1 juli juni 2009

1 juli 2008 - 30 juni 2009

Heifer Nederland | Kade 23, 4703 GA Roosendaal | Postbus 1587, 4700 BN Roosendaal T +31(0)165 - 520 123 | F +31(0)165 - 520 124 | E [email protected] | I www.heifer.nl | Giro 4663 | KvK Breda H 20093733

Heifer Nederland

Jaarverslag | juli 2008 - juni 2009

Inhoudsopgave

Voorwoord Hierbij treft u het jaarverslag van de Stichting Heifer Nederland voor 2008/2009. Het is een bijzonder jaar geweest. Ik hoop dat het een scharnierjaar zal blijken als we er in de toekomst op terug zullen kijken.

Voorwoord Introductie nieuwe directeur Persoonlijke impressie Missie, Doelstelling en Werkwijze

3 4 5 6

Bestuursverslag Bestuurszaken Organisatiezaken Fondsenwerving en Voorlichting Internationale samenwerking en projecten Heifer projecten in uitvoering 1. Maasai Livestock Enterprise, Kenia 2. Carlibaba project, Roemenië 3. Melkveeproject voor Roma families, Albanië 4. Give Nkoranza Hope project, Ghana 5. Linking Grass Root Dairy Farmers with the Dairy Food Chain

10 14 20 25 28 29 33 35 37 39

Maar we willen dat belangrijke werk wel kunnen volhouden ondanks de economische crisis die ook zeker Heifer Nederland niet onberoerd laat.

Financieel Verslag 1. Balans 2. Staat van baten en lasten boekjaar 2008-2009 3. Kasstroomoverzicht 2008-2009 4. Grondslagen voor de financiële verslaggeving 5. Toelichting op de balans 6. Toelichting op staat van baten en lasten 7. Begroting 2009-2010

46 47 48 49 50 54 59

Bijlagen: I. Accountantsverklaring II. Nationale en Internationale partners III. Meerjarenoverzicht structurele hulp op kasbasis IV. Overzicht cofinancieringen projecten

• • • • • • • •

60 63 64 66

In de projecten is veel gerealiseerd en dat moet ook, want dat is waar het allemaal over gaat. We doen er uitgebreid verslag over in dit jaarverslag. Meer projecten vindt u op de website www.heifer.nl.

Het aantal individuele donateurs is gegroeid en hun donaties zijn op peil gebleven. Ook het aantal activiteiten van vrijwilligers en hun bijdragen zijn gestegen. Dat is mooi en bemoedigend. De vermogensfondsen en andere financieringspartners, die in staat zijn grote donaties te doen, hebben echter duidelijk last van de economische crisis en de neergang van de beurzen in 2008. Een aantal van deze financieringspartners heeft dit jaar niet gedoneerd, zodat we de tering naar de nering moesten zetten. Het personeel van Heifer is minder gaan werken en we hebben op de reserves moeten interen. Helaas konden we ook minder naar de projecten overmaken. Bestuur en personeel hebben echter samen besloten om de uitdagingen aan te gaan en onze blik op de toekomst te richten, want we geloven, met u, sterk in wat we doen. In deze tijden hebben we: Ons 10 jarig bestaan gevierd met een feestelijke bijeenkomst met donateurs en projectdeelnemers. De oprichter van Heifer Nederland, Joep van Mierlo, onder veel dankzegging uitgeluid nadat hij er voor koos om elders zijn loopbaan voort te zetten. Een nieuwe, enthousiaste en vakbekwame directeur aangesteld in de persoon van Rian Fokker. Vertrekkende medewerkers voor de fondsenwerving en voorlichting vervangen door nieuwe enthousiaste medewerkers Eva Geensen en Anne-Marije in ’t Veld. De voorbereidingen gestart voor de aanvraag van subsidie van het Mede Financiering Stelsel 2 van Minister Koenders. Wederom aanvragen ingediend bij Postcode Loterij en de Europese Commissie. De bestuursstructuur aangepast en zijn wij als bestuur vanaf november 2009 Raad van Toezicht en het management team is bestuur. En zo meer….

Kortom, we hebben de blik op de toekomst want in een combinatie van gepaste soberheid en ambitieuze voortvarendheid willen we op naar het 20 jarig bestaan van Heifer! Ik wens u veel leesplezier,

Joep Houterman Voorzitter Raad van Toezicht Stichting Heifer Nederland

2

3

Heifer Nederland


Introductie nieuwe directeur

Persoonlijke impressie van Eva Geensen en Anne-Marije in ’t Veld

Toen ik in juli 2009 Joep van Mierlo opvolgde als directeur viel ik met mijn neus in de boter. Heifer Nederland vierde op dat moment haar 10 jarig bestaan met donateurs, projectdeelnemers en partners waarmee wordt samengewerkt. In de week van de jubileumviering waren partners uit Ghana, Albanië en Kameroen in Nederland voor een workshop van ons TMF programma. Ik maakte kennis met medewerkers van de Heifer organisaties in deze landen en met een aantal boeren en boerinnen die aan onze projecten meedoen.

Sinds januari 2009 zijn wij werkzaam bij Heifer Nederland op de afdeling Fondsenwerving en Voorlichting. Heifer heeft in die korte periode een grote indruk op ons gemaakt.

Na die week was ik enorm onder de indruk van de betrokkenheid van veel donateurs, van de professionaliteit van onze partnerorganisaties, en van de kracht en kennis van de boeren waarmee wij werken. Van Divine, boer uit Ghana, bijvoorbeeld, die voorzitter is van zijn boerenorganisatie en een gloedvol betoog hield over het nut van de leiderschapstraining die hij had gekregen. De eerste 10 jaar van haar bestaan heeft Heifer Nederland heel veel opgebouwd, zoveel werd me duidelijk. Daarvoor gaat veel eer naar de medewerkers van de organisatie, naar de partners, en naar de donateurs. Maar ook naar Joep zelf, die het lef heeft gehad deze organisatie op te richten in een periode dat er nauwelijks aandacht was voor de landbouw. Gelukkig staat de landbouw inmiddels hoger op de politieke agenda - nadat de voedselcrisis van het afgelopen jaar pijnlijk duidelijk maakte hoezeer de sector de afgelopen decennia is verwaarloosd. Dat donoren en overheden in veel ontwikkelingslanden te weinig geïnvesteerd hebben in deze sector wordt inmiddels als vergissing gezien. Internationaal - in de VN, de Wereldbank, de G8 - en in Nederland wordt nu een inhaalslag gemaakt. Heifer heeft een rol te spelen in de wereldwijde inspanningen om de landbouw sterker en productiever te maken. Heifer projecten leveren een bijdrage aan voedselzekerheid en hogere productie en inkomens van boeren zelf, maar ook aan meer aanbod op lokale en regionale markten. De vraag is hoe we die rol verder kunnen versterken. Hoe we ervoor kunnen zorgen dat meer mensen van de kennis en ervaring bij Heifer partners kunnen profiteren. Hoe we de samenwerking met overheden en bedrijfsleven kunnen versterken. Hoe onze projecten de problemen die ontstaan door klimaatverandering mee kunnen nemen. Maar ook hoe we ervoor kunnen zorgen dat ook de meest kwetsbare mensen aan onze projecten mee kunnen doen. Om onze impact te vergroten is samenwerking met anderen essentieel. Dat doen we internationaal binnen het Heifer International netwerk. En in Nederland hebben we in twee allianties plannen ontwikkeld waarvoor we financiële steun uit het Medefinancieringsstelsel (MFS) van het Ministerie van Buitenlandse Zaken hopen te krijgen. De eerste alliantie, met andere landbouworganisaties, is gericht op het verbeteren van de positie van kleinschalige producenten in ontwikkelingslanden en het versterken van lokale en regionale markten. De andere alliantie richt zich op het verbeteren van de toegang van zeer kwetsbare mensen - mensen met een handicap, mensen met HIV Aids, weduwen bijvoorbeeld - tot diensten en inkomens. Financiële ondersteuning door het ministerie is een belangrijke ambitie uit ons inkomstenplan. Samen met de bijdragen van particuliere donateurs, bedrijven, vermogensfondsen en andere financieringspartners hopen we met MFS steun een stevige basis voor een ambitieuze en stabiele toekomst te leggen. Rian Fokker

Met de overstap naar deze nieuwe werkgever zijn wij een totaal andere weg ingeslagen wat betreft onze loopbaan. Komende vanuit de commerciële zakenwereld, wilden we het allebei anders gaan aanpakken. Na bijna een jaar kunnen we volmondig zeggen: “we hebben de juiste keuze gemaakt!“ Eva: “Voordat ik bij Heifer kwam was ik werkzaam bij een congresbureau waar ik de sponsoring regelde voor de diverse bijeenkomsten. Een organisatie waar ik prettig heb gewerkt, maar toch miste ik iets. Ik wilde iets totaal anders gaan doen, iets waar ik voor de volle 100% achter sta. Maar wat precies? Ik had nooit verwacht bij een charitatieve instelling terecht te komen. Tegen alle verwachtingen in zit ik bij Heifer meer op mijn plek dan ooit tevoren.” Anne-Marije: “Ik heb zo’n 7 jaar bij reclamebureaus gewerkt en mijn klanten met veel plezier communicatieadvies gegeven. Maar toch miste ik iets. Voor wie deed ik dit nu eigenlijk? Toen ik bij Heifer begon, voelde het meteen goed. Eindelijk kan ik mijn kennis inzetten voor iets wat werkelijk het verschil maakt.” De uitdaging in ons werk ligt in het aantrekken, behouden en informeren van donateurs. Dit zijn zowel particulieren, bedrijven, vermogensfondsen, scholen als verenigingen. Onze donateurs zijn van cruciaal belang voor het voortbestaan van Heifer. Via de nieuwsbrief, de website, presentaties en voortgangrapportages proberen wij hen zo goed mogelijk te informeren over de voortgang van de projecten, de activiteiten en de werkwijze van Heifer. Daarnaast werven wij nieuwe donateurs met een landelijke Moederdag- en Kerstcampagne. Alles wat u van Heifer ziet, komt uit onze handen. Slechts een maand na onze start, is het tijd om de praktijk te gaan ontdekken. Voor een jaarlijkse marketing meeting met onze internationale partners zijn we in februari direct op het vliegtuig gestapt richting Oeganda. Uiteraard is het interessant om je internationale collega’s te ontmoeten en tips en ideeën uit te wisselen, maar het draait natuurlijk allemaal om de projecten. Je kunt alle verhalen van de gezinnen uit de projecten en de vele rapportages van onze partners lezen, toch zegt één glimlach meer dan 1.000 woorden. De trots die de boeren uitstralen en de warme ontvangst van de gezinnen geven een enorme motivatie. Hier doen we het dus allemaal voor! Wie krijgt er nu geen glimlach op zijn gezicht als er tegen je wordt gezegd “dankzij Heifer kan mijn zoon gaan studeren”. Door deze ervaring kunnen wij met nóg meer enthousiasme de verhalen van de gezinnen uit onze projecten aan u overbrengen. Er is al veel gebeurd sinds onze komst. De eerste klus die ons wachtte was het verder ontwikkelen van een nieuwe uitstraling voor Heifer. Dit heeft geresulteerd in een mooie nieuwe huisstijl die ook in dit jaarverslag is doorgevoerd. Op 1 juli 2009 bestond Heifer Nederland 10 jaar. Dit hebben wij, samen met (internationale) partners, donateurs en geïnteresseerden, gevierd. Voor ons was dit een mooie gelegenheid om kennis te maken met alle betrokkenen van Heifer. Het jubileum stond ook in het teken van het afscheid van de oprichter en directeur van Heifer Nederland, Joep van Mierlo. In een korte tijd hebben wij veel van hem geleerd en we zullen zijn ‘tropische’ kennis missen. Joep heeft zijn taken overgedragen aan Rian Fokker. Wij zien de samenwerking met Rian met veel enthousiasme tegemoet. 2009 was voor ons en Heifer een veel bewogen jaar. We zijn begonnen ten tijde van de economische crisis, wat natuurlijk extra creativiteit van ons vraagt wat betreft fondsenwerving. Deze uitdaging gaan wij graag aan! U zult nog veel van ons horen. Anne-Marije en Eva

4

5

Heifer Nederland


Missie, doelstelling en werkwijze Missie en Doelstelling Stichting Heifer Nederland (hierna te noemen “Heifer”, het Engelse woord voor vaars) is opgericht op 1 juli 1999 en houdt zich bezig met ontwikkelingssamenwerking in de vorm van duurzame veehouderijprojecten in Afrika en Oost Europa. Heifer is lid van het internationale Heifer netwerk, dat sinds de start in 1944 wereldwijd steun heeft geboden aan meer dan 10,5 miljoen gezinnen in 125 landen. Heifer werkt volgens het principe van de Levende Lening, die wordt afgelost door het doorgeven van dieren en het overdragen van kennis aan een volgend lid van de gemeenschap. Eigen initiatief, lokale kennis en onderlinge samenwerking binnen de gemeenschap zijn belangrijke waarden in de Heifer filosofie. Onze statutaire missie: Heifer heeft als missie bij te dragen aan een structurele verbetering van welvaart en welzijn van mensen in ontwikkelingslanden, door middel van geïntegreerde landbouwprojecten die worden geïnitieerd en gedragen door hun gemeenschappen, met de betrokkenheid en financiële steun van Nederlandse donateurs. De waardigheid van mensen wordt sterk vergroot als zij in hun eigen onderhoud kunnen voorzien. De Heifer methode helpt hen daarbij. De formule van de Levende Lening zorgt ervoor dat zij van ontvanger gever worden. Het gevoel van waardigheid wordt hierdoor nog verder versterkt. Strategisch plan 2005 - 2010 Doelstelling: Heifer is een gezonde en gemotiveerde organisatie, die in 2010 door middel van duurzame veehouderij projecten een bijdrage levert aan de structurele verbetering van gezondheid, voeding, inkomen en persoonlijke ontwikkeling van 20.000 gezinnen in Afrika en Oost Europa. Heifer heeft een breed draagvlak in de Nederlandse samenleving, dat zich uit in begrip, betrokkenheid en financiële steun.

De beoogde resultaten van het vijfjarenplan 2005-2010 kunnen als volgt worden samengevat:

1. Heifer steunt tenminste 24 duurzame veehouderij projecten; 2. Projecten worden gesteund volgens een vastgelegde eenduidige project procedure; 3. De totale bijdrage van professionele partnerorganisaties aan de projectfinanciering bedraagt s 4.600.000; 4. De Nederlandse achterban is gegroeid naar 30.000 mensen, die sterk betrokken zijn bij de Heifer missie en in 2010 samen s 1.000.000 per jaar doneren; 5. Een sterk toegenomen maatschappelijk draagvlak resulteert in 2010 in 200 spontane acties en s 320.000 aan jaarlijkse donaties van bedrijven en andere organisaties; 6. Heifer is een goed georganiseerde en effectief opererende organisatie; 7. Heifer functioneert goed in het efficiënt draaiende internationale netwerk.

Operationeel jaarplan 2008 - 2009 Belangrijkste doelstellingen: 1.a. Heifer steunt 20 projecten 1.b. Eenduidige procedure alle projecten 2. Heifer wordt gesteund door de Postcode Loterij 3. Totaal aantal donateurs 23.500 4. Minimaal 1 nieuw project met EU 5. Financiële doelstellingen: zie begroting 6. Meer langjarige financieringsovereenkomsten

Gerealiseerd 1.a. Er worden 20 projecten gesteund 1.b. Eenduidige procedure alle projecten 2. Aanvraag Postcode Loterij is afgewezen 3. Totaal aantal donateurs: 26.000 4. Geen nieuw EU project goedgekeurd 5. Financiële resultaten: Zie financiële realisatie 6. Geen langjarige financieringen afgesloten

Operationeel jaarplan 2009 - 2010 Belangrijkste doelstellingen: 1. Continuering van 13 projecten volgens eenduidige projectprocedure 2. Groei naar 30.000 individuele donateurs 3. Heifer wordt begunstigde van de Postcode Loterij 4. Minimaal 1 nieuw project starten met EU of andere grote donor 5. Het vinden van nieuwe meerjarige financiële partners 6. Kwalificatie voor het Mede Financiering Stelsel II van het Ministerie van Buitenlandse Zaken 7. Financiële doelstellingen, zie begroting in financieel verslag

www.heifer.nl 6

7

Heifer Nederland


De Heifer Methode Heifer deelt de Heifer Project International filosofie en principes die worden gedragen door alle partners in het internationale netwerk. Heifer werkt volgens het principe van de Levende Lening. Dieren worden geschonken aan hulpbehoevende gezinnen in de vorm van een lening, die wordt terugbetaald door het doorgeven van de eerste vrouwelijke nakomeling aan een volgend lid van de gemeenschap. Dit principe geldt ook voor overdracht van kennis. Deze kennis wordt opgebouwd uit de lokaal bij de boeren aanwezige kennis, kennis die Heifer in de loop der jaren heeft opgebouwd en nieuwe externe inzichten. Zo kan de gift zich duurzaam herhalen en wordt de groep mensen die geholpen wordt steeds groter. Ontvangers worden gevers, hetgeen het gevoel van eigenwaarde en saamhorigheid aanzienlijk versterkt. De Heifer Filosofie in de acroniem “Levende Lening”:

L evende lening E cologisch en diervriendelijk V erbeterde veehouderij N ormen en waarden D irecte noden en vragen E ducatie, training en nazorg

L eggen rekenschap af E mancipatie & familie focus N adruk op met elkaar delen I nkomen en voeding N atura en cash leningen G roepsparticipatie

Om te bepalen aan welke soort steun een gemeenschap behoefte heeft, wordt er samen met de boeren onderzocht op welke aspecten van het levensonderhoud de nadruk van het project moet liggen. Heifer onderscheidt op hoofdlijnen drie aspecten, die elk om hun eigen aanpak vragen. 1. Voedselzekerheid Doel van de steun in deze projecten is duurzame verbetering van de voedingspositie van het gezin, en mogelijk toegang tot basisvoorzieningen als huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs. Heifer geeft interactieve basistrainingen in veehouderij, milieuaspecten en het werken in groepen, verstrekt “Levende Leningen” en geeft belangrijke nazorg. 2. Inkomen Doel van de Heifer steun is om de duurzaamheid van het inkomen te vergroten uit verkoop van primaire of verwerkte producten, die voortkomen uit de veehouderijactiviteiten. Heifer geeft economisch gerichte basistrainingen en aangepaste financieringsmogelijkheden. 3. Ondernemen Hier gaat het om het opzetten van meer bedrijfsmatige agrarische ondernemingen. Groepen hebben een duurzaam inkomen en willen hun veehouderijactiviteiten verder uitbreiden. Voor dit niveau van ontwikkeling is een andere soort kennis nodig. Heifer verstrekt die met hulp van collega-organisaties en het bedrijfsleven. Voor de financiering van deze bedrijfsmatige aanpak worden institutionele partners en financieringsinstellingen gezocht. Heifer heeft hierin een bemiddelende rol. Een belangrijk uitgangspunt voor de Heifer projecten is dat het initiatief, de ambitie, de kennis en van daaruit de ontwikkeling bij de gemeenschappen zelf ligt. Ook de omgevingsfactoren spelen hierin een grote rol. Een project is succesvol als het tegemoet komt aan de doelstellingen van de groep.

De symbolische gift in het Heifer werk In de publicaties van Heifer wordt regelmatig de uitdrukking ‘symbolische gift’ gebruikt. Met deze uitdrukking geeft Heifer aan, dat het geld dat een donateur geeft voor een bepaald project of soort dier in voorkomende gevallen ook voor andere projecten of dieren kan worden ingezet. Heifer helpt mensen in ontwikkelingslanden door dieren en training te geven, om hen zo in staat te stellen zelf uit de spiraal van armoede en honger te ontsnappen. Het initiatief gaat van de mensen zelf uit en zij worden daarbij gesteund door lokale Heifer organisaties, goed opgeleide landgenoten die de mensen met raad en daad terzijde staan. De mensen organiseren zich in groepen, maken zelf een plan waaruit uiteindelijk een projectvoorstel voortkomt, dat via de lokale Heifer partner in Nederland terechtkomt. De doelstellingen van het projectvoorstel worden helder geformuleerd en deze gaan altijd over de effecten die het project op de mensen zal hebben, bijvoorbeeld voedselverbetering, inkomensverbetering, toegang tot onderwijs of medische zorg. Als methode om dit te bereiken wordt gekozen voor een veehouderijproject, waarin productieve dieren worden ingezet die in de lokale omstandigheden passen. Er begint dan een traject van voorbereiding en training. Samen met de gezinnen wordt uitgezocht wat er aan kennis is en wat er nog kan worden toegevoegd. Er moet huisvesting voor de dieren worden geregeld, er moet een stuk land worden bewerkt om voer te verbouwen en de mensen worden interactief getraind in duurzame veehouderij. Na zorgvuldige voorbereiding worden dieren bij de groep geplaatst. Heifer hecht groot belang aan het participatieve proces waarbij de mensen zelf beslissingen nemen over de vorm van het project. Daarom kunnen plannen wijzigen. Zo zou een groep na de start van een project kunnen kiezen voor geiten in plaats van bijvoorbeeld varkens, omdat de voedselvoorziening voor de dieren dan eenvoudiger is. De dieren en activiteiten veranderen, de begroting wordt aangepast, maar de doelstelling van het project blijft dezelfde. De Heifer methode werkt en steeds meer mensen geven daaraan hun bijdrage. Dit betekent ook, dat Heifer soms meer geld van donateurs ontvangt dan voor een bepaald project nodig is. In dat geval wordt dit geld gebruikt in andere projecten, maar steeds binnen Heifer’s doelstellingen. Dankzij de bijdragen van donateurs heeft Heifer tot nu toe steun verleend aan 27 projecten in 13 verschillende landen en dat aantal moet nog verder groeien. Heifer wil donaties op de meest effectieve wijze inzetten en optimaal inspelen op de behoeften van de mensen. Daarom wordt gesproken van een symbolische gift, die Heifer in staat stelt om donaties effectief en efficiënt in te zetten, daar waar deze het hardst nodig zijn.

www.heifer.nl 8

9

Heifer Nederland


Bestuursverslag

Voor de middellange termijn is het beleid gericht op verhoging van de inkomsten uit fondsenwerving en kwalificatie voor verschillende subsidies, zoals de MFS II subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In dit kader zijn besprekingen met mogelijke samenwerkingspartners in gang gezet.

Bestuurszaken

Overeenkomstig de statuten heeft het bestuur de jaarrekening 2007-2008 vastgesteld. Jaarplan en begroting 2009-2010 zijn aangehouden en na herziening goedgekeurd.

Nieuw bestuursmodel Op 17 november 2009 is het bestuursmodel van de Stichting Heifer Nederland statutair veranderd van een bestuursmodel met titulaire directie naar een Raad van Toezicht model. In het oude bestuursmodel had het vrijwilligersbestuur zijn bestuurstaken in een schriftelijk vastgelegde directie-instructie gedelegeerd aan de titulaire directie, zodat besturen en toezicht houden functioneel werden gescheiden. In het nieuwe model is de directie van Heifer als bestuur aangesteld en is het vrijwilligersbestuur tot Raad van Toezicht benoemd. Hiermee is een formele, organieke scheiding tussen besturen en toezicht houden aangebracht. Hoewel het oude bestuursmodel voldeed aan de eisen van de Code Goed Bestuur is het organiek scheiden van de functies besturen en toezicht houden een nog betere waarborg voor Goed Bestuur (Code Wijffels). Bestuursactiviteiten in het boekjaar 2008-2009 Gedurende het verslagjaar 2008-2009 was de oude bestuursstructuur van kracht. Het bestuur werd gevormd door de leden van de huidige Raad van Toezicht en mevrouw H. Molenaar, die per 4 november 2009 is afgetreden. Het bestuur bedankt mevrouw Molenaar voor de constructieve bijdragen die zij tijdens haar zittingstermijn heeft geleverd.

Vaststelling jaarverslag en jaarrekening 2008-2009 Na de juridische wijziging van de bestuursstructuur op 17 november 2009 werden jaarverslag en jaarrekening 2008-2009 conform de statuten goedgekeurd door de Raad van Toezicht en vastgesteld door het nieuwe bestuur op 27 november 2009. Samenvatting Verantwoordingsverklaring 27 november 2009 Besturen en Toezicht houden Heifer Nederland wordt bestuurd door het Bestuur onder toezicht van de Raad van Toezicht. Het bestuur van Heifer Nederland bestaat uit de directeur en de manager bedrijfsvoering en financiën van de stichting. De Raad van Toezicht benoemt, schorst en ontslaat de leden van het bestuur en stelt hun salaris vast. De remuneratie van de bestuursleden heeft betrekking op de arbeidsrechtelijke relatie met de stichting. In hun hoedanigheid van bestuurder zijn zij onbezoldigd. De invulling van vacante bestuursposities is gebaseerd op profielschetsen, die worden opgesteld door de Raad van Toezicht. Ten behoeve van een goed functionerend bestuur worden de leden van het bestuur periodiek beoordeeld door de Raad van Toezicht.

In het boekjaar vonden vier reguliere vergaderingen plaats. Er werden twee extra vergaderingen gehouden naar aanleiding van de financiële crisis. Voorts was het bestuur intensief betrokken bij de wervingsprocedure van de nieuwe directeur en de voorbereidingen voor de wijziging van het bestuursmodel.

Voor een aantal bestuursbesluiten is voorafgaande goedkeuring van de Raad van Toezicht vereist. Dit zijn onder andere: - Het aangaan van overeenkomsten m.b.t. registergoederen of medeschuldenaar stelling - Vaststelling van (meerjaren)plannen en begrotingen - Overschrijding van de begroting boven een nader te bepalen bedrag - Ontslag of wijziging van de arbeidsvoorwaarden van een aanmerkelijk aantal medewerkers - Vaststelling van jaarverslag en jaarrekening - Statutenwijzigingen

Directeur Joep van Mierlo heeft per 30 juni 2009 zijn functie neergelegd. Na 17 jaar in het Heifer netwerk wilde hij zijn horizon verbreden. Het bestuur heeft zijn ontslag aanvaard en grote waardering uitgesproken voor zijn prestaties als oprichter en directeur van Heifer Nederland.

De werkwijze, vergadering en het besluitvormingsproces van het bestuur, alsmede de onderlinge taakverdeling worden nader geregeld in een door de Raad van Toezicht goed te keuren bestuursreglement.

Na een zorgvuldige wervingsprocedure is mevrouw Rian Fokker als nieuwe directeur aangesteld per 1 juli 2009. Mevrouw Fokker was voorheen werkzaam bij Oxfam Novib, als hoofd van de afdeling Mondiale Strategieën en Samenwerking.

De Raad van Toezicht bestaat uit een door de Raad zelf te bepalen aantal van ten minste drie en ten hoogste vijf leden. De leden van de Raad van Toezicht worden benoemd door de Raad zelf, voor een periode van vier jaar en zijn eenmaal herbenoembaar. De Raad van Toezicht is onbezoldigd. De procedure voor de benoeming van de leden van de Raad van Toezicht wordt geregeld in het reglement voor de Raad van Toezicht. In bedoeld reglement wordt ook de nadere werkwijze en besluitvorming van de Raad van Toezicht vastgelegd.

In het kader van de wijziging van het bestuursmodel naar een Raad van Toezicht model werd de Raad van Advies opgeheven. De leden van voormalige Raad van Advies blijven op individuele basis beschikbaar voor advies of ondersteuning. Het bestuur bedankt de leden van de Raad van Advies voor hun inzet en betrokkenheid. Naar aanleiding van de tegenvallende inkomsten uit fondsenwerving werden beslissingen genomen over de aanpak van de crisis op de korte termijn en de strategische aanpak op de middellange termijn. De financiële ontwikkelingen resulteerden in een aanzienlijk exploitatietekort en een verdere afname van de continuïteitsreserve, waardoor de kwetsbaarheid van de organisatie is toegenomen. Herstel van de continuïteitsreserve is een belangrijke prioriteit. Het beleid op de korte termijn werd gericht op optimale kostenbeheersing, verlaging van de directe uitgaven aan voorlichting en fondsenwerving en nakoming van bestaande projectverplichtingen binnen de financiële mogelijkheden. Vanaf mei 2009 maakt de organisatie gebruik van de regeling Deeltijd WW. Op deze wijze kunnen de voor de organisatie waardevolle vakkrachten, die cruciaal zijn voor het realiseren van de doelstellingen, worden behouden binnen aanvaardbare kostennormen.

Heifer hanteert een strategische planning cyclus van vijf jaar. Bij de strategische planning wordt rekening gehouden met de uitkomsten van de evaluaties van de voorgaande periode. Jaarlijks wordt een operationeel jaarplan met begroting opgesteld. Het bestuur rapporteert ieder kwartaal over activiteiten en financiën aan de Raad van Toezicht. De door de Raad van Toezicht aangestelde gecertificeerde registeraccountant controleert jaarlijks de administratieve organisatie en interne controle procedures en de jaarrekening. De accountant legt zijn bevindingen vast in een accountantsverslag, dat aan de Raad van Toezicht wordt gerapporteerd. Aanbevelingen tot verbetermaatregelen worden door het bestuur opgevolgd.

www.heifer.nl 10

11

Heifer Nederland


3. Communicatie met belanghebbenden Heifer onderscheidt in de keten verschillende groepen belanghebbenden: - Particuliere donateurs - Bedrijven en vermogensfondsen - Professionele financiers en subsidieverstrekkers - Vrijwilligers - Partnerorganisaties - Projectdeelnemers - Lokale overheden en ambassades - Brancheorganisaties Alle donateurs ontvangen jaarlijks minimaal drie nieuwsbrieven en een verkort jaarverslag. In alle communicatie uitingen wordt verwezen naar de website, waarop een volledig jaarverslag en verdere informatie over de Heifer projecten beschikbaar is. Bedrijven en vermogensfondsen ontvangen daarnaast het volledige Heifer jaarverslag en voortgangsrapportages over de projecten die zij steunen. Professionele financiers en subsidieverstrekkers ontvangen daarnaast de rechtstreekse informatie van de projectpartner met een aanvullende toelichting van Heifer. Net als de donateurs ontvangen de vrijwilligers periodiek de Heifer nieuwsbrief. Vanaf 2009 is de communicatie met actieve vrijwilligers geïntensiveerd. Ondersteuning en informatie uitwisseling zijn verbeterd. Als lid van VFI conformeert Heifer zich aan de VFI gedragscode. Er is een standaard klachtenprocedure in werking. In 2007 is gestart met donateuronderzoek in de vorm van een enquête.

2. Optimale besteding van middelen Heifer heeft de programmadoelstelling in het strategisch plan 2005-2010 vertaald naar een aantal specifieke kwalitatieve en kwantitatieve resultaten voor projecten, voorlichting, fondsenwerving en interne organisatie. Jaarlijks wordt een operationeel jaarplan met begroting opgesteld om nadere invulling te geven aan de strategische planning en meerjarenbegroting. In het jaarplan worden kwalitatieve en kwantitatieve doelstellingen voor het betreffende jaar vastgesteld, en op hoofdlijnen de activiteiten die tot de realisatie moeten leiden. De voortgang en activiteiten worden door de Raad van Toezicht per kwartaal gecontroleerd aan de hand van rapportages door het Bestuur. Heifer Nederland werkt met een kwaliteitssysteem op basis van de streefwaarden die in de brancheorganisatie Partos zijn vastgesteld. Voor projectaanvragen, monitoring en evaluatie zijn de processen in procedures vastgelegd en worden als zodanig toegepast. De verantwoordelijkheden en bevoegdheden in de keten liggen eenduidig vast. De actuele status van een project, inclusief besteding van middelen, kan in een eenvoudige database worden gecontroleerd. Alle projecten worden inhoudelijk per halfjaar en financieel per kwartaal gerapporteerd. Projecten boven de 50.000 euro worden gemiddeld jaarlijks bezocht door het projectteam en ondergaan een mid en end of term evaluatie. Voor de beoordeling van nieuwe projectpartners gelden binnen het netwerk standaard criteria. Besteding van middelen vindt plaats overeenkomstig de begroting. Van de begroting afwijkende bestedingen worden gedekt door een bestuursbesluit, dat vooraf is goedgekeurd door de Raad van Toezicht. Voor inkopen boven s 10.000 wordt offertevergelijking gedaan. Ook de lokale partners hebben de verplichting om bij grotere uitgaven offertevergelijking te doen.

In het internationale netwerk wordt intensief overlegd met alle partnerorganisaties. Heifer neemt deel aan de strategische planningen van de projectpartners, die elk op zich gebaseerd zijn op de plannen van de projectdeelnemers zelf. Deze strategische planning vormt de basis voor de strategische en operationele projectplanning van Heifer. Heifer Nederland en de partnerorganisaties hebben wederzijds inzage in het strategisch plan en de jaarverslagen. In de strategische planning 2010-2015 zullen partnerorganisaties actief in het strategische planning proces van Heifer worden betrokken. Via de lokale partners onderhoudt Heifer een goede relatie met lokale overheden, die onmisbaar zijn bij de realisatie van de projecten. De Nederlandse ambassades worden op de hoogte gehouden van onze activiteiten in het land. Heifer is actief lid van de brancheorganisaties VFI, ISF, Partos en Agriprofocus.

Het Bestuur

R. Fokker M. van der Veeken

In het boekjaar 2008-2009 is een beleid voor interne kostennormen vastgesteld voor fondsenwerving, administratie en beheer en interne richtpercentages voor de bestedingen aan projecten en voorlichting. Bij projectplanning wordt naar een theoretisch Return On Investment gestreefd.

12

13

Heifer Nederland


Organisatiezaken Heifer organisatie per 27 november 2009 Raad van Toezicht Joep Houterman Voorzitter (aftredend op 8 februari 2010, herkiesbaar), Directeur Capaciteitsopbouw & Beurzen, Nuffic, Den Haag, lid RvC stichting Idealis, Wageningen. Doeke Faber Vicevoorzitter (aftredend op 16 juli 2010, niet herkiesbaar) Oud-voorzitter Vereniging Bloemenveilingen in Nederland en Universiteit Nijenrode, Nederlands Instituut voor Coöperatief Ondernemerschap Ad Schut Lid, (aftredend 20 september 2011, herkiesbaar) Zelfstandig financieel consultant, voorheen financieel directeur en concerncontroller openbaar vervoer organisatie Corry de Lange Lid (aftredend 24 november 2011, herkiesbaar) zelfstandig ondernemer, vice-voorzitter RvT Syntens, lid RvC LTO-Noord Projecten, voorzitter RvT Federatie Zakenvrouwen, lid AB Kamer van Koophandel, lid RvC diverse MKB bedrijven, voorzitter klinieken ACSG. Bestuur Rian Fokker Marius van der Veeken

Voorzitter, directeur van Heifer Nederland sinds 1 juli 2009, voorheen hoofd Mondiale Strategieën en Samenwerking bij Oxfam Novib. Geen nevenfuncties. Bestuurslid, manager bedrijfsvoering en financiën sinds 1 februari 2003, voorheen bankier, financieel consultant en zelfstandig ondernemer. Geen nevenfuncties.

Fondsenwerving en voorlichting Anne-Marije in ‘t Veld Eva Geensen Gusta Hooijkaas, administratie

Vrijwilligers Actieve vrijwilligers zijn voor een organisatie als Heifer onmisbaar. Zij spelen een belangrijke rol in de fondsenwerving en voorlichting en dragen bij aan het vergroten van het draagvlak in de samenleving. Om dit belang nog meer te benadrukken wordt er in het jaar 2009-2010 een nieuw vrijwilligersbeleid opgesteld waarin wordt beschreven hoe Heifer vrijwilligers aantrekt, behoudt, ondersteunt en opleidt. Het vernieuwde beleid leidt naar verwachting tot meer resultaat van de inzet van (nieuwe) vrijwilligers, zowel voor henzelf als voor Heifer. Heifer’s vrijwilligers verrichten diverse werkzaamheden, zoals het werven van fondsen, geven van presentaties (op scholen, bij verenigingen en serviceclubs), bemannen van stands op festivals, verrichten van redactionele activiteiten, vertalingen, marketing advies en administratief- en bestuurlijk werk. Financiën De totale inkomsten zijn in 2008-2009 31% lager dan begroot en 25% lager dan vorig boekjaar. Deze daling is het gevolg van de financiële crisis, waardoor vermogensfondsen en financieringspartners minder doneerden. Er werden geen nieuwe contracten met financieringspartners of subsidieverstrekkers gesloten. De donaties van particulieren, bedrijven, scholen, kerken en vrijwilligers bleven achter op de begroting maar stegen in totaal met 16% ten opzichte van vorig boekjaar. Als gevolg van de lagere inkomsten waren de projectbestedingen 32% beneden de begroting. Vanwege hoger dan begrote ontvangsten uit lopende subsidiecontracten kon 80% van de liquiditeitsplanning aan de projectpartners worden overgemaakt (zie ook het kasstroomoverzicht). Bij een aantal projecten is een betalingsachterstand ontstaan, waardoor activiteiten moesten worden uitgesteld. Vanwege de inkomstenontwikkeling is het jaarbudget voor bestedingen aan voorlichting en fondsenwerving tussentijds met 30% verlaagd. De bestedingen zijn binnen dit verlaagde budget gebleven. De totale operationele kosten waren gelijk aan de begroting. De personeelskosten waren hoger door een onverwacht grote CAO verhoging per november 2008. De advieskosten waren boven begroting door de kosten van evaluaties. De reiskosten waren lager omdat minder projectbezoeken werden afgelegd.

Projecten: René Reusen Neeltje Suijkerbuijk Personeel De Heifer medewerkers zijn cruciaal voor het realiseren van de doelstellingen. Heifer geeft veel aandacht aan de voortdurende ontwikkeling van de medewerkers. Elke medewerker heeft een Persoonlijk Ontwikkel Plan opgesteld. Heifer biedt ruime mogelijkheden voor het volgen van opleidingen. De arbeidsvoorwaarden zijn gebaseerd op de CAO Welzijn. De werkweek is 38 uur. Heifer biedt zijn medewerkers een collectieve pensioenregeling met een eigen bijdrage van 30% en draagt bij in de kosten van kinderopvang.

Door de tegenvallende inkomsten, de doorlopende projectverplichtingen en de gelijkblijvende operationele kosten ontstond een exploitatietekort van s 147.865. Van dit exploitatietekort werd s 87.551 gefinancierd uit de continuïteitsreserve, die hierdoor daalt tot s 176.964. In het strategisch plan 2005-2010 is vastgelegd, dat Heifer streeft naar een continuïteitsreserve van 100% van de operationele kosten (momenteel s 533.107) in 2010. De afname in het boekjaar 2008-2009 betekent, dat de komende jaren extra moet worden toegevoegd om deze doelstelling te realiseren.

In het verslagjaar 2008-2009 zijn in de afdeling fondsenwerving en voorlichting drie mensen vertrokken en twee mensen aangenomen. Het professionele Heifer team is sterk gemotiveerd om Heifer ondanks de moeilijke economische omstandigheden verder uit te bouwen.

www.heifer.nl 14

15

Heifer Nederland


Kengetallen en bestedingsnormen Heifer heeft een interne bestedingsnorm vastgesteld voor de minimale besteding aan de doelstelling en efficiency normen voor kosten van fondsenwerving en van administratie en beheer. In het boekjaar werd de interne norm voor kosten administratie en beheer overschreden. De kosten fondsenwerving en de bestedingen aan de doelstelling voldeden aan de gestelde normen. De organisatie van een middelgrote fondsenwervende instelling als Heifer moet aan een aantal kwaliteitseisen voldoen. Project monitoring, administratie en beheer, verantwoording naar donateurs en subsidieverstrekkers, voorlichting en fondsenwerving zijn professioneel georganiseerd en liggen vast in procedures en jaarplannen. Deze professionele organisatie is een waarborg voor de donateurs en de projectdeelnemers en is tevens een vereiste om in aanmerking te komen voor financiering door professionele partners en subsidieverstrekkers. De Heifer organisatie is zodanig ingericht dat zij aan de minimale kwaliteitseisen voldoet. Dit betekent dat de financiële flexibiliteit van Heifer in tijden van tegenvallende inkomsten beperkt is. Het verkleinen van de organisatie zou betekenen, dat belangrijke taken niet meer kunnen worden uitgevoerd. Heifer heeft er dan ook voor gekozen om de organisatie in stand te houden en het beleid te richten op vergroting van de inkomsten uit fondsenwerving en subsidies.

Categorie B: Externe risicofactoren in projectlanden Politieke instabiliteit Projecten worden bemoeilijkt Gebrekkige infrastructuur Beperkte marktmogelijkheden voor producten Stijgende prijzen van dieren en transport Veeziektes

Corruptie Boeren voeren hun taken niet goed uit

Het gevolg van deze strategie is dat tegenvallende inkomsten, bij gelijkblijvende operationele kosten, leiden tot verslechtering van de kengetallen voor besteding en efficiency en in dit boekjaar tot overschrijding van de norm voor kosten administratie en beheer. Voor verdere informatie over de financiën wordt verwezen naar het financiële verslag. Risicobeheer Heifer heeft een risico analyse opgesteld. Er zijn risicofactoren gedefinieerd, met de mogelijke gevolgen. Per gedefinieerd risico zijn preventieve en reactieve maatregelen geformuleerd.

Risicofactoren zijn verdeeld in vier categorieën A: Externe risicofactoren in Nederland B: Externe risicofactoren in de projectlanden C: Interne risicofactoren in het Heifer netwerk D: Interne risicofactoren Heifer Nederland

(Mogelijke) Gevolgen

Categorie A: Externe risicofactoren in Nederland Economische teruggang Afnemende inkomsten uit donaties van: a. particulieren b. vermogensfondsen en bedrijven c. institutionele partners en subsidies d. internationale netwerkpartners Negatieve publiciteit over de sector Donateurs lopen weg: a. Particulieren b. Fondsen, bedrijven Verandering van politieke klimaat inzake OS

Subsidies nemen af

Concurrentie van gelijkaardige concepten

Afnemende inkomsten uit donaties

Preventieve en reactieve maatregelen

Diversificatie binnen en tussen inkomstensoorten a. Periodieke giften particulieren stimuleren b,c,d. Intensiveren contacten, Streven naar meerjarige financieringscontracten Streven naar meerjarige subsidies Eigen imago bewaken Kwaliteitssysteem gebruiken en transparant tonen Deelname aan CBF, VFI, Partos, die imago bewaken Beleidsdiscussies en trends volgen Beleidsbeïnvloeding via platforms als Partos Eigen imago en werkwijze uitdragen

Misbruik van middelen

Categorie D: Interne risicofactoren bij Heifer NL Afstand tussen projectrealiteit en marketing Imagoschade Heifer NL Teruglopende inkomsten uit donaties Afhankelijkheid van individuele medewerkers Beperkte overdraagbaarheid taken Kwetsbaarheid bij vertrek medewerker Langlopende projectverplichtingen Onvoldoende financieringsbronnen Inkomstendaling

Tekort dekking projectverplichtingen Ongunstige kosten baten ratio Continuïteit in gevaar

Bureaucratisering

Afleiding van kerntaken Inefficiency en hoge kosten Verkeerde besteding van middelen Imagoschade

Mismanagement door bestuur

Dienstreizen medewerkers

www.heifer.nl

Projectrealisatie wordt bemoeilijkt Non acceptatie bij donateurs Verwaarlozing van het vee Lage productie Projectdoelstellingen niet gehaald

Categorie C: Interne risicofactoren in internationaal netwerk Samenwerking met HPI wordt beëindigd Moeilijke samenwerking in netwerk Naam en identiteit Heifer NL verandert Kostensubsidie HPI vervalt Slechte kwaliteit projectpartners Verkeerde besteding van middelen Verkeerde projectaanpak Negatieve publiciteit Negatieve publiciteit HPI Negatief effect op imago Heifer NL

Verlies van bedrijfsgegevens

16

Hindert begeleiding door lokale Heifer Hindert vermarkten van producten Weinig aanvullend inkomen Productie gaat verloren Minder mensen worden geholpen Project wordt economisch onhaalbaar Veesterfte en lagere productie Hoge kosten van veterinaire zorg

Misbruik door derden Continuïteit in gevaar Gezondheidsrisico Persoonlijke veiligheid

Intensieve samenwerking met lokale partners Samenwerking met lokale overheden Adequate opslag en transportmiddelen inzetten Inventarisatie bij aanvang project Marktonderzoek Lokaal vee kopen Vaccinatieprogramma Regelmatige controle Zero grazing principe Relatie met lokale partners transparant houden Anti corruptiebeleid opstellen Intensieve begeleiding door lokale partner Voorbeeldboeren in de groepen Participatief proces met de boeren Intensieve begeleiding door lokale partner

Relatie met HPI goed opvolgen Diversificatie inkomsten nastreven Meerjarige financieringscontracten afsluiten Intensieve en transparante samenwerking partners Interne en externe controles, projectbezoek Eigen imago en onafhankelijkheid benadrukken

Volkomen transparantie naar donateurs Verband tussen projecten en marketing bewaken Belangrijke taken en relaties bij 2 personen Goede gezamenlijke archiefstructuur Koppeling tussen looptijden financiering en project Financieringsclausule in projectcontract Projectbetalingen uitstellen Kosten optimaal bewaken Fondsenwerving intensiveren Continuïteitsreserve aanspreken Indien nodig organisatie afslanken Interne organisatie optimaliseren Externe belasting bespreken in platforms als VFI Toezichtmodel en rapportagestructuur Kwaliteitssysteem Externe accountantscontrole Afscherming gegevens Goed back-up systeem Geen luchtvaartmaatschappij van zwarte lijst Lokaal begeleiding door lokale partners 17

Heifer Nederland


Evaluatie en strategische planning Heifer hanteert een strategische planning cyclus van vijf jaar. Begin 2005 is het strategisch plan opgesteld voor de periode van 1 juli 2005 tot 30 juni 2010. De doelstellingen van dit strategisch plan zijn hiervoor beschreven. Binnen het strategisch plan worden evaluatiemomenten vastgelegd. Halverwege de looptijd van het strategisch plan vindt een interne evaluatie plaats en tegen het einde van de looptijd wordt een externe evaluatie uitgevoerd door een onafhankelijk deskundige. De uitkomsten van de evaluaties vormen input voor de strategische planning voor de komende periode en voor planning en bijsturing van de operationele jaarplannen. Vanuit het streven naar verdere professionalisering en beheersing van belangrijke risico’s heeft Heifer een kwaliteitssysteem geïmplementeerd op basis van de Partos streefwaarden. Projectaanvragen, monitoring, evaluatie en rapportage verlopen volgens vastgelegde procedures. De administratieve organisatie en interne controle zijn door de externe accountant als voldoende beoordeeld. Op het moment van schrijven van dit jaarverslag is Heifer actief bezig met de voorbereidingen voor de strategische planning 2010-2015. Dit strategisch plan moet in kaart brengen hoe de context waarin Heifer werkt is veranderd, hoe Heifer daarop inspringt en wat daarbij de ambities zijn. Vragen die daarbij aan bod komen hebben betrekking op de omgevingsfactoren in de projectlanden, de focus van de projecten en de rol van Heifer daarin, de mogelijkheden tot samenwerking in Nederland en in de projectlanden, de positie van Heifer in de Nederlandse markt, de sterke en zwakke punten van Heifer en onze groeiambities. Dergelijke vragen kunnen niet alleen vanuit het Nederlandse perspectief worden beantwoord. Onze buitenlandse partners zullen dan ook actief worden betrokken bij het planningproces. In de voorbereiding wordt met een aantal partners persoonlijk gesproken, anderen worden schriftelijke geënquêteerd. Samen met de uitkomsten van de evaluatie van april 2009 en van diverse project evaluaties zal de verzamelde informatie een basis vormen voor de strategische planning 2010-2015.

De belangrijkste conclusies van de evaluatie zijn: - HNL werkt als onafhankelijke Nederlandse organisatie tien jaar samen met HPI. HPI heeft in deze periode HNL gesteund en HNL heeft een positie opgebouwd als ontwikkelingsorganisatie en vele projecten ondersteund in het Heifer netwerk. De samenwerking tussen HNL en HPI is uitstekend; - De financiële doelstellingen voor fondsenwerving en projectbijdragen in de jaren 2006-2008 zijn nagenoeg volledig gerealiseerd; - Als gevolg van de financiële crisis bleven de inkomsten in het jaar 2008-2009 30% achter op de begroting. Hierdoor kon ook minder aan projecten worden besteed; - Projectaanvraagproces, monitoring en evaluatie zijn van een goed niveau. Dit wordt bevestigd door de projectpartners. Verbeterpunten hier zijn eenduidige communicatie tussen landenkantoren, HPI en HNL, betere coördinatie van activiteiten tussen HNL en HPI Oost Europa staf en versterken van de rol van HNL bij projectgoedkeuring; - HNL is een goed functionerende en goed geleide organisatie, die goede relaties onderhoudt met zijn donateurs; - Taken en verantwoordelijkheden binnen de organisatie en het management team zijn duidelijk vastgelegd en logisch; - Interne en externe rapportages zijn helder. Bewijs hiervoor is onder andere de nominatie voor de Transparant Prijs 2008. De aanbevelingen die hieruit volgen zijn: - HPI wordt aanbevolen zijn financiële steun aan HNL te continueren - Uitbreiding van het direct marketing programma - Opbouw van een actief vrijwilligersnetwerk ter ondersteuning van de activiteiten - Verbetering van database management en donor services - Verbetering van communicatie en coördinatie tussen HNL, HPI en landenkantoren - Capaciteitsopbouw ter verwerving van Europese subsidies

Vooruitblik Het schrijven van een realistische vooruitblik is in de huidige situatie van Heifer een moeilijke opgave. Evaluatie Heifer Nederland Ter ondersteuning van fondsenwerving en capaciteitsopbouw ontvangt Heifer vanaf de oprichting een subsidie van Heifer Project International USA (HPI). Deze subsidie is in driejaarlijkse contracten vastgelegd en een van de voorwaarden is regelmatige evaluatie van Heifer Nederland (HNL). In april 2009 is HNL in opdracht van HPI geëvalueerd door de externe deskundige Jane Yudelman. De evaluatie was gericht op de activiteiten en resultaten van HNL, die hebben plaatsgevonden in de periode van 1 juli 2006 tot 30 juni 2009, vergeleken met de doelstellingen die in het strategisch plan zijn vastgesteld. Een bijkomende vraag voor HPI was of de verstrekte kostensubsidie effectief en efficiënt is besteed. Voor het onderzoek werd een groot aantal mensen geïnterviewd: - HPI projectstaf Afrika, projectstaf Oost Europa, marketing en communicatie, evaluatie, organisatie ontwikkeling - De voorzitter van het bestuur en alle medewerkers van HNL - Directeuren en project coördinatoren van de landenkantoren Kameroen, Kenia, Albanie en Kosovo - Daarnaast werden alle beschikbare financiële en inhoudelijke rapportages onderzocht

In de projectlanden bestaat een grote behoefte aan het werk van Heifer. Zoals uit de verschillende evaluaties blijkt, zijn de resultaten van de projecten aantoonbaar positief, verloopt de samenwerking in het internationale netwerk goed en is de interne organisatie professioneel ingericht. Heifer wordt in zijn werk gesteund door vele donateurs en het draagvlak in de Nederlandse samenleving wordt steeds sterker. Dit zijn belangrijke positieve elementen waarop kan worden verder gebouwd in de strategische planning voor de jaren 2010-2015, die in het boekjaar 2009-2010 zal worden afgerond. Voor de financiering van de activiteiten is Heifer afhankelijk van de inkomsten uit donaties van particulieren en bedrijven en de, vaak meerjarige, contractuele bijdragen van institutionele financiers en subsidieverstrekkers. De inkomsten uit donaties blijven goed op peil, maar door de financiële crisis hebben enkele van de institutionele financiers besloten om hun bijdragen te beëindigen. Daarnaast zal HPI in het boekjaar 2009-2010 voor het laatst een kostensubsidie verstrekken. Door al deze ontwikkelingen vallen belangrijke vaste inkomstenbronnen weg terwijl in de projecten en in de organisatie juist behoefte bestaat aan grotere continuïteit in de financiering.

www.heifer.nl 18

19

Heifer Nederland


De focus van Heifer is momenteel dan ook voor een belangrijk deel gericht op fondsenwerving en het vinden van nieuwe institutionele financieringspartners en subsidies. De grote, lopende institutionele aanvraagprocessen zijn: - Aanvraag Mede Financiering Stelsel bij het ministerie van Buitenlandse Zaken voor subsidie ingaande 2011. Heifer participeert in twee coalities. De beslissing op de conceptaanvragen wordt in april 2010 verwacht. Definitieve subsidietoewijzing is eind 2010. - Subsidie aanvraag bij de Europese Unie voor een nieuw vijfjarig ontwikkelingsproject in Zimbabwe. In oktober 2009 werd een subsidie van s 1,6 miljoen goedgekeurd, onder voorbehoud van een positieve organisatie check. Definitieve toewijzing wordt begin 2010 verwacht. - Aanvraag om beneficiant bij Postcode Loterij te worden. De beslissing wordt in april 2010 verwacht. Gezien de onzekerheid van deze aanvragen heeft het bestuur besloten om voor het boekjaar 2009-2010 een conservatieve begroting vast te stellen, die is gebaseerd op stabilisering van de inkomsten uit eigen fondsenwerving en geen rekening houdt met eventuele nieuwe subsidietoewijzingen. In april 2010 zal er meer duidelijkheid bestaan over de financiële toekomst van Heifer. Dan kan ook de organisatie voor de komende jaren worden afgestemd op de financiële middelen en kan de meerjarenbegroting (gekoppeld aan het strategisch plan) 2010-2015 definitief worden ingevuld.

Fondsenwer ving en Voorlichting De activiteiten Fondsenwerving en Voorlichting hebben vier hoofddoelstellingen: - Voorlichting en bewustmaking over ontwikkelingshulp in het algemeen - Voorlichting en bewustmaking over de Heifer methode - Het werven en behouden van donateurs - Het informeren van donateurs over de resultaten van Heifer Nieuwe Heifer huisstijl en veranderde dierenprijzen Met regelmaat bestaat er verwarring over de betekenis van Heifer. Heifer is de Engelse term voor ‘drachtige koe’ of ‘vaars’. Het schenken van koeien behoort tot de basisactiviteiten van Heifer. Om dit beter uit te stralen is de huisstijl aangepast. In het jaar 2009-2010 wordt ook de website in deze nieuwe stijl gegoten. Daarnaast zijn de prijzen van de te doneren dieren verhoogd. Bij de prijsbepaling van de dieren is Heifer zeven jaar geleden uitgegaan van de gemiddelde prijs van een dier, inclusief vervoer, training, voorbereiding en nazorg. Heifer is afhankelijk van de prijzen op de markt, die de afgelopen jaren sterk zijn gestegen, en is hierdoor genoodzaakt om de prijzen van de dieren te verhogen. Doelgroepen Heifer onderscheidt de volgende doelgroepen voor fondsenwerving en voorlichting:

Acties opgezet door particulieren Gedurende het jaar zijn verschillende fondsenwervende acties opgezet door particulieren. Deze acties worden in eigen kring opgezet en dragen bij aan de naamsbekendheid van Heifer. Ze zijn een belangrijke bron van inkomsten. Een aantal voorbeelden: zo’n 250 vrijwilligers van Stichting Bazaar Grijpskerke zamelen een recordbedrag van s 22.000 in; het Gouden Priesterfeest van een pastor levert s 5.400 op; de opbrengst van de jaarlijkse Vlaaienslag van Scouting Putte komt weer ten goede aan Heifer; de dj’s van Radio QFM uit Amersfoort maken live radio in hun Glazen Huis en halen hiermee s 566 op. Op de fiets naar Albanië Rob Timmer is één van de enthousiaste vrijwilligers van Heifer. Vanwege zijn deelname aan de zuivelspaaractie van Ecomel in 2007, heeft hij in april 2008 samen met Heifer medewerkers projecten bezocht in Ghana. Geheel onder de indruk van het effect van de Heifer projecten op de gezinnen, heeft Rob een gesponsorde fietstocht door Europa georganiseerd. Op 13 juni 2009 vertrok hij, samen met zijn fietsmaat Arjo van der Steen, naar de Heifer projecten in Albanië waar ze ruim vier weken later zijn aangekomen. Deze fietstocht heeft ruim s 18.000,- opgebracht voor het melkveeproject Balteza in Albanië. Scholen Elk jaar voeren vele (basis)scholen actie voor Heifer. Sommige acties worden groots opgezet en anderen zijn kleinschaliger. Alle acties hebben echter één overeenkomst; de betrokkenheid bij Heifer en de gezinnen die de hulp van Heifer ontvangen. Heifer beschikt over een grote hoeveelheid voorlichtingsmateriaal die deze acties ondersteunen. Daarnaast bezoeken medewerkers en vrijwilligers met regelmaat de scholen voor het geven van presentaties. Om de scholen op de hoogte te houden van de activiteiten van Heifer, ontvangen zij jaarlijks vier keer de nieuwsbrief. Ook worden de sponsoracties vermeld op de website van Heifer. Omdat er veel vraag is naar lesmateriaal over ontwikkelingssamenwerking heeft Heifer, in samenwerking met Uitgeverij Zorn, in 2007 het lespakket ‘Geef een Dier’ ontwikkeld. Dit lespakket (bestaande uit een DVD, een leerlingenwerkblad, een handleiding voor de docent en een poster) leert de scholieren dat zij zelf door het schenken van een dier kunnen bijdragen aan het welzijn van leeftijdsgenoten in ontwikkelingslanden. Het lespakket wordt jaarlijks door Uitgeverij Zorn gepromoot bij de basisscholen in Nederland. Met regelmaat wordt aan het lespakket een sponsoractie gekoppeld. In het afgelopen jaar hebben 85 basisscholen het lespakket ‘Geef een Dier’ aangevraagd. In het boekjaar 2008-2009 hebben in totaal 22 (basis)scholen aan Heifer gedoneerd. Eén van deze scholen is de International School of Amsterdam. Deze school steunt Heifer al sinds 2003 en heeft het afgelopen jaar, door het organiseren van diverse bijeenkomsten, s 5665,- gedoneerd voor het geitenproject in Tanzania. De toenemende activiteiten van scholen leveren een belangrijke bijdrage aan versterking van het draagvlak.

Particuliere donateurs Tweemaal per jaar wordt een grote direct mail campagne georganiseerd, met als belangrijkste doel nieuwe donateurs werven. Voor het eerst is een gespecialiseerd marketingbureau aangesteld om deze campagnes te begeleiden. De Kerstcampagne van 2008, met als thema ‘Boer zoekt Koe’, heeft goede resultaten geboekt. De campagne had een hoog responspercentage en een hoge gemiddelde gift. Met een belactie wordt aan nieuwe ‘kerstdonateurs’ gevraagd om vaste donateur te worden. Bij de Moederdagcampagne viel het werven van nieuwe donateurs tegen. Donateurs kunnen ook via de website een donatie doen. Met online acties rond Kerst, Valentijnsdag, Pasen, Moederdag en Vaderdag worden mensen gestimuleerd een dier te doneren. Het nominaal aantal donateurs in de database op 1 juli 2009 is 25.996, dit is een groei van 7.061 t.o.v. vorig boekjaar. Het aantal actieve donateurs hiervan bedraagt 19.283. Particuliere donateurs worden 4x per jaar op de hoogte gehouden van de activiteiten van Heifer door middel van de nieuwsbrief. In alle communicatie-uitingen van Heifer wordt verwezen naar de website waarop verdere informatie over Heifer en de projecten beschikbaar is en het jaarverslag te lezen is.

www.heifer.nl 20

21

Heifer Nederland


Bedrijven Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een belangrijk onderdeel van de bedrijfsvoering van veel Nederlandse bedrijven. Vanuit Heifer wordt hier proactief op ingespeeld. Samenwerking met bedrijven is voor Heifer een belangrijke manier om fondsen te werven, donateurs te werven en de naamsbekendheid te vergroten. De bedrijven worden jaarlijks vier keer geïnformeerd over de activiteiten van Heifer middels de nieuwsbrief. Daarnaast krijgen de bedrijven die een specifiek project steunen twee maal per jaar een voortgangsrapportage van het desbetreffende project. In het najaar van 2008 vond de tweede editie van de succesvolle zegelspaaractie van Heifer en Ecomel plaats. Ecomel is de dochtermaatschappij van Friesland Campina voor biologische zuivel. Deze actie heeft s37.350,- opgebracht voor gezinnen in Oeganda. Vanwege het grote succes wordt de actie in 2009 herhaald. Nieuw dit jaar was de samenwerking met de Kaasspecialist. De Kaasspecialist is een franchise organisatie van zo’n 40 kaasspeciaalzaken. Deze zegelspaaractie heeft ruim s 7.000,- opgebracht voor Mozambique. Vermogensfondsen De financiële steun van vermogensfondsen is iets achtergebleven op de begroting. Dit is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van de economische crisis. Desondanks zijn projecten in Roemenië, Albanië, Kameroen, Ghana en Oeganda door diverse vermogensfondsen gesteund. De fondsbeheerders ontvangen twee keer per jaar schriftelijke voortgangsrapportages van het project en zij ontvangen het Heifer jaarverslag. Indien er behoefte aan is, wordt door Heifer een persoonlijke presentatie gegeven over de projecten die worden gesteund.

Communicatie met belanghebbenden

Subsidies en institutionele partners In februari 2009 werd de eerste aanvraag van Heifer om beneficiant van de Postcode Loterij te worden niet gehonoreerd. Heifer is uitgenodigd om voor 2010 opnieuw een aanvraag in te dienen, omdat de activiteiten wel goed aansluiten bij de doelstellingen van de Postcode Loterij.

In het hoofdstuk Fondsenwerving en Voorlichting is beschreven op welke manier donateurs en financiers worden geïnformeerd over de activiteiten van Heifer. Ook de partnerorganisaties, projectdeelnemers, lokale overheden en ambassades en brancheorganisatie zijn belangrijke groepen waarmee gecommuniceerd wordt. Zij ontvangen specifieke informatie van Heifer Nederland of rechtstreeks van de projectpartners.

Sinds 1 januari 2006 ontvangt Heifer ‘Thematische Medefinanciering’ subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In 2009 is gestart met de voorbereidingen voor kwalificatie voor de subsidie uit het ‘Mede Financiering Stelsel’, MFS II. Voor deze aanvraag neemt Heifer deel aan twee allianties.

Partnerorganisaties en projectdeelnemers In het internationale netwerk waarvan Heifer deel uitmaakt, wordt intensief overlegd met alle partnerorganisaties. Heifer neemt deel aan de strategische planningen van de projectpartners, die elk gebaseerd zijn op de plannen van de projectdeelnemers zelf. Deze strategische planning vormt de basis voor de projectplanning van Heifer. De partnerorganisaties hebben inzage in het strategisch plan en de jaarverslagen van Heifer. In de strategische planning 2010-2015 zullen de partnerorganisaties actief in het planningproces van Heifer worden betrokken.

De Europese Unie biedt verschillende mogelijkheden voor subsidiering van ontwikkelingsprogramma’s. Heifer heeft de afgelopen jaren een aantal aanvragen ingediend, maar tot nu toe is geen subsidie toegewezen. Wel is in het boekjaar 2009-2010 een conceptaanvraag voor een groot project in Zimbabwe goedgekeurd, die in 2009 verder is uitgewerkt. De Amerikaanse partner Heifer Project International heeft Heifer gesteund met een kostensubsidie om een positie in de Nederlandse samenleving op te bouwen en de organisatie te professionaliseren. Ook in het volgende boekjaar zal deze subsidie worden ontvangen. Gedragscode en klachtenregister Als lid van de VFI conformeert Heifer zich aan de afgesproken gedragscode voor fondsenwerving. Deze gedragscode is onderdeel van het kwaliteitsplan. Donateurs die een klacht hebben of niet tevreden zijn over onze service moedigen wij aan om dit aan ons kenbaar te maken. Heifer behandelt deze klachten middels een vastgelegde klachtenprocedure, die ook op de website staat vermeld. In het verslagjaar waren er twee klachten (vorig jaar vijf) van donateurs. De klachten hadden betrekking op afgeschreven donaties op basis van eerder afgegeven machtigingen.

22

Lokale overheden en ambassades Via lokale partners onderhoudt Heifer een goede relatie met lokale overheden, die onmisbaar zijn bij de realisatie van de projecten. Nederlandse ambassades worden geïnformeerd over onze activiteiten in het land. Brancheorganisaties Heifer is aangesloten bij verschillende Nederlandse brancheorganisaties: - Partos, de branchevereniging voor Nederlandse NGO’s die actief zijn op het terrein van de internationale samenwerking; - Agri-ProFocus, een samenwerking met als doel de duurzame versterking van agrarische producentenorganisaties in ontwikkelingslanden; - Vereniging Fondsenwervende Instellingen. De kerntaak van deze branchevereniging van landelijk wervende goede doelen, is het vertrouwen van het publiek in het werk van goede doelen te bevorderen; - Instituut voor Sponsoring en Fondsenwerving (ISF). De doelstelling van het ISF is het stimuleren van sponsoring en fondsenwerving als maatschappelijk erkende financieringsvorm en bij te dragen aan de professionalisering van sponsoring en fondsenwerving; - Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Het CBF Keur voor Goede Doelen is met ingang van 1 juli 2004 voor de periode van 5 jaar toegekend en is per 1 januari 2009 verlengd tot 1 januari 2012.

23

Heifer Nederland


Heifer in de media Heifer is op verschillende manieren en momenten onder de aandacht gekomen in de lokale en landelijke media en op internet. Er zijn interviews op Radio Vlaardingen en SBS Radio Melbourne geweest rondom de Moederdagcampagne en ook de website/nieuwsbrief van De Betere Wereld heeft er aandacht aan besteed. De vrijwilligers Rob Timmer en Arjo van der Steen hebben rondom hun fietsactie naar Albanië veel media-aandacht gekregen in regionale kranten. De algemene televisiecommercial is op willekeurige tijdstippen gratis uitgezonden bij Discovery Channel, Animal Planet, National Geographic en Eurosport. Rondom het 10-jarig jubileum en de directeurswissel zijn in verschillende regionale en landelijke kranten en vakbladen artikelen en interviews geplaatst.

Tien jaar Heifer Nederland!

Internationale samenwerking en projecten Internationaal netwerk van Heifer Nederland en gelijkgezinde organisaties Heifer Nederland heeft de strategische keuze gemaakt om voornamelijk projecten te ondersteunen via de partners in het netwerk van Heifer Project International (HPI). Dit biedt belangrijke voordelen in effectiviteit, efficiency en risicobeheer - Heifer Nederland maakt gebruik van de bestaande infrastructuur van partners om projecten te ondersteunen - Alle partners voldoen aan overeengekomen strategische, operationele, financiële en wettelijke eisen - De lokale partners hebben een goed inzicht in de lokale behoeften, regelgeving en gebruiken - De lokale organisaties worden erkend door de lokale overheden (voorwaarde voor vestiging) - De Heifer methode is een bewezen succesvolle aanpak HPI heeft in meer dan 40 landen projectorganisaties gevestigd om de projecten met lokale, goed opgeleide mensen te begeleiden. De positieve uitstraling van de Heifer methode heeft er bovendien toe geleid, dat betrokken mensen in een aantal landen initiatieven hebben genomen om een zelfstandige organisatie op te richten en daarmee bij te dragen aan dezelfde ontwikkelingsfilosofie. Enkele van deze onafhankelijke NGO’s zijn specifiek gericht op fondsenwerving, anderen op projectuitvoering en sommigen op beiden. HPI heeft deze initiatieven steeds van harte ondersteund. Inmiddels zijn onafhankelijke NGO’s actief in Burkina Faso, Uganda, Zuid Afrika, Engeland, Ierland, Hongkong, Frankrijk en Nederland.

Kom op 4 juli van 12.30 tot 17.00 uur naar de jubileumviering en maak kennis met onze organisatie.

Heifer Nederland is een zelfstandige organisatie met een onafhankelijk bestuur. Voor het gebruik van de Heifer naam is een licentie overeenkomst getekend met HPI. De belangrijkste voorwaarden zijn dat Heifer Nederland vergelijkbare projecten ondersteunt als HPI en in de communicatie-uitingen de universele Heifer boodschap uitdraagt. Heifer Nederland heeft een meerjarig subsidiecontract met HPI (2006-2009 s 1.050.000). Hierdoor kan Heifer Nederland de opbrengst van de Nederlandse fondsenwerving zoveel mogelijk direct aan de doelstellingen besteden. Er zijn geen financiële stromen van Heifer Nederland naar HPI USA. De projectbijdragen worden rechtstreeks naar de projectpartners overgemaakt.

Er is een kinderboerderij, een luchtkussen en kinderen worden gratis geschminkt. Stichting Heifer Nederland steunt arme boerengezinnen in Afrika en Oost-Europa door het geven van dieren, training en nazorg.

De projectorganisaties, HPI en de onafhankelijke partners zoals Heifer Nederland werken samen in een informeel, goed functionerend internationaal netwerk. Zij voeren in diverse platforms overleg over onderwerpen als projectplanning, monitoring en evaluatie, projectfinanciering, marketing en communicatie. De lokale projectpartners hebben goed inzicht in de lokale behoeften en mogelijkheden en bieden praktische ondersteuning. De onafhankelijke NGO’s leveren advies, technische ondersteuning en directe financiering aan de projecten. In 2007-2008 werden in het netwerk wereldwijd 869 actieve projecten begeleid en gesteund. Kade 23 4703 GA Roosendaal T.: 0165-520123 www.heifer.nl

is aT ee GrNTr e

Binnen het internationale netwerk is controle van de bestedingen een belangrijk aandachtspunt. De lokale Heifer projectorganisaties worden direct aangestuurd door HPI. Alle Heifer landenkantoren gebruiken een uniform financieel rapportagesysteem, waarin per kwartaal wordt gerapporteerd aan HPI en aan de bij projecten betrokken financieringspartners zoals Heifer Nederland. De jaarrekeningen worden gecontroleerd door gecertificeerde accountants. De onafhankelijke projectpartners conformeren zich aan de werkwijze van Heifer. Heifer Project International (HPI) is gevestigd te Little Rock, USA. Kerncijfers over het boekjaar 2007-2008 (zie ook www.heifer.org) Inkomsten uit donaties Besteed aan doelstelling Waarvan ontwikkelingsprogramma’s Waarvan voorlichting Fondsenwerving en beheerskosten Totale bestedingen

$ 132.684.000 87.900.000 (77,5%) 71.000.000 16.900.000 25.485.000 (22,5%) ____________ 113.385.000

www.heifer.nl 24

25

Heifer Nederland


Het vaststellen van resultaten en impact van een Heifer-project Vanaf juli 2007 gebruikt Heifer Nederland, samen met haar partners, een nieuw ontwikkeld, formeel systeem voor planning, monitoring en evaluatie (PM&E). De voortgangsrapportages die de projectpartners tot dan toe schreven behelsden veelal technische punten en in mindere mate de sociaaleconomische aspecten van de projecten. De informatie over de technische kant van het project is zeker van belang, maar hieruit blijkt niet zozeer wat het project voor uitwerking heeft op de groepen waarmee Heifer samenwerkt. Er zijn veel verschillende manieren om de resultaten op korte termijn en de impact op lange termijn van een project vast te stellen. Heifer projectpartners rapporteren op de volgende twee onderdelen: 1) een project monitoring rapport dat ieder half jaar ingevuld wordt door de lokale projecthouder. Hierin staat hun zienswijze over de sociaaleconomische resultaten op gezin- en gemeenschapniveau. Het rapport wordt geschreven aan de hand van bezoeken en gesprekken met de families en gemeenschap als geheel. 2) een rapport met indicatoren om de lange termijnresultaten te meten. De kwalitatieve en kwantitatieve indicatoren (onderwerpen) die hierin geëvalueerd worden komen overeen met die in het halfjaarlijkse monitoring rapport. Het verschil is dat de evaluatie hier gebeurt door informatieverzameling van individuele families. Dit rapport wordt gebruikt voor de nulmeting aan het begin van een project en voor de evaluaties die halverwege en aan het einde van een project geschieden. Heifer gebruikt deze informatie over de sociaaleconomische resultaten en impact voor de volgende zaken: - Het beoordelen van de effectiviteit van de projecten: welke inputs leiden tot welke effecten? - Voorlichting aan donateurs over de effecten van Heifer projecten; - Een gedeeld systeem waarin informatie en ervaringen gedeeld worden waarvan Heifer Nederland en Heifer partners kunnen leren en verbeteren; - De resultaten kunnen met de boeren worden besproken en ook hiervan kan worden geleerd. De verslagen over de sociaaleconomische resultaten van de projecten laten zien dat er aantoonbare verbeteringen worden gerealiseerd. Heifer stelt zich hierin graag bescheiden op. Er zijn meerdere economische, persoonlijke, sociale en politieke factoren die het leven van een familie beïnvloeden. Heifer Nederland ziet haar projecten als een ondersteuning voor de families om zelfvoorzienend te zijn. De inzet van de boeren en de lokale projecthouders is van cruciaal belang voor de resultaten en impact die behaald worden in een project.

Activiteiten in Nederland Heifer Nederland wordt meer en meer benaderd vanwege haar deskundigheid op het gebied van concrete en directe gemeenschapsontwikkeling door middel van veeteelt in het Zuiden. De belangrijkste activiteiten waren: - Deelname aan overleg en beleidsontwikkeling in Nederland, onder andere met en bij Agri-Profocus, Partos, KIT, Agriterra, Agromisa, Wageningen Universiteit en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. We gaven een presentatie op de “Tropical Livestock conference” in Antwerpen; - Diverse kleinere Nederlandse ontwikkelingsorganisaties kregen advies of werden in contact gebracht met onze partners in het Zuiden. Zo is er contact met Farmer Field Schools over de bouw van een zuivelfabriek in Kenia; - Heifer financierde de publicatie van 2 boekjes uit de Agrodoc serie van Agromisa: nr. 14 over “Dairy Cattle Husbandry” en nr. 44 over “Ethnoveterinary medicine”; - De voorbereidingen van een jubileumboek over 10 jaar Heifer Nederland (livestock and livelihood, changes and choices) zijn in een vergevorderd stadium; - Heifer’s Nederlandse partner “Better Future” organiseerde een leiderschapstraining in Ghana. Zes senior managers uit het Nederlandse bedrijfsleven en acht Ghanezen (boeren, projectstaf, overheidsvoorlichter) bespraken marketingstrategieën, versterking van boerengroepen en strategieën voor inkomensdiversificatie.

www.heifer.nl 26

27

Heifer Nederland


Heifer projecten in uitvoering Vanaf de start heeft Heifer 14.565 families (zie tabel) ondersteund, in 21 projecten verdeeld over 13 landen. Bijlage III, het Meerjarenoverzicht Structurele Hulp, geeft een overzicht van de meerjaren budgetten en financieringen van deze projecten. Het totaalbudget van deze projecten vanaf de oprichting van Heifer is s 10,3 miljoen. Dit bedrag wordt bijeengebracht door eigen fondsenwerving en de steun van meerdere financieringspartners. Families die dieren hebben ontvangen Totaal aantal dieren geplaatst Families met microkrediet Subtotaal families met dieren en microkrediet Families met vaccinaties Totaal aantal families tot nu toe ondersteund door Heifer met dieren, microkrediet, vaccinaties, groentezaden etc.

Totaal 4.809 22.349 1.126 5.935 8.630 14.565

In het jaar 2008-2009 werden de volgende projecten ondersteund: - Melkveeproject Albanië, Kameroen, Ghana - Ouagadougou peri-urban project, ASUDEC, Burkina Faso - Kenia Maasai project - Duurzaam landbouwproject in Sanski Most, Agrinas, Bosnië - Geïntegreerd veehouderijproject Kameroen Far North - Geitenproject voor Roma in Nemsa, Roemenië - Carlibaba-project Roemenië - Melkveeproject I en II, Tropoja, Albanië - Melkveeproject voor Roma, Balteza, Albanië - Gwapa I microkrediet project , Zimbabwe - Gwapa III project , Zimbabwe - Nkoranza Project, Ghana - Bunyole duurzaam landbouwproject, Send a Cow, Oeganda

1. Maasai Livestock Enterprise, Kenia Achtergrond project 2004-2009 Loita en Keekonyokie zijn gelegen in het Narok district in zuidelijk Kenia, een relatief droog en onvruchtbaar gebied met een veelvoorkomend seizoensgebonden tekort aan gras voor het vee. De twee gebieden samen hebben een bevolking van ruim 40.000 mensen, grotendeels Maasai die van oudsher leven als nomaden. Zestig procent van de Loita en vijfenvijftig procent van de Keekonyokie Maasai leven onder de armoedegrens. Zij leven van hun vee en de producten zoals melk en vlees. Dit vee heeft te lijden van de diverse lokale veeziekten o.a. oostkustkoorts (East Coast Fever, ECF, een tekenziekte die veel in Oost-Afrika voorkomt). Vooral veel jongvee sterft aan ECF en de behandeling hiervan is duur. In dit project worden geen nieuwe dieren geschonken. De Maasai hebben vee, dat is aangepast aan de harde, lokale omstandigheden. Het probleem is de gezondheid van de dieren en de structuur van de lokale veehandel. Partners Heifer Kenya werkt met twee lokale partners; Loita Development Foundation (LDF) en de Keekonyokie Suswa Trust (KST), beiden opgericht door de Maasai zelf. Een nieuw bedrijf is opgericht, RAMAT Livestock Enterprises Limited, waarvan LDF en KST ieder 45% van de aandelen hebben en Heifer Kenya de andere 10%. Het project werkt samen met het Keniaanse Landbouwonderzoeksinstituut van de overheid (KARI) en het Internationale Veeteelt onderzoeksinstituut (ILRI).

Doelgroep 32.000 Maasai in Loita en Keekonyokie.

Het volgende overzicht geeft een representatieve indruk van de achtergronden, doelstellingen, voortgang, resultaten, budget en bestedingen van een aantal van deze projecten. Een volledig overzicht van alle lopende projecten vindt u op onze website www.heifer.nl.

www.heifer.nl 28

29

Heifer Nederland


Voortgang totale projectperiode Het project is met één jaar verlengd tot juni 2010. Eind 2008 en begin 2009 is er een periode van ernstige droogte geweest. Geschat wordt dat 12.400 koeien in Keekonyokie en Loita gestorven zijn, zo’n 7% van het totaal. De geiten en schapen zijn minder getroffen, maar er zijn veel van deze dieren verkocht om de inkomstenderving op te vangen. Veetechnisch - 7 dawa shops zijn gebouwd en operationeel. Deze winkels leveren diergeneeskundige medicijnen en geven advies aan de Masaai gemeenschappen. De shops worden goed bezocht. Van januari tot juni 2009 bijvoorbeeld, tijdens droogte met weinig medicijnen en vaccinaties, is een totale omzet aan vaccinaties en medicijnen gehaald van bijna 1,5 millioen Khs (13.600 Euro). Vooral de KST Dawa shops zagen een grotere groei, waarschijnlijk omdat ze in deze droogteperiode ook extra voer verkochten. - 3 diergezondheidsexperts zijn opgeleid, die samenwerken met de 14 plaatselijke diergezondheidswerkers en winkels. 3 andere experts zullen binnenkort hun opleiding voltooien. - In de totale projectperiode zijn 98.888 runderen en 320.000 geiten en schapen ingeënt tegen de belangrijkste ziekten. Ziekte- en sterftecijfers van het vee als gevolg van de ziekten CBBP, FMD en ECF zijn gedaald van 15 naar 5% per jaar.

Doelstellingen Het verhogen van de levensstandaard van 32.000 Maasai in Loita en Keekonyokie, door inentingsprogramma’s tegen veeziekten en het opzetten van eigen marketing activiteiten. Versterking veehouderij: - Minder veesterfte door verbeterde gezondheidszorg en inentingsprogramma’s; - Verbeterd milieuvriendelijk vee-, water- en graslandmanagement; - Betere toegang tot veterinaire medicijnen en technische ondersteuning, o.a. door opstarten van ‘dawashops’ (veterinaire veldapotheekjes). Verbeterde marketing: - Verhogen van het inkomen door verkoop van kwalitatief betere dieren en dierlijke producten; - Meer werkgelegenheid door veterinaire zorg en veehandel in eigen beheer (training); - Toegang tot microkrediet en financiers bevorderen; - Opzetten van een verkooppunt (Ramat) in Suswa met graasweiden en faciliteiten zoals watertoevoer, stallen, kantoren en verblijfplaatsen voor de nomadische veehouders. Het doorgeven va de ‘Levende Lening’ gebeurt binnen dit project door het doorgeven van (lokale) kennis en vaardigheden op het gebied van gezondheidszorg voor de dieren en marketingmogelijkheden.

30

Marketing - Er is een bedrijf opgericht, RAMAT, dat vee opkoopt, bijvoert, en in betere gezondheid verkoopt. RAMAT biedt de Masaai een faire prijs, maar bovenal de kans om vee te verkopen. Het bestuur van RAMAT is actief en het operationele plan is klaar. Een gebied van 400 hectare is gehuurd van KST, met een opvangcapaciteit van 500 stuks koeien en 1500 geiten en schapen. Er zijn 3 grote watertanks met een totaalcapaciteit van 1,45 miljoen liter water. Er zijn weegbruggen en voorzieningen om de dieren te behandelen tegen teken. De kantoren met vergaderzaal zijn klaar en er zijn huizen gebouwd voor het personeel. RAMAT heeft een tractor, een aanhangwagen en ander landmateriaal. 148 hectare is omgeploegd en met gras ingezaaid. Er is vergaand overleg gaande met het Ministerie van Waterstaat om het terrein aan te sluiten op de Naivasha Suswa water pijplijn. Ramat zal deze pijplijn beheren namens het ministerie. RAMAT heeft de eerste 48 stieren gekocht, gevoed en verkocht. Vanwege de droogte waren de dieren er slecht aan toe, maar binnen 2 maanden zijn ze opgeknapt. - 46 vrouwen en 83 jongemannen hebben in januari 2009 een opleiding gekregen in bedrijfsplanning en ondernemerschap. Elke deelnemer vertegenwoordigt een gemeenschapsgroep en geeft de training door aan haar groep; in totaal 3096 jongeren zullen profiteren van deze training. Tot dusverre zijn 260 jongeren getraind. De trainingen stimuleren de handelsgeest waardoor de tijdige verkoop van het vee (aan Ramat) zal groeien. Er zijn al onderneminkjes opgezet om vee te kopen en verkopen. - Het Youth Enterprise Development Fund (YEDF) heeft een voorstel en bedrijfsplan voor 10 miljoen Khs (bijna 10.000 Euro) goedgekeurd om leningen aan lokale ondernemende jongeren te geven. Ramat krijgt de taak om deze overheidsfondsen te begeleiden. De overheid ziet dit als een voorbeeld voor andere gebieden om de jonge veehouders te bereiken. Management - De boeren hebben trainingen gekregen over veehouderij. - LDF en KST bestuur en management ontvingen trainingen in goed bestuur en beheer en zijn opgeleid en begeleid om hun organisaties te leiden. - Het RAMAT bestuur heeft een intensieve begeleiding gehad. De rollen, taken en verantwoordelijkheden van elke organisatie zijn duidelijker vastgelegd. Ramat blijft echter een nog jonge organisatie met veel verantwoordelijkheid en een intensieve begeleiding door Heifer Kenya blijft nodig. - Een serie trainingen is gegeven over veehouderij en milieubeheer. Monitoring en Evaluatie - Een nulmeting is gedaan. Het aantal bereikte families is niet altijd netjes bijgehouden. Het project introduceert nu formulieren om de gegevens te verzamelen. - SNV heeft een behoefteonderzoek gedaan onder de Maasai. - In september 2009 is een externe evaluatie gedaan door een Nederlandse en een Keniaanse expert. De uitkomsten daarvan zullen worden beschreven in het volgende jaarverslag. 31

Heifer Nederland


Sociaaleconomische resultaten Op huishoudniveau is er een duidelijke verbetering te constateren. Het inkomen is verhoogd door de betere kwaliteit van het vee en de lagere kosten voor medicijnen en dierenartsen. Er gaan meer kinderen naar school, zowel jongens als meisjes. De families eten meer en van een betere kwaliteit, waardoor het algemene gezondheidspeil gestegen is. Vrouwengroepen zijn gevormd en zijn bezig met eigen inkomensgenererende activiteiten. Uiteraard zullen droogte en veeziekten blijven komen, maar de boeren zijn er nu beter op voorbereid. Op gemeenschapniveau is er ook veel verandering merkbaar. Er is meer samenwerking en een gemeenschapsgevoel. Het projectidee is bekend en goed ontvangen door de twee Maasai gemeenschappen. De samenwerking tussen de twee groepen is ook verbeterd. Boeren, maar ook vrouwengroepen en jeugdgroepen, zijn mondiger. Zij vragen nu bijvoorbeeld zelf om zaden en/of training.

Specificatie van budget, projectuitgaven en liquiditeitsverloop projectpartner 2008 - 2009 Vee en landbouwmaterialen Training en begeleiding Organisatie en capaciteit Totaal Liquiditeitsverloop projectpartner Beginsaldo 01-07-2008 Ontvangsten Heifer NL Uitgaven Eindsaldo 30-06-2009

Overloop 65.264 118.332 92.130 275.726

Budget 08-09 1.867 30.000 41.546 73.413

172.534 25.000 217.569 -20.035

Uitgaven 117.467 29.977 70.125 217.569

Budgetsaldo -50.336 118.355 63.551 131.570

2. Carlibaba project, Roemenië Achtergrond project 2007-2011 Dit project speelt zich af in een aantal dorpen in de Oostelijke Karpaten. Het gebied is geïsoleerd van de rest van het land en de natuurlijke hulpbronnen zijn beperkt. Het is één van de armste regio’s in Roemenië. Boeren houden traditioneel al Turcana-schapen, maar na 1989 is het aantal schapen in Roemenië sterk afgenomen door de sluiting van grote coöperatieve boerderijen. Dit schapenproject vormt een goede kans voor de dorpelingen van Carlibaba om marktniches voor lokale, traditionele producten te vinden en nieuwe inkomensbronnen te ontwikkelen. Partners Heifer Roemenië en de Federatie van boeren in berggebieden (FAMD) Doelgroep In de eerste drie jaar zullen er 139 families dieren en training ontvangen: in totaal ontvangen 54 families dieren van Heifer en deze zullen de Levende Lening aan 85 families doorgeven. Mensen van verschillende afkomst, geslacht, religie en sociale status worden bij het project betrokken. Doelstellingen Het doel van dit project is om het inkomensniveau en voedingspatroon van de projectdeelnemers en andere mensen in het dorp met 20% te verbeteren. Dit gebeurt door de traditionele schapenhouderij in de regio te versterken met moderne verkoopmethoden. Het project zal hiertoe nieuwe activiteiten introduceren, zoals het standaardiseren en vermarkten van kaas, vlees en andere producten, het fokken van vleeskoeien, en tegelijkertijd de traditionele activiteiten schapenhouderij en forelviskwekerij promoten.

www.heifer.nl 32

33

Heifer Nederland


Voortgang juli 2008-juni 2009 Het project verloopt goed. De projecthouder is toegewijd aan zijn werk. De families zijn enthousiast en willen graag hun bedrijfjes verder ontwikkelen. In december 2007 zijn 132 schapen bij 15 families geplaatst. Hiervan zijn in de lente van 2008 33 nakomelingen aan 5 families doorgegeven als afbetaling van de Levende Lening. Er zijn in de periode tussen juli en december 2008 132 schapen aan 18 families, 10 koeien en 30.000 forellen bij 12 families geplaatst. In de lente van 2009 zijn er, zoals gepland, 66 schapen aan 7 nieuwe families doorgegeven. De lammerenboerderij is klaar, en gereed voor gebruik. Vanaf 2010 zullen de boeren hun lammeren aan de boerderij verkopen zodat zij de lammeren kunnen opfokken en als schapen kunnen verkopen. Trainingen die gegeven zijn: - Veeteelt, dierlijke gezondheid, veevoer, stalbouw - Basisprincipes van Heifer, groepsformatie - Veeteelt, vleeskoeien - Project management Sociaaleconomische resultaten De Federatie van Roemeense boeren in berggebieden (FAMD) schrijft: “Het gevoel van zelfvertrouwen en eigenwaarde van de boeren is toegenomen omdat de groep sterker is geworden en de lammerenboerderij klaar is. Dit betekent voor de boeren dat zij een constante markt zullen hebben voor hun lammeren en dat hun inkomen zal toenemen. De consumptie van melk en melkproducten is toegenomen, mede door de melkhygiëne trainingen. Extra inkomsten worden meestal besteed aan het kopen van kleding, dieren en veevoer in de winter. Grote uitdagingen voor de families in de dorpen, en in geheel Roemenië, zijn het ontbreken van subsidies op de prijzen van vee, melk of andere producten en de bureaucratie bij overheidsaanvragen. Er is geen markt voor de schapenwol. De boeren moeten aan hoge EU eisen voldoen, voordat zij hun producten kunnen vermarkten. Voor de kleinschalige bedrijfjes zijn deze investeringen te groot. Met het opzetten van gezamenlijke kaasmakerijen wordt dit opgelost. De families kennen het belang van goede milieuzorg. Door de trainingen worden de deelnemers op de hoogte gehouden van zaken als mestgebruik en het voorkomen van bodemerosie. De projectdeelnemers in Carlibaba laten veel initiatief zien en werken hard aan hun organisatievorm. Ook de lokale overheid is betrokken bij dit project.” Specificatie van budget, projectuitgaven en liquiditeitsverloop projectpartners 2008-2009 Budgetsaldo Budget 01-07-2008 08-09 26.848 2.457 263 29.568

Vee en landbouwmaterialen Training en begeleiding Organisatie en capaciteit Totaal Liquiditeitsverloop projectpartner Beginsaldo 01-07-2008 Ontvangsten Heifer NL Cofinanciering Uitgaven Eindsaldo 30-06-2009

94.650 13.730 4.800 113.180

29.568 90.600 0 120.168 0

Uitgaven Budgetsaldo 08-09 30-06-2009 106.867 14.631 8.477 7.710 4.824 239 120.168 22.580

3. Melkveeproject voor Roma-families, Albanië Achtergrond project 2006 - 2010 Dit project speelt zich af in het arme dorp Balteza, in de regio van Fier, die bekend staat als de “Hoofdstad” van de Roma in Albanië. In de Balteza-gemeenschap bestaat ongeveer 10% van de inwoners uit Roma-families. Er wonen ongeveer 95.000 Roma in Albanië, waarvan 78% leeft in armoede. Slechts 12% is naar de middelbare school gegaan, vergeleken met het nationale gemiddelde van 81%. De kindersterfte is 2,5 keer hoger dan het nationale gemiddelde. De grootste uitdagingen zijn om de armoede te verminderen en de toegang tot scholing en gemeenschapsontwikkeling te verbeteren. Partners Heifer Albanië (HPI) is de lokale partner voor dit project. De projecthouder van het project is “Amarodrom”, een Albanese Roma gemeenschapsorganisatie die veel samenwerkt met de boeren in de regio van Fier. De associatie is in 1998 ontstaan om een aantal problemen binnen de gemeenschap op te lossen. Door samenwerking wordt de integratie van de Roma gemeenschap in het dorp bevorderd. Doelgroep 15 families krijgen een koe met bijbehorende trainingen en geven een vrouwelijke nakomeling daarvan door aan weer 15 andere families. De families bezitten ongeveer 1,5 ha gecultiveerd land en zijn werkzaam binnen de landbouw.

www.heifer.nl 34

35

Heifer Nederland


Doelstelling Lange termijn Het verbeteren van de sociale en economische situatie en bevordering van de integratie van de Roma-gemeenschap in het dorp Balteza in de regio van Fier. Met het opstarten van familiemelkveehouderijen hoopt de Roma-gemeenschap om hun voedingspatroon en inkomensniveau te verbeteren, een alternatief te creëren voor werkeloosheid en ervoor te zorgen dat de inwoners van het dorp weer hoop hebben op een betere toekomst. De deelnemers aan dit project zijn een goed voorbeeld voor de gemeenschap. Korte termijn 1. Aan het einde van 2010 is voor 90% van de Roma-families die betrokken zijn bij het project de voeding verbeterd met 30% door de ontwikkeling van hun melkveeboerderijtjes; 2. Aan het eind van 2010 is van 80% van de families betrokken bij het project het inkomen verhoogd met tenminste 20%; 3. Tegen het einde van 2011 zijn er tenminste 30 Roma-families beter geïntegreerd in de gemeenschap waar zij deel van uitmaken. Voortgang juli 2008-juni 2009 In totaal hebben nu 21 families een dier ontvangen, waarvan 6 uit het doorgeven van de Levende Lening. 107 mensen ontvingen training over boerderijmanagement, veeziektepreventie, reproductieproblemen en het behandelen van mastitis. De families zijn gestimuleerd om te investeren in hun bedrijven en in de gemeenschap. De boeren werken hard. Bij de 15 families is de melkconsumptie toegenomen met 50%. Gemiddeld verdienen de families s 1.050 per jaar uit de verkoop van melk. De nieuwe families hebben krachtvoer voor hun vaarzen gekregen en zaad om veevoer aan te planten. Alle families passen kunstmatige inseminatie toe op hun bedrijfjes. Maandelijks krijgen de gezinnen bezoek van een veetechnisch specialist.

4. Give Nkoranza Hope Project, Ghana Partner HPI Ghana

Achtergrond project 2006 - 2010 Het geïntegreerde bijenproject ‘Give Nkoranza Hope’ speelt zich af in het Nkoranza District in de regio van Brong-Ahafo, in het westen van Ghana in de gemeenschappen Nkoranza, Nkwabeng and Fiagya. Omdat HIV/AIDS een steeds groter probleem aan het worden is in Ghana, richt dit project zich specifiek op mensen die met deze ziekte besmet zijn, op hun verzorgers en weeskinderen. De bedoeling van dit project is om het stigma van de projectdeelnemers te verminderen en ervoor te zorgen dat zij een positief leven kunnen leiden. Doelgroep Het project richt zich op 50 arme families en later nog eens 50 families door het doorgeven van de ‘Levende Lening’. De groep bestaat uit met HIV/AIDS geïnfecteerde mensen, verzorgers en andere kwetsbare groepen zoals weduwen. De groep is ontstaan in 2000 en werkt samen met het ‘St. Theresa’s Hospital in Nkoranza’.

Heifer Albanië schrijft: “dit project is één van de meest succesvolle projecten van Heifer Albanië. Het heeft een positieve impact op de voeding en het inkomen van de families. De projecthouder is erg gedreven en capabel. De samenwerking tussen de boeren is een van de sterkste punten van dit project, boeren delen hun ervaringen met elkaar. Deze groep boeren besteedt veel aandacht aan de zorg voor de dieren, de kwaliteit van de stal, het voer en de reproductie. Hierdoor geven de koeien veel melk.”

Doelstellingen 2006-2010 Het lange termijn doel is dat de levensstandaard van de deelnemers zal verbeteren door: - Een verbetering van de gezondheid en het immuunsysteem; - Een vergroting van het zelfvertrouwen en verbetering van de levensverwachting; - Een verbetering van de sociaaleconomische positie van de families.

Sociaaleconomische resultaten Amarodrom in Balteza: “Bij de start van dit project in 2007 gingen er binnen deze gemeenschap 10 kinderen naar de basisschool. Dit jaar gaan er 30 kinderen naar school. Het project heeft er voor gezorgd dat de ouders kunnen betalen voor scholing, beter voedsel en kleding voor hun kinderen. Het zelfvertrouwen van de mensen is sterk verbeterd. De mensen hebben geleerd een degelijk veebedrijf op te zetten. Een aantal families heeft het plan om later uit te breiden naar drie of vier koeien. De voeding van de mensen is sterk verbeterd. Een aantal boeren verkoopt naast melk ook boter en pap. Sinds december 2008 verkopen de Roma de melk aan andere mensen binnen de gemeenschap. De boeren composteren en gebruiken de mest. De families gebruiken het inkomen voor het verbeteren van hun bedrijf, huis en inrichting. De vrouwen nemen actief deel aan alle trainingen en activiteiten binnen de gemeenschap en daarbuiten. Zij worden zeer gerespecteerd binnen de familie.”

Op de korte termijn moet het volgende bereikt worden: - Het creëren van extra inkomstenbronnen voor 100 families eind 2008; - Het creëren van bewustzijn omtrent HIV/AIDS van 80% van de inwoners van de dorpen eind 2008; - Het creëren van bewustzijn omtrent gender gelijkheid: eind 2008 moet tenminste 40% van de groepsleiders vrouw zijn.

Specificatie van budget, projectuitgaven en liquiditeitsverloop projectpartners 2008-2009 Vee en landbouwmaterialen Training en begeleiding Organisatie en capaciteit Totaal

budgetsaldo 4.458 4.756 1.676 10.890

budget 1.100 4.000 1.900 7.000

uitgaven 4.263 3.681 1.723 9.667

budgetsaldo 1.295 5.075 1.853 8.223

Liquiditeitsverloop projectpartner Beginsaldo 01-07-2008 Ontvangsten Heifer NL Cofinanciering Uitgaven Eindsaldo 30-06-2009

-1.061 20.725 0 9.667 9.997

www.heifer.nl 36

37

Heifer Nederland


Voortgang Vanaf de start zijn er 1000 kippen geplaatst, 125 bijenkorven met bijbehorende middelen, 93 schapen en 20 varkens. Er zijn 90 mensen getraind in veeteelt, kippenhouderij, bijenhouderij, gender, HIV/AIDS, voeding, milieuzorg en het maken van energiezuinige kookpitten. De projectdeelnemers die getraind zijn verspreiden deze kennis binnen de gemeenschap en voelen zich hiervoor veelal verantwoordelijk. De trainingen over gender hebben een positieve impact gehad op de participatie van het gehele gezin. Het project heeft tot nu toe wisselende resultaten behaald. Omdat de lokale Katholieke kerk en USAID (een Amerikaanse hulporganisatie) stopten met de verstrekking van gratis Aids medicijnen en voedselpakketten waren de projectdeelnemers niet in staat om hun dieren goed te verzorgen. Zij moesten al hun middelen aanwenden om medicijnen en voedsel voor zichzelf te kopen. Het project heeft hier sterk onder geleden. Enkele dieren zijn onnodig overleden en de productiviteit van kippen en bijen is drastisch teruggelopen. Ondanks deze moeilijke omstandigheden heeft het project een positieve impact gehad op de levens van een aantal (gezondere) projectdeelnemers. Zij konden de eieren van hun kippen voor eigen consumptie gebruiken en het overschot besteden aan het kopen van medicijnen. Door de trainingen is de voeding van de deelnemers ook wat verbeterd. De nieuwe families voor het vervolgproject zijn geselecteerd. Er is duidelijk geleerd van de eerste periode van het project en de meeste families die zijn geselecteerd zijn HIV/AIDS verzorgers. De kippen zijn aan deze 20 families doorgegeven en een aantal families heeft schapen ontvangen. Deze gemengde groep in Busunya doet het goed. De eieren worden gezamenlijk verkocht en kippenvoer gezamenlijk ingekocht. Met het geld dat verdiend wordt kan het schoolgeld voor de kinderen betaald worden. Om de Levende Lening sneller te kunnen afbetalen, zijn zij geld aan het bijeenbrengen voor de aankoop van kippen. Het gaat ook goed met hun schapen, waarvan zij binnenkort de lammeren door zullen geven. Twintig nieuwe projectdeelnemers zijn zich aan het voorbereiden en zullen binnenkort trainingen en verdere ondersteuning krijgen. Sociaaleconomische resultaten Heifer Ghana: “Op huishoudniveau is het aantal jongens en meisjes dat naar school gaat toegenomen door het inkomen dat de projectdeelnemers verdienen. Door de trainingen en workshops is het kennisniveau van de deelnemers sterk toegenomen, dit heeft bijgedragen aan het versterken van hun zelfvertrouwen. Hun voeding is verbeterd door het eten van de eieren en af en toe fruit, waardoor hun immuunsysteem wat aansterkt. De extra inkomsten worden gebruikt voor de aankoop van medicijnen, voedsel en de scholing voor de kinderen. Door de gender trainingen is de participatie van het hele gezin gebruikelijker geworden. De trainingen gericht op bewustwording over HIV/AIDS hebben geleid tot een aanzienlijke gedragsverandering onder de groepsleden. De uitdaging op huishoudniveau blijft de zwakke gezondheidstoestand van de meeste deelnemers, waardoor een groot deel van het verdiende inkomen besteed moet worden aan de aankoop van medicijnen en voedsel. Op gemeenschapsniveau stellen vrouwen zich verkiesbaar voor lokale verkiezingen voor leiderschapsfuncties in de projectgroepen, kerken en zelfs in lokale politieke kringen. Er zijn in totaal 200 mensen getraind over HIV/AIDS. De workshop over energiezuinige kookstoven heeft ervoor gezorgd dat er minder bomen worden gekapt. De families gebruiken de mest van de dieren om hun groenteveldjes te bemesten. De deelnemers beschermen hun bijenkorven en de omgeving en voorkomen geregeld bosbranden door de preventieve maatregelen die zij hebben genomen. Er zijn in totaal 150 mensen bereikt met de milieutrainingen. Door de trainingen zie je dat in de dorpen minder afval rondslingert. De eenheid tussen de projectdeelnemers en de groepscohesie heeft veel nieuwe projectdeelnemers aangetrokken. De impact van dit project op de gemeenschappen is onder andere zichtbaar door veranderd gedrag inzake milieu, seksualiteit en gender”.

Specificatie van budget, projectuitgaven en liquiditeitsverloop projectpartners 2008-2009 Overloop Vee en landbouwmaterialen Training en begeleiding Organisatie en capaciteit Totaal

434 9.085 6.305 15.824

Budget 08-09

Uitgaven 0 0 0 0

0 760 1.159 1.919

Budgetsaldo 434 8.325 5.146 13.905

5. Linking Grass Root Dair y Farmers with the Dair y Food Chain (TMF 2006-2010, Ministerie Buitenlandse Zaken)

- Integrated Dairy Development Program, Heifer Albania - Small Scale Dairy Development Program, Heifer Cameroon - Ghana Southern Dairy Project, Heifer Ghana Achtergrond van dit programma Het TMF (Thematische Medefinanciering) programma ‘Linking Grass Root Dairy Farmers with the Dairy Food Chain’ brengt 2 bestaande melkveeprojecten in Kameroen en Albanië samen met een nieuw opgezet project in Ghana. In Ghana, waar melkveehouderij relatief nieuw is, kan daardoor vanaf de start gebruik gemaakt worden van de opgedane ervaringen en inzichten in de andere landen. Onzekere voedselproductie uit landbouw en veeteelt leidt in deze landen tot een grote mate van kwetsbaarheid van kleine boeren families en -gemeenschappen. Boeren zijn niet of nauwelijks geïntegreerd in de verwerking- en marketingketen, wat hun positie verder verzwakt. De integrale aanpak in de Heifer melkveeprojecten vormt een goede ingang in de gemeenschappen. Inzichten en ervaringen van de mensen zelf, gecombineerd met kennis en ervaring van Heifer leveren een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de lokale boerengroepen en een verbetering van de lokale situatie. Door drie projecten met een sterke leercomponent aan elkaar te verbinden wordt gewerkt aan het verbeteren en vastleggen van de Heifer-methoden, waarvan andere projecten weer kunnen profiteren. Partners Onze partners voor dit project zijn Heifer Albanië, Heifer Kameroen en Heifer Ghana. De projectgroepen zijn de boeren, die zich hebben georganiseerd in associaties. Er wordt samengewerkt met serviceverlenende organisaties, lokale overheden en onderzoeksinstellingen. Overkoepelende doelstellingen Het tot stand brengen van een duurzame sociaaleconomische ontwikkeling en verbeterde gezondheid van de families, die betrokken zijn bij de drie projecten. Dit wordt bereikt door verbeterde productie, verwerking en marketing binnen de kleinschalige melkveehouderij. Alle betrokkenen ontwikkelen samen een praktische handleiding om de boerengroepen te helpen de toegang tot de lokale markt te verbeteren. Doelgroep De activiteiten zullen aan 1088 boerengezinnen verbeterd vee, training en begeleiding verstrekken, op basis van de ‘Levende Lening’. Daarnaast wordt er veel geïnvesteerd in de capaciteitsversterking van de uitvoerende organisaties.

Specificatie van budget, projectuitgaven en liquiditeitsverloop TMF projectpartners 2008 - 2009 Liquiditeitsverloop projectpartner Beginsaldo Ontvangsten Heifer NL Cofinanciering Uitgaven Eindsaldo

17 0 0 -1.919 -1.902

Vee en landbouwmaterialen Training en begeleiding Organisatie en capaciteit Totaal

Overloop Budget 08-09 Uitgaven Budgetsaldo 39.994 336.516 363.843 12.667 74.612 136.207 182.230 28.590 77.954 41.314 20.912 104.500 192.561 514.037 566.985 145.757

Liquiditeitsverloop projectpartners Beginsaldo 01-07-2008 Ontvangsten Heifer NL Cofinanciering Uitgaven Eindsaldo 30-06-2009

190.837 381.940 130.245 566.985 136.037

www.heifer.nl 38

39

Heifer Nederland


TMF Project, Ghana

TMF Project, Kameroen

Achtergrond project In het zuiden van Ghana is er nauwelijks melkveehouderij, terwijl er wel mogelijkheden zijn om deze op te zetten, zowel qua natuurlijke bronnen als afzetkansen. Het land importeert momenteel veel melkpoeder als grondstof voor verschillende zuivelproducten die lokaal worden verkocht. Partners Heifer Ghana werkt met 6 boerenassociaties. Er wordt samengewerkt met serviceverlenende organisaties, lokale overheden en onderzoeksinstellingen. Doelstellingen Het project wil bijdragen aan betere inkomens van boeren en duurzamere landbouwsystemen, door het introduceren van melkkoeien, verbeterde bedrijfsvoering van de boeren, verbeterde dierengezondheid en verbeterde verkoopstrategieën van zuivelproducten. Voortgang In augustus 2007 zijn de eerste 68 melkkoeien bij de zes gemeenschappen geplaatst. In juli 2008 zijn er wederom 70 koeien geïmporteerd uit Zuid-Afrika. Na een maand quarantaine en de nodige vaccinaties etc. zijn de dieren bij de boeren geplaatst. Bijna al deze koeien hebben intussen gekalfd. In april 2009 zijn er 21 vaarzen doorgegeven tijdens een ceremonie. De koeien geven gemiddeld 12-15 liter melk. De melk wordt thuis gedronken en soms verkocht als melk, kaas en andere melkproducten. Een aantal boeren koopt voor de productie van kaas en yoghurt zelfs extra melk aan. Het loopt zo goed dat de groepen niet kunnen voldoen aan de vraag. De mest van de koeien wordt door veel boeren gebruikt, dan wel verkocht. Eén boer uit het project verdient goed met zijn biogasinstallatie. Hoewel dit oorspronkelijk wel was gepland zijn er geen geiten geplaatst, toen bleek dat er geen vraag was naar geitenmelk. De afgelopen periode is er een training georganiseerd over melkveehouderij voor de families die koeien hebben ontvangen en er is een leiderschapsworkshop georganiseerd, begeleid door Better Future. Omdat de kunstmatige inseminatie niet goed verliep, is gestart met het opzetten van natuurlijke inseminatie. Er zijn nu goede stieren voor iedere associatie. De zorg voor voldoende goed voer in het droge seizoen is een grote uitdaging. Een ander probleem blijft de beveiliging van de dieren tegen diefstal. Er zijn rond kerst 2008 twee dieren gestolen. Een aantal groepen heeft daarom onderling beveiliging voor de dieren geregeld. De kwaliteit van sommige stallen is niet goed. Heifer Ghana overweegt om in het vervolg de bouw van de stallen mee te financieren, omdat dit veel van de boeren vergt. Mastitis (uierontsteking) was een aanzienlijk probleem voor dit project de afgelopen periode. Ook is de Tseetseevlieg een probleem in Ghana. Er is in de periode van januari tot juni 2009 1 dier aan gestorven. De netten van de stallen worden gecheckt en waar nodig verbeterd. Sociaaleconomische resultaten Heifer Ghana schrijft: “Een aantal hardwerkende families binnen dit project kan door hun melkinkomsten en bezit van een koe beroep doen op krediet bij instellingen. Dit versterkt het zelfvertrouwen van de families. Door de consumptie van melk is de voeding van de familieleden verbeterd. Tevens gebruiken de families de mest om meer biologische groenten te produceren. Het inkomen dat verdiend wordt, wordt gebruikt voor kapitaalaankopen (diepvriezen etc.), en ook voor schoolgelden voor de kinderen en medische kosten. Inkomensgenererende activiteiten die uitgevoerd worden door de vrouwen geeft hen meer zichtbaarheid en respect van de gemeenschap.. ”

Achtergrond project Heifer Kameroen werkt al enige jaren in de Noordwest provincie en de Heifer aanpak slaat goed aan. De activiteiten zijn aan een nieuwe fase toe, waarbij naast levering van koeien ook aandacht is voor de vermarkting van de producten en voor versterking van de boerenorganisaties. Partners Heifer Kameroen werkt met 15 zuivelproductie en marketing coöperaties en 7 producentenorganisaties in de Noordwest en West provincies. Zij werkt samen met lokale, regionale en nationale overheidsinstanties, traditionele leiders, onderzoekbureaus en andere niet-gouvernementele organisaties. Naast de TMF/Heifer Nederland financiering wordt het project gesteund door Heifer international en Brot für die Welt. Doelgroep 400 kleinschalige familiebedrijven in de Noordwest provincie en hun organisaties. Doelstellingen Het project heeft tot doel de marketing van zuivelproducten te verbeteren, verbeterde technische en management kennis, verbeterde dierengezondheid en reproductie en verhoging van het aantal dieren bij marktgeoriënteerde bedrijfjes. Daarnaast moet het project bijdragen aan een verbeterd documentatiesysteem van gebruikte methoden en technieken. Voortgang De vraag naar melk en melkproducten neemt nog steeds toe. Scholen, ziekenhuizen en landbouwshows zijn bezocht, folders zijn verspreid, centrale verkooppunten opgericht. Er zijn vriezers aangeschaft, de boeren zijn getraind in het maken van yoghurt en kaas en de families hebben de kwaliteitscontrole verbeterd. Boeren en coöperaties hebben bedrijfsplannen gemaakt en marketingstrategieën ontwikkeld. In de verslagperiode zijn 172 stallen gebouwd, waardoor het totaal op 260 komt. Er is 216 hectare met voedergewassen ingezaaid. Trainingen over veehouderij zijn gegeven. 138 boeren zijn getraind in werking en beheer van coöperaties. Een geïntegreerd, gemengd bedrijf wordt gepropageerd en uitleg is gegeven over gebruik van mest, compostering, akkerbouw en tuinbouw. In totaal zijn er 66 lokale dierengezondheidswerkers opgeleid. Zij zorgen er ook voor dat de dieren elke 3 maanden ontwormd worden. 16 diergeneeskundige experts bezoeken alle deelnemende boeren een keer per half jaar en vaccineren tegen de meest voorkomende ziekten. Er zijn 5 nieuwe centra met fokstieren opgericht waarmee het totaal op 13 komt. De boeren herkennen nu beter dat een koe tochtig is. De deelnemers zijn geselecteerd en goed voorbereid en zijn vervolgens begeleid bij de ontwikkeling van hun veehouderij. 32 vaarzen en 7 stieren zijn lokaal aangekocht. 69 koeien werden ingevoerd vanuit Kenia. In deze periode werden 38 dieren doorgegeven. In totaal zijn 200 dieren doorgegeven aan een nieuwe familie. De 15 coöperaties hebben jaarlijks een zelfevaluatie gedaan en hun beleid daarop aangepast. De Heifer Kameroen staf heeft samen met deelnemende boeren deelgenomen aan uitwisselingsbezoeken en workshops van het TMF programma. Sociaaleconomische resultaten Op huishoudniveau is er een duidelijke verbetering te constateren. Het inkomen van de deelnemers is verhoogd, de spaargelden groeien en er wordt ook goed bijgedragen aan de eigen sociale groepsfondsen. De mensen gaan zich meer als ondernemer gedragen. De inkomsten worden gediversifieerd door andere dieren, andere gewassen en het opzetten van kleine handeltjes. Het hoger inkomen wordt ook gebruikt voor schoolgeld, betere huisvesting en meubels. Mensen hebben nu toegang tot meer en beter gevarieerd voedsel. De lokale projecthouder ziet door dit project dat de sociale verbanden zijn versterkt. De verschillende families helpen elkaar meer en ondersteunen tevens de zwakkeren in hun samenleving. Mannen en vrouwen werken beter samen binnen de families. Verder wordt op het gebied van het milieu de erosie bestreden en de vruchtbaarheid van de grond verbeterd door de introductie van milieuvriendelijke technieken.

www.heifer.nl 40

41

Heifer Nederland


TMF project, Albanië

Cross countr y workshops in Kameroen November 2008 en Nederland Juni 2009

Achtergrond project De algemene situatie in de dorpen is armoedig en de werkeloosheid is hoog. De beschikbaarheid van landbouwgrond en natuurlijke hulpbronnen is schaars. Landbouw, en voornamelijk veehouderij, is belangrijk en één van de weinige bronnen van inkomsten. Door de communistische periode is er een afkeer ten opzichte van coöperaties. Toch kunnen boerenassociaties een belangrijke rol spelen in de economische en sociale ontwikkeling van het platteland.

De jaarlijkse landenworkshop voor dit project is in november in Kameroen georganiseerd. Deelnemers aan de workshop waren boeren en werknemers van de betreffende Heifer organisaties en projectmedewerkers van Heifer Nederland. Besproken onderwerpen zijn o.a. het maken van goede kwaliteit veevoer, de formatie van coöperaties en geïntegreerde landbouw. Er is een prijsuitreiking georganiseerd op het gebied van Endogenous Livestock: het zo goed mogelijk inpassen van activiteiten op het bedrijf en hierbij integreren van de natuurlijke, sociale, spirituele, culturele en technische omgeving en aspecten. Een boer uit Ghana heeft deze prijs gewonnen en mocht o.a. een aantal melkveehouders en gerelateerde bedrijven in Nederland bezoeken.

Partners Heifer Albanië begeleidt dit project en ondersteunt de lokale gemeenschap en 4 boerenassociaties met project management. Doelgroep 400 kleinschalige familiebedrijven.

In juli 2009 is een landenworkshop in Nederland georganiseerd, met 15 deelnemers uit Kameroen, Albanië en Ghana (boeren, boerenleiders en Heifer staf). Naast een bespreking over de voortgang in de afzonderlijke projecten waren er workshops over veevoer, fokkerij, coöperatievorming, communicatie en belangenbehartiging. Tenslotte werden er twee Nederlandse melkveebedrijven bezocht.

Doelstellingen Het project ondersteunt onafhankelijke boerenassociaties en wil bijdragen aan een verbeterd management van boerenbedrijven en verhoogde levensvatbaarheid van boerenbedrijven. Ook draagt het bij aan een verbeterd documentatiesysteem van gebruikte methoden en technieken. Voortgang Drie nieuwe leiders van boerenorganisaties kregen training in financiële onderwerpen. Zes organisaties zijn nu wettelijk geregistreerd en hebben eigen bankrekeningen. Ze hebben hun eigen uitvoerend comité gekozen. Twee organisaties werken nauw samen met een lokale kredietinstelling, een derde is daarmee in overleg. Er was een uitgebreid trainingsprogramma voor de boerenleiders en de leden, o.a. over organisatievorming, gender en bedrijfsplannen. Vier associaties hebben koeltanks. In Myzeqeja en Adriatiku zijn veterinaire winkels opgezet. Het uitwisselingsprogramma loopt door met dit keer 189 boeren van Lushnja en Fieri. Er zijn uitwisselingen georganiseerd in Albanië en naar Macedonië, Kosovo en Montenegro. 200 boeren werden getraind in melkhygiëne, stalbouw en mestbeheer. Daarmee hebben in de totale projectperiode tussen de 355 en 486 boeren trainingen gekregen over beheer van hun boerenbedrijf. De 23 dierengezondheidswerkers kregen in deze periode geen nieuwe trainingen. Heifer gaf ook praktisch advies op de boerderijen. 16 boerderijen zijn aangewezen als voorbeeldboerderij met elk 5-16 koeien. Deze bedrijven werken met relatief weinig bijdragen van het project, zodat ze werkelijk als voorbeeld kunnen dienen voor de andere lokale boeren. 189 boeren hebben zo’n modelboerderij bezocht. Iedere boer van de 460 deelnemende boeren wordt 4 keer per jaar bezocht. 6 boeren verbouwden hun stallen. 14 koeien werden doorgegeven, wat het totaal op 209 koeien brengt. In het hele projectgebied wordt Kunstmatige Inseminatie gebruikt. De melkopbrengst loopt op naar 6.000 liter per lactatieperiode per koe. De kwaliteit van de jonge dieren is goed.

Eindevaluatie van het TMF-programma in Albanië, Ghana en Kameroen 2005-2010 door CDP, Utrecht, november 2009.

Nu de belangrijkste activiteiten van het TMF programma zijn uitgevoerd heeft Heifer het hele programma door een externe evaluator laten evalueren. Naast het checken of de beoogde resultaten van het programma zijn behaald, is ook bekeken of het proces goed is verlopen. Voor deze evaluatie is zowel een bureau- als veldstudie uitgevoerd. Voor de bureaustudie zijn eerder uitgevoerde rapportages en evaluaties bekeken. Tijdens de veldstudie is vooral gekeken naar de beoordeling van de impact van het programma door de doelgroep, de boeren zelf. Bij de evaluatie werd gebruik gemaakt van de zogenaamde ‘Social Return on Investment’ (SROI) Methode. SROI is een methodiek die in aanvulling op de financiële resultaten van een investering, de sociale resultaten niet alleen kwalitatief weergeeft maar ook kwantificeert en in geld uitdrukt. Dat maakt het beter mogelijk om het totaal resultaat (financieel en niet-financieel) te vergelijken met de investering. Deze methode bleek tijdens de evaluatie goed toepasbaar te zijn.

Sociaaleconomische resultaten Het zelfvertrouwen en de ambitie van de boeren is gegroeid. Boeren proberen hogere prijzen te krijgen voor hun melk. Sommige boeren houden meer koeien op het eigen bedrijf, anderen verkopen drachtige koeien op de lokale markt. Mensen eten en drinken meer melkproducten. Het extra inkomen gaat naar de verbetering van de huizen, onderwijs voor de kinderen en groei van het bedrijf. Bedrijven worden door man en vrouw gezamenlijk gerund. Er is een hoge participatie van vrouwen binnen het project, ook vervullen zij leiderschapsrollen op belangrijke posities binnen de associaties. De dynamiek binnen de families is een onderwerp dat tijdens alle trainingen besproken wordt. Desondanks is slechts 8% van de bestuursleden van de associaties vrouw. Opmerkelijk is wel dat 5 van de 7 penningmeesters vrouw is. Milieu is ook een onderwerp dat in alle trainingen besproken wordt. Het gebruik van mest is intussen gemeengoed en het aanplanten van bomen rond de boerderijen gebeurt geregeld. Aandachtspunten voor de toekomst zijn de concurrentiepositie van de boeren, voldoen aan EU standaarden en toegang tot leningen.

42

43

Heifer Nederland


De algemene conclusies van de evaluatie zijn: 1. Het programma heeft gedaan wat het heeft beloofd, met uitzondering van het plaatsen van melkgeiten in Ghana. Heifer Ghana heeft tijdens het project besloten om enkel koeien en geen geiten te plaatsen omdat er geen markt is voor producten van geitenmelk in Ghana. De evaluatoren merken op dat dit voor het projectontwerp al onderzocht had kunnen worden. 2. Vooruitgang is vooral geboekt op de doelstellingen om het aantal koeien op melkveebedrijfjes te verhogen en boerderijmanagement duurzaam te verbeteren. Ook de marketingcapaciteit is verbeterd, hoewel de markten in Ghana en Kameroen minder ontwikkeld zijn. De doelstelling om de reproductieve gezondheid te verbeteren is gedeeltelijk bereikt. 3. Het programma heeft bereikt wat de boeren wilden bereiken. De evaluatoren hebben gedurende hun onderzoek in de 3 landen met meer dan 150 boeren en boerinnen en met 50 associatieleiders gesproken, en 25 boeren op hun boerderij bezocht. Ze hebben gesproken met Heifer werknemers, overheidspersoneel op verschillende niveaus, veedeskundigen, verwerkers en handelaars. De evaluator noemt het opmerkelijk dat 100% van deze mensen positief was over het programma. 4. De monitoring van het project is sterk verbeterd. In het begin van het programma waren de doelen, resultaten en activiteiten niet concreet genoeg beschreven, maar dat is snel verbeterd. De voortgangsrapportages werden in de loop van de tijd steeds informatiever. Het formulier dat ontwikkeld is door Heifer Nederland om de socio-economische impact te volgen is nuttig. De deelnemers hebben een eigen methode van zelfevaluatie en planning (PSRP). 5. Het projectproces is goed verlopen en de begeleiding is goed. Er is een goede samenwerking tussen alle betrokkenen: de Heifer organisaties, boeren en (lokale) overheden. 6. De toolbox, een instrument dat is ontwikkeld voor de uitwisseling van geleerde lessen, is niet gemakkelijk toegankelijk en de inhoud is niet gemakkelijk te begrijpen voor mensen die niet aan de bijeenkomsten deelgenomen hebben. De projectdeelnemers noemen als belangrijkste effecten hun verbeterde kennis en gezondheid, een hoger inkomen door melkverkoop en verhoogde productie van akker- en tuinbouw, een verbeterde kwaliteit van leven en de voordelen van het georganiseerd zijn in boerenassociaties. De belangrijkste uitdagingen binnen het programma concentreren zich rond het fokprogramma en de marketing. Verder noemen de ondervraagden als probleem: het voeren van de koeien in het droge seizoen, het kopen van aanvullend voer en het gebrek aan inkomen als de koe droog staat (de periode voor het kalven). Deze evaluatie bevestigt volgens de evaluatoren dat de Heifer-methode geschikt en succesvol is om de levenssituatie van de arme bevolking op het platteland in de landen duurzaam te verbeteren. De evaluatie laat verder zien dat de investeringen in trainingen en dieren tot een verbeterd inkomen leiden. Aanbevelingen: 1. Doorgaan met de Heifer-methode. 2. Het ontwikkelen van een marketingstrategie voor alle landen waarin de specifieke rol van de betrokken boeren, boerenorganisaties en bedrijven helder is gedefinieerd. 3. Het ontwikkelen van een coherente strategie om problemen rond het fokken van de dieren op te lossen en te leren van de activiteiten in het verleden. Dit zou in nauwe samenwerking met de nationale autoriteiten moeten gebeuren. 4. Het versterken van de boerenassociaties, eventueel in samenwerking met daarin gespecialiseerde organisaties. 5. Meer aandacht zou moeten gaan naar het optimaal voeren van de dieren. 6. Het bijhouden van productiegegevens op bedrijfsniveau zal verbeterd moeten worden zodat dit beter gebruikt wordt door de boeren, associaties en voorlichters om de productie, gezondheid van het vee en fokkerij te bevorderen. 7. Onderzoek doen naar de vraag wat een optimale en duurzame bedrijfsgrootte is. 8. In de veldkantoren van Heifer, met name in Ghana en Kameroen heeft een vermindering van het aantal werknemers geleid tot minder veldbezoeken en minder dagelijkse programmabegeleiding. Er wordt aanbevolen om hier nauwkeurig naar de kijken en meer samen te werken met andere actoren. 9. De toolbox zal hergestructureerd moeten worden voordat deze goed in gebruik kan worden genomen. 10. De SROI methode moet niet eenmalig gebruikt worden, maar Heifer staf moet gestimuleerd worden om deze methode vaker te gebruiken.

44

45

Heifer Nederland


Financieel verslag

2. Staat van baten en lasten boekjaar 2008-2009

1. Balans ACTIVA

30 juni 2009

30 juni 2008 Euro

Euro

0 4.050 4.050

909 7.983 8.892

Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

254.714 268.836 523.550

636.250 469.808 1.106.058

Totaal

527.600

1.114.950

Immateriële vaste activa Materiële vaste activa

Reserves en fondsen - Reserves - Continuïteitsreserve - Fondsen - Bestemmingsfondsen

176.964

264.515

42.268

102.582

Lasten: Besteed aan doelstellingen - Projecten - Voorlichting

Beheer en administratie kosten beheer en administratie

Begroting 2008-2009

Realisatie 2007-2008

Euro

Euro

Euro

820.242 295.000 0 8.748 1.123.990

985.000 445.000 200.000 0 1.630.000

986.998 485.000 0 20.361 1.492.359

591.900 388.048 979.948

783.144 499.773 1.282.917

921.357 412.196 1.333.553

169.776 23.443 193.219

214.493 23.985 238.478

177.896 12.071 189.967

98.688 98.688

98.605 98.605

89.854 89.854

219.232

367.097

Langlopende schulden

241.053

664.961

Kortlopende schulden

67.315

82.892

527.600

1.114.950

Totaal

Baten: - Baten uit eigen fondsenwerving - Baten uit acties van derden - Subsidies van overheden - Overige baten Som der baten

Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten verkrijging subsidies

PASSIVA

Totaal reserves en fondsen

Realisatie 2008-2009

Som der lasten

1.271.855

Resultaat

1.620.000

-147.865

1.613.374

10.000

-121.015

Resultaatbestemming 2008-2009 Toevoeging/onttrekking aan: Continuïteitsreserve Bestemmingsfondsen

-87.551 -60.314 -147.865

www.heifer.nl 46

47

Heifer Nederland


3. Kasstroomoverzicht 2008-2009

4. Grondslagen voor de financiële verslaggeving

2008-2009

Fondsenwerving (excl AKV) Subsidies (excl AKV) Uitgaven fondsenwerving Uitgaven voorlichting Projectuitgaven via hulporganisaties

775.242 316.892 -105.074 -238.012 -819.571

Totale kasstroom doelstelling Kosten eigen organisatie Apparaatskostenvergoeding Mutatie vorderingen Mutatie schulden

Investeringen en afschrijvingen vaste activa Totale kasstroom investeringen Rente Totale kasstroom financiering Totale kasstroom

803.665 297.767 -125.924 -278.829 -1.054.393

-70.523

-357.714

-533.107 407.182 -2.538 -15.576

-419.802 528.951 -2.811 27.038

Totale kasstroom exploitatie

2007-2008

-144.039

4.842 4.842

133.376

-3.406 -3.406

8.748 8.748

20.361 20.361

-200.972

-207.383

Algemeen De jaarrekening 2008-2009 is opgesteld volgens de nieuwe richtlijnen voor de Jaarverslaggeving 650 voor Fondswervende instellingen. De nieuwe richtlijn is verplicht voor verslagjaren die aanvangen op of na 1 januari 2008 en mag worden toegepast voor het verslagjaar dat begint op of na 1 januari 2007. De nieuwe richtlijn beoogt een actualisatie en verbetering van de verslaggeving, gericht op een transparante verantwoording. Waarderingsgrondslagen Vreemde valuta Vorderingen, schulden en verplichtingen in buitenlandse valuta zijn omgerekend tegen de koers per balansdatum. Transacties in buitenlandse valuta gedurende de verslagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de koers van afwikkeling. Koersverschillen zijn opgenomen in de staat van baten en lasten. (Im)materiële vaste activa De (im)materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingprijs, verminderd met lineair berekende afschrijvingen, op basis van de geschatte economische levensduur. De restwaarde van de vaste activa wordt op nihil gesteld. De volgende afschrijvingstermijnen worden gehanteerd: - Kantoorinventaris en computerapparatuur: 3 jaar - In eigendom verworven software: 3 jaar Vorderingen Vorderingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, voor zover nodig rekening houdend met een voorziening tegen mogelijke oninbaarheid. Projectfinancieringen en subsidietoezeggingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van het contract, onder aftrek van ontvangen termijnen. Projectverplichtingen Projectverplichtingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van het contract met de hulporganisatie, onder aftrek van reeds betaalde termijnen.

Liquide middelen op 1 juli

469.808

677.191

Liquide middelen op 30 juni

268.836

469.808

Mutatie liquide middelen

-200.972

-207.383

Overige activa en passiva Alle overige posten in de balans zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.

Grondslagen voor resultaatbepaling De baten en bestedingen worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Baten eigen fondsenwerving De opbrengsten uit mailingacties, donaties, giften en overige baten worden verantwoord in het jaar waarin zij worden ontvangen. Baten uit nalatenschappen worden opgenomen in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Subsidies en projectfinancieringen Subsidiebaten en projectfinancieringen worden volledig verantwoord in het jaar waarin de contractuele toezegging is verkregen. Bestedingen De bestedingen worden verdeeld over de doelstellingen: - Ontwikkelingsprojecten De verstrekte steun en subsidie wordt verantwoord in het jaar waarin de contractuele verplichting is aangegaan. De bestedingen door de partnerorganisaties zijn verantwoord in het projectoverzicht. - Fondsenwerving en Voorlichting De totale directe kosten van voorlichting en fondsenwerving worden conform het strategisch plan 2005-2010 vanaf het boekjaar 2005-2006 voor 70% toegerekend aan voorlichting en 30% aan fondsenwerving. Operationele kosten De kosten worden verantwoord in het jaar waarop deze betrekking hebben. Dit betekent, dat rekening wordt gehouden met vooruitbetaalde c.q. nog te betalen posten.

www.heifer.nl 48

49

Heifer Nederland


5. Toelichting op de balans

Subsidievorderingen Op 29 september 2005 werd een Thematische Mede Financiering goedgekeurd door het ministerie van Buitenlandse Zaken voor een vijfjarig melkveeproject in Kameroen, Ghana en Albanië. Op 15 oktober 2004 werd een meerjarige projectfinanciering toegekend door Stichting De Oude Beuk voor de gedeeltelijke financiering van het Animal Health & Livestock Marketing onderdeel van het Maasai project in Kenia. Op 27 november 2007 werd een driejarige projectfinanciering toegekend door Ribbink Van den Hoek Familiestichting voor de gedeeltelijke financiering van het veeteeltproject in Noord Kameroen. Op 2 april 2009 werd deze projectfinanciering verhoogd.

ACTIVA Vaste activa Activa bedrijfsvoering Aanschafwaarde per 01-07-2008 Investeringen boekjaar Aanschafwaarde per 30-06-2009 Cumulatieve afschrijvingen per 01-07-2008 Afschrijvingen boekjaar Cumulatieve afschrijvingen per 30-06-2009 Boekwaarde per 01-07-2008 Boekwaarde per 30-06-2009

Euro inventaris 44.795 1.661 46.456

Euro software 30.618 0 30.618

Euro totaal 75.413 1.661 77.074

36.812 5.594 42.406

29.709 909 30.618

66.521 6.503 73.024

7.983 4.050

909 0

8.892 4.050

Liquide middelen De liquide middelen zijn volledig direct opneembaar. Het beleggen van liquiditeitsoverschotten op korte termijn past niet in het beleid van de organisatie.

PASSIVA Reserves en fondsen Euro stand per 30-06 2008

Subsidievorderingen • Te ontvangen TMF subsidie Ministerie Buitenlandse Zaken • Te ontvangen projectfinancieringen vermogensfondsen Overige vorderingen • Te ontvangen rente • Vooruitbetaalde huur • Waarborgsommen • Vooruitbetaalde kosten Liquide middelen Kas Bank- en girorekeningen depotrekening TMF subsidie

30 juni 2009 ____________ Euro

30 juni 2008 ____________ Euro

104.486 130.000 ___________ 234.486 =========

443.560 175.000 ___________ 618.560 =========

349 1.255 6.973 6.151 ___________ 14.728 =========

4.525 1.093 6.973 5.099 ___________ 17.690 =========

866 221.043 46.927 ___________ 268.836 =========

601 356.081 113.126 ___________ 469.808 =========

onttrekkingen dotaties Totaal mutatie stand per 30-06 2009

Continuïteit reserve

Bestemmings reserve projecten

Subtotaal Reserves

bestemmingsfonds uitvoeringskosten projecten

bestemmings fonds projecten

Subtotaal Fondsen

Totaal eigen vermogen

264.515

-

264.515

70.782

31.800

102.582

367.097

87.551 87.551-

-

87.55187.551-

46.6948.180 38.514-

29.8008.000 21.800-

76.49416.180 60.314-

164.04516.180 147.865-

-

176.964

32.268

10.000

42.268

219.232

176.964

Om in tijden van tegenvallende inkomsten (bijvoorbeeld door macro-economische omstandigheden, negatieve publiciteit over de sector, toenemende concurrentie, politieke ontwikkelingen) de continuïteit te waarborgen bouwt Heifer een continuïteitsreserve op. In het strategisch plan 2005-2010 is vastgelegd, dat Heifer streeft naar een reserve van 100% van de operationele kosten in 2010. Deze reserve valt ruim binnen de door VFI gestelde norm. Als gevolg van de financiële crisis is deze reserve in het boekjaar fors afgenomen. Heifer heeft op dit moment een reserve van 33% van de operationele kosten.

www.heifer.nl 50

51

Heifer Nederland


In het bestemmingsfonds uitvoeringskosten projecten is het vermogen vastgelegd, dat wordt aangewend voor de operationele kosten die worden gemaakt bij de nakoming van de openstaande projectverplichtingen. In het bestemmingsfonds projecten is het vermogen vastgelegd, waaraan door de donateur een bepaalde bestemming is gegeven en dat nog niet aan het project is besteed. De specificatie luidt als volgt: - Van Oord familiestichting, project Ghana 8.000 - Stichting Voeten in de Aarde, project Mozambique 2.000 _______ Totaal 10.000

Langlopende schulden • Projectverplichtingen Maasai Animal Health & Livestock Marketing Kenia Veeteeltproject Noord Kameroen TMF Dairy Project Ghana, Kameroen, Albanië

30 juni 2009 ____________ euro

30 juni 2008 ____________ euro

0 111.820 129.233 ____________ 241.053 ==========

25.000 128.789 511.172 ____________ 664.961 ==========

In het boekjaar is de meerjarige projectverplichting voor het veeteeltproject in Noord Kameroen verhoogd met 71.820 euro. Er is 495.728 euro overgemaakt naar hulporganisaties onder de lopende projectverplichtingen. Kortlopende schulden Crediteuren Belastingen en sociale lasten Overlopende passiva

11.868 27.236 28.211 ____________ 67.315 ==========

3.316 20.694 58.882 ____________ 82.892 ==========

Niet in de balans opgenomen verplichtingen Voor de kantoorruimte aan de Kade 23 te Roosendaal is een direct opzegbaar huurcontract afgesloten met een opzegtermijn van twaalf maanden. De kosten voor het boekjaar 2009-2010 bedragen 15.068 euro.

52

53

Heifer Nederland


6. Toelichting op de staat van baten en lasten

Toelichting op de ontwikkeling van de baten

FONDSENWERVING Baten uit eigen fondsenwerving Mailingacties en particuliere giften - Kerstmailing dierencatalogus - Opbrengst huismailings - Moederdag actie kippen - Overige particuliere giften Totaal

Werkelijk

2008/2009 Begroot

2007/2008 Werkelijk

220.201 120.051 51.159 67.153 458.564

197.000 162.000 82.000 124.000 565.000

181.633 72.404 51.211 123.362 428.610

193.550

270.000

449.450

37.350 44.304 81.654

65.000

24.750 34.551 59.301

Donaties scholen Activiteiten en overigen Totaal baten eigen fondsenwerving

30.192 56.282 820.242

50.000 35.000 985.000

21.198 28.439 986.998

Baten uit acties van derden Bijdrage Bothar Ierland Bijdrage Heifer Project International Totaal

0 295.000 295.000

150.000 295.000 445.000

150.000 335.000 485.000

Subsidies overheden en anderen Overige baten Totaal andere baten

0 8.748 303.748

200.000 0 645.000

0 20.361 505.361

1.123.990

1.630.000

1.492.359

Donaties vermogensfondsen Donaties bedrijven Ecomel spaarcampagne Andere bedrijven Totaal

Som der Baten

De opbrengst mailingacties en particuliere giften was 7% hoger dan vorig jaar, maar bleef ruim achter op de begroting, door een lager dan begrote opbrengst van de huismailings, de moederdagcampagne en de overige particuliere giften. Het aantal donaties in het boekjaar is gestegen, maar de gemiddelde gift is gedaald. De donaties van vermogensfondsen namen af, vooral als gevolg van de sterke daling van de financiële markten. Door een grote meerjarige donatietoezegging van één vermogensfonds was de opbrengst in vorig boekjaar uitzonderlijk hoog. De donaties van bedrijven stegen door een aanzienlijke groei van het aantal donaties en de hogere opbrengst van de spaarcampagne van Ecomel/ FrieslandCampina, die na het succes in 2007 in 2008 werd herhaald. Mede door deze spaarcampagne is het totale aantal particuliere Heifer donateurs gegroeid van 18.935 naar 26.214. De toenemende activiteiten van scholen en vrijwilligers resulteerden in stijging van de donaties. In het boekjaar werd geen bijdrage van Bothar ontvangen omdat hun inkomsten lager waren als gevolg van de economische crisis. De bijdrage van Heifer Project International is volledig bestemd voor de financiering van de bedrijfsvoering en de directe kosten van voorlichting en fondsenwerving. Als gevolg van de economische crisis en het niet vinden van nieuwe institutionele financiers of subsidies zijn de totale baten 31% lager dan begroot en 25% lager dan vorig boekjaar. LASTEN Bestemming

Projectbijdragen Publiciteit communicatie Personeelskosten Reis en verblijfskosten Huisvestingskosten Kantoor en algemeen Kosten bestuur Afschrijvingskosten Totaal

Specificatie en verdeling kosten naar bestemming Doelstelling Werving baten Beheer en Administratie Projecten Voorlichting Eigen fonds Subsidies werving Overheden 395.662 238.012 105.074 145.688 118.368 51.045 18.495 77.858 14.289 2.206 951 345 1.451 5.701 4.632 1.998 724 3.047 28.190 23.009 9.924 3.594 15.133 306 249 107 39 164 2.064 1.572 677 246 1.035 591.900 388.048 169.776 23.443 98.688

Totaal 2008-2009 395.662 343.086 411.454 19.242 16.102 79.850 865 5.594 1.271.855

Begroot 2008-2009 587.000 500.000 413.000 30.000 16.000 66.000 2.000 6.000 1.620.000

Totaal 2007-2008 773.076 413.651 313.870 14.895 13.016 76.347 1.673 6.845 1.613.373

De kosten eigen organisatie zijn te onderscheiden in kosten die verband houden met de bestedingen in het kader van de doelstellingen ontwikkelingsprojecten en voorlichting, kosten die verband houden met het verwerven van de totale baten en kosten van administratie en beheer. De kosten zijn toegerekend op basis van de werkelijke urenbesteding van de medewerkers. Deze verdeelsleutel wordt ook toegepast bij de begrotingen. Kosten die volledig toe te wijzen zijn aan ontwikkelingsprojecten, voorlichting, werving baten of administratie en beheer worden volledig aan dat bedrijfsonderdeel doorbelast.

www.heifer.nl 54

55

Heifer Nederland


Kengetallen en normen

Besteed aan de doelstellingen ten opzichte van de totale baten 2008-2009 2007-2008 Werkelijk Begroot Werkelijk 87,2% 78,7% 89,4%

Heifer wil minimaal 75% van de totale baten aan de doelstellingen besteden. Deze norm wordt als meerjaren gemiddelde gehanteerd. Per boekjaar kan het cijfer fluctueren door de timing van projecttoezeggingen. Kosten eigen fondsenwerving ten opzichte van baten eigen fondsenwerving 2008-2009 2007-2008 Werkelijk Begroot Werkelijk 20,7% 21,8% 18,0% Het percentage kosten fondsenwerving is toegenomen als gevolg van de tegenvallende inkomsten uit eigen fondsenwerving. De kosten zijn wel binnen de interne norm van 22% gebleven.

Kosten beheer en administratie ten opzichte van totale lasten 2008-2009 2007-2008 Werkelijk Begroot Werkelijk 7,8% 6,1%

5,6%

Vanaf vorig boekjaar worden de kosten administratie en beheer afzonderlijk berekend. Het bedrag van deze kosten is gestegen, omdat meer uren werden besteed aan financiën en organisatie. Het percentage is gestegen door de daling van de totale lasten. De interne norm is vastgesteld op 7%.

Specificatie projectbijdragen 2008-2009 Werkelijk Kenia Maasai 0 Kameroen Far North 72.540 Bosnië 45.019 Roemenië Carlibaba 90.600 Ghana Nkoranza 0 Roemenië Nemsa 4.345 Albanië Tropoja 25.240 Albanië Roma 20.725 Tanzania 15.000 Burkina Faso 75.000 39.448 Oeganda Overige projecten 7.746 Totaal 395.663

Begroot 100.000 30.000 95.000 136.000 16.000 8.000 25.000 12.000 0 125.000 40.000 0 587.000

De projectbijdragen waren 33% beneden budget. Als gevolg van de tegenvallende inkomsten moesten enkele geplande projectbestedingen worden uitgesteld. Specificatie kosten publiciteit en communicatie 2008-2009 Werkelijk Begroot Direct mail 191.148 184.500 Website 9.449 12.000 Advertenties 10.634 78.500 Nieuwsbrieven 55.596 80.500 Overige kosten communicatie 54.888 109.500 Overige kosten activiteiten 21.371 35.000 Totaal 343.086 500.000 Doorbelasting kosten publiciteit en communicatie Werkelijk Voorlichting en bewustmaking 238.012 Fondsenwerving 105.074 Totaal 343.086

Budget 350.000 150.000 500.000

2007-2008 Werkelijk 201.494 10.940 54.315 43.161 39.270 64.471 413.651

Werkelijk 287.727 125.924 413.651

De kosten van publiciteit en communicatie waren 68% van de begroting. Als gevolg van de tegenvallende inkomsten werd het budget voor publiciteit en communicatie tijdens het boekjaar verlaagd naar s 360.000.

www.heifer.nl 56

57

Heifer Nederland


7. Begroting 2009 - 2010

Specificatie operationele kosten eigen organisatie 2008-2009 2007-2008 Werkelijk Begroot Werkelijk Lonen en salarissen 332.130 330.000 255.547 Sociale lasten 48.673 49.500 34.323 Pensioenlasten 18.754 17.500 15.570 Overige personeelskosten 11.897 16.000 8.430 Totaal personeelskosten 411.454 413.000 313.870 Reis- en verblijfskosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Bestuurskosten Algemene kosten Totaal overige kosten

19.242 16.102 25.521 865 59.923 121.653

30.000 16.000 20.000 2.000 52.000 120.000

14.895 13.016 23.666 1.674 59.525 112.776

Totaal kosten

533.107

533.000

426.646

Begroting

Gemiddeld aantal personeelsleden in FTE 2008-2009 2007-2008 Werkelijk Begroot Werkelijk 7,25 7,25 6,25

De totale operationele kosten zijn conform begroting. De personeelskosten zijn gestegen ten opzichte van vorig boekjaar door een geplande personeelsuitbreiding en een aanzienlijke CAO verhoging. De reis- en verblijfskosten waren lager omdat minder buitenlandse reizen werden gemaakt. De overschrijding van de begrote algemene kosten is het gevolg van hogere kosten van advies en evaluaties. De salarissen zijn gebaseerd op de CAO Welzijn. Heifer Nederland heeft een collectieve pensioenregeling voor alle medewerkers op basis van beschikbare premie. De eigen bijdrage van de medewerkers is 30% van de totale premie.

Werkelijk Salaris Sociale lasten Pensioenlasten Totaal

Baten Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit acties van derden Subsidies overheden en anderen Som der baten

740.000 250.000 0 990.000

Lasten Besteed aan doelstellingen Ontwikkelingsprojecten Voorlichting Totaal

481.297 317.554 798.851

Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten subsidies Totaal

136.356 21.067 157.423

Kosten beheer en administratie

2008-2009 Begroot 65.503 7.351 5.795 78.649

64.000 7.000 5.000 76.000

2007-2008 Werkelijk 59.558 6.925 5.538 72.021

82.895

Som der lasten Cofinancieringen

Beloning directeur

2009-2010

1.039.169 200.000

Het boekjaar 2009-2010 is het laatste begrotingsjaar van de meerbegroting, die een integraal onderdeel is van het strategisch plan 2005-2010. De begroting 2009-2010 is verlaagd ten gevolge van de economische crisis. Het bestuur heeft een conservatieve begroting vastgesteld op basis van stabilisering van de inkomsten uit eigen fondsenwerving en lopende subsidiecontracten. Mogelijke nieuwe subsidies zijn niet meegenomen. Begin 2010 zal een nieuw strategisch plan en meerjarenbegroting 2010-2015 worden opgesteld. Zie ook Vooruitblik in het directieverslag. De bestedingen aan projecten, voorlichting en fondsenwerving zijn door de lager begrote baten aangepast aan de beschikbare financiële ruimte.

De beloning van de algemeen directeur valt binnen de criteria van de Commissie Wijffels. De directeur vervult geen betaalde nevenfuncties. Er is één onbetaalde nevenfunctie, directeur van een landschapsvennootschap. Deze functie is niet strijdig met het belang van Heifer.

Het genoemde bedrag aan cofinancieringen bestaat uit bijdragen van financieringspartners, die rechtstreeks aan de projectpartners worden overgemaakt voor de financiering van gezamenlijke projecten.

Aan bestuurders en toezichthouders zijn geen bezoldigingen, met inbegrip van pensioentoezeggingen, toegekend. Tevens zijn geen leningen, voorschotten en garanties verstrekt aan bestuurders en toezichthouders. Er waren in het boekjaar geen incidentele baten en lasten die het resultaat hebben beïnvloed.

www.heifer.nl 58

59

Heifer Nederland


Bijlage I: Accountantsverklaring Aan het bestuur van Stichting Heifer Nederland Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening, van pagina 46 tot en met pagina 58, voor de periode van 1 juli 2008 tot en met 30 juni 2009 van Stichting Heifer Nederland te Roosendaal bestaande uit de balans per 30 juni 2009 en de staat van baten en lasten voor de periode van 1 juli 2008 tot en met 30 juni 2009 met de toelichting gecontroleerd.

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Breda, 27 november 2009

Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 ‘Fondsenwervende instellingen’. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.

MAZARS PAARDEKOOPER HOFFMAN N.V.

Origineel getekend door J.J.M. Tempelaars RA

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de stichting. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Heifer Nederland op 30 juni 2009 en van de baten en lasten voor de periode van 1 juli 2008 tot en met 30 juni 2009 in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 ‘Fondsenwervende instellingen’.

www.heifer.nl 60

61

Heifer Nederland


Bijlage II: Nationale en Internationale partners Heifer Partners: Heifer Stichting Heifer Nederland Heifer donateurs Alle particuliere gevers, bedrijven en niet vernoemde institutionele donateurs Internationaal netwerk Netwerk van gelijkgestemde organisaties rond de Levende Lening filosofie HPI Heifer Project International, USA HPI “landsnaam” Lokale Heifer projectpartner in het internationale netwerk ASUDEC Africa’s Sustainable Development Council, projectpartner, Burkina Faso Send a Cow Uganda Projectpartner, Uganda Bóthar Collega organisatie, Ierland Send a Cow Collega organisatie, Engeland Elevages sans Frontières Collega organisatie, Frankrijk Nationale Partners: RABO Rabobank Foundation NCDO Nederlands Comité Duurzame Ontwikkeling St. DOB Stichting De Oude Beuk, Dutch Oak Tree Foundation St. DVZ Stichting Dijkverzwaring St. RiHo Ribbink Van den Hoek Familiestichting Dorcas Dorcas Hulp Nederland Agrinas Agricultural International Assistance, Nederland Agromisa Kenniscentrum voor kleinschalige duurzame landbouw Agriterra Internationale Samenwerking voor en door producenten organisaties Better Future Adviesbureau voor het verbinden van leiders in bedrijfsleven en maatschappij Ecomel Specialist in biologische zuivel, business unit FrieslandCampina Louis Bolk Instituut voor biologische en duurzame landbouw ILEIA Informatiecentrum voor duurzame landbouw SNV Netherlands Development Organisation, connecting people’s capacities ETC Adviesbureau voor een vitaal platteland Minbuza Ministerie van Buitenlandse zaken, Nederland Oxfam Novib Medefinancieringsorganisatie voor ontwikkelingssamenwerking (MFO) ICCO Interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking, MFO Lokale Partners: GWAPA Gweru Women’s AIDS Prevention Association, Zimbabwe Agrinas Agricultural International Assistance, Bosnia Dorcas Dorcas Aid International, Albania en Bosnia LDF Loita Development Foundation, Kenya KDT Keekonyoki Development Trust, Kenya ACAP Association of Believers to Alleviate Poverty, Mozambique FAMD Mountain Farmers’ Federation Amarodrom Albanese Roma gemeenschapsorganisatie Rreze Integration Association, Vereniging in Tropoja, Albanië Fraternitatea Interethnic association, Nemsa Drag, Roemenië 62

63

Heifer Nederland


Bijlage III: Meerjarenoverzicht structurele hulp op kasbasis A. Melkveeproject Albanië, Kameroen, Ghana Projectbegroting 2006-2010 Projectsteun 2005-2009 Uit bijdragen TMF Uit Heifer donaties, inclusief overloop voorgaand melkveeproject Kosten monitoring en evaluatie Heifer Cofinanciering HPI, Brot fur die Welt Totaal verstrekte steun B. Ouagadougou peri-urban project, ASUDEC, Burkina Faso Projectbegrotingen juli 2008 - juni 2010 Projectsteun juli 2008 - juni 2009 Uit saldo in Burkina Faso van voorgaand project Uit terugbetalingen voorgaand project (levende leningen, bouwmaterialen) Uit donaties Heifer Totaal verstrekte steun C. Kenia Maasai project Projectbegroting 2005-2009 Projectsteun 2005-2008 Uit donaties Heifer Kosten monitoring en evaluatie Heifer NL Cofinanciering HPI Totaal verstrekte steun D. Duurzame landbouw in Sanski Most, Agrinas, Bosnië Projectbegrotingen 2008-2010 Projectsteun 2008-2009 Uit saldo voorgaande project Uit bijdragen Bothar Uit donaties Heifer Uit bijdragen andere donor Uit rente en andere inkomsten Totaal verstrekte steun E. Geïntegreerd veehouderijproject Kameroen Far North Projectbegroting 2006-2011 Projectsteun 2006-2009 Uit bijdragen vermogensfondsen Uit actieopbrengsten Heifer Cofinanciering Send a Cow, Engeland, HPI Lokale bijdragen Totaal verstrekte steun F. Roma people Goat project Nemsa, Romania Projectbegrotingen 2004-2012 Projectsteun 2004-2009 Uit donaties Heifer Uit bijdrage Elevages sans Frontieres Totaal verstrekte steun 64

2.272.594 1.020.824 261.947 69.737 709.091 2.061.599 249.640 12.035 5.586 75.000 92.621 1.984.871 445.833 72.500 704.855 1.223.188

G. Mitigating the impact of HIV/Aids in Nampula, Mozambique i.s.m. Oxfam Projectbegroting 2006-2010 Projectsteun 2005-2006 uit donaties Heifer 2005-2009 cofinanciering Oxfam Novib Totaal verstrekte steun H. Schapenproject, Carlibaba, Roemenië Projectbegroting 2007-2010 Projectsteun 2007-2009 Uit donaties Heifer I. Koeienproject, Tropoja, Albanië Projectbegroting 2007-2010 Projectsteun 2007-2009 Uit donaties Heifer J. Koeienproject, Balteza, Albanië Projectbegroting 2007-2011 Projectsteun 2007-2008 Uit donaties Heifer K. Gwapa microkrediet programma, Zimbabwe Projectbegroting 2001-2007 Projectsteun 2001-2007 uit donaties Heifer

300.000

L. Give Nkoranza Hope Beekeeping and Livestock Project, Ghana Projectbegroting 2006-2007 Projectsteun 2005-2006 uit donaties Heifer

14.180 45.000 45.019 15.015 180 119.394

M. Duurzaam landbouwproject, Bunyole, Send a Cow, Oeganda Projectbegroting Projectsteun 2008-2009 Van Heifer NL Van Send a Cow UK/ Uganda Totaal verstrekte steun

933.411 204.500 66.341 226.566 11.060 508.467 98.370 71.185 24.900 96.085

620.675 20.000 490.331 510.331 258.120 163.730 77.760 77.760 58.300 55.165 52.500 47.500 50.801 50.801 158.792 39.448 10.532 49.980

N. Afgesloten projecten in Afrika Geitenproject Zambia Konijnenproject Benin Ethnovet veterinair project Geitenproject Tanzania Ouagadougou integrated Livestock Women’s program, ASUDEC, Burkina Faso Melkveeproject Kameroen Totaal versterkte steun

44.000 9.000 17.950 60.669 454.951 1.173.703 1.760.273

O. Afgesloten projecten in Oost Europa Microkrediet project Roemenië (i.s.m. Rabobank) Melkveeproject Albanië en Kosovo Geitenproject in Bosnië (i.s.m. Dorcas en Elevages sans Frontieres) Melkveeproject 1 en 2, Tropoja Progression in Farming Communities, Bosnia i.s.m. Agrinas Totaal verstrekte steun

295.000 776.600 81.795 36.260 195.805 1.385.460 65

Heifer Nederland


Bijlage IV Overzicht cofinancieringen projecten Overzicht cofinancieringen projecten 2008-2009 Heifer International USA - TMF project Ghana - TMF project Kameroen - Project Noord Kameroen - Maasai project Kenia Oxfam project Mozambique Dorcas project Bosnië Send a Cow project Kameroen Send a Cow project Uganda Brot fur die Welt project Kameroen Elevages sans Frontieres, Roemenië Lokale contributie project Kameroen Lokale contributie TMF project Albanië Agrinas project Bosnië Totaal

120.421 40.019

36.178 10.531 50.373

14.388 15.015 286.925

2007-2008 133.281 57.367 99.246 141.000 17.413 139.309 25.814 24.900 11.060 7.228 656.618

In het overzicht cofinancieringen zijn de bijdragen vermeld, die financieringspartners rechtstreeks hebben overgemaakt naar de projectpartners. Voor een toenemend aantal projecten geldt, dat zij alleen kunnen worden uitgevoerd met de steun van meerdere financieringspartners. Voor de financiering van een project sluit de projectpartner dan meerdere overeenkomsten, die naar elkaar verwijzen. Alle financieringspartners ontvangen dezelfde voortgangsrapportages, waarin de bestedingen worden verantwoord en zij tevens kunnen zien hoeveel andere financieringspartners aan het project hebben bijgedragen. De effecten van de financiële crisis zijn ook zichtbaar in bovenstaand overzicht. Partners in het netwerk konden niet volledig aan hun financieringsverplichtingen voldoen.

Colofon Dit is een uitgave van Heifer Nederland Heifer Nederland Kade 23, 4703 GA Roosendaal Postbus 1587, 4700 BN Roosendaal T +31(0)165 - 520 123 F +31(0)165 - 520 124 E [email protected] I www.heifer.nl Ontwerp en opmaak: Buro Geus, Dordrecht Drukwerk: Drukkerij Altorffer, Roosendaal 66

67

1 juli juni 2009

Recommend Documents