewoner van dit straatje was de Tsjechische - maar
architect Peter Parler is ook de maker van twee andere
Duitstalige - schrijver Franz Kafka. Hij heeft kort gewoond op
imposante bouwwerken die we later tegen komen, namelijk de
nummer 22. Als het erg druk is in het straatje, is het wel prettig
Karelsbrug en de Týnkerk. Er is tot 1929 gewerkt aan de voltooi-
te weten dat het ook een achteruitgang heeft: je komt dan weer
ing van de St. Vitus. Feitelijk werd er in het jaar 926 al de basis
bij de Zwarte Toren uit.
voor deze kerk gelegd, zodat we met recht kunnen spreken van een Millennium Dôme.
Op het platform valt een koperen kunstwerk uit 1994 van
www.oostwaarts.nl
2
3
www.oostwaarts.nl
mozaïk van Mucha in de St. Vituskathedraal [7]
het Burchtplein met Burcht en Aartsbisschoppelijk paleis [9]
Wat opvalt aan de buitenkant zijn de steunberen hoog op het
Wij verlaten het plein door de poort en belanden op het 2e
gebouw die de kapellen, het koor en het middenschip bij elkaar
burchthof. We zouden het haast vergeten: de Burcht wordt ook
moeten houden. Een noviteit destijds. Dat moet je als architect
nog steeds gebruikt als ambstzetel van de president.
ook maar weten te verkopen. Helemaal als de klant koning is.
We verlaten de Burcht weer via de wachters en komen op het
Het mozaïek boven een van de toegangspoorten beeldt het
door paleizen omgeven Burchtplein. Kijk nog even achterom:
laatste oordeel uit. In de kerk maken de haast eindeloos
dan zie je de 'strijdende giganten' met knots en dolk boven de
repeterende bogen van het dakgewelf, en de imponerende
wachters. De wachters worden ieder uur afgelost, om 12.00 uur
afmetingen van het middenschip elke bezoeker klein. Een
gaat dat met veel ceremonieel vertoon gepaard.
invloed van de 20e eeuw zien we in de gebrandschilderde ramen. Eén ervan - links - is gemaakt door de Tsjechische
Het Burchtplein heeft grandeur omdat de adel graag hun
Jugendstilkunstenaar Alfons Mucha. Rechtsachter in de kerk
paleizen bouwde in de buurt van de macht. Hier rondom het Burchtplein staan er al vijf, het Sternbergpaleis niet
bevindt zich in een afgeschermde ruimte de kapel van de heilige koning Wenceslas, in Tsjechië Václav genoemd. Zijn tombe
meegerekend, want dat staat net op de tweede rang. Maar het
wordt omringd door prachtig 14e eeuws mozaïk en 16e eeuwse
herbergt wel de Nationale Galerie. Praag heeft veel paleizen, het kost dan soms ook wel moeite om bij elk paleis 'paf' te staan.
schilderingen. In het achterste gedeelte van de kerk zijn onder andere het St. Vitusaltaar, de relikwieënkapel en het hoofdaltaar
Het witte gebouw rechts is het Aartsbisschoppelijk paleis [9]. Er
te zien.
is nogal wat aan dit paleis gesleuteld. Gebouwd in de renaissance, verbouwd in de barok en het pronkt sinds 1765 met een
Het grote gebouw dat het burchthof omarmt is het Koninklijk
rococo voorzijde.
Paleis [8]. Dit paleis was in 1618 het toneel van de beroemde '2e Praagse Defenestratie'. Defenestreren is: het uit het raam
Links zien we het paleis Salm. De Salmpjes zijn niet thuis zo te
gooien van een persoon, en hopen dat hij de landing niet over-
zien. Daarnaast staat het Schwarzenbergpaleis [10]. Geen barok dit keer maar renaissance. Prachtige voorkant. Het is
leeft. Hier betrof het twee koninklijk gezinde ambtenaren die door protestanten beentje werden gelicht. De éne bron beweert
bewerkt met sgraffito. Dit is een techniek die te vergelijken is
dat de twee defenestranten het hebben overleefd omdat ze op
met etsen. De kunstenaars krasten hierbij een gedeelte van de bovenste kalklaag weg zodat de andere kleuren steen zichtbaar
een mestvaalt landden, de andere zegt dat ze enkel een nat pak
werden. In dit geval zwart.
haalden in de slotgracht.
www.oostwaarts.nl
4
5
www.oostwaarts.nl
het aardige straatje Novy Svet ‘by night’
Mariazuil [11] met het Toscanepaleis [12] op de achtergrond
In het plantsoentje in het midden van het plein staat de Mariazuil
hof heeft een kruisgang die de moeite waard is. De plafonds zijn
[11]. Deze is hier uit dankbaarheid geplaatst omdat Praag in de
met zorg - monnikenwerk - geschilderd. En elke heilige heeft
18 eeuw grotendeels gespaard is gebleven voor de pest. De
achter glas z'n eigen kapel. Midden op de binnenplaats staat
naam van de kunstenaar: Brokoff. Eén van de bekendste
een soort replica van het huisje dat volgens de overlevering van
barokbeeldhouwers van Praag.
Maria is geweest. Casa Santa. Een heilig huisje dus, naar
e
Italiaans idee. Het 'huisje' heeft een rijk versierde buitenkant
We lopen verder naar het Toscanapaleis [12]. Werd eind 17e
maar is binnen vrij sober gehouden. In de schatkamer van het
eeuw gebouwd, maar kreeg pas zijn huidige naam een eeuw
Loreta trekt merkwaardig genoeg het plafond allereerst de
later toen het eigendom werd van de Toscaanse adel.
aandacht. Het lijkt wel een verzameling lege golvende
Wij gaan rechts de Kanovnická in. De muur die zo mooi versierd
melkflessen. De schatten liggen hier veilig achter glas: zilveren
is met sgraffiti, is van het Martinizpaleis [13]. Afgebeeld zijn
wijnbokalen, relikwieën, kroontjes, gouden en zilveren schalen
enkele Bijbelse taferelen. Dhr. Martiniz was in 1618 één van de
en een monstrans bezet met duizenden diamantjes. Voor de
gedefenestreerden.
niet-katholieken: het vaatwerk dat gebruikt wordt om de hostie
De straat volgend zien we in de bocht de witte St. Johannes
te tonen bij bijzondere gelegenheden, dat heet monstrans. De
Nepomukkerk [14]. Johannes Nepomuk was plaatsvervanger
klokken van het carillon komen uit Amsterdam en zijn op het
van de bisschop, en was dus verbonden aan de hofkerk: de St.
hele uur te horen.
Vitus. Hij is in 1393 door koning Wenceslas IV opgeofferd in een conflict dat deze met de kerk had. Nepomuk is vastgebonden
In het Cernín [16] is nu het Ministerie van Buitenlandse Zaken
van de Karelsbrug geworpen en verdronken. In de paar eeuwen
gevestigd. De bouw van dit strenge paleis - de voorzijde is 150
daarna is hij van martelaar tot één van de bekendste heiligen
meter lang - begon eind 17e eeuw door graaf Czernin - met een
geworden.
'z' in z'n naam - en is voortgezet door z'n kinderen en kleinkinderen. Uiteindelijk bleek het pand toch iets te megalo-
We slaan nu linksaf, het aardige straatje Nový Svet in, en weer
maan voor bewoning. Als je van zuilen houdt is dit je paleis: 30
links. Na de onderdoorgang ligt links het bedevaartsoord het
stuks. We gaan links om het paleis heen en lopen over het
Loretaheiligdom [15]. Het Loreta is in feite een gebouw om een
pleintje Pohoøelec schuin met de ventweg rechts omhoog.
gebouwtje. De sierlijke barokke buitenkant is ontworpen door de
In de bocht is de toegangspoort tot het Strahovklooster [17]. Het
bekende architect Dientzenhofer, midden 18e eeuw. Het binnen-
www.oostwaarts.nl
Strahovterrein is een soort campus voor de kloosterlingen, alles
6
7
www.oostwaarts.nl
pronkstuk van het Strahov [17], een evangelie uit de 9e eeuw
gietijzeren paaltjes op het Kleine Zijdeplein
is aanwezig: kerk, brouwerij, bibliotheek, en nóg een kerk. Gelijk
[18]. Die gaan we af.
links na de ingang staat er al het kerkje St. Rochus. Het doet nu
Ga je de trap óp, dan kom je bij een groots bouwwerk genaamd
dienst als galerie. Interessanter wordt het in de tweede kerk, de
de Hongermuur [19]. Gebouwd onder Karel IV. Het was een
Maria Hemelvaartkerk. De vele plafondschilderingen van Josef
werkproject voor de bevolking die toen grote armoede leed.
Kramolin zijn in een niet alledaags gedempt grijs/blauw
Deze muur loopt over de parkachtige Petrínheuvel. De toren die
uitgevoerd. Het geeft een wat rokerig effect. Het gebouw naast
boven de bomen uitsteekt, het kan zijn dat u steeds dacht:
de kerk huisvest de bibliotheek, het hoogtepunt van het Strahov.
"waar ken ik die toch van?". Deze staalconstructie staat hier
In de ruimte voor de twee indrukwekkende leeszalen staat een
sinds 1891, heet Rozhledna [20] en is geïspireerd op de
aantal vitrines met daarin een curieus allegaartje. Om 'ns wat te
Eiffeltoren.
noemen: wel 'ns een jonge Dodo gezien? En dan nu de boeken. De eerste leeszaal heet de Filosofische
De trap áf gaat over in de Vlašská. Die komt uit op een klein
zaal. Achttien rijen boeken boven elkaar, twee rijen dik, verdeeld
pleintje waaraan rechts het erg fraaie Lobkowitzpaleis [21] ligt.
over begane grond en galerij. Deze bibliotheek is imposant door
De Duitse ambassade is er nu in gevestigd. Door de poort is het
de enorme hoeveelheid zeldzame incunabelen, boeken en
mogelijk om een glimp te zien van deze vroegbarokke rijkdom.
handschriften. De planken zijn met goud afgezet, de balustrade
Tegenover de ambassades van de Verenigde Staten en Ierland
kunstig bewerkt en het plafond heeft een prachtig fresco. Een
bevindt zich een onderdoorgang. Daar gaan we in en komen
detail: in de gang zijn enkele boeken met mos versierd. De
dan op het befaamde Malostranské námestí: het Kleine
tweede leeszaal heet de Theologische Zaal. Deze zaal is wat
Zijdeplein. Tot de 17e eeuw was dit het domein van de hande-
ouder en nederiger van formaat. Hier trekt het weelderig ver-
laren en marktkooplieden van de Kleine Zijde. Daarna was het
sierde plafond de meeste aandacht. Op de gang ligt in een
the place to be voor de adel die er hun paleizen bouwde. De
e
vitrine het pronkstuk van het Strahov: een evangelie uit de 9
adel vertrok twee eeuwen later weer. Ze lieten de barokke en
eeuw. Als we de bibliotheek verlaten houden we de kerk aan de
renaissance gebouwen achter. Maar eerst even wat kleins.
rechterhand.
Precies na de onderdoorgang staat een rij groene gietijzeren paaltjes. Ze hebben wel wat weg van soldaatjes. Deze sculptuur
Het kloosterterrein verlaten we bij het panoramapunt. Hier gaan
is gemaakt door Karel Nepraš.
we rechtsaf. We volgen het pad langs de perenboomgaarden. Het Kleine Zijdeplein wordt gedomineerd door de St.
Bij de splitsing rechts aanhouden tot aan de mediterrane trap
www.oostwaarts.nl
8
9
www.oostwaarts.nl
Karelsbrug [26] met zicht op Malá Strana
John Lennon graffitimuur [25]
Nicolaaskerk [22]. Het interieur van de kerk uit begin 18e eeuw
We verlaten het plein via het straatje Mostecká, dat naar de
vormt een van de hoogtepunten van de Europese barok. Het is
most leidt. We gaan onder de bruggentoren door, maar voordat
oogverblindend, noem het en het is er: in goud welteverstaan.
we de drukke brug opgaan is er nog het relatief rustige Kampa
En wat niet van goud is, is van marmer of ander duur materiaal.
eiland. Om daar te komen gaan we na de poort links het trapje
Het 1500 m grote fresco op het plafond heeft als thema
af. Het 2e gewelf loopt over de Duivelsbeek (Èertovka) die Malá
natuurlijk St. Nicolaas en er is door Johannes Kracker zo'n 8
Strana van Kampa scheidt. We gaan het 3e gewelf onderdoor.
jaar aan gewerkt. Een paar schilderingen bij het altaar zijn
Dit pleintje heet Na Kampì en heeft een aardig ritme van boom-
gemaakt door Josef Kramolin, bekend van het Strahov. Centraal
pje bankje boompje bankje. Op het plein is rechts een naamloos
bij het hoofdaltaar staat de vergulde St. Nicolaas zelf. Het goud
steegje dat voert naar het waterrad [24]. Net even over het
lijkt haast van het orgel af te stromen, en het is helemaal be-
bruggetje naast het rad is er een graffitimuur [25], met als thema
engeld. Buiten vallen de hoge groene koepel en bijbehorende
John Lennon. Hij stond hier voor vrijheid, vrede en verandering.
toren op. De kerk is gebouwd door vader en zoon
Onder z'n portret liggen bloemen en kaarsstompjes. Kampa
Dientzenhofer.
biedt verder een parkachtige atmosfeer aan de rivier. Onze
2
De gevels van de huizen aan het Kleine Zijdeplein, zijn allemaal de moeite van het bekijken waard. Ze hebben rustige barokinvloeden. Het pand met de zonnewijzer is het Sternbergpaleis.
terugweg gaat langs de Duivelsbeek naar de trappen die weer de Karelsbrug [26] op gaan. Op de plek waar in de vroege middeleeuwen al een gammele oeververbinding was, begon Karel IV in 1357 met de bouw van deze brug. Deze is pas in 1414 voltooid. De beelden zijn er pas
Het Wallensteinpaleis [23] bevindt zich net achter dit plein. Voor
in de barok op geplaatst. Te zien zijn enkele heiligen, wat
de bouw van dit paleis in 1630 moesten zo'n 25 huizen wijken.
Bijbelse figuren, koningen en, als enige met een bronzen beeld:
Het paleis is ontworpen door Italiaanse architecten en is vooral
Johannes Nepomuk.
groot. Interessanter is de tuin van het Wallenstein. Te bereiken
Op het pleintje aan de overzijde van de Moldau staan twee
via de straat Letenská. In de elegante tuin zijn replica's van
kerken. De eerste is de St. Franciscuskerk [27]. Het is een
beelden te zien van de Nederlandse beeldhouwer Adriaen de
intieme kerk met een barok altaar en in de koepel het fresco dat
Vries. Onlangs is hij herontdekt en vergeleken met
'Het Laatste Oordeel' uitbeeldt. Dit was de eerste keer dat een
Michelangelo.
kerk in Praag getooid werd met een koepel. De andere kerk is
www.oostwaarts.nl
10
11
www.oostwaarts.nl
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.
metrostation Malostranská oude slottrap zwarte toren Burggravenpaleis gouden straatje St. Jorisbasiliek St. Vituskathedraal Koninklijk Paleis Aartsbisschoppelijk paleis Schwarzenbergpaleis Mariazuil Toscanapaleis Martinizpaleis St. Johannes Nepomukkerk
15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.
Loreta Cernín Strahovklooster Mediterrane trap Hongermuur Petrinská uitkijktoren Lobkowitzpaleis St. Nicolaaskerk Wallensteinpaleis Waterrad John Lennon graffitimuur Karelsbrug St. Franciscuskerk St. Salvatorkerk
29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42.
Clementium Clam Gallaspaleis Firma V.J. Rott huis ‘De Minuut’ Oude Raadhuis St. Nicolaaskerk Jan Husmonument Storchhuis Tynkerk St. Jacobskerk Huis met de zwarte Madonna Kruittoren Representatiehuis Stenen ‘luchtbruggen’
43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50.
La Chiesa della s. Croce Myslbekgebouw Jugendstil beeldhouwwerken Koruna Peterkahuis hotel Europa Lucerna Gedenkplaats slachtoffers communisme 51. Standbeeld St. Wenceslas 52. Nationaal Museum 53. Centraal Station H = accommodatie
het neorenaissance pand van de Firma V.J. Rott [31]
het renaissance hoekhuis ‘De Minuut’ [32]
de St. Salvatorkerk [28]. Onderdeel van het grote Clementium.
lijk en inderdaad jeugdig en vrouwelijk oogt. De invloed van
Deze kerk heeft zich gehandhaafd door zo'n beetje alle
deze stijl is kort maar groot geweest in Praag. De Jugendstil in
stijlperiodes van 1600 tot 1800. Dus we zien renaissance plus
Praag had zijn bloei tussen 1895 en 1914. Deze stijl uitte zich
nog wat barok en een enkel rococoversiering.
niet zo zeer in nieuwe gebouwen, maar in nieuwe versieringen
We gaan nu de drukke Karlova in. Rechts allerlei souvenir-
op reeds bestaande objecten.
winkeltjes met de befaamde Praagse marionetten, en links het
Bij het huis met het torentje gaan we naar het Staromìstské
Clementium [29]. Dat was oorspronkelijk, midden 16 eeuw, het
námestí, het Oude Stadsplein. Net als je dacht dat de pracht en
kloostercomplex van de Jezuïeten. Zij hadden hier een biblio-
praal van de Praagse barok nu wel 'ns op kon zijn, strekt zich
theek en een drukkerij. Nu is er onder andere de universiteits-
hier een plein uit dat er juist nog een schepje bovenop doet. Het
bibliotheek in gevestigd. Het complex heeft vier vrij te bewan-
plein is omringd door zo'n 25 bezienswaardigheden. We lichten
delen binnenhoven. De ingang is een kleine houten deur ín een
er een paar uit. Links staat het renaissance hoekhuis De Minuut
grote houten deur links in de Karlova.
[32], te herkennen aan de donkere sgrafittivoorstellingen die het
e
De Karlova splitst zich bij het huis U Zlaté Studne. Inderdaad: goudversierd. Wij houden rechts aan. De dwarsstraat die de Karlova kruist heet de Husova. Daar staat het Clam-
hele pand bedekken. Twee huizen verder vermeldt een bronzen tekst op de muur dat sinds 1992 de gehele binnenstad door de Unesco is aangemerkt als cultureel werelderfgoed.
Gallaspaleis [30]. Te herkennen aan de indrukwekkende
Het Oude Raadhuis [33] zelf trekt gelijk de aandacht vanwege
beelden die de poort flankeren. Ook dit barokke paleis, er is de
de menigte mensen die zich hier elk heel uur verzamelt bij het
hele 18 eeuw aan gewerkt, heeft romaanse en gotische grond-
Astronomische Uurwerk. Het attractieve mechaniek is gemaakt
vesten.
midden 15e eeuw, en geeft niet alleen met veel verguldsel de
e
De Karlova komt uit op een driehoekig pleintje: het Kleine Plein (Malé námestí). Centraal staat hier de smeedijzeren pomp met fontein uit de 15e eeuw. Opvallend is het neorenaissance pand van de Firma V.J. Rott [31]. Het pand is tot de nok toe beschilderd met Jugendstil-motieven. In dit geval de zogeheten vegetatieve, organische elementen. Langgerekt zodat het sier-
www.oostwaarts.nl
14
dagen en maanden aan, maar ook de stand van zon en maan en de dierenriem. Het is een grappig gezicht om de 12 apostelen voorbij de twee luikjes te zien gaan. Het geheel houdt het midden tussen een draaiorgel en een poppenkast. De voorstelling wordt altijd afgesloten door de haan die een soort gekraai uitbrengt dat op de lachspieren werkt. De buitenkant is
15
www.oostwaarts.nl
Jan Hus monument [35] op het Staromestské námestí
het Storchhuis [36] met Jugendstilbeschilderingen
een fraai staaltje van gotiek. De 70 meter hoge toren is van later
Rechts van de Tynkerk staat het Storchhuis [36]. Hier vallen de
datum dan het Raadhuis zelf en kan beklommen worden.
Jugendstilbeschilderingen op die vrij traditioneel maar muzikaal
Als we om het Raadhuis heen lopen zien we daar de St. Nicolaaskerk [34]. Midden 18e eeuw naar een ontwerp van
van karakter zijn. De heilige Wenceslas te paard en een schrijvende monnik.
Dientzenhofer gebouwd. Het is een rijke kerk geworden, zowel
De ingang van de Tynkerk [37] bereik je via de zuilengalerij
van binnen als van buiten. Dat mag opmerkelijk genoemd wor-
ervoor. De Tynkerk staat net achter het plein. Door zijn twee
den gelet op het kleine aantal zitplaatsen. Dat het nog steeds
torens is het een van de meest karakteristieke kerken van
een levende kerk is, is te zien aan het columbarium. Gelijk bij
Praag. De kleine torentjes op de torens zelf, fungeerden vroeger
binnenkomst rechts is een verzameling van honderden urnen.
als uitkijkposten. Binnen blijken de oorspronkelijke gotiek en de
Elke urn z'n eigen glazen vitrine. De kerk wijkt aan de buitenkant
later toegevoegde barok elkaar aardig aan te vullen. De
iets af van de in Praag gangbare barokstijl: de torentjes, de sier-
dakbogen stammen nog uit de 14e eeuw, de altaren en panelen
lijkheid, de mediterrane kleuren. Binnen is de barok wat tradi-
uit de barok. De Tynkerk was in de 14e eeuw de belangrijkste
tioneler, maar niet overdadig.
kerk van de Hussieten.
Midden op het Staromestské námestí staat het Jan Hus monument [35]. Gemaakt door Ladislav Saloun. Deze Jugendstil-beeldengroep is in 1915 geplaatst ter gelegenheid
Achter de kerk ligt het Tynhof. Het smalle straatje links naast de kerk leidt er naar toe. Het hof was in de middeleeuwen al dé markt- en pleisterplaats.
van de vijfhonderdste sterfdag van deze kerkhervormer en
We gaan het hof weer uit. Links staat de Jacobskerk [38].
volksheld. Johannes Hus werd ca. 1370 geboren. Als theoloog
Voordat de St. Vituskathedraal gebouwd was, was dit de
was hij fel gekant tegen de aflaatpraktijken en pleitte voor een
hoogste kerk. Uiteraard een romaanse geboorte gehad,
Bijbelvertaling in de landstaal, het Tsjechisch. Dit bezorgde hem
gevolgd door een gotische jeugd en de volwassenheid bracht
grote populariteit bij het volk en bracht hem op gespannen voet
hem bij elke pilaar een goudbewerkt barokaltaar: 21 stuks. Het
met de Paus en het koningshuis. Uiteindelijk werd hij in 1415 tot
orgel verdient zeker aandacht, en ook mooi zijn de 30 balkons.
de brandstapel veroordeeld. In Tsjechië wordt Hus nog altijd gezien als symbool voor het zoeken naar de waarheid en de rechtvaardigheid.
www.oostwaarts.nl
Als we de kerk uitkomen, gaan we links de Malá Stupartská in, steken de dwarsstraat over, gaan de onderdoorgang in en we staan op de Celetná, hier linksaf. Wij gaan naar het Huis met de
16
17
www.oostwaarts.nl
U hybernu gezien vanuit het Obecní dum [41]
stenen 'luchtbruggen' [42] in zijstraat van Na prikope
Zwarte Madonna [39]. Dit kubistische huis uit 1915 van de
met elkaar: de lambrisering, de luchters, het plafond, de balkons
architect Josip Gocar staat op de hoek rechts. Het kubisme was
en het meubilair. Meer Jugendstil is te zien in het restaurant in
een kunststroming die omstreeks 1910 begon in de schilder-
de kelder en het trappenhuis. Er zijn fraaie booggewelven,
kunst. Het is eigenlijk wel merkwaardig dat het kubisme zo
gouden ornamentjes, taferelen op tegeltjes - we willen maar
weinig navolging heeft gekregen in de bouwkunst, terwijl die
zeggen: dit heet niet voor niets het Representatiehuis. Op de
zich er toch bij uitstek voor leent. Het lijnenspel en de
bovenverdieping zijn twee bijzonder fraai gedecoreerde con-
vlakverdeling doen zeer uitgebalanceerd aan. De enige versier-
certzalen. Is er in Praag een concert van Mozart - de film
ing die Josip zich toestond waren de envelopjes boven de
Amadeus is in Praag opgenomen - kijk dan waar het uitgevoerd
pilaren, en als toetje: twee zolders.
wordt.
Bij de Kruittoren [40] betreden we voormalig koninklijk gebied.
Vanaf het Repre wandelen we rechts de Na prikope in. De
Op deze plek stond in de 14 en 15 eeuw het paleis van de
gebouwen op nummer 18 en 20, aan de linkerzijde hebben een
Boheemse vorsten. Het enige bouwwerk dat nog is overge-
fraaie schildering en mozaïek op de voorgevel. Sierlijk zijn de
bleven uit die periode is de gotische kruittoren. De toren werd
twee stenen 'luchtbruggen' [42] over het zijstraatje heen.
e
e
destijds gebruikt voor de opslag van grote hoeveelheden kruit. Geen prettige gedachte, zo'n explosief goedje naast je paleis.
Dat kerken in Praag niet altijd barok hoeven te zijn, bewijst het Italiaanse 'La Chiesa della s. Croce' [43] links op de hoek. Het
De Kruittoren is verbonden met het schitterendste voorbeeld
interieur heeft reliëfs in gebroken wit tegen een witte achter-
van Jugendstilbouwkunst in Praag. Het Obecní dùm, het
grond. Tegenover deze classicistische kerk staat het
Representatiehuis [41], ook wel 'Repre' genoemd. Het is
Myslbekgebouw [44] van glas en staal. Dit pand heeft twee
gebouwd tussen 1906 en 1911. De twee kunstenaars die we al
voorkanten. De andere voorzijde komt uit op het pleintje waar
eerder tegenkwamen hebben ook hieraan meegewerkt: Saloun
het Huis met de zwarte Madonna ook aan staat. Het refereert
en Mucha. Het Repre heeft een feestelijke voorzijde. Van boven
daaraan met een architectonisch grapje: ook twee zolders.
naar beneden zien we de glazen koepel met daaronder waterval van versierselen. Het Repre heeft vijf zalen, waarvan twee op de begane grond. Links is het Kavárna, het café. De inrichting is Jugendstil in een rijke ingehouden vorm, alles harmonieert
www.oostwaarts.nl
18
Aan de rechterzijde van de straat, net voordat we links het Wenceslasplein op gaan, staan bij de ingang van nummer 390 vier Jugendstil beeldhouwwerken [45] die de gevel torsen. Let 'ns op de knieën.
19
www.oostwaarts.nl
Koruna [46] had niet misstaan in de filmstad van Batman
monument ter herinnering aan de Praagse Lente [50]
Het Wenceslasplein is in feite een boulevard, zo'n 700 meter
zoals een notenbalkhekwerkje, gebeeldhouwde bloemen en
lang. Dit was het plein waar in 1989 de burgers van Praag
tressen. Maar meer dan van een fraaie buitenkant moet Evropa
demonstreerden tegen de toenmalige regering. De roep om
het hebben van het interieur. Het restaurant van het hotel is in
verandering kwam van onder andere Charta '77, de katholieke
een Jugendstilstijl uitgevoerd die zeer rijk en harmonieus te
kerk en het later ontstane Burgerforum. De Fluwelen Revolutie
noemen is. De zaal heeft een bewerkte lambrisering van donker
eindigde ermee dat de toneelschrijver Václav Havel op 29
hout onderbroken door rijk gedecoreerde spiegels.
december 1989 tot president gekozen werd.
Tegenover dit hotel bevindt zich de ingang van Lucerna [49].
Op de noord-oosthoek van het plein staat het Koruna [46],
Deze passage is interessant omdat hij wel aangepast is aan
gebouwd in 1914. Het draagt sporen van het kubisme, heeft wat
deze tijd, maar ook nog veel ouds verborgen houdt. Vanaf de
Jugendstilinvloeden, maar kan verder op eigen benen staan.
oude trappartij is het kunstwerk van David Cerny uit 1999 niet
Het had niet misstaan in de filmstad van Batman. De toren van
over het hoofd te zien. Het stelt de Heilige Václav voor, gezeten
het Koruna met z'n lampenkroon - Koruna betekent kroon -
op z'n paard. Alleen, hij zit er op als een soort Dik Trom. Het is
moet eigenlijk 's avonds gezien worden.
een grappige verwijzing naar het monument van Václav, dat we
Aan de rechterzijde staat één van de weinige huizen dat niet enkel Jugendstil versierd is, maar ook als Jugendstilpand is
zo meteen zien. Lucerna verlaten we via de uitgang aan de Stepánská. Terug naar het Wenceslasplein en naar rechts.
gebouwd: het Peterkahuis [47] uit 1899. De twee bronzen
Vlak voor het standbeeld van Wenceslas, is er een perkje dat
figuren, Adam en Eva met slang, vallen het meest op. Wat we
herinnert aan de Praagse Lente van 1968. De Tsjechen en
zien is een doelmatige voorgevel, evenwichtig in drieën
Slowaken hadden toen hun hoop gezet op 'het socialisme met
verdeeld.
een menselijk gezicht'. Maar de hervormingsgezinde partij-
Zo mogelijk het bekendste hotel van Praag staat aan de linkerzijde: hotel Evropa [48]. Het werd in 1889 gebouwd en kreeg in 1904 zijn Jugendstil uiterlijk. Het carrouselachtig baldakijn geeft de entree een nostalgische grandeur. Bovenaan zien we drie vrouwen in gezelschap van een pauw, een typisch Jugendstilgevogelte. Daaronder zien we allerlei versieringen
www.oostwaarts.nl
20
voorzitter, Alexander Dubcek, werd aan de kant gezet. De touwtjes werden vanuit Moskou weer strakker aangetrokken. Dat leverde het beklemmende beeld op van tanks van het Warschaupact in de binnenstad van Praag, omringd door geweldloze Tsjechen. Het einde van de hervormingen was voor de student Jan Palach [50] de reden om zichzelf uit protest op
21
www.oostwaarts.nl
de heilige Wenceslas [51] te paard
interieur van het Nationaal Museum [52]
16 januari 1969 in brand te steken. Karel IV wordt veel geëerd in Praag, stichtte de universiteit, bracht de stad tot bloei, maar hij zal altijd vier eeuwen achter blijven lopen op z'n voorganger, de schutspatroon van Tsjechië Svaty Václave [51], de heilige Wenceslas. Hij stond aan de basis van het land, aan de basis van de Tsjechen zelf. Hij is vermoord door zijn broer in 929 en daarna heilig verklaard. Het neorenaissance gebouw dat het plein afsluit is het Nationaal Museum [52]. Te bereiken via de metrotunnel. Het gebouw stamt uit het einde van de 19e eeuw en biedt onderdak aan vele verzamelingen die betrekking hebben op de geschiedenis en folklore, de cultuur en de wetenschap van het land. Van het gebouw zelf is de koepel erg de moeite waard. Binnen biedt de hoge hal een grootse entree. Vanaf het Nationaal Museum is er de mogelijkheid om de drukke verkeersader - via het parkje - naar links te volgen die uitkomt bij het Jugendstilbouwwerk het Centraal Station [53]. De koepel en de versiering van het grote maar enigszins beroete monument zijn van de hand van Josef Fanta. Vanaf dit punt is er de mogelijkheid om de metro te nemen. EINDE
www.oostwaarts.nl
22
De Tsjechische benamingen, zie ook kaart op middenblad: 1. Malostranská 27. Kostel sv. Frantiska 2. Staré zámecké schody 28. Kostel sv. Salvátora 3. Cerná vez 29. Klementinum 4. Purkrabství 30. Clam Gallas palác 5. Zlatá ulická 31. Firmy V.J. Rott 6. Bazilika svatého Jirí 32. U Minuty 7. Katedrála sv. Víta 33. Staromestská radnice 8. Stary královsky palác 34. Kostel svatého Mikuláse 9. Arcibiskupsky palác 35. Pomník Jana Husa 10. Schwarzenbersky palác 36. Storchuv dum 11. Morovy sloup se sochou 37. Chrám Panny Marie pøed P. Marie Tynem 12. Toscansky palác 38. Kostel sv. Jakuba 13. Martinicky palác 39. Dum u cerné Matky Bozí 14. Kostel sv. Jana 40. Prasná brána Nepomuckého 41. Obecní Dùm 15. Loreta 42. Kamenné vzdusné mosty 16. Cernínsky palác 43. Kostel sv. Kríze 17. Strahovsky kláster 44. pasáz Myslbek 18. Schody 45. Skulptury v stylu 19. Hladová zed’ Jugendstil 20. Petrinská rozhledna 46. Koruna 21. Lobkovicky palác 47. Peterka dum 22. Chrám sv. Mikuláse 48. Hotel Evropa 23. Valdstejnsky palác 49. Lucerna 24. U sovovych mlynu 50. Památnik Jana Palacha 25. Zed’ Johna Lennona s 51. Pomník svaty Václave grafitovymi malbami 52. Národní muzeum 26. Karluv most 53. Hlavní nádrazí
23
www.oostwaarts.nl
Praag, 'de Gouden Mijl'
Deze wandeling doorkruist vier stadsdelen van de Tsjechische hoofdstad: de Burchtwijk (Hradcany), de Kleine Zijde (Malá Strana), de Oude stad (Staré Mesto) en de Nieuwe Stad (Nové Mesto). Een groot gedeelte van de wandeling is gebaseerd op de zogeheten Koningsroute van de vroegere Boheemse vorsten. Zij regeerden vanuit de Praagse Burcht (Prazsky Hrad) maar resideerden in de Oude stad, in het nu verdwenen Koningshof. We volgen hun middeleeuwse 'gouden' sporen maar zien onderweg ook vele moderne invloeden. Omdat kunststromingen en hun stijlkenmerken niet altijd even makkelijk te herkennen zijn, is bij dit wandelgidsje een ‘Stijlwijzer der Praagse Bouwkunst’ als losse bijlage bijgevoegd. Prettige wandeling!
belangrijke telefoonnummers: politie - 158 of 21 21 brandweer - 150 ambulance - 155 Nederlandse ambassade - (00420) 2 2431 2190 Belgische ambassade - (00420) 2 5753 3525 ANWB alarmcentrale - 0031 (0) 70 314 14 14 Touring alarmcentrale - 0032 (0) 2 233 2345
© Loud & Clear 2003
