1 1.1
Taken van de machinist Zorgen voor een veilige werkomgeving
Een van de belangrijkste taken van de machinist is de werkomgeving schoon en opgeruimd te houden. Je zorgt ervoor dat jij zelf, maar ook anderen niet kunnen vallen doordat er olie op de vloer ligt. Ook zorg je ervoor dat er geen losliggende onderdelen rondslingeren. Laat geen (vuile) lappen slingeren in verband met brandgevaar. Leg verlengsnoeren zo neer dat niemand er over kan struikelen. Gebruik met slijpwerkzaamheden goed beschermende kleding, een gelaatskap en gehoorbeschermers. Zet de omgeving waar je werkt, als dat nodig is, af met schermen. Hierover lees je verder in hoofdstuk 2.
1.2
Kennis over gereedschap overbrengen
Door je kennis over gereedschap heb je als machinist ook een taak om je kennis over te brengen. Bijvoorbeeld aan anderen die met je gereedschap werken. Ook houd je in de gaten of er goed met het gereedschap wordt omgesprongen. Hierover lees je verder in hoofdstuk 3.
1.3
Algemene controles tijdens bedrijf
De bedrijfsvoorschriften worden bepaald door de fabriek waar de motor is gemaakt. Omdat deze niet bij iedere motor hetzelfde zijn beschrijven we hier de controles in het algemeen. - Als je als machinist de wacht doet moet je regelmatig drukken, temperaturen en andere bedrijfsvoorschriften controleren. - Controleer ook regelmatig de koelwaterdruk. Bij het open koelwatersysteem kan de wierpot verstopt raken. Daardoor kan de koelwaterdruk wegvallen. Dit is na te gaan door de zuigkracht of opbrengst van de koelwaterpomp te controleren. - Controleer regelmatig de temperatuur van het koelwater. Als dat nodig is regel je bij.. Bij sommige motoren wordt de temperatuur van het koelwater automatisch geregeld. Controleer ook dan regelmatig. - Controleer de smeeroliedruk en -temperatuur regelmatig. Als plotseling de temperatuur van de smeerolie, die uit de motor komt stijgt, dan kan bijvoorbeeld een draaiend deel van de motor warmgelopen zijn. - Controleer het smeeroliepeil in de carter of aflooptank regelmatig. - Door voortdurend de temperatuur van de afvoergassen te controleren, kun je nagaan of alle cilinders werken. - Bij een motor, die aangezet wordt met lucht, moet regelmatig gecontroleerd worden of de aanzetkleppen niet lekken. Dit doe je door de aanzetluchtleidingen met de hand te voelen. - Eventuele lekkages, moet je als het mogelijk is direct verhelpen. - Houd de motor en zijn omgeving steeds schoon. - Vul de drukken, temperaturen en bijzonderheden regelmatig in een kladjournaal in.
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
1
2 2.1
Veiligheidsmaatregelen Een veilige werkomgeving
Zie bladzijde 1 paragraaf 1.
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
2
2.2
Algemene veiligheidswenken
1. Als het werkstuk verplaatsbaar is, zet het dan zo neer, dat je bij het karwei zo min mogelijk hoeft te bukken of te reiken (werkhoogte). 2. Gebruik het meest geschikte gereedschap. Let ook op de maat. 3. Haal voordat je begint met het werk, met een droge lap olie, vet of vuil van het gereedschap. Dit voorkomt uitglijden, stoten, knellen, enz.. 4. Let er op dat je alles wat je nodig hebt bij de hand hebt. 5. Neem voldoende tijd voor een juist gebruik. 6. Leer de technische en ook de economische waarde (hoe duur is het?) van het gereedschap. Leer ook hoe je het moet onderhouden. 7. Let goed op je houding. Dit is voor je rug erg belangrijk. Heb je extra "mankracht" nodig? Het uithangen van de "sterke man", heeft menig rug voorgoed verknoeid! 8. Schakel machines, als ze niet gebruikt worden, uit. Bij handgereedschap haal je de stekker uit het stopcontact. 9. Als een machine, door zijn beveiliging, uitschakelt zet dan zo snel mogelijk de hoofdschakelaar uit. Anders bestaat de kans dat de machine onverwacht weer aanslaat. 10. Draag bij gevaar voor je ogen (door metaalsplinters, vonken of spatten) een goedgekeurd type veiligheidsbril of veiligheidsscherm.
11. Draag bij valgevaar (door werkzaamheden boven je hoofd) steeds een veiligheidshelm. 12. Als het werk gevaar oplevert voor personen in de buurt, neem dan maatregelen (waarschuwen, afscherming tegen opspattend materiaal enz.). 13. Draag bij geluidsoverlast altijd een goedgekeurd type gehoorbeschermer. 14. Leg gereedschap altijd zo neer dat het niet kan vallen. 15. Houd de vloer vrij van los gereedschap (struikelgevaar). 16. Leg, tijdens een karwei, scherp gereedschap (beitels zagen e.d.) op een werkbank met het 'scherp' van je afgekeerd. Leg dit gereedschap niet bij de bankrand (kans op vallen). 17. Bewaar het gereedschap zo netjes mogelijk. Houd het in een kist, bak of tas of in een gereedschapsrek. 18. Houd snijkanten afgeschermd in scheden of foedralen. Plaats ze 'val-vrij'.
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
3
2.3
Veilig werken met gereedschap
Veilig werken met gereedschap is heel belangrijk. Let daarom steeds op de volgende vier punten: a. Kies het juiste type gereedschap. b. Controleer of het gereedschap niet kapot is en nog goed werkt. c. Gebruik het gereedschap op de juiste wijze. d. Maak na gebruik het gereedschap schoon, en berg het netjes en veilig op. Als het gereedschap kapot is, maak dit dan meteen. Hoe gebruik je gereedschappen op een veilige manier.
Vijlen a. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
gebruik zonder heft uitschieten in de handpalm breng een heft aan
b. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
gescheurd heft onverwacht losschieten van het heft; huidverwonding vervang het heft
Scherpe gereedschappen a. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
scherp gereedschap dat slordig op de werkbank is weggelegd verwondingen scherp gereedschap zo neerleggen, dat niemand ermee in aanraking komt
b. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
scherp gereedschap in een broekzak dragen verwonding (bijvoorbeeld bij vallen) scherp gereedschap op veilige manier meenemen
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
4
Beitels a. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
'baard' aan beitel handverwonding door de braam baard afslijpen
Dit geldt ook voor ander slaggereedschap.
Hamers en voorhamers a. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
ruimte tussen de kop en de steel wegvliegen van de kop spie in steel plaatsen
b. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
gescheurde steel huidverwonding vervang de steel
c.
twee hamers tegen elkaar slaan oogverwonding door wegspringende staaldeeltjes daarvoor geschikt gereedschap gebruiken
Gevaar: gevolg: Maatregel:
Moersleutels a. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
gebogen of gescheurde bek uitschieten sleutel vervangen
b. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
gebruik van een te grote sleutel uitschieten de juiste sleutel kiezen
c.
verlengen van de steel met een pijp breken van de bout of sleutel door te grote kracht de steel nooit verlengen
Gevaar: Gevolg: Maatregel:
d. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
tegen de sleutel slaan breken van de bout of sleutel nooit tegen een sleutel slaan
e. Gevaar:
beschadigde zeskant van moer of bout of beschadigde schroefdraad uitschieten van de moersleutel of de moer wordt onvoldoende vastgezet moer en of bout vervangen
Gevolg: Maatregel:
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
5
f.. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
moersleutel als hamer gebruiken beschadiging van de sleutel een hamer gebruiken
Schroevendraaiers a. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
gebruik van een scherp geslepen schroevendraaier beschadiging van de schroefsleuf, uitschieten schroevendraaier gebruiken, die goed en niet te ruim in de sleuf past
b. Gevaar:
gebruik van te smalle of te brede schroevendraaier beschadigen van de schroefsleuf of het werkstuk de juiste schroevendraaier kiezen
Gevolg: Maatregel: c.
Gevaar:
Gevolg: schroevendraaier, Maatregel: d. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
werkstuk waarin een schroef wordt gedraaid, in de hand houden uitschieten van de verwonding werkstuk neerleggen of inklemmen met een hamer op de schroevendraaier slaan beschadiging van de schroevendraaier een beitel of breekijzer gebruiken
Tangen a. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
vuile bekken slippen van de tang bekken schoonhouden
b. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
versleten bekken slippen van de tang tang vervangen
c.
tang als hamer gebruiken beschadiging van de tang een hamer gebruiken
Gevaar: Gevolg: Maatregel:
d. Gevaar: Gevolg: Maatregel:
tang als moersleutel gebruiken uitschieten een moersleutel gebruiken
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
6
3 3.1
Gereedschapsleer Basisgereedschap
In een gereedschapskist zijn de volgende onderdelen aanwezig: - Sleutels - Aftekengereedschap - Schroevendraaiers - Vijlen - Tangen - Zagen - Slaggereedschap
3.2
Sleutels
Sleutels gebruik je voor het los of vast draaien van bout/moer verbindingen. Ze zijn onderverdeeld in volgorde van gebruik: 1. Omvattende sleutels
ringsleutel
Een ringsleutel is een omvattende sleutel in tegenstelling tot een steeksleutel.
De ringsleutel is uitgevoerd met een dubbelzeskant om de kracht rondom de bout/moer te verdelen.
kniesleutel
Dit zijn handige sleutels met een draaibare kop die meestal uitgevoerd zijn met een dubbelzeskant.
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
7
pijpsleutels Pijpsleutels zijn meestal uitgevoerd als zeskantsleutels en daardoor te draaien met een steeksleutel. Het gebruik van een wringstaaf is ook een mogelijkheid.
dopsleutels Een dopsleutelset is uitgevoerd met diverse soorten doppen en hulpstukken. Hieronder volgen de meeste voorkomende delen.
Doppen voor zeskant bouten en moeren.
Handgreep
Ratelsleutel
Kort verlengstuk
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
Lang verlengstuk
8
Kruiskoppeling
2. Steeksleutels Steeksleutels komen op de tweede plaats maar zijn ook belangrijk. Het zijn eenvoudige sleutels. Gecombineerde sleutels zijn de steek-ringsleutels.
3. Verstelbare sleutels
Verstelbare sleutels gebruik je pas als andere sleutels niet toepasbaar zijn. Ze zijn namelijk minder nauwkeurig.
slagsleutel
Zwaar vastzittende bouten of moeren sla je met deze sleutel en een voorhamer los.
Sleutelwijdte Er zijn sleutels met verschillende maten. Het getal op de sleutel is de sleutelwijdte.
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
9
bougiesleutel
Een bougiedop gebruik je alleen voor het los en vast maken van een bougie. Een bougie heeft namelijk een speciale sleutelwijdte van 20.8 mm.
open ringsleutel Deze sleutel gebruik je om moeren van leidingen los te draaien (verstuiverleidingen). Door de opening van voren is deze sleutel geschikt om over de leiding te schuiven.
3.3
Schroevendraaiers
Er zijn drie hoofdsoorten, namelijk de sleuf, de Philips en de pozidriv schroevendraaier.
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
10
Maar er zijn ook nog enkele bijzondere uitvoeringen.
“Haakse”schroevendraaier
"Vuist"schroevendraaier
Een schroevendraaier gebruik je om schroeven los of vast te draaien. Ze zijn dus niet geschikt om als breekijzer, doorslag of beitel te gebruiken.
3.4
Tangen
Tangen zijn er in vele soorten en maten. Gebruik de tangen waarvoor ze gemaakt zijn.
Waterpomptang
Combinatietang
Zijkniptang Platbektang
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
11
De striptang gebruik je om de isolatie van een elektriciteitsdraad af te strippen. De tang is zo in te stellen dat je de kern (koperdraad) van de draad niet beschadigt. Alle tot nu toe genoemde tangen komen wel of niet geïsoleerd voor. Ongeïsoleerde tangen mogen bij elektriciteit niet gebruikt worden, metaal geleidt immers elektriciteit.
Striptang
Binnenzegeringtang
Buitenzegeringtang
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
12
Griptang
3.5
Lastang
Slaggereedschap
Bankhamer
Bolkophamer
Kunststofhamer
Rubberhamer
Gebruik een kunststofhamer voor het los tikken van onderdelen die niet mogen beschadigen.
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
13
Drevels gebruik borgpennen.
je
voor
het
uitdrijven
van
Drevel
Centerponts
Koudbeitel
Ritsbeitel
3.6 Aftekengereedschap
Blokhaak
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
Kraspen
14
3.7
Vijlen
Vijlen zijn er in verschillende lengten, vormen en soorten. Aan de meeste vijlen zit een spaarkant, zodat je in een hoek de zijkant van het materiaal niet wegvijlt (spaart). Er zijn verschillende grofheden van vijlen. Deze worden basterd, halfzoet en zoet genoemd. Raspvijlen gebruik je alleen voor het bewerken van hout.
3.8
Zagen Zaagbladen zijn er in twee standaard lengten. Als je een zaagblad vervangt, laat dan de richting van de tanden naar voren wijzen.
Om het klemmen van het zaagblad in de zaaggleuf te voorkomen zijn de tanden doorgezet. Vernieuw daarom nooit een zaagblad halverwege een zaaggleuf. Tips voor het zagen: - zaag rustig - zaag recht (het is geen figuurzaag) - zorg voor een juiste spanning van het zaagblad - let op dat je het juiste zaagblad gebruikt - span het te zagen materiaal zo dicht mogelijk bij de bankschroef in, om trillen te voorkomen. Zo breken er geen tanden van het zaagblad af.
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
15
3.9
Oefenvragen
1. a 1 2 3 b.
Noem de sleutels in de juiste gebruiksvolgorde. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... Waarom is deze volgorde ? .............................................................................................................................
2. a. Dit is een .................................................. b. Op deze sleutel staat maat “47". Dit is de ........................................................…............ c.
Geef deze maat in de tekening aan bij de moer.
3.
a. Dit is een .…….............................................. b. Waarom mag je hier geen steeksleutel gebruiken ? ………….............................................................. ..............…………................................................
4. Schrijf de naam op van de afgebeelde schroefkoppen.
..............................................
....................................................
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
16
5. Waarvoor gebruik je een kunststofhamer ? ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 6. Waarom zit er een spaarkant aan een vijl ? ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 7.
A. is een ......................... vijl B. is een ......................... vijl C. is een ......................... vijl 8.
a. Geef met een pijl de zaagrichting aan. b. Waarom is de richting van de tanden zo belangrijk? .............................................................................................................................
Instructieboek voor de Zeekadet – machinist 2- Theorie algemeen
17
