JAARVERSLAG 2014 1
1. LESSONS LEARNT UIT 2013 Het jaarverslag 2013 gaf volgende tendensen weer: een behoorlijk oogstjaar dankzij de zachte winter daling van het aantal vacatures om die reden enkel een jobdate voor de groensector de inzet van het aantal PWA-medewerkers daalde tot het niveau van 2009 het aantal Europese plukkers en het aantal aanvragen voor arbeidsvergunningen voor vreemde arbeidskrachten bleven nagenoeg stabiel. Op basis van deze gegevens werd begin 2014 door VDAB-Limburg en de Interregionale Teams Oost en –Midden (gemengde teams VDAB en Forem) nagedacht over bijsturing van de aanpak. 2. VOORJAARSACTIE Het VDAB-Servicepunt Fruit verspreidde in februari 2014 een louter informatieve mailing aan 400-tal tuinbouwbedrijven in Limburg en het Hageland, met als inhoud: melding dat het VDAB-Servicepunt Fruit altijd beschikbaar is voor bemiddeling inzake seizoenarbeid aankondiging van de jaarlijkse update van de online-werkgeversbrochure een vacaturemeldingsformulier op maat van tuinbouwbedrijven aankondiging van de acties om de rekrutering van seizoenarbeiders te ondersteunen met individuele vacaturebehandeling of met jobdates, op vraag van de werkgevers. 3. VACATURES BIJ VDAB (tot en met 11/2014) In 2014 ging een zeer zachte winter snel over naar het voorjaar, zodat er al vroeg aardbeien konden geplukt worden. Het oogstjaar 2014 zag er veelbelovend uit. De Russische boycot van westers fruit, vlees en zuivel heeft geen invloed gehad op de tewerkstelling als seizoenarbeiders. Het aantal vacatures dat nog bij de VDAB wordt aangemeld is sterk gereduceerd sinds de realisatie van het vrij verkeer van werknemers; vermits sedert 2013 de tewerkstelling vrij is ook voor inwoners van Bulgarije en Roemenië, moeten er enkel voor Kroaten nog een arbeidsvergunning te worden aangevraagd om te mogen werken in België; deze verplichting is voorzien tot midden 2015. In de tabel staan het aantal ontvangen vacatures, ingedeeld volgens de beroepsnamen die gebaseerd zijn op de Competent-fiches van de SERV. Ook in de land- en tuinbouw zijn de beroepsbenamingen gewijzigd ten opzichte van het verleden. Dit heeft tot gevolg dat alleen het totale aantal vacatures ontvangen in 2013 kan worden vergeleken met de totaalsom van 2012.
2
Ter herinnering: twee jaar geleden, in 2012 ontving de VDAB in Limburg in totaal 553 vacatures: ingedeeld volgens de toenmalige beroepsnamen: 162 voor de pluk van zachtfruit, 85 voor tuinbouwarbeiders, 288 voor de pluk van hardfruit, 12 voor sorteer- en 6 voor groentenoogst. In 2011 bedroeg het totaal nog 945 jobs. Ontvangen jobs 2014 cijfers t.e.m. oktober
Ontvangen jobs in gedeeld beheer
Beheerd door werkgever
TOTAAL 2014
2013 pro 2013
Medewerker in de fruitteelt Tuinbouwmedewerker
162
40
202
245
12
63
75
38
Boomkweker
1
7
8
5
Tuinbouwer
9
42
51
85
Landbouwarbeider
12
8
20
50
TOTAAL
196
160
356
423
Het totaal aantal ontvangen jobs blijft dus afnemen. Het wegvallen van de export naar Rusland kan een rol gespeeld hebben, maar de dalende trend van de laatste jaren wijst op andere fenomenen: -
-
Uit contacten blijkt dat heel wat werkgevers jaarlijks beroep kunnen doen op dezelfde ploegen. Vaak halen zij aan dat zij deze seizoenarbeiders gevonden hebben via vorige VDABjobdates of andere rekruteringsacties van de vorige jaren. Het kan daarbij gaan over werkzoekenden uit Wallonië die nog geen andere stabiele tewerkstelling gevonden hebben, of buitenlandse plukkers die terugkeren bij dezelfde werkgevers. Anderzijds noteert de VDAB-website verhoudingsgewijs meer vacatures ‘in beheer van de werkgever’ dan in het verleden. Werkgevers kunnen bij het melden van vacatures namelijk kiezen of zij van de VDAB actieve behandeling van hun werkaanbieding verwachten of niet. In de seizoenarbeid blijkt dat werkgevers er vaker voor opteren om de vacature enkel gedurende een korte periode te publiceren op de VDAB-website. Dat wil zeggen dat deze werkgevers er voor gekozen hebben om geen andere dienstverlening van de VDAB te verwachten dan deze publicatie; zij vertrouwen er op dat de vacatures dan ook door spontane kandidaten – uit binnen- of buitenland worden ingevuld. Wegens de zware economische crisis in vele lidstaten en de torenhoge werkloosheidscijfers, vooral bij jongeren, wordt er immers van overal gezocht naar (seizoens)vacatures en ontvangen de werkgevers snel spontane reacties.
Hierin ligt tevens een stuk verklaring van het gedaalde aantal vacatures in het algemeen: er is een zeer grote spontane instroom uit andere lidstaten, vooral uit Polen, Bulgarije en Roemenië. Burgers uit de twee laatstgenoemde landen hoeven vanaf 1/1/2014 geen arbeidsvergunning meer aan te vragen. Zie voor cijfers over buitenlandse instroom punt 7 en Bijlage 1. Het is dan ook logisch dat de werkgevers, die zich de afgelopen jaren tevreden toonden over de organisatie van jobdates, er in 2014 geen behoefte meer aan hadden. 3
4. ACTIES DOOR VDAB: behandeling vacatures tot 11/2014
ontvangen jobs tot november 2014
Medewerker in de fruitteelt
Ontvangen jobs in gedeeld beheer
Sollicitatieopdrachten
Vervulde jobs
162
40
173
Tuinbouwmedewerker
12
8
13
Boomkweker
1
0
1
Tuinbouwer
9
5
11
Landbouwarbeider
12
18
14
Totaal
196
71
212
Bij het publiceren van fruitvacatures bij de VDAB, worden deze vacatures onmiddellijk verspreid naar werkzoekenden met beroepsaspiratie in de fruitpluk. Dit leidde volgens feedback van de fruittelers echter tot een overrompeling met reacties van kandidaten uit heel Europa. Om die reden ging het Servicepunt Fruit bij de start van het hardfruitseizoen over tot een andere behandelingsmethodiek: namelijk om de gemelde vacatures in gedeeld beheer te nemen. Een consulent van het Servicepunt Fruit fungeerde in die vacatures als contactpersoon en kon de spontane reacties opvangen. Als werkzoekenden contact namen, werden ze door meteen telefonisch gescreend en kregen ze per mail een lijst met fruittelers die nog op zoek waren naar seizoenarbeiders. Op deze manier werden fruittelers gespaard van massale telefoons en mails en kregen ze toeleiding van geschikte kandidaten. Tot hun grote tevredenheid. 5. In 2014 GEEN JOBDATES? In 2014 werd er geen jobdate meer georganiseerd. Na de jobbeurzen van de voorbije jaren kennen de meeste werkgevers wel de weg naar de VDAB en de maatgerichte dienstverlening. De meeste telers ontvangen intussen ook terugkerende sollicitaties van werkzoekenden als blijvend resultaat van vorige edities van de jobdates ingericht door VDAB en het gemengde team Interregionale mobiliteit. Het VDAB-Servicepunt Fruit en het IRM-team kunnen uiteraard steeds flexibel inspelen op de vraag om eventueel kleinschalige initiatieven in te richten om seizoenarbeiders te vinden. 4
6. PWA IN LAND-EN TUINBOUW Op 1 juli 2014 werd in het kader van de zesde staatshervorming de bevoegdheid voor de regeling van de PWA's overgedragen aan de Gewesten. Er werd evenwel een overgangsfase voorzien tijdens dewelke RVA deze bevoegdheid voorlopig verder blijft uitoefenen. De RVA blijft dus op grond van het continuïteitsbeginsel belast met de uitvoering van deze materie, tot op het tijdstip waarop het Gewest operationeel in staat is om deze bevoegdheden uit te oefenen. De werkwijze voor de gebruikers, de PWA's en de PWA-werknemers blijft voorlopig ongewijzigd. In het derde kwartaal van 2014 werden 250 Zuid-Limburgse PWA-werknemers ingeschakeld voor land- en tuinbouw. Vergeleken met de voorbije jaren is dit een normaal aantal. Op jaarbasis zal het aantal iets hoger liggen aangezien niet elke PWA-werknemer elk kwartaal actief is. Ongeveer 80% van de Zuid-Limburgse PWA-werknemers in land- en tuinbouw zijn mannen. PWA-WERKNEMERS Kwartaal
3/2010
3/2011
3/2012
3/2013
3/2014
3/2014 (m)
3/2014 (v)
Gingelom
12
14
14
15
16
10
6
Nieuwerkerken
12
14
19
16
16
10
6
Sint-Truiden
77
73
82
71
70
54
16
Alken
10
9
5
4
6
5
1
Bilzen
6
6
3
6
9
8
1
Borgloon
15
20
20
21
19
14
5
Heers
12
11
14
10
9
5
4
Hoeselt
10
10
10
15
15
11
4
Kortessem
8
5
4
4
5
3
2
Lanaken
1
0
0
0
1
1
0
Riemst
4
6
5
5
5
5
0
Tongeren
26
26
35
17
20
20
0
Wellen
10
8
9
8
6
3
3
Voeren
47
44
44
44
53
49
4
TOTAAL
250
246
264
236
250
198
52
5
Opmerking: het betreft hier steeds PWA-werknemers die in de betreffende gemeente wonen en actief zijn in land- en tuinbouw (de plaats van de tewerkstelling kan dus een andere gemeente zijn). Het werkelijk aantal PWA-werknemers dat in Zuid-Limburg actief is in de land-en tuinbouw ligt trouwens flink hoger dan het in de tabel vermelde cijfer. Er werken immers ook PWAwerknemers die niet in Zuid-Limburg wonen (bv. uit Wallonië of Midden-Limburg). Over die groep bestaan echter geen cijfers. PWA-werknemers actief in land- en tuinbouw mogen maandelijks tot 150 uur PWA-werk verrichten. Bovendien is het aantal uren op jaarbasis beperkt tot 630 uur per PWA-werknemer. Per begonnen uur krijgt de PWA-werknemer een PWA-cheque van de gebruiker. Voor land- en tuinbouwers is dit een PWA-cheque van het type TZ (aanschafprijs 6,20 euro/stuk). Deze cheque dient de PWA-werknemer in bij zijn uitbetalingsinstelling (vakbond, Hulpkas voor Werklozen (HVW) of OCMW). Per ingediende cheque krijgt hij dan een netto toeslag van 4,10 euro op zijn uitkering. Aan de hand van de reeds ingediende PWA-cheques verwachten we voor 2014 een stijging van het totaal aantal uren dat er door Zuid-Limburgse PWA-werknemers in de land- en tuinbouw werd gewerkt.
JAAR
2010
2011
2012
2013
2014* 87.577 *
Totaal aantal ingediende PWA-cheques TZ door werknemers woonachtig in bovenvermelde gemeenten
123.762
131.191
118.694
132.805
161.000**
* aantal van januari 2014 t.e.m. september 2014. **estimatie van het totaal aantal op basis van extrapolatie. Ongeveer 45 % van de jaarlijks ingediende cheques wordt ingediend in de periode oktober-december.
Wat het aantal land- en tuinbouwers betreft dat gebruik maakt van het PWA-systeem, zien we voor het derde jaar op rij een daling. Tijdens het derde kwartaal van 2014 waren nog 292 ZuidLimburgse land- en tuinbouwers ingeschreven in een PWA. De inschrijving is een jaar geldig.
GEBRUIKERS Kwartaal
3/2010
3/2011
3/2012
3/2013
3/2014
Gingelom
26
23
22
25
26
Nieuwerkerken
22
26
22
18
22
Sint-Truiden
80
93
82
80
80 6
Alken
14
19
11
9
12
Bilzen
16
19
24
24
15
Borgloon
39
40
43
45
40
Heers
20
22
17
17
14
Hoeselt
10
10
13
11
11
Kortessem
15
11
8
8
7
Lanaken
5
6
4
6
8
Riemst
15
13
13
11
11
Tongeren
28
25
23
20
23
Wellen
24
22
16
18
14
Voeren
8
9
10
10
9
Totaal
322
338
308
302
292
7. EUROPESE PLUKKERS Zie tabel bijlage 1. De dienst Vreemdelingenzaken van Stad Sint-Truiden verzamelde ook dit jaar een overzicht van de personen uit de Europese lidstaten die zich hebben aangemeld bij het gemeentebestuur van hun verblijfplaats. Het globale aantal steeg sterk: van 11.719 in 2013 naar 14132, dus met 2413 personen. De stijging geldt voor zo goed als de hele fruitstreek en bevestigt de sterke spontane instroom uit de nieuwe lidstaten die dit jaar vrij verkeer genieten op de Europese arbeidsmarkt. 8. WEBSITE WWW.FRUITCEL.BE Eind oktober telde www.fruitcel.be 13.835 paginaweergaven bezoekers, een daling van 50% ten opzichte van 2013. Er kwamen daarentegen evenveel vragen terecht in de mailbox van het Servicepunt Fruit als vorig jaar. De meeste mails zijn sollicitaties van werkzoekenden vanuit heel Europa om in de fruitpluk te komen werken in België. Het Servicepunt Fruit laat weten op welke manier zij vacatures in de fruitpluk kunnen terug vinden op www.vdab.be.
7
WEBSITE: aantal paginaweergaven Maand
TOTAAL
Algemeen
Januari
1.404
278
985
Februari
1.329
349
Maart
1.557
April
MAILBOX
Werkzoekenden werkgevers
Ontvangen
Antwoorden
141
5
5
859
121
8
8
360
1028
169
15
13
2.011
540
1269
202
13
13
Mei
1.563
415
1017
131
17
17
Juni
1.645
450
1088
107
21
21
Juli
1.240
320
810
110
10
10
Augustus
1.227
347
727
153
6
6
September
968
184
736
48
10
10
Oktober
891
169
661
61
6
6
Voorlopig totaal
13.835
111
109
9. INFORMATIEBROCHURE VOOR WERKGEVERS Het redactieteam van het bekende ‘Blauwe boekje’ kwam in het voorjaar 2014 bijeen. Ondanks de aanpassingen in 2013, werden diverse updates toegevoegd. Die gingen over de volgende onderwerpen:
aanpassing contactenlijst en afgevaardigden in de stuurgroep uurlonen per subsector tewerkstelling van studenten info voor gepensioneerden aanpassingen Europese seizoenarbeiders
Deze informatie werd opgenomen in de online-versie. Er is een document ‘aanpassingen ten opzichte van uitgave 2013’ beschikbaar. 10.
STUURGROEP SERVICEPUNT FRUIT / SERVICEPUNT FRUIT
In 2014 belegde de stuurgroep één vergadering, op 14 april. Deze vergadering behandelde de vooruitzichten voor de oogst, het Oekraïne-conflict en potentiële invloed op de appel- en perenoogst, preventiemaatregelen ivm het little-cherryvirus en de hagelnetten. 8
Ook het sociaal innovatieproject van De Ploeg werd besproken. In dit project worden langdurig en laaggeschoolde werkzoekenden opgeleid om te werken in de fruitsector. De Ploeg gaat voor een duurzame tewerkstelling en streeft naar combinatie van opleiding en werkervaring tijdens dit project. Ook voor de fruitsector geldt het aanbod om tewerkstelling te realiseren ten dienste van fruittelers, veilingen, inpakstations, boomkwekers, … De Ploeg biedt opgeleide werknemers aan voor het uitvoeren van taken in de fruitsector zoals snoeien, dunnen, sorteren, verpakken … onder begeleiding van een eigen ploegbaas. Fruittelers kunnen deze ploeg inhuren om werken te komen uitvoeren. Doel is een duurzame tewerkstelling te vinden voor de deelnemers aan dit project. Naast deze formele vergadering waren er nog gelegenheden om te bouwen aan het netwerk binnen het partnerschap en met werkgevers in de sector: VDAB zetelt in de raad van advies van het sociaal innovatieproject van De Ploeg in StTruiden. op 3/9 besteedde het VRT-programma Volt een topic aan seizoenarbeid met de VDABwoordvoerster als studiogast op 29/9 verwelkomde het Servicepunt Fruit een afvaardiging van het ACV- Zuid Limburg voor een gesprek i.v.m. seizoenarbeiders. Doel van het gesprek was informatieoverdracht en aandachtspunten voor een goede samenwerking. Voorzitterswissel: na het vertrek van regiomanager Katia Grosemans heeft de teamleidster van Sint-Truiden, Riet Bulckens het voorzitterschap tijdelijk waargenomen, tot het aantreden van Johnny Wijnen als nieuwe regiomanager.
9
BIJLAGE 1: TABEL EUROPESE PLUKKERS GEMEENTE
2000
2001
2002
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Alken Bilzen
7 /
4 /
3 /
/ /
/ /
74 45+12
159 143
183 175
329 209
331 142
448 150
579 179
588 106
836 94
Borgloon
29
16
/
/
/
376
754
730
1147
1400
1700
1704
1660
1950
Geetbets
25
17
11
74
84
214
313
265
410
447
590
509
530
653
Gingelom
23
21
23
18
19
34
93
202
271
417
481
346
402
435
Glabbeek
/
/
/
/
/
43
107
184
255
308
338
335
372
380
Hasselt
/
/
/
/
/
51
73
163
20
150
211
190
200
145
Heers
5
2
/
/
/
125
113
250
275
325
350
300
237
260
Herk-de-Stad
/
/
/
/
/
205
450
486
409
554
649
572
643
656
Hoeselt
/
/
/
/
/
18
45
85
119
144
123
151
114
179
Kortenaken
/
/
/
/
/
182
303
311
419
494
598
491
598
522
Kortessem
/
/
/
/
/
90
210
344
380
458
496
480
478
534
Lanaken
/
/
/
/
/
37
88
84
93
55
29
111
100
111
Landen
/
/
/
/
/
22
46
46
42
66
67
53
66
102
17
7
3
8
10
58
145
107
139
107
140
122
144
170
Nieuwerkerken
/
/
/
/
/
50
669
477
949
1028
1009
1007
1026
1378
Riemst
/
/
/
/
/
215
37
185
150
143
195
213
252
304
77
30
33
230
370
2033
2100
2600
2800
3400
3400
3250
4012
Tongeren
/
/
/
/
/
1008+9 9 55
136
120
327
160
265
493
410
565
Wellen
9
/
/
/
/
/
/
218
356
216
298
350
336
300
Zoutleeuw
24
12
7
11
3
50
83
93
200
150
180
197
207
246
TOTAAL
211
109
80
341
486
3063
6000
6808
9099
9895
11.717
11.785
11.719
14.132
Linter
Sint-Truiden
10
