1 4 - D A A G S T I J D S C H R I F T, G E W I J D A A N S C H E E P S B O U W, S C H E E P V A A R T E N H A V E N B E L A N G E N

S

1 4 -D A A G S

c h i p en W e r p

T IJD S C H R IF T ,

G E W IJD

AAN

SCH EEPSBO U W , SCH EEPV A A R T EN H A V E N B E L A N G E N

D E V E R E E N IG IN G V A N T E C H N IC I OP SCH EEPV A A RTG EBIED D E C E N T R A L E B O N D V A N SCHEEPSBOUW M EESTERS I N N E D E R L A N D H E T IN S T IT U U T V O O R SC H E E PV A A R T E N L U C H T V A A R T H E T N E D E R L A N D S C H SC H E EPSB O U W K U N D IG PR O E FST A T IO N

ORGAAN VAN

IN „SC H IP E N W E R F ” IS O P G E N O M E N H E T MAANDBLAD „DE TEC H N ISC H E K RO N IEK ”

R E D A C T IE :

M EDEW ERKERS:

Ir. J. W . H EIL w. i., ir. G. DE R O O IJ s. i., Prof. ir. L. TR O O ST en G. ZANEN R edactie-adre«: H e e m ra a d s s in g e l 1 9 4 , R o tt e r d a m , T e le f o o n

52200

ERE-COM ITÉ: A . F . B R O N S I N G , O u d -D ir c c te u r der N .V . S toom vaarc-M aatsch ap p ij „ N e d e r la n d ” , A m ster d a m ; N . W . C O N I J N , D ire cte u r W erf „G u sto ”

F ir m a

A.

F . S m u ld er s, S ch ie d a m ;

ir .

M. H .

D A M M E , D ir e c te u r

der

N.

V.

W er k sp o o r, A m ster d a m : J.

W . B.

E V E R T S , L id van de R aad van B estu u r der K o n in k lijk e P ak etv a a r t M aatsch app ij, A m ster d a m ; P . G O E D K O O P D z n ., D irecteu r N e d e r la n d s c h e

D o k - en

S ch eep sb ou w -M aatsch ap p ij

( v .o .f ,) ,

A m ster d a m ;

M.

C.

K O N IN G ,

L id

van

de Raad

van B estuur

d er K o n . P a k e tv a a r t M ij., A m ster d a m ; P r o f. ir . B. C . K R O O N , H oogleraar aan de T e c h n is c h e H o o g esch o o l; W . H . D E M O N C H Y , D ir e c te u r der H o lla n d -A m e r ik a L ijn , R o tte r d a m ; C. P O T , D ir e c te u r der N .V . E le c t r o te c h n . In d u strie v /h W . S m it Sc C o ., S lik k e r v e e r ; W . V A N D E R V O R M , D ir e c te u r der N . V . S ch eep vaart Sc S tee n k o len M a a tsch a p p ij, R o tter d a m ; ir. H . C . W E SSE L I N G , C o m m issa r is der N .V . K o n in k lijk e M aatsch app ij „ D e S c h e ld e ” , V lis s in g e n ; S . V A N W E S T , D ire cte u r der N .V . D o k - en W e r f-M a a csch a p p ij „ W ilto n -F ije n o o r d ” , S ch ied am . J a a r-A b o n n cm e n t (b ij v o o r u itb e ta lin g )

ƒ 1 6 ,— ,

b u ite n N e d e r la n d

ƒ 2 0 ,— , losse n um m ers ƒ 1,—

U IT G E V E R S : W Y T -R O T T E R D A M P o s tr e k e n in g 5 8 458, T e le fo o n 35250 (4 lijn e n ) , P ieter de H o o c h w e g 111

N E G E N T IE N D E JA A R G A N G

J. B A K K E R , ir . V . B A R A K O V S K Y , ir . L. W . B A S T , ir . W . V A N B E E ­ L E N , P rof. D r . ir. C . B. B IE Z E N O , W . V A N D E R B O R N , P rof. D r . ir . W . F . B R A N D S M A , ir . A . H . T E N B R O E K , ir . B . E. C A N K R I E N , P. F . D E D E C K E R , ir. C . A . P . D E L L A E R T , L . F . D E R T , J. P. D R IE S S E N , G. F IG E E , ir . W . G E R R IT S E N , T H . V A N DE R G R A A F , I. F . G U G E L O T , F . C . H A A N E B R I N K , W . A . H O E K , P . I N T V E L D , P ro f. ir. H . E . JA E G E R , ir. J, J A N S Z E N , F . A . A. JA SPE R SE , ir . M . C . D E J O N G , ir. C . K A P S E N B E R G , J. V A N K E R SE N , P ro f. D r . ir. J. J. K O C H , ir . H . J. K O O Y J r ., ir . W . K R O P ­ H O L L E R , ir. W . I I . K R U Y F F , P r o f. ir . A . J. T E R L I N D E N , M r. G . J. I.Y K L A M A ä N I JE H O L T , F. C . M A T Z I N G E R , D r . ir . W . M . M E IJE R , ir. J. C. M IL B O R N , J. J . M O E R K E R K , ir . A . J. M O L U N G E R , D n . ir. W . J. M U L L E R , A . A . N A G E L K E R K E , I n g . L. V A N O U W E R K E R K J .M .L z n ., ir. J . S. PE L, J. C. P IE K , ir. K . V A N D E R P O L S , B .P O T , M r. D r . ir. A . W . Q U I N T , ir. W . H . C . E . R Ö S I N G H , ir . J. R O T ­ G A N S , ir. D . T . R U Y S, C . J. R IJ N E K E , ir . W . P . G . S A R IS , ir . R . F. SCHELTEM A DE HEERE, ir . A. M. S C H IP P E R S , D r. P. S C H O E N M A K E R , ir. R . S M ID , ir. H . C . S N E T H L A G E , I n g . C. A . T E T T E L A A R , P ro f. ir. E. J. F . T H I E R E N S , C . V E R M E Y , C . V E R O L M E , ir. J. V E R S C H O O R , I n g . E . V L IG , A . H . H . V O E T E L IN K , PI. D E V R IE S , IJ. L. D E V R IE S , J. W . W IL L E M S E N , ir . J . H . W IL ­ T O N , M r. J. W IT K O P , P r o f. ir . C . M . V A N W I J N G A A R D E N , ir . A . H . IJS S E L M U ID E N .

Overnem en van artikelen enz. is zonder toestemming van de -uitgevers verboden

M O T O R S C H IP H e t m .s. W onosart, g e b o u w d v o o r re k e n in g v a n de K o n in k lijk e R o tte r d am sch e L lo y d n .v . d o o r de H o w a ld ts w erk e te H a m b u rg , w e rd op 3 S ep tem ­ b er 1952 tijd e n s een k o rte p r o e f to c h t op de E lb e d oor de b o u w w e rf aan de eige­ n a ars o v erg ed rag en . H e t schip is b estem d v o o r de v e r­ sch illen d e lijn d ie n ste n v a n de red erij en is d a a ro m u itg e ru st m e t alle v o o rz ie n in ­

21 N O V E M B E R 1 9 5 2 — N o . 24

„ W O N O S A R I’

gen, die v o o r de v a a rt op de tro p en n o o d z a k e lijk z ijn . H e t is als o p en shelterdeck schip ge­ b o u w d n a a r de v o o rsch rifte n en onder to e z ic h t v an B ureau V eritas voor de klasse I 3 /3 L I + > terw ijl h et verder geheel v o ld o et aan de eisen, die door de S c h eep v aart Inspectie en H avenarbeids In sp ectie w o rd e n gesteld. D e kiel w e rd op 27 A ugustus 1951

gelegd, terw ijl de te w a te rla tin g 27 Mei van dit jaar p laats vond. D e voornaam ste gegevens z ijn : L engte over alles 5 0 7 -'-1 1 " , lengte tussen de lo o dlijnen 4 7 0 '- 0 " , breedte 6 6 '-0", holte to t sh elterd ek 4 0 '- 0 " , holte to t hoofddek 3 T -0 " , d ie p g a n g 27'O.1/ / " , w a te rv e rp laatsin g 16.396 tons, draagverm ogen 10.687 to n s, b .r.t. 7.583 tons, n .r.t. 4.209 tons, la a d ru im in h o u d

Kr»-'1

F ig. 3.

R O O K SALO N P A SSA G IE R S

balen 605.000 k u b .v o e t, m a c h in e v e r­ m ogen m ax. 9000 ap k , d ien stsn elh eid 16 m ijl per uur. Sleepproeven w erd en u itg e v o e rd bij h et S ch eep sb o u w k u n d ig P ro e fs ta tio n te W ageningen. Bij de bouw van de ro m p h ebben lasco n stru cties u itg e b re id toepassing g e­ vond en . Zo zijn de la n d e n en s tu ik e n van de gehele h u id , m e t u itz o n d e rin g van de lan d en der k im g a n g , electrisch gelast, evenals de la n d e n en s tu ik e n d er dubbele bodem en d e k b c p la tin g c n . O o k h e t m erendeel der sp a n te n is aan de h u id gelast. D e dubbele bodem en h e t sh e lte rd e k z ijn volgens h e t lan g ssp an tsy steem ge­ co n stru eerd , te rw ijl de sp a n te n in de zijden en de d ek b a lk e n v a n h e t h o o f d ­ en tu ssen d ek volgens h e t d w a rssp a n te n systeem z ijn u itg ev o erd . D e dubbele bodem d ie n t v o o r b e rg in g v an de vloeibare v o o rra d e n . B ra n d s to fberg in g is v e rd e r n o g in la n g sb u n k e rs in de m ach in ek am er en in h e t ac h te rsc h ip naast de tu n n e l. D e beide voorste ru im e n z ijn b estem d voor droge lading. R u im 3 is d oor een la n g s c o ffe rd a m gedeeld, z o d a t in o n d e rru im en tu sse n ­ dek 4 ta n k e n voor eetb are olie z ijn , elk m et een in h o u d v a n ro n d 500 to n . O n d e r tu n n e ld e k in ru im 4 z ijn e v e n ­ eens 4 ta n k e n voor eetb are olie, elk m e t een in h o u d v a n ro n d 2 50 to n . D e to ta le ta n k in h o u d v oor ladin g o lie b e d ra a g t alzo 3000 to n . T e n behoeve v an h e t tr a n s p o r t v an eetbare oliën zijn de d ie p ta n k e n v a n verw arm in g ssp iralen v o o rzien . D e oliedichte la a d h o o fd e n b o v en de d iep tan k s z ijn zo g ro o t m o g elijk g e h o u ­

d en, z o d a t de d ie p ta n k e n tevens m et d roge la d in g b eladen k u n n e n w o rden. D e ru im te n in h e t shelterdek v a n la a d ru im 3 en boven h e t tu n n e ld e k in ru im 4 en 5 z ijn v o o r droge la d in g b e ­ stem d . D e la a d h o o fd e n op h o o fd - en tu ssen ­ d ek z ijn d o o r h o u te n lu ik en afgesloten, terw ijl de la a d h o o fd e n op h et shelterd ek door stalen p o n to n lu ik e n w orden a fg e ­ d e k t, N a a st de m o to rsc h a c h t z ijn op h e t h o o fd d e k aan BB la d in g -, vries- en koelk am ers gelegen.

A lle la a d ru im te n z ijn aan g eslo ten op een g ecom bineerd ro o k m e ld - en C 0 2 b ra n d blussysteem . D a a rto e is een C 0 2 b a tte rij v a n 65 flessen m e t een to ta le in h o u d v an 292 5 k g C 0 2 g eïn sta llee rd . O o k de m o to rk a m e r is op d it C 0 2 systeem aan ­ aangesloten. D e passagiers z ijn o n d e rg e b ra c h t in 6 tw e e p e rso o n s-h u tte n . Zij h eb b en tevens de b e sch ik k in g over een eetsalon m et daaraan g re n ze n d een rooksalon. D e w a n d en der p a ssag ie rsh u tten zijn u itg e v o e rd in n o te n h o u t, te rw ijl h e t m eu b ilair v a n de h u tte n is u itg e v o e rd in essenhout. D e k a p ite in h e e ft de b e sc h ik k in g over een z ith u t, een sla a p h u t en een to ile t­ ru im te . D e h u tte n voor de s tu u rlie d e n en m ac h in isten b ev in d en zich op h e t b r u g ­ dek. D e accom m odatie voor h o o fd m a c h i­ nist en 1ste stu u rm a n b e sta a t u it z ith u t, sla a p h u t en to ile tru im te , te rw ijl de overige o fficieren alle in éénp erso o n s­ h u tte n zijn o n d e rg e b ra c h t m e t a a n g re n ­ zend, per 1 o f 2 h u tte n een to ile t­ ru im te . V o o r de stu u rm a n sle e rlin g e n zijn tw ee tw e e p e rso o n s-h u tte n aanw ezig. T o t de accom m odatie vo o r de o ff i­ cieren b e h o o rt v o o rts n o g een e e tk am er op h e t sh elterd ek en ro o k k a m e r op h e t b ru g d e k . D e h u tte n voor h e t E uropees civiel personeel, b ev in d en z ic h a c h te r op h e t shelterd ek . O o k d it personeel is in één p e rso o n s-h u tte n o n d e rg e b ra c h t en h e e ft de beschikking over aan g re n zen d e to ile tru im te . V o o r h e t Indonesisch personeel v a n de civiele dienst z ijn tw e e - en v ie rp e r-

BIJ

„SCHIP

EN

WERP” VAN

\\/y

1952

□n1 CM

Ph

tSb

21 NOVEMBER

tv

BEHORENDE

153539 UMJ

1 s 'Df

s o o n s - h u tte n aan w ezig op h e t sh elterdek. B o o ts m a n en tim m e rm a n z ijn ge­ h u is v e s t in een d ek h u is op h e t cam p a g n e d e k , w a a rin ook de ro oksalon v o o r m a tro z e n en olielieden is o n d e r­ g e b ra c h t. V o o r de m a tro z e n en olielieden zijn de é é n p e r s o o n s - h u tte n o n d e r h e t cam p a g n e d e k gelegen, te rw ijl de jo n g ste b e m a n n in g s le d e n in tw e e p e rso o n s-h u tte n o p h e t tw eed e d ek in h e t a c h te r­ s c h ip z ijn gehuisvest. D e v e n tila tie v a n de acco m m o d atie in h e t m idscheeps d ek h u is geschiedt k u n s t m a t i g . D a a rto e z ijn op h e t to p d e k t w e e electrisch g ed rev en v e n tila to re n o p g e s te ld , elk m e t een c a p a c iteit v a n 1 0 .0 00 m V u u r . D e d o o r deze v e n tila ­ t o r e n v e rp la a tste lu c h t k a n v e rw a rm d w o r d e n , z o d a t de v e rw a rm in g tevens d o o r d it systeem p laats v in d t. I n v e rb a n d h ierm ede z ijn de inblaasm o n d e n in de v erschillende ru im te n zo ­ d a n i g u itg e v o e rd , d a t de lu c h t zowel m e t een g e ric h te stra a l, als d iffu u s k an w o r d e n in g eb lazen . D e v e n tila tie en v e rw a rm in g v a n de a c c o m m o d a tie in h e t a c h te rsc h ip ge­ s c h i e d t op o v ereen k o m stig e w ijze door e e n ald a a r g ep laatste v e n tila to r, ev en ­ e e n s m e t een c a p a c iteit v a n 10.000 m :i/ u u r . D e stu u rm a c h in e is v a n h e t electrisch h y d r a u lis c h e ty p e. V o o r h e t v e rw e rk e n v a n la d in g zijn v o o r ied er la a d ru im vier laad b o m en b e ­ s c h ik b a a r . E en gedeelte dezer la a d ­ b o m e n is g esch ik t v oor lasten v an 3-5 t o n , te rw ijl de overige z ijn in g e ric h t v o o r h e t v e rw e rk e n v a n lasten v an 3 - 1 0 to n .

Fig. 6. HOOFDMOTOR IN WERKPLAATS

B ovendien z ijn nog 2 laadbom en op­ gesteld voor h e t v erw erk en van zw are s tu k k e n to t een gew icht v an 65 to n . O pgesteld z ijn 20 lieren, elk aange­ dreven door een 42 p k m otor. T w a a lf dezer lieren hebben een hijsverm ogen v an 3,3 5 to n bij een reepsnelheid van 45 m ete r per m in u u t, terw ijl 8 lieren zijn in g e ric h t om op enkelw erk gelijke lasten te verw erk en en op du b b elw erk 8,5 to n bij een reepsnelheid v an 17,5 n ieter per m in u u t. H e t ankerspil h e e ft een tre k k ra c h t v an 24.200 k g bij een snelheid v a n 7,5 m eter per m in u u t en' w o rd t aangedrc-

ven door een m o to r m e t een v erm o g e n van 75 pk. In h e t d ekhuis op h e t ca m p a g n e d ek is n o g een v erhaalspil m e t tw ee k o p ­ pen opgesteld, aan g ed rev en d o o r een 42 p k m o to r, tr e k k r a c h t 12 to n , bij een snelheid v a n 12,5 m e te r p e r m i­ n u u t. O p h e t p ro m en ad ed ek s ta a n o n d e r davits v a n h e t G ra v ity "ty p e tw ee h o u ­ te n re d d in g b o te n m e t F le m in g p a te n t h an d v o o rtstu w in g sin sta lla tie . D e a fm e ­ tin g e n dezer b o te n b e d ra g e n : 9.00 X 3.20 X 1.22 m eter. Zij z ijn ieder g e­ sc h ik t v oor 80 personen. D e beide s ta tie tra p p e n z ijn v a n a lu ­ m in iu m co n stru c tie m et d ra a ib a a r boven bordes, z o d a t deze tev en s als lo o p p la n k g e b ru ik t k u n n e n w o rd e n . D e v o o rts tu w in g geschiedt d o o r een 10 cyl. en k elw erk en d e tw e e ta k t H o w a ld tM .A .N . m o to r, c y lin d er d ia m e te r 780 m m , slag 1400 m m . H e t m ax . v e rm o ­ gen v an deze m o to r b e d ra a g t 9 000 ap k bij 115 o m w ./n iin ., te rw ijl h e t v e rm o ­ gen bij 110 o m w ./m in . 75 00 a p k b e ­ draag t. D eze m o to r is v an de la a tste M .A .N .con stru ctie, w aarb ij de o n d e rz ijd e v a n de cylinders is u itg e v o e rd als spoelpom p. A a n h e t v ooreinde v a n de m o to r is n o g een kleine e x tra spoelpom p o p ­ gesteld. V erd er is de m o to r u itg e v o e rd m e t nalaadschuiven. D e in stallatie is in g e ric h t v o o r h e t g e b ru ik v a n zw are olie m e t een visco­ siteit v a n 3 500 secs. R e d w o o d 1.

D e ol ie w o r d t gesepareerd en g e fil­ te rd . H ie rv o o r z ijn 4 sep arato ren , ieder m e t een c a p a c ite it v a n m a x im u m 2000 lite r p er u u r, opgesteld, die paarsgew ijze in serie w e rk e n , 1 als p u rifie r en 1 als c larifie r. D e b ra n d sto fle id in g e n voor de z w are olie n a a r de m o to r w o rd e n alle v e rw a rm d . D e g erein ig d e zw are olie w o rd t m e t b eh u lp v a n 2 b ra n d sto fto e v o e rp o m p e n via 2 v o o rw a rm e rs in de p ersleiding n a a r de h o o fd m o to r gevoerd. D e te m ­ p e r a tu u r v a n de olie w o rd t in deze v o o rw a rm e rs a u to m a tisc h geregeld. D e b r a n d s to fn a a ld e n z ijn voo rzien v a n een se p a ra a t koelsysteem , .h etw elk evenw el u itg e v o e rd is o m o n d er b epaal­ de o m sta n d ig h e d e n de b ra n d s to fn a a l­ d en te v e rw a rm e n bij h e t g e b ru ik v an z w are olie. C y lin d e rs en zuigers z ijn u itg e v o e rd v o o r zo etw a terk o elin g . V o o r h et re in ig en v a n de sm eerolie z ijn 2 se p a ra to re n opgesteld, ieder m e t een c a p a c ite it v a n 1200 liter per u u r, alsm ede 2 S tre am lin e filte rs ty p e P 61. V o o r de v e n tila tie v a n de m ac h in e ­ k a m e r z ijn aan w ezig : 4 p e rsv e n tila to re n , ied er m et een ca­ p a c ite it v a n 22 0 0 0 m :'/ u u r ; 1 z u ig v e n tila to r v an 20.000 m V u u r ; 1 z u ig v e n tila to r v a n 6.000 m :i/ u u r , b o v en de zw are olie sep arato ren . V o o r h e t h u lp b e d rijf zijn opgesteld 3 M .A .N . 4 - t a k t dieselm otoren v a n 200 k W X 375 o m w ./m in . O p ieder v an de beide u itlaa tg assen ­ le id in g e n v a n de SB h u lp m o to rc n is een u itla a tg a sse n k e te l aangesloten v an 6 m “

U N IF O R M E E r is in de laatste tijd veel o v er scheepsm eting geschreven. H e t lijk t w el o f n a een a a n ta l ja re n v a n b e tr e k ­ kelijke ru s t in v erschillende la n d e n een z u c h t to t v e ra n d e ren is o p g e k o m e n , een n eig in g om te w illen „ v e rb e te re n ” , om n a tio n a a l en in te rn a tio n a a l m eer eenheid te b ren g en in de v o o rs c h rifte n voor de m e tin g v a n schepen. O p zich ze lf is d it zeer beg rijp elijk . N a tio n a a l gezien is h e t goed als de v o o rsc h rifte n een d u id ig en d u id e lijk z ijn , als m en w eet w a a r m e n a a n toe is, als de o n tw e rp e r m e t red elijk e z e k e r­ heid k a n b erek en en hoe „ g r o o t” z ijn schip zal w o rd en . H e t is n u eenm aal een in g e w ik k e ld e m aterie, vele regels b e ru s te n n ie t op logische beginselen en to c h w il een ieder graag w e te n hoe z ijn schip g e m eten w o rd t. M eer b ek en d h eid en d u id e lijk ­ heid v a n de regels w o r d t d a n ook a lle r­ w eg en gew aardeerd. H e t is u it de tijd , d a t d ezelfd e sch e­ p en in verschillende d is tric te n m e t u i t ­ eenlopend re su lta a t g e m e te n w e rd e n d o o rd a t de v o o rsc h rifte n v ersch illen d g e ïn te rp re te e rd w erd en .

V .O ., voor v e rw a rm in g v a n h e t w as­ w a te r voor h u tte n en b ad k am ers. D e te m p e ra tu u r v an d it w a te r w o rd t in deze ketels th e rm o sta tisc h geregeld. I n de uitlaatg assen leid in g en v a n de h o o fd m o to r is opgesteld een H o w a ld tL a m o n t u itla atg a sse n k ete l v a n 240 m 2 V .O ., c o n s tru c tie d ru k 10 atm . Bij stilstaan d e m o to r k a n de fu n c tie v a n deze k ete l w o rd e n o v e rg en o m en d o o r een oliegestookte h u lp k e te l v an 90 m 2 V .O . V o o r h e t bereid en v a n d r in k w a te r is een S ch m id t v e rd a m p e r in sta lla tie m e t een c a p a citeit v a n 15 to n p e r d ag ge­ ïn sta lleerd . L ijst v a n lev e ra n c iers Hulpm otoren, M .A .N ., A ugsburg; gene­ ratoren, B.B.C., Mannheim; compressoren, H atlapa; cylinderkoelwaterpompen, zuigerkoelwaterpompen en zeekoelwaterpompen, Klein, Schanzlin; smeeroliepompen en brand­ stoftoevoerpompen, Leistriz,'N ürnberg (Geveke & Co., A m sterdam ); Stream Line Fil­ ters, Stream Line Filter, London; koelers, Howaldtswerke, H am burg; separatoren voor zware olie, separatoren voor dieselolie en separatoren voor smeerolie, Bergdorfer Eisen W erk; uitlaatgassenketels, Howaldtswerke; C02-installatie,' Saval, Breda; koelinstallatie, Grasso, ’s-Hertogenbosch; stuurmachines, Brown Bros Ltd., Edinburgh; lieren, anker­ spil en verhaalspil, Thomas B. Thrige, Odense; kunstm atige ventilatie, Brons werk, A m ­ sterdam; reddingboten, K erstholt, G ronin­ gen; davits, Ing. Bureau voor D avid en Kraanbouw; statietrappen, D avit Companie, U trecht; sloten, Lips, D ordrecht; patrijs­ poorten, v. W ingerden, Gorinchem.

S C H E E P S M E T IN G

In te rn a tio n a a l is een strev e n n a a r m eer eenheid al ev en zeer b eg rijp elijk . M en m o e t th a n s o ver een g ro o t a a n ta l m e e tb rie v e n b e sch ik k en om de w ereld ro n d te k o m e n en al die d o c u m e n te n v e rto n e n v ersc h ille n d e cijfers. N o g d a a rg e la te n d a t er in vele havens a a n ­ le id in g b lijk t te b e sta an om een m e e t­ b rie f als v e ro u d e rd te beschouw en, h e rm e tin g te eisen m e t als resu lta a t, d a t m eer b e ta a ld m o e t w o rd e n , w a n t la g er w o rd e n de m e tin g sc ijfe rs g ew o o n lijk n iet. E r z ijn dus velen die v e rla n g e n d u i t ­ zien n a a r één m e e tb rie f w aarm ee ze o veral te r w e re ld te r e c h t k u n n e n . D a a r k o m t bij d a t h e t voor degenen die z ic h in de sch eep sm etin g v erd iep en o f die er m ee v e r tr o u w d zijn, v o lk o m en d u id e lijk is d a t „ m e n ” ro e p t om v e r ­ a n d e rin g . W e lk sy steem m en n u ook n e e m t, de v o o rs c h rifte n v an alle la n d e n z itte n vol w o n d e rlijk e k ro n k els en z ijn in de loop v a n vele ja re n g ew orden t o t een geheel v a n h a a st o n b eg rijp elijk e h o o fd - en d etail-re g els, w a aro p zeer g e ­ m a k k e lijk g e re c h tv a a rd ig d e c ritie k u i t ­ g eo efen d k a n w o rd en .

T oegegeven m o e t w o rd e n d a t, en d a t g e ld t voor alle la n d e n en alle system en, de B ru to m e tin g een zeer m a tig beeld g e e ft v a n de g ro o tte v a n h e t schip, te r ­ w ijl de N e tto c ijfe rs de „ e a rn in g ca p a ­ c ity ” slecht w eergeven. Zie de g ro te v erschillen die in de vele m e e tb rie v e n aan b o o rd h ierv o o r te v in d e n zijn . M aar h isto risch gezien is veel w el b eg rijp e lijk in d ie n m en de groei v a n de v e rsch ille n ­ de sy stem en in de loop d er ja re n b eziet en b e d e n k t d a t to e p a ssin g v a n oude regels op m o d ern e schepen w el t o t w o n ­ d e rlijk lijkende re s u lta te n m o e t leiden. W ie zich voor deze m a te rie in te re s­ seert w o rd t h e t b o ek v a n ir A . v a n D rie l „ D e S ch eepsm eting” zeer a a n b e­ volen. H e t v o re n staa n d e v e rk la a r t w el de „ o ffic ië le ” p o g in g e n o m t o t m eer een­ heid te k o m en en ook de vele o n tw e r­ p e n v a n nieuw e v ere en v o u d ig d e sy ste ­ m e n v o o r de m e tin g v a n de h a n d v a n vele b u iten la n d se scheepsbouw ers m e t m in o f m eer bekende n aam . W ij nem en d a n in de le p la a ts de „ R e g u la tio n s fo r T o n n a g e M easure­ m e n t o f Ships” v a n de V o lk e re n b o n d

en de O slo C o n v e n tie (v a n J u n i 1947 ) 1) . H ie r is een ernstig e p o g in g gedaan to t h e t sch ep p en v an eenheid in de scheeps­ m e tin g . I n de „ R e g u la tio n s” zijn de tech n isch e regels vastg eleg d , m e t de O slo C o n v e n tie is g e tra c h t de toepassing in een a a n ta l lan d en te v e rk rijg e n , te r ­ w ijl in de laatste tevens o v ereenge­ k o m e n w e rd om de m e tin g s-e x p e rts re g e lm a tig (m in sten s eenm aal p er 2 ja a r) b ijeen te la te n k o m en ten ein d e u n ifo rm e toepassing en in te rp re ta tie v a n de regels te b ev o rd eren en te r zake aan b e v e lin g en aan de re g e rin g e n te doen. E en v o o rtre ffe lijk e to e lic h tin g op b o v e n sta a n d e historische o n tw ik k e lin g is g eg ev en in de „M em orie v a n T o e ­ lic h tin g ” op h e t „ O n tw e r p v a n W e t te r G o e d k e u rin g v a n h e t V erd ra g nopens een een v o rm ig stelsel v o o r de M e tin g v a n Z eeschepen, o n d e rte k e n d te O slo o p 10 J u n i 1 9 4 7 ” , zoals deze aan de T w e e d e K am er is aang eb o d en in J u n i 1949. W ij n o te re n u it deze T o e lic h tin g h e t vo lg en d e: „ H e t v e rd ra g o n tle e n t z ijn betekenis aan h e t fe it, d a t th a n s, n a een m eer d an 2 0 -ja rig e vóórarb eid , een beg in is ge­ m a a k t m e t een d aad w erk elijk e u n if i­ catie op h e t gebied d e r sch eep sm etin g .” E n v e rd e r: „ In tu s s e n is h e t n o g slechts een b e­ p e rk te g ro ep v an la n d e n , die h e t v e r­ d ra g h e b b e n o n d e rte k e n d . H e t is n ie t o n w a a rsc h ijn lijk , d a t ook G ro o t B ritta n ië b ereid zal zijn t o t h e t v e rd ra g toe te tre d e n , hetgeen des te g em ak k elijk er k a n geschieden, o m d a t de regels v o l­ k o m e n op h e t z.g. „ B ritse ” systeem z ijn gebaseerd en in sa m e n w e rk in g m et a m b te lijk e B ritse d e sk u n d ig e n z ijn o p ­ gesteld. . O f ook de V eren ig d e S taten to t h e t v e rd ra g z u lle n to e tre d e n , m oet w o rd e n afg ew ach t. O fsc h o o n de te Oslo a a n v a a rd e regels op m o d ern e w ijze ge­ fo rm u le e rd zijn , h a n d h a v e n zij h e t u it de v o rig e eeuw d a te re n d e systeem m e t b e h o u d v a n enkele reg lem en ten , die w ein ig logisch en re d e lijk g each t k u n ­ n e n w o rd e n . D e red en , d a t deze onjuiste e le m e n te n g e h a n d h a a fd z ijn , is h ierin gelegen, d a t h e t w eg n em en d a a rv a n zo ­ dan ig e w ijzig in g en in de b ep alin g van de g ro o tte v a n de schepen en zodanige o n g e lijk h e id tussen de to n n e n m a a t van versch illen d e sch eep sty p en in v erg e­ lijk in g m e t de b estaande to e sta n d zou v e ro o rz a k en , d a t de b estaande c o n c u r­ re n tie v e rh o u d in g e n e rn stig zouden w o rd e n v e rsto o rd .” H ie r w o r d t een zeer b elan g rijk e zijde v a n d it p robleem b e lic h t w a a r op n iet genoeg de a a n d a c h t k a n w o rd e n geves­ tig d . M en h e e ft te r c o n fe re n tie goed be­ g re p e n d a t h a n d h a v in g v a n oude regels n o o d z a k e lijk is, w il m e n geen sch ro m e­ lijke o n b illijk h e d e n b eg aan tegen o v er

bepaalde groepen v an scheepseigenaren. G rote v e ra n d e rin g en zo u d en de v e r­ h o u d in g en — gegroeid in de loop der jaren — e rn stig versto ren . D e m em orie v e rv o lg t dan: „ H e t v ra a g s tu k van de un ifo rm e scheepsm eting is dan ook door het v e r ­ d ra g te O slo n ie t opgelost. D e afw ijk en ­ de stelsels voor h e t S uez-kanaal en h e t P a n a m a -k a n a al z u lle n v a n k ra c h t b lij­ ven. D e in h e t v e rd ra g v a n Oslo o p g e­ nom en regels v e rto n e n zelfs enige zw akke p lek k e n , w a a rv a n k an w o rd en gezegd, d a t zij de to ets der critiek am per zo uden k u n n e n do o rstaan . Een b ev re­ digende oplossing is slechts te v e rk rij­ gen, in d ien b elan g rijk e w ijzigingen in h e t z.g. „ B ritse” systeem w orden ge­ b ra c h t. B ehalve, d a t h e t niet te v e r ­ w ach ten is, d a t de Engelse R egering hiertoe spoedig bereid zal zijn, z ijn hieraan o o k vele p ractisch e m oeilijk­ heden v e rb o n d e n , o m d a t een logischer stelsel zal leiden to t een verhoging v a n de to n n a g e v a n de m eeste schepen. A a n ­ gezien de m eeste hav en rech ten en sc h e e p v a a rth e ffin g e n op de tonnage g e­ baseerd z ijn zu llen deze alle over de g e­ hele w ereld m o eten w o rd e n herzien, w il m en de sch ee p v a art n ie t aan zw aardere lasten o n d erw erp en . E en herzien systeem zou bo v en d ien eerst 20 t o t 30 jaren n a v aststellin g in w e rk in g k u n n e n tre d e n teneinde te voo rk o m en , d a t reders v a n bestaande schepen zeer ernstige door h en n iet te voorziene n adelen zouden o n d e r­ v in d e n .” M aar, zoals gezegd, to c h zijn er de laatste tijd vele, en soms zeer re v o lu tio n naire voorstellen gedaan om to t veel v erd erg aan d e eenheid te kom en. D a a r is h e t r a p p o rt v a n T he I n te r n a ­ tio n al S ta n d a rd s C o m m itte e of the So­ ciety o f N a v e l A rc h ite c ts and M arine E ngineers u it de V erenigde Staten v a n A p ril 1950.“) In d it ra p p o rt k o m en als conclusies voor: a. In te rn a tio n a le overeenstem m ing o v er één systeem v an m eten m et één m e e tb rie f, e rk e n d door alle nau tisch e naties, d a t aan n em elijk is voor de P a n am a en S u ez-k an aal A u to rite ite n is zeer gew enst en in h et belang v a n de gehele scheepvaart. b. D aa r een b e tre k k e lijk eenvoudige fo rm u le te r b ep alin g v an de to n n a g e in de p laats v a n de om slachtige m e ­ th o d e n , th a n s in g e b ru ik , geschikt en voldoende is vo o r practisch g e b ru ik , m oet e rn stig g estreefd w orden n a a r in te rn a tio n a le overeenstem m ing o v er een d erg elijk e bepaling. c. In d ie n in te rn a tio n a le overeenstem ­ m in g in deze geest n ie t bereikt k a n w o rd e n en v e ra n d e rin g en v e re e n ­ v o u d ig in g v a n h e t bestaande systeem wel ov ereen stem m in g m ogelijk m a a k t, w o rd t ste rk aanbevolen de hu id ig e P an am a kan aal v o o rsc h rif­

ten als basis van onderhandeling te nem en voor een Internationale C o n ­ ferentie, liever dan een van de n a tio ­ nale system en en dan de v o orschrif­ ten van de Oslo C onventie. V oor wij op deze conclusies ingaan willen w ij eerst nog noemen een rap p o rt van de N atio n al Association of N orw egian Shipbuilders m et conclusies, die overeenkom en m et de le en 3e van de A m erikaanse studie. N ie t m et de 2e conclusie, w aartoe de S.N .A .M .E. is ge­ kom en, nad at de betreffende commissie u it d it lichaam een groot aantal vereen­ voudigde system en had onderzocht (voorstellen o.a. van m r Jo h n T u tin , m r G. L. A dam , m r G. A. Sm ith e.a.). De Noorse scheepsbouwers achten, m .i. volkom en terecht, een juiste toe­ passing van form ules zeer m oeilijk b.v. om d at bij aankoop van een schip de be­ paling van de lengte en de w aterverplaatsing (tw ee grootheden die in ieder geval in een form ule m oeten voor­ k om en) aanleiding kan geven to t ver­ schil v an op v attin g . D aarbij k o m t“ dat h e t gebruik van een o f tw ee form ules leidt to t grote afw ijkingen van de be­ staande B ruto en N etto -c ijfers en dus steeds een ernstige verstoring geeft van de van k ra ch t zijnde m etingscijfers, te r­ w ijl de kans op aannam e door de Suez en Panam a-K anaal M aatschappijen wel u iterst gering is. In de 3 e plaats is er nog een Engels ra p p o rt, opgem aakt door een commissie u it de In stitu tio n of N aval A rch itects3). H ie rin w o rd t de kwestie van vereenvou­ diging en verbetering van de bestaande m etings voorschriften (u iteraard hier bedoeld de Engelse) uitgesteld to t later, m aar w o rd t wel een voorstel gedaan voor verandering van de regels b e tref­ fende de aftrek van de m achinekam er (h e t loslaten van de 13 % ondergrens van de inhoud van de ruim te van de voortstuw ing, w aarboven deze inhoud m oet vallen om 32 % van de b ru to in ­ houd a ftre k te verkrijgen bij de bepaling van de n e tto -to n n a g e ). K laarblijkelijk heeft m en in E ngeland de tijd nog niet rijp geacht voor een principiële w ijzi­ ging van de scheepsmeting. W ij kom en nu teru g op de A m eri­ kaanse conclusies. Een systeem, dat aan­ nem elijk is voor de Panam a en Suez A u to riteiten betekent: het loslaten van het open shelterdektype schip. Beide kanalen erkennen im m ers d it type, w aarbij het bovenste tussendek buiten de b ru to to n n ag e valt, niet. W ie be­ kend is in scheepvaartzaken weet dat d it inderdaad revolutionnair genoemd m ag w orden. H e t is toch bekend d at er zeer veel -1) P o ly te c h n is c h T ijd s c h r if t 8 en 22 J u li 1952. 2 ) M a rin e E n g in e e rin g a n d S h ip p in g R ev iew N o v .

1951. 3 ) T r a n s a c tio n o f th e I n s titu tio n o f N a v a l A r c h i­ te c ts 1951 ( A p r il) .

open shelterdek schepen in de vaart zijn en dat dit scheepstype voor vele reders een uitstekend soort schepen is, dat op allerlei lijnen zeer goede diensten be­ wijst. H et kan zijn dat de openshelterdekkers in Amerika minder gevraagd zijn (voor de vaart door het Panamakanaal is de gunstige meting van dat type in ­ derdaad van geen betekenis meer om dat betaald moet worden naar de Panamametingscijfers), in Europa varen er vele en worden zij nog steeds gebouwd. Een loslaten van het systeem van meting, waarbij de open shelterdekker mogelijk is, zou door de belangrijk ho­ gere m eting een groot nadeel betekenen voor alle eigenaren van deze schepen. Ook al zou men uitgaan van de ge­ dachte dat men zou trachten voor een haven, een kanaal of een staat in totaal dezelfde inkomsten, die berekend w or­ den op basis van de m eetbrief cijfers te verkrijgen, dan nog zou deze wijziging een geweldige verschuiving betekenen (open of closed geeft soms voor een schip een verschil in Brutom eting van 40 % ) geheel ten nadele van de reders met open shelterdekkers. Men moet hierbij wel bedenken dat de vrachtvaart, die als regel m et open shelterdekschepen bedreven w ordt, m et dit type schepen gegroeid is, zodat ver­

U IT

D E

houdingen zijn ontstaan, nationaal en internationaal, die bij wijziging van de m eting ernstig zouden worden ver­ stoord. Terw ijl toch een voorkeur voor dit type schepen voor vele lijnen alles­ zins begrijpelijk is. H et zijn immers de typische „kubiek” schepen. Voor lichte, volumineuse lading is de open shelterdekker volkomen op zijn plaats. Bij een relatief lage bruto m eting, heeft dit schip een voor zijn kubiek laag deadweight. H et kan zware lading niet nemen en is hierdoor dus beperkt in zijn mogelijkheden. Maar het heeft overigens in vergelij­ king m et de closed shelterdekkers vele gunstige eigenschappen, waarbij het „open to the sea” zijn van het shelter­ dek gerust als volkomen theoretisch buiten beschouwing kan blijven. H et beeft bij een juiste keuze van de hoofdafm etingen een gunstige stabiliteit (een veel grotere omvang van de stabi­ liteit bij hellingen) en een groot (w er­ kelijk) vrij, boord, daarmee dus een grote m ate van veiligheid; verder een „droog” bovenste dek en daarbij als regel gunstig gelegen verblijven. 'Is het voor lichte lading het meest economische schip, deze laatste eigen­ schap kom t wel in het bijzonder naar voren in de in N ederland zo veel ge­ bruikte coasters van dit type.

SC H E EPV A A R T

Blijkens de jongste door Lloyd’s Re­ gister of Shipping gepubliceerde kw artaalgegevens, waren op 30 September 11., in alle landen — uitgezonderd Rus­ land, China en Polen, waarom trent geen gegevens bekend zijn — in totaal 1.207 stoom- en motorschepen metende 5.864.873 bruto register tons, waarvan 3 5,2 % op Engele werven, in aanbouw. Vergeleken m et 30 Juni 11. betekent dit een vermeerdering van 2 50.690 br. reg. tons. H et motorschip neemt hierbij, zoals de laatste jaren gebruikelijk, de eerste plaats in. De bruto inhoud der op Engelse werven in aanbouw zijnde stoomschepen bedroeg 872.93 5 tons, die der motorschepen 1.189.547 tons. In de overige landen tezamen waren deze to ­ talen resp. 1.660.226 en 2.142 .1 6 5 bruto register tons. De in alle landen tezamen voor buitenlandse rekening in aanbouw zijndé tonnenm aat bedroeg 1.869.751 tons; Engeland’s aandeel in de opdrach­ ten voor het buitenland bedroeg 34,5 %. In volgorde van betekenis neemt Noorwegen in de rij van de bui­ tenlandse opdrachtgevers m et 4 7 3.401 br. reg. tons in totaal de eerste plaats in. Panama volgt m et 381.055 tons en Liberia met 18 5.080 br. reg. tons. Enge­ land breidde m et 1.474.315 br. reg. tons zijn vloot het sterkst uit, gevolgd door

EN

N e d e rla n d

...

Zweden ......... I t a l i ë ................ Frankrijk . . . . Noorwegen . . Denem arken . . Canada ........... België .............

br. r e g .to n s

br , rog. to n s

603.500 600.173 472.971 381.138 375.958 3 > 5.104 309.291 167.342 130.175 124.865 104.200

_j_ 146.867 —

+ — _1_

— 4" + + +

Ir. P.

G.

van

K uyk

O L IE W E R E L D

Noorwegen m et 640.743 br. reg. tons en door de Verenigde Staten met 5 41.487 br. reg. tons. De onderstaande tabel geeft een over­ zicht der m utaties in de tonnage welke op 3 0 September 11. in de voornaamste scheepsbouwende landen —- vergeleken met 30 Juni 11. - — in aanbouw was. Japan ............. Ver. Staten . . D uitsland . . . .

Ook in de bouw van deze schepen heeft men een ontw ikkeling kunnen waarnemen in de richting van meer kubiek. Maar om dergelijke schepen m et een deadweight van 800 ton of meer daarbij onder de 500 b.r.t. te houden is het be­ slist noodzakelijk er open shelterdekkers van te maken. Met het prijsgeven van het systeem van m eting dat dit scheepstype moge­ lijk m aakt, vervalt in één slag de moge­ lijkheid m et zulke schepen de „Kleine handelsvaart” te bedrijven. D it mag wel eens gezegd worden tegen de voor­ standers van „één systeem van m eting” , waarbij de open shelterdekker over­ boord gevallen is. Zou dit voor vele reders een groot nadeel zijn, dat zou het in het bijzonder zijn voor de kapiteins-eigenaar van vele coasters in N e ­ derland (denk aan de Groninger Scheepsbouw, waar m en zich juist heeft toegelegd om van het open shelterdekkustschip een steeds beter en economi­ scher schip te m aken). N u er zovele stemmen opgaan voor verandering lijkt het goed ook eens een woord ter verklaring en verdediging van de bestaande situatie op metingsgebied te laten horen.

35.891 67.165 20.944 43.965 36.523 80.039 20.346 22.898 57.846 900

Van de verschillende landen buiten Engeland neem t Japan m et opdrachten voor buitenlandse rekening tot een to ­ taal van 2 7 1 .7 5 0 br. reg. tons de eerste plaats in, gevolgd door N e d e r la n d m e t 232.755 br. reg. tons, Zweden met 205.215 br. reg. tons en Duitsland m et 199.517 br. reg. tons. Deze tonnage vertegenw oordigt resp. 4 5 , 61, 1, 54,6 en 42,2 % van de in totaal in deze lan­

den in aanbouw zijnde tonnenm aat. Duidelijk blijkt uit het voorgaande de grote betekenis van onze nationale scheepsbouw als deviezenbron par excellence! Van het totale aantal op 30 Septem­ ber 11. in aanbouw zijnde schepen tw. 1.207 metende 5.864.873 br. reg. tons waren 250 metende 2 .9 2 6 .9 7 4 br reg. tons — waarvan 96 stoomschepen m et een bruto inhoud van 1 .3 2 1 .4 9 6 tons en 15 4 motorschepen metende 1.60 5.47 8 br. reg. tons — voor de tankvaart be­ stemd. Vergeleken m et 30 Juni 11. be­ tekent dit een verm eerdering van 3 50.589 br. reg. tons. Hiermede is het aandeel der ta n k ­ schepen in het totaal der in aanbouw zijnde schepen van 45,9 per ulto Juni to t 4 9,9 % per ulto September gestegen. Ook hier neemt Engeland de eerste plaats in. N iet m inder dan 67 ta n k ­ schepen m et een inhoud van 76 4 .9 9 6 br. reg. tons zijn voor Engelse rekening in aanbouw. Noorwegen neemt m et 46 tankschepen metende 460.3 59 tons de tweede, Panama m et 2 5 tankschepen metende 361.755 tons de derde en Am erika m et 15 tankschepen metende 2 2 9 .2 6 2 br. reg. tons de vierde plaats in. Tenslotte geeft onderstaande tabel een overzicht van de grootte der per

30 S eptem ber in de verschillende landen in aan b o u w zijnde schepen: 24 stoom - en 37 M 70 ,, ,, 30 „ „ 15 * 55 55 i

55

55

toename der wereld-tank vloot met het equivalent van i 5,4 T -2 tankers.

77 m otorschepen m et een b ru to ïnhoud van 6 8.000 tons 34 8 10.000 55 55 124 „ ,, „ 10; 15.000 „ „ 15/20.001) „ 12 2— „ 20/30.000 „ 55 55 -f- 3 1.000 „ 55 55

Zoals u it h e t bovenstaande overzich t b lijk t v o lg t h e t aandeel d er tan kschepen in h e t to ta a l der in aan b o u w zijnde schepen n o g steeds een stijgende lijn. In feite w erd de w e re ld -ta n k v lo o t ge­ d u ren d e h e t eerste h a lfja a r 1952 m et 1.250.000 to n s d raagverm ogen u itg e ­ breid. E xclusief de aan de A m erikaanse R eg erin g in eigendom tocbehorende tan k ers h a d de w e re ld -ta n k v lo o t op 1 J u li 11. een to taal draagverm ogen van 30.763.997 to n s vergeleken m et 16.078.000 tons d raagverm ogen op 1 Ju li 1939! D e gro o tste u itb re id in g onderg in g de ta n k v lo o t onder Engelse vlag, die ge­ du ren d e de eerste zes m aan d en v a n d it ja a r m e t 225.000 to n s to t 7.056.53 8 to n s d raag v erm o g en steeg. E n g e la n d Ss ta n k v lo o t h e e ft hierm ede de A m e ri­ kaanse op zij gestreefd! O n g e a c h t de zeer aanzienlijke u itb re id in g der w ereldta n k v lo o t, m e t nam e gedurende de laatste 4 /5 jaren, bedroeg h et d raag v er­ m ogen d er op 1 J u li 11. in aanbouw resp. bestelling zijnde tan kschepen 13.692.170 tons! Bij de beoordeling dezer in d ru k w e k k e n d e u itb re id in g — zo n d er re k en in g te h o u d en m et v e r­ m in d e rin g door sloop zal h e t totale draag v erm o g en der w e re ld -ta n k v lo o t in 1 9 5 7 /1 9 5 8 m eer d an 44 m illioen tons bedrag en — d ien t m en zich te rea­ liseren d a t th an s schepen m et een d ra a g ­ verm ogen v an m eer d an zes m illioen tons en w elke in 1934 o f eerder ge­ bo u w d w erden, eerlang gesloopt dienen te w orden. N ie tte m in rijst de vraag o f h et tem po w aarin de w e re ld -ta n k v lo o t w o rd t u it­ gebreid n iet geforceerd w o rd t. H e t O cto b e r-n u m m e r v an „ T h e B ritish M otor Ship” w ijd t aan d it v ra a g stu k een lezensw aardige beschouw ing. In h et d esb etreffen d e artik el w o rd t verw ezen n a a r h e t k o rtelin g s door de P etroleum A d m in istra tio n fo r D efence te n b e ­ hoeve d er A m erikaanse R egering u itg e ­ b ra c h t ra p p o rt, d a t de redactie bestem ­ pelt als een n u ttig e leiddraad voor de beoordeling der v o o ru itz ic h te n in de naaste to ek o m st zow el w a t b e tre ft de p ro d u c tie v a n ru w e aardolie, als het v e rb ru ik en als derde in deze trits, de ta n k v a a rt. U it h e t ra p p o rt b lijk t o.m . d at 98,6 c/o d er flu ctu aties in de w ereldta n k v lo o t o nm iddellijk v erb an d h o u ­ den m e t de o n tw ik k e lin g der w ereld ­ p ro d u ctie v a n ruw e olie. Iedere u itb re i­ d in g der dagelijkse p ro d u c tie m et 100.000 barrels w erd gevolgd door een

„

A nders gezegd: tegenover een jaar­ lijkse stijg in g der w ereld-olieproductie van 1 m illioen tons, stond in bovenge­ noem d tijd v a k een gem iddelde toename der w ereld -tan k v lo o t m et 33.000 b ru to reg. tons. U ite ra a rd geven deze cijfers slechts bij benadering een beeld van de o n tw ik k elin g gedurende de eerste helft dezer eeuw en vorm en zij slechts een ruw e leiddraad voor een prognose ten aanzien van de naaste toekom st. U it­ gaande van een toenem ing der A m eri­ kaanse olie-productie en van het v er­ b ruik in de V erenigde Staten m et rond 5 % per jaar gedurende de eerstvolgen­ de v ijf jaren — in de kringen der to t oordelen bevoegden w o rd t d it percen­ tage als bij benadering juist geacht — en baserend op de huidige productie van ro n d 600 m illioen tons ruw e aard­ olie per jaar, zal de productie in vijf jaren tijds to t 765 miliioen tons stijgen. D aar een verm eerdering der jaarlijkse p roductie m et een miliioen tons ge­ durende h et tijd v a k 1900-1950 leidde to t een m eerdere behoefte aan ta n k ­ schepen in de orde van grootte van 3 3.000 b ru to reg. tons, zal bij benade­ rin g de w ereld -tan k v lo o t gedurende de eerstvolgende v ijf jaren m et ten naaste bij 5.5 m illioen br. reg. tons dienen toe te nem en. O p het ogenblik zijn ta n k ­ schepen m et een totale b ru to inhoud van circa 9 m illioen br. reg. tons in aanbouw . D aar vraag en aanbod m o­ m enteel vrijw el in evenw icht zijn, zou er indien gedurende de volgende vijf jaren geen schepen door evenem ent dan wei sloop van de vloot m oeten w orden afgevoerd, in theorie een surplus van circa 3.5 m illioen br. reg. tons zijn. Ge­ durende de eerstvolgende vijf jaren zal het aantal tan k ers d at 2 5 jaren oud is, een b ru to to n n en m a at van 1.250.000 tons vertegenw oordigen en daar voor de gem iddelde ta n k er 25 jaren een res­ pectabele staat van dienst is, m ag ge­ redelijk w orden aangenom en dat het merendeel dezer schepen voor sloop zal w orden v erk o ch t. N iettem in b lijft er, indien wij rekening houden m et het verm oedelijk accres van 9 millioen tons m inus sloopschepen en de geschatte m eerdere behoefte van 5.5 millioen tons een zeer behoorlijke marge, die nog g roter w o rd t indien m en in aanm er­ k ing n eem t h e t zoveel groter vervoerspotentiëel der thans in aanbouw zijnde tankers. M en denke in dit verband o.m. aan de grotere snelheid en de grotere pom p-capaciteit, welke beide factoren to t een k o rte r v erb lijf in laad- en los­

haven en sneller reizen leiden. H e t blad concludeert dan ook, dat de situatie in de tan k v a art, indien zich tussentijds geen onvoorziene gebeurtenissen voordoen, over vijf jaren u it een o ogpunt van vol emplooi tegen alleszins lonende v rach ­ ten verm oedelijk iets m inder gunstig zal zijn, zij het d a t voor een gepronon­ ceerde terugslag geen vrees behoeft te worden gekoesterd. D it oordeel w ordt uiteraard m et de nodige reserve uitge­ sproken. Im m ers gaat m en u it van een regelmatige stijging m et 5 % ’s jaars van het w ereldverbruik, een w ellicht ietw at optim istische praemisse daar een eventueel einde van de oorlog in Korea en een vertrag in g dan wel beëindiging der herbew apening h e t verbruik u ite r­ aard zal beïnvloeden. W at de olie-productie b e tre ft w orden de» vooruitzichten gunstig geacht. De heer E. V. M urphee, president van de Standard Oil D evelopm ent Co., wees er kortelings op d a t de vastgestelde reser­ ves aan aardolie zowel in de Verenigde Staten als elders in de w ereld en reke­ ning houdend m et de aan zekerheid grenzende w aarschijnlijkheid v an nieu­ we ontdekkingen in de toekom st, de petroleum -industrie in sta at stellen de wereld gedurende een lange reeks van jaren van de benodigde petroleum p ro ­ ducten te voorzien. O fschoon erop m oet w orden gewezen dat de productie niet uitsluitend afhankelijk is v an de beschikbare ruw e aardolie, is er generlei reden to t v e ro n tru stin g w at de vastge­ stelde reserves aangaat. E venm in is er naar het oordeel v an de heer M urphee aanleiding thans reeds over te gaan to t de kostbare w in n in g van olie u it kolen dan wel leisteen. E en ruim e productie, aldus deze deskundige, is belangrijker uit een oo g p u n t van prijspolitiek dan van k w a n tite it; de aanzienlijke verbruikstoenam e van p etro leu m -p ro d u cten is ongetw ijfeld te danken aan de naar verhouding lage prijzen. D e heer M urphee is er dan ook v an overtuigd dat het verb ru ik zowel in de Verenigde Staten als elders een stijgende lijn zal blijven volgen w aarbij m et een sneller toenem ing van h et v erb ru ik b u ite n de Verenigde Staten rekening dient te w o r­ den gehouden. O fficiële ram ingen gaan u it van een petroleum verbruik in de Verenigde Staten van 7.7 to t 9.1 m illioen barrels per dag in 1965, terw ijl m en er reke­ ning mede h o u d t, d at h e t verbruik daar te lande in 1975 to t 13.7 millioen barrels zal stijgen. O p gro n d ener p ro g ­ nose van de „ N a tio n a l P etroleum Association’s C om m ittee on oil and gas availability” wees de heer M urphee er­ op, dat de productie to t 195 5 stellig voldoende zal zijn om in de behoeften der Verenigde Staten te voorzien, te r­ wijl w at het w ereldverbruik — exclu­ sief de Sovjet U nie — b e tre ft, de p ro ­ ductie toereikend lijk t. D e to t dusver

v ast gestelde reserves aan ru w e olie en aardgas w ijzen v o o r de V erenigde S ta­ te n een to ta a l v a n ro n d 32 m illioen barrels aan . V o o r alle overige landen, tezam en , w ed ero m m e t u itz o n d e rin g v an de Sovjet U n ie , b ed rag en de vastgestelde reserves ro n d 120 m illiard barrels, d.w .z. b ijn a a c h t en tw in tig m aal de teg en w o o rd ig e jaarlijk se p ro d u ctie. I n 1951 w ezen geologen erop, d at ro n d 80 % v a n h e t to tale g ro n d g eb ied der V eren ig d e S ta te n v o o r o liew in n in g in a a n m e rk in g k o m t, d .w .z. een gebied v an te n n aaste bij één m illia rd acres b ied t g u n stig e perspectieven en deze getallen k o m e n eerst t o t h u n re c h t in ­ dien m e n b e d e n k t, d a t d it gebied b ijn a h o n d e rd m aal zo g ro o t is als alle te r ­ rein en te z a m e n w a a r to t d u sv er olie in exp lo itab ele hoeveelheden is a a n g e tro f­ fen. H e t reeds zeer gro te en n o g v o o rt­ d u re n d to e n e m e n d e v e rb ru ik in de V e r­ enigde S ta te n d o e t intu ssen v re z e n d a t daar te lan d e eerd er d a n elders de tijd zal k o m e n w aaro p de p ro d u c tie bij h e t v e rb ru ik te n a c h te r b lijft. I n de to e­ k o m st m o e t d a n ook re k e n in g w o rd e n geh ouden m e t de m ogelijkheid, d a t n a a st de ru w e aardolie andere b ro n n e n m o eten w o rd e n aan g eb o o rd om in de beh o efte aan o lie -p ro d u c te n te v o o r­ zien. M en d enke in d it v e rb a n d aan lei­ steen en ko len . In C a n a d a n e e m t de p ro d u c tie in tu ssen snel toe. G em id d eld w o rd t om de 2 % dag een nieu w e b ro n aangeboord, m aar, aldus B a rt W . Gillespie, ex p lo ratie en p ro d u c tie M an ag er der B ritish A m erican O il C o m p a n y , T o ro n to , „"We have b arely sc ra tc h e d th e su rface o f th e w estern p ra irie -p ro v in ce s y e t! ” H e t o n d e rw e rp v a n g esprek in C a lg a ry is n ie t, zoals in ons o n v o lp re z e n la n d h e t w eder, m aar de olie! en hier is ook alleszins red en toe. D it ja a r w o rd e n $ 250 m illio en in p rairie- en to en d rag eb ied en , die zich ov er een o p p e rv la k te v a n 600.000 v ie r­ k a n te m ijle n n o o rd w a a rts u itstre k k e n , g e ïn v e ste e rd en n ie t alleen in n o o rd elijk e ric h tin g m a a r eveneens v a n de R o c k y M o u n ta in s in oostelijke ric h tin g via A lb e rta en S ask atch ew an t o t M a n ito b a toe v in d t de ex p lo ratie v o o rtg a n g . V rijw el de h e lft d er in v esterin g en geschieden v o o r A m erik aan se re k e n in g en p ractisch alle g ro te A m erik aan se oliem aatsch ap ­ p ije n z ijn bij de w in n in g in C a n a d a d ire c t d a n w el v ia C anadese d o c h te r­ o n d e rn e m in g e n b e tro k k e n . D a a r h e t m eren d eel d er te rre in e n n o g in h e t o n tg in n in g ssta d iu m v e rk e re n , is de e a rn in g c ap acity d er b e d rijv e n n o g o n to ereik en d om de grootscheepse u itb re id in g e n u it eigen m id d e le n te fin an cieren , m .a.w . m en is — v o oralsnog — op b u ite n la n d s k a p ita a l aangew ezen, aldus J . D . B oyd, p re sid e n t der T ra n s-E m p ire Oils L td ., C alg ary . G e d u re n d e h e t tijd v a k 1946-1951 b e­ d ro eg en de k a p ita a lsin v e ste rin g en in W e ste lijk C a n a d a v o o r p e tro le u m alleen

reeds $ 1.2 m illiard . H ie rv a n w erden $ 330 m illioen door A m erikaanse o n d e r­ nem ingen g eïnvesteerd, een b ed rag v a n $ 1 7 5 m illioen w e rd door o v e rd rach t aan A m erikaanse gegadigden v a n aan ­ delen, b ezit v erk reg en , te rw ijl reïnveste rin g v an fo n d sen door C anadese be­ d rijv en een to ta a l v a n ro n d $ 300 m il­ lioen opleverde. D a a r verschillende dier b edrijven in feite d o c h te ro n d e rn em in ­ gen v a n A m erikaanse m aatschappijen zijn , v e rte g en w o o rd ig t laatstgenoem d b ed rag eveneens A m erikaans kapitaal. I n to ta a l fo u rn e e rd e n A m erikaanse be­ langen d an ook m eer d an de h e lft der reeds genoem de $ 1.2 m illiard. D e resul­ ta te n zijn n ie t m in d e r dan spectaculair. D e Im perial O il C o m p an y , C a n ad a ’s g rootste p etro leu m -m aatsch ap p ij en een d o c h tero n d ern em in g v a n de S tan d ard O il o f N e w Y ersey die to t 1949 in feite slechts een ra ffin a d e rij-b e d rijf exploi­ teerde — de ru w e olieproductie was n a a r v erh o u d in g g erin g — p ro d u ce ert th an s één derde v an alle geraffin eerd e p etroleum . D e p ro d u c tie die sedert de o n td e k k in g v an L educho 1 in de n a b ij­ heid van E d m o n to n (F e b ru a ri 1947) 'vertienvoudigd is, b e d ra a g t th a n s m eer d an 20 m illioen barrels p er jaar. D e p oten tiële ’ reserves aan aardolie w a ar­ over de Im p erial O il beschikte nl. m eer d an 600 m illioen barrels, z ijn ro n d tw in tig m aal zo g ro o t als een zestal jaren geleden. B ritish A m erican, de grootste Canadese o n afh an k elijk e p e tro Ieum m aatschappij, p ro d u c e e rt th a n s 5 /6 0 0 0 barrels p e r dag in A lb erta, d.w .z. de p ro d u ctie is vergeleken m e t 1948 v erd riev o u d ig d . D e Elom e O il C o m p an y L td ., C alg ary , p ro d u c ee rt th an s 4.200 barrels p e r dag, een v e r­ du b b elin g d er in 1947 geproduceerde hoeveelheid! E. D . L oughney, general M anager v a n de C an ad ian G u lf O il, d o c h te ro n d e rn em in g v a n de G u lf O il Co., P ittsb u rg h , wees er k o rtelin g s op, d a t zijn m aatsch ap p ij die in 1948 h et p ro d u ctie sta d iu m n o g n ie t h a d b ereik t, th an s 4.200 barrels p e r dag p ro d u ceert. H e t poten tieel, aldus deze zegsm an, w o rd t u ite ra a rd b epaald door de hoe­ veelheid die gew o n n en z o u k u n n e n w o rd en in d ien de nodige vervoers­ m ogelijkheden aanw ezig w aren . D e statistieken geven v a n ze lfsp rek en d h e t duidelijkst een in d ru k v an de phenom enale o n tw ik k e lin g d er olie-industrie in de prairie-gebieden, v o o rnam elijk in A lb e rta . H ie ru it b lijk t im m ers, d a t de ruw e o lie-productie v a n slechts 6.4 m il­ lioen barrels in 1947 to t 45.9 m illioen in 1951 is gestegen, te rw ijl d it jaar ge­ rekend w o rd t op een p ro d u c tie v a n 65 m illioen barrels. In feite w ijst de p ro d u c tie de laatste m aan d en veeleer op een jaa rp ro d u ctie v an ze v en tig m illioen barrels! V erge­ leken m e t de p ro d u c tie in de V erenigde S taten — m eer d an tw ee m illiard barrels p e r jaar — is die v a n C anada vooralsnog

vrijwel een te verwaarlozen factor, maar men dient te bedenken, dat de Canadese productie geremd w ordt door gebrek aan transportmiddelen. Op het Armenaterrein, ten zuidoosten van Edmonton, heeft b.v. de British American een vier­ tal bronnen in exploitatie m et een dagcapaciteit van 800 barrels elk, maar in afw achting van het gereed komen der pijpleidingen welke thans worden aan­ gelegd, produceert zij slechts 240 bar­ rels per dag in totaal. Men kan dan ook veilig stellen, dat de werkelijke productie-capaciteit tenminste 50 % groter dan de huidige is. De stijging der reser­ ves aan ruwe aardolie in de Dominions van vijftig millioen to t 1.7 milliard barrels gedurende de achterliggende zes jaren, geeft dan ook een zuiverder beeld van de werkelijke groei en ontwikkeling en deze cijfers spreken een nog duide­ lijke taal, als men bedenkt, dat • deze reserves slechts een zeer globale schat­ ting vertegenwoordigen. H et belang­ rijkste der to t dusver ontdekte terreinen ligt in A lberta en is het z.g. Redwaterterrein, Noordoostelijk van Edmonton. In 1948 ontdekt, worden de hier aan­ wezige reserves op 700 millioen barrels geschat. Verleden jaar produceerde dit terrein 23 millioen barrels, d.w.z. bijna de helft der totale Canadese productie. Als tweede naar orde van belangrijk­ heid moet het Leduc-terrein, circa acht­ tien mijl ten Zuidwesten van Edm on­ ton, m et een geschatte reserve van 300 millioen barrels, genoemd worden. H et oudste terrein in Alberta, nl. het T u r­ ner Valley terrein ten Zuidwesten van Calgary en waar reeds geruime tijd vóór het begin der jongste „petroleum hause” in Canada, aardolie werd gewon­ nen, neem t nog steeds de derde plaats in en. . . . het aantal nieuwe vindplaatsen wijst nog allerminst in de richting ener geleidelijke uitputting! Maar ook elders, bijvoorbeeld in Venezuela om van het M idden Oosten niet te spreken, volgt de productie een staag stijgende lijn. Zo steeg de Venezuelaanse productie in 1951 to t 622.2 millioen barrels, d.w.z. m et 13,8 % vergeleken m et 1950 en to t 14,6 % van de totale wereldpro­ ductie. U iteraard nam ook de export in 1951 toe; in totaal werden 5 88.5 millioen barrels tegen 519.7 millioen in 1950 uitgevoerd. De uitvoer van ruwe aard­ olie nam verleden jaar m et 11,1 %, die van petroleum-producteri met 27,4 % toe. De totale wereldproductie van ruwe aardolie bereikte trouwens verleden jaar een nieuw hoogtepunt en steeg, verge­ leken m et 1950, met 12,8 % . Vrijwel alle belangrijke productie-gebieden droegen to t deze vermeerdering bij. D it geldt zowel voor de Verenigde Staten als voor Europa, Zuid-Amerika, het M id­ den en het Verre Oosten. Van het wereld-totaal, circa 4.3 milliard barrels,

p r o d u c e e r d e n de S o v je t U n ie en O o stE u ro p a n a a r s c h a ttin g 346 m illio en b a rre ls g e lijk a a n een d a g p ro d u c tie v a n 9 4 8 .0 0 0 b a rre ls . H e t B u re a u o f M ines w ijs t e r in d i t v e r b a n d overigens op, d a t deze p r o d u c tie r a m in g e n bij g eb rek aan g eg ev e n s u i t d e la n d e n a c h te r h e t ijz e ­ r e n g o r d ijn ,,a re little b e tte r th a n a g u ess” . D e o v e rig e la n d e n p ro d u c e e rd e n te z a m e n 3.93 6 .9 7 7 .0 0 0 b arrels m e t een g e m id d e ld e d a g p ro d u c tie van circa 1 0 .7 8 6 .0 0 0 b a rre ls . D e V eren ig d e S ta te n n a m e n m e t 2 .2 4 4 .5 2 9 .0 0 0 barrels — een s tijg in g v a n 1 3 ,7 % v erg elek en m e t 195 0 -— m e e r d a n de h e lf t d er to ta le w e r e ld - p r o d u c tie v o o r h u n re k e n in g ! V e n e z u e la , d e o p é é n n a b e la n g rijk ste p r o d u c e n t, le v e rd e 6 2 2 .2 1 6 .0 0 0 barrels, een s tijg in g v a n 13,8 % v erg elek en m e t 19 5 0 zo als h ie r b o v e n reeds v erm eld . O n d a n k s h e t w e g v a lle n d er Perzische o lie p ro d u c tie , n a m de p ro d u c tie v a n h e t M id d e n O o s te n m e t 9,7 % to t 7 2 1 .0 3 8 .0 0 0 b a rre ls toe. M et n am e v o lg ­ de p r o d u c tie in S au d i A ra b ië , Ira k a n K o e w e it e e n z o d a n ig stijg en d e lijn , d a t h e t P e rz is c h e d e f ic it v o lledig w e rd o p ­ gevangen. S a u d i A r a b i ë n a m m e t 2 7 7 .9 6 3 .0 0 0 b a rre ls de v ie r d e p la a ts in , v o o ra fg e g a an d o o r de S o v je t U n ie m e t een g esch atte p r o d u c tie v a n 2 9 2 m illio en b arrels. H e t B u re a u o f M in e s w ijs t er op, d a t de t o ­ ta le r a f f in a g e - c a p a c ite it in de v e rsc h il­ le n d e la n d e n v e rle d e n ja a r m a a r ju ist to e r e ik e n d w a s o m de p ro d u c tie v a n ru w e olie te v e rw e rk e n . A a n d it p r o ­ b le e m w o r d t o v e rig e n s de volle a a n d a c h t g e s c h o n k e n . Z o b e sta a n p la n n e n om de c a p a c ite it d e r ra f f in a d e rije n te A m u a y o p h e t P a r a g u a n a S chiereilan d in V en e­ z u e la t o t 1 2 0 .0 0 0 b a rre ls p e r dag, d.w .z. zes m illio e n m e tris c h e to n n e n p e r jaar te v e r g r o te n . D e z e r a f f in a d e r ij is eig en d o m d er C re o le P e tr o le u m (Je rse y S ta n d a rd ). D e u itb r e i d in g w a a rm e d e n ieu w e in v e ste ­ r in g e n t o t e e n b e d ra g v a n U S $ 35 m il­ lio e n g e m o e id z ijn , zal o v er tw ee ja re n g e re e d k o m e n e n m e n zal d a n tev en s in s ta a t z ijn v lie g tu ig b en zin e m e t een oct a a n n u m m e r v a n 9 1 , evenals enkele d er c o m p o n e n te n v o o r h o o g w aard ig e k w a li­ te ite n te p r o d u c e r e n . D e c a p a c iteit d er r a f f in a d e r ij te A m u a y b lijf t overigens o o k n a de g e p ro je c te e rd e u itb re id in g n o g b ij die d e r C a rd ó n ra ffin a d e rij v a n de K o n in k lijk e /S h e ll gro ep te n a c h te r. L a a ts tg e n o e m d e r a ffin a d e rij, die n a de o o rlo g g e b o u w d w e rd en die £ 60 m il­ lio e n h e e f t g e k o s t, h e e ft th a n s een cap a­ c ite it v a n 1 0 0 .0 0 0 b arrels p e r dag, d .w .z . 5 m illio e n to n s p e r jaar, m a a r zij w o r d t v e r g r o o t t o t 8% m illioen to n s en m e n v e r w a c h t la a tstg e n o e m d e c ap aciteit re e d s e in d 1 953 te b ereik en . V enezuela z a l a ls d a n o v e r z e v e n g ro te ra ff in a d e ­ rije n m e t e e n g e z a m e n lijk e c a p a c iteit v a n 4 8 7 .0 0 0 b a rre ls p e r dag, d .w .z . 2.5 m illio e n to n s ’s ja a rs b esch ik k en . D e A n g lo I r a n i a n z it ev e n m in stil. D e ca­

p a citeit d e r ra ffin a d e rij te A n tw e rp e n die v o o r gezam enlijke rek en in g m et P e tro fin a g eëx ploiteerd w o rd t steeg van 1.4 m illioen to n s to t 2 m illioen tons, te rw ijl de cap aciteit der ra ffin a d e rij te D u in k e rk e n v an 500.000 tons op 2 m il­ lioen to n s is g eb rach t. H e tz e lfd e geldt tro u w e n s v o o r de ra ffin a d e rij te L ’A vera aan de M iddellandse Zee w elker capaci­ te it eveneens t o t tw ee m illioen to n s w erd v e rg ro o t, die te P o rto M arghera (I.R .O .M ) in Italië die tezam en m e t de A .G .I.P . w o r d t g eëxploiteerd en w elker c a p ac iteit m e t 900.000 to n s w e rd v er­ g ro o t, in H a m b u rg (E u ro ta n k ) w a a r de c a p ac iteit m e t 270.000 to n s to en a m en de ra ffin a d e rij der O elw erke Julius S ch in d ler, aldaar, w elk er c ap aciteit m et 150.000 to n s is gestegen. D e capaciteit d er ra ffin a d e rije n in L la n d a rc y en G ra n g e m o u th w erd op resp. v ier en tw e e -e n —e e n -h a lf m illioen tons ge­ b ra c h t bij een a an v an k e lijk geprojec­ te e rd e ca p a c iteit v a n resp. 3 en 1.8 m il­ lioen to n s, te rw ijl te n slo tte , w an n eer de n ieu w e ra ffin a d e rij in K e n t (Isle o f G r a in ), w a a rin £ 4 0 m illioen w o rd t gein v este erd gereed is, de cap aciteit der in E n g e la n d gevestigde ra ffin a d e rije n der A n g lo I ra n ia n w ederom vier m illioen to n s g ro te r w o rd t. T erloops zij er op g ew ezen, d a t de drie laatstgenoem de ra ffin a d e rije n elk over een k ra a k -in sta llatie besch ik k en . V o o rts w o rd t b u ite n E u ro p a een tw ee tal g ro te ra ffin a d e rije n d o o r de A n g lo Ira n ia n gebouw d. Reeds is een a a n v a n g g e m aa k t m e t de bo u w d er ra ffin a d e rij te K w in a n a bij Frem a n tle . Zij k rijg t een cap aciteit v a n drie m illioen to n s en zal eind 1955 in b e d rijf k o m en . O o k is, zoals b ek e n d , besloten om in A d e n een ra ffin a d e rij te bouw en. D e c a p a citeit zal v ijf m illioen to n s be­ d ra g e n en de b o u w k o ste n dezer beide ra ffin a d e rije n w erd en op ru im £ 70 m il­ lioen geschat. D a t ook de aanleg v an p ijp leid in g e n v o o rtg a n g h e e ft, b lijk t u it re c e n te lijk door de P e tro le u m A d m in is tra tio n fo r D efence gepubliceerde ge­ gevens. D it ja a r w o rd t een n ie u w h o o g te p u n t b e re ik t; de door deze in sta n tie g edu­ re n d e de la atste v ijftie n m a a n d e n goed­ g e k e u rd e p ro jec ten h e b b e n b e tre k k in g op de aanleg v an p ijp leid in g en m e t een to ta le le n g te v an 16.591 m ijl, w a arv an 9.003 m ijl voor h e t v erv o er v a n ruw e olie en 7.58 8 m ijl voor h e t verv o er v an g e ra ffin e e rd p ro d u c t. G em id d eld w e r­ d en in h e t tijd v a k 1946-1951 pijplei­ d in g en te r len g te v an 3.665 m ijl aan ­ gelegd, terw ijl, de cap a c iteit der d it jaar in e x p lo ita tie ko m en d e leidingen ro n d 500.000 barrels ru w e olie p er d ag be­ d ra a g t. Z ijn de toek o m stp ersp ectiev en zow el w a t de p ro d u c tie als h et v e rb ru ik v a n p e tro le u m -p ro d u c te n b e tre ft d e r­ h alve g u n stig , de ta n k v ra c h te n m a r k t stelt te le u r en de v ra c h te n bew egen zich op een n ie t o n b e la n g rijk lager peil dan tw a a lf m a a n d e n geleden. O o k g e d u re n ­

de de m aan d O c to b e r bleven de Engelse G ro te M aatsch ap p ijen uit de m a r k t en in feite w erd v rij reg elm atig voor h aa r re k e n in g tijd elijk n iet benodigde t o n ­ nage op de open m a rk t aangeboden. D e v oornaam ste a c tiv ite it ging alth an s w a t de E uropese m a r k t b e tre ft, u it v an F ranse b e v ra ch te rs, die een beh o o rlijk aan ta l lad in g en v a n de Perzische G o lf resp. L ibanon d e k te n te g e n v ra c h te n v a rië re n d v an U S M C m inus v ijf to t m in u s v ijftie n p e rc e n t, te rw ijl in één enkel geval d o o r een A m erikaanse rederij zelfs m in u s d e rtig p e rc e n t w erd geaccepteerd. V o o r P ortugese re k e n in g w erd een drietal lad in g e n p er ein d N o ­ v e m b e r/D e c e m b e r v an de Perzische G o lf resp. C araïb isch e Zee teg en M O T plus 45 % b e v ra c h t, te rw ijl enkele sche­ pen v o o r Finse rek en in g w erd en gesloten v a n de Russische. Z w a rte Zee n a a r F in ­ la n d teg e n 6 2 /6 en 6 5 /-. V oor Z w eed­ se rek e n in g w e rd ten slo tte een lad in g d o n k ere olie v a n de C araïb isch e Zee n a a r Zw eden te g e n M O T plus 45 % b e v ra c h t. I n teg e n ste llin g to t de dalende te n d en z d er v ra c h te n voor h e t v ervoer v an d o n k ere oliën, s ta a t de levendige v ra a g n a a r ru im te v o o r h e t v erv o er v a n schone lading. V a n de G u lf w erd en n ie t m in d e r dan a c h t lad in g e n n a a r J a p a n b e v ra c h t, w aarv o o r aan v a n k elijk U S M C plus 5 0 % en te g e n h et einde d er m a a n d O c to b e r plus 4 0 /4 5 % w e rd b etaald . B razilië was eveneens aan de m a r k t en sloot ru im te a f van de C araïbische Zee te g e n U SM C plus 4 0 /4 7 %>, te rw ijl v o o r Zweedse re k e n in g 4 2 /6 a 4 5 / - v an T e n e riffe en M O T plus 90 % v an de P erzische G o lf en de C araïb isch e Zee w erd betaald. V o o r achtereen v o lg en d e reizen bestond geringe belan g stellin g v an de zijde d er b evrachters. In deze sector bleven de afd o en in g en v rijw el b e p e rk t to t 2, 3, 4 m aanden, ofschoon voor Italiaanse re k e n in g een g ro te vuile ta n k e r van 1 2 /1 8 m a an d en te g e n U SM C plus 15 % betaalb aar in Lire w e rd b e v ra c h t. Franse b e v ra ch ters sloten een ta n k sc h ip v a n 31.000 to n s v o o r achtereenvolgende reizen g e d u re n ­ de 1954 tegen de U SM C sc h aa lv ra ch t, te rw ijl voor A u stralisch e re k e n in g een in Ita lië gebouw d n ieuw ta n k sc h ip v an 17.000 tons v o o r achtereen v o lg en d e rei­ zen gedurende de tw a a lf m a a n d e n voor h e t vervoer v a n schone la d in g v a n de Perzische G o lf n a a r A u stralië , opleve­ rin g J a n u a ri/F e b ru a ri e.k. teg en M O T plus 90 % w e rd b e v ra c h t. F ran se be­ v ra c h te rs sloten te n slo tte een N o o rs ta n k sc h ip voor ach tereenvolgende reizen g ed u ren d e tw a a lf m aan d en v a n de C araïb isch e Zee en US G u lf n a ar F r a n k ­ rijk teg en U S M C plus 3 2 % % b e ta a l­ b aa r in zachte v a lu ta . I n de tim e c h a rte r sector k w am en v rijw el geen z a k e n to t sta n d . D e G ro te M aatschappijen to n e n generlei b elan gstelling en de v ra ag b lijf t d a n ook goeddeels b e p e rk t t o t enkele

z.g. „ in d e p e n d e n ts” die — • te g e n vrij d ra stisc h v erlaagde cijfers — ev t. bereid z ijn een k an s te w agen in de hoop bij al dien de m a r k t a a n tre k t, h etzij d oor o n d e rv e rh u u r d an w el op de o pen m a r k t w a t te v erdienen. In O c to b e r b leven de afd o en in g en op tim e c h a rte r basis b e p e rk t t o t een T -2 o n d e r G riekse vlag, die teg en 3 2 /- aan Spaanse be­ v ra c h te rs w e rd v e rh u u rd , v o o rts een m edio 1953 gereed k o m en d ta n k sc h ip v a n 2 0 .0 0 0 to n s, d a t teg en $ 4.— v o o r 5 ja re n aan A n c a p (Z u id -A m e rik a ) en een 2 0.000 to n s ta n k e r die v o o r $ 3.8 5 aan Italiaan se b ev rach ters v o o r 5 ja re n w e rd v e rh u u rd . D e b ed rijv ig h e id in de A m erik aan se sector was g ed u ren d e de m a a n d O c to b e r bev red ig en d zij h e t d a t vo o r A m erik aan se ta n k e rs n ie t o n b e ­ la n g rijk h o g er v ra c h te n w erd en betaald d an v o o r schepen o n d er vreem d e vlag. V o o r eerstgenoem de w erd b.v. U SM C plus 10 a 20 % , voor de laatste c a te ­ gorie de n e tto U SM C sc h a a lv ra ch t te ru g lo p e n d to t U SM C m in u s 15 °/o betaald ! V o o r ach tereen v o lg en d e reizen w e rd — v o o r A m erik aan se to n n a g e —- U S M C plus 17^2 °/o to t 31 M a a rt en p lu s 15 % to t eind J a n u a ri betaald.

H et is niet wel doenlijk het ver­ moedelijk verloop der vrachten in de naaste toekomst te voorspellen. Indien de Grote Maatschappijen voorlopig uit de m arkt blijven — en er zijn op dit ogenblik nog geen aanwijzingen voor haar spoedige joyueze rentree — dan moet m et afbrokkelende vrachten worden gerekend al kan een strenge w inter het beeld ten gunste wijzigen. H et gebrek aan vraag naar ruim te op tim e-charter basis dan wel voor achter­ een volgende reizen, beperkt uiteraard de mogelijkheden in belangrijke mate en eerst wanneer de te Londen gevestig­ de Grote Maatschappijen haar activiteit op de tankbevrachtinesm arkt hervatten kan van een werkelijk herstel sprake zijn. Meer bevredigend was de gang van zaken op de vrachtenm arkt voor z.g. dry cargo-schepen. Onderstaande tabel der door de Chamber of Shipping sa­ mengestelde index-cijfers der sterlingvrachten geeft voor de maand Septem­

D E IN

V E R B A N D

ber een vrij behoorlijk herstel te zien al is het index-cijfer ook bijna de helft lager dan tw aalf maanden geleden en juist de helft van het index-gemiddelde voor het gehele jaar 1951. 1948 = 100 1950 Januari ........... 72.8 Februari ........... 75.5 M a a r t ............... 75.8 April ............... 74.4 Mei .................. 71.4 Juni .................. 74.3 Juli .................. 78.8 Augustus ......... 86.6 September . . . . 89.0 October ........... 9 5.8 November . . . . 97.6 December . . . . 115.7

1951 151.9 164.7 180.6 176.8 203.8 179.0 179.6 149.3 166.5 190.4 172.9 168.5

Jaargemiddelde:

173.7

Hoe snel de 'vrachten gedurende de achterliggende vier weken zijn gemon­ teerd, blijkt u it de navolgende voor­ beelden. W erd in Augustus 11. toen het vooralsnog laagste peil van dit jaar werd bereikt, niet meer dan 2 4 /- voor het vervoer van kolen van Noord-Am erika naar R otterdam /A ntw erpen be­ taald, per November bedraagt de vracht thans 3 8 / - m et 1 /6 extra voor de Duitse Noordzeehavens. Voor graan van de N o rth Pacific naar het Verenigd Koninkrijk is de vracht, vergeleken met Augustus 11. m et 15/- per ton tot 8 5/gestegen, terwijl voor hout en stukgoed van de N orth Pacific naar het Ver. Ko­ ninkrijk thans 8 7 /6 tegen 7 0 /- in Augustus w ordt betaald. De graanvrachten van Australië monteerden reeds 2 5 / - in de maand September en zijn sedert verder aangetrokken, terwijl de vracht voor suiker van Queensland van 8 5 /- in Augustus tot 1 2 2 /6 is op­ gelopen. N aar verluidt heeft India 500.000 tons graan voor verscheping van de Pacific Coast aangekocht hetgeen uiter­ aard de bedrijvigheid in deze afdeling ten goede zal komen. Intussen dient er op gewezen, dat de verschepingen van de St. Lawrence die tot de zo zeer ver-

A U T O G E N E M E T

In de geschiedenis van de m etaalbe­ werking in de meest ruime betekenis van het woord zal het verschijnen van de acetyleen-zuurstofvlam (C 2 H 2 en 0 2) als een zeer belangrijk evenement ge­ memoreerd moeten worden. Daarmede was namelijk geboren de autogene m e­ taalbewerking, waaronder w ordt ver­ staan de totaliteit van al die procédé’s, die door deze unieke vlam sedertdien

84.0

1952 163.9 157.3 137.7 109.4 110.9 99.1 90.2 79.2 87.0 94.2

D E

beeterde stemming op de vrachtenm arkt het hare hebben bijgedragen eerlang in verband m et het einde van het verschepingsseizoen, tot het verleden zullen behoren. Daarentegen verlenen de Ame­ rikaanse kolenverschepingen — dezer dagen werd met 40 % een nieuw hoogtepunt sedert Augustus 11. bereikt — nog steeds steun aan de m arkt, terbeterde stemming op de vrachtenm arkt wijl een aantal schepen voor het vervoer van tarwe van de nieuwe oogst van Australië werd bevracht. De voedsel situatie in verschillende Oosterse landen, met name in India, Pakistan en Ceylon, baart nog steeds zorgen. De Regering van Ceylon doet b.v. pogingen om 300.000 tons rijst in China aan te ko­ pen, Pakistan heeft een ruiltransactie m et Japan aangegaan nl. 50.000 tons rijst tegen 100.000 tons Amerikaanse tarwe, terwijl Pakistan naar verluidt 3 00.000 tons Canadese tarwe voor ver­ scheping van de N orth Pacific heeft aangekocht. Reeds eerder kocht laatst­ genoemd land 150.000 tons tarwe van Sovjet Rusland in ruil voor katoen en jute evenals eenzelfde hoeveelheid tarwe in de Verenigde Staten. Al deze trans­ acties impliceren een redelijke vraag naar ruim te in de Oosterse sector en zal het aanbod van tonnage welke anders vermoedelijk in ballast van Japan naar de Pacific Coast zou vertrekken, be­ perken. De meerdere belangstelling voor ruim te op timecharter basis en de enigs­ zins hoger vrachten welke in deze a f­ deling worden betaald, kom t mede de tendenz op de vrachtenm arkt ten goede, terwijl de jongste verlaging der bunkerolie-prijzen de exploitatie-rekening ten gunste beïnvloedt. In sommige kringen w ordt twijfel geuit om trent de d u u r­ zaamheid der jongste verbetering. Voor­ spellingen zijn hachelijk en ik moge mij van de plicht een prognose te geven ontslagen achten. Carpe Diem, pluk de dag, moge in het huidig onzekere tijds­ gewricht waarin tal van onweegbare factoren een rol spelen, ook het m otto van de trampreder zijn! Begin November 19 52. C. V e r m e y

M E T A A L B E W E R K IN G

O P E N IN G

V A N

H E T

mogelijk zijn gemaakt. Deze procédé’s (die hierna nog nader zullen worden omschreven en toegelicht) zijn: het lassen, snijbranden, vlamharden, heetstoken, hardsolderen, metaalspuiten, oplassen (pantseren), ontroesten, perslassen,. enz. Buiten de metaalbewerking vallen de autogene procédé’s betonboren (th er­ misch boren) en het opruwen van basalt.

A V A L -G E B O U W

Deze veelvuldige toepassing van de acetyleen-zuurstofvlam kan slechts worden begrepen uit een studie van de karakteristieke eigenschappen van deze vlam. Hier moet worden volstaan m et het noemen van de meest m arkante eigenschappen. H et acetyleen-zuurstofmengsel nam e­ lijk excelleert boven alle andere gas­ mengsels in de eerste plaats door hoogste

noeg alle m etale n autogeen k u n n e n w orden gelast. B oven w erd reeds gezegd, d a t m e n n iet bij h e t lassen als z o d an ig is b lijv e n staan. N ieuw e m eth o d e n w erd en g e v o n ­ den, m a ar ook nieuw e gebieden v a n to e ­ passing. E n de o n tw ik k e lin g is stellig nog n iet afgesloten. D e tech n iek v a n h e t n o rm ale au to g een lassen m a g h ier als b ek en d w o rd e n v e r­ ondersteld. W e rd v roeger steeds „ n a a r links” gelast, sed ert een a an tal ja re n is als k w alitatiev e v e rb e terin g , v o o rn a m e ­ lijk voor iets d ik k er m ateriaa l, „ n a a r rechts lassen” w elisw aar sterk g e p ro p a ­ geerd, m a ar helaas in ons la n d n o g te w einig toegepast. Bij deze m eth o d e g a at de b ra n d e r voorop en v o lg t h e t lasstaafje. M ateriaal van 6 m m k a n nog zonder- afsc h u in e n goed w o rd en doorgelast bij een lassnelheid, die ongeveer 2 5 % b oven die v a n de „las n a a r lin k s ” lig t. H e t b elan g rijk ste bij h e t n a a r rech ts DE NIEUW E LASSCHOOL T.B.V. DE C O C A M -CURSUSSEN

v la m te m p e ra tu u r. De te m p e ra tu u rreserve (v e rsc h il tu sse n v la m te m p e ra ­ t u u r en dè b en o d ig d e w e rk te m p e ra tu u r in abso lu te te m p e r a tu u r ) is bij deze v lam dus steeds g ro te r d a n v a n andere v lam m en . D a a r h ie rd o o r de w a rm te o v e r­ d ra c h t sneller p laats v in d t is d u id e lijk , d a t b .v . 1000 k cal v a n h e t acetyleen een hogere w aard e h e b b e n d a n b.v. 1000 kcal v an an d ere gassen.

k o rts t m o g e lijk e tijd zeer geconcen­ tre e rd w o r d t v e rh it. U it h e t fe it, d a t h e t ac ety le en -z u u rsto fm en g sel aan deze eis voldoet op een w ijze w a a rto e geen a n d e r gasm engsel in s ta a t is, b lijk t z ijn specifieke k a ra k te r en v o lg t z ijn u itz o n d e rlijk e positie. B o v endien e c h te r b e z it de acetyleenz u u rs to fv la m de u n iek e eigenschap, d at aan de p e rip h e rie v a n een binnenste, zeer

LEERLING EN A A N DE A R B E ID

N u is de v e rb ra n d in g sw a a rd e v a n acetyleen op z ic h z e lf reeds zeer b e h o o r­ lijk . B e la n g rijk e r e c h te r is de v lam p resta tie , u itg e d r u k t d o o r h e t sp ecifiek v e r ­ m ogen. M en v e rs ta a t h ie ro n d e r ( p r o ­ d u c t v a n v e rb ra n d in g sw a a rd e en v e rb ra n d in g ssn e lh e id ) de w a rm te , w elk e per eenheid v a n tijd p er eenheid van o p ­ p e rv la k te w o r d t to eg evo erd . "Welnu, m ede d o o r de zeer g ro te v e rb ran d in g ssn e lh e id (izoals b e k e n d ) b e­ sc h ik t de a c e ty le e n -z u u rs to fv la m o v er h e t g ro o tste sp ecifiek v erm o g e n . I n de p ra c tijk eisen de m eeste der ge­ noem d e au to g en e p ro c é d é ’s, d a t een klein v la k o f een klein e ru im te in de

scherp beg ren sd e v lam kegel h e t gas­ m engsel bij een te m p e ra tu u r (ro n d 3 1 0 0° C .) in een p rim a ire v erb ran d in g sfaze v e r b r a n d t to t de s te rk reducerende gassen w a te rs to f en koolm onoxyde (H o en C O ) . A a n g e z ie n de p laats v an de hoogste v la m te m p e ra tu u r even v ó ó r deze kegel lig t, w o r d t bij h e t lassen h e t gesm olten m a teria al le tte r lijk o m h u ld door een enveloppe v a n re d u c e ren d e gassen. D it b e te k e n t, d a t z u u r s to f te r plaatse van h e t sm e ltb a d g ew eerd w o rd t, zo d at v e r­ b ra n d in g n ie t k a n o p tre d e n . D eze re d u ­ cerende w e rk in g v a n de ac e ty le en -z u u r­ sto fv la m m a a k t h e t m o gelijk, d a t n a g e­

B oven: SN IJD EN U IT DE H A N D M idden: SN IJD EN MET VERPLAATSBAR E SNIJM ACH INE B en ed en : SN IJD E N MET 4 BRA N DER S ( STATIONNAIRE SN IJM A C H IN E) (F o to ’s L in d e A ir P roduct Co.)

lassnelheden b e re ik t, te rw ijl — en d a t is h e t in te re ssa n te — h e t g a sv e rb ru ik p e r m e te r lasn aad m e t de h e lft v e rm in ­ d ert. T e n slo tte m o e t h ier w o rd e n genoem d de tw e e v la m sb ra n d e r en d a n in de m eest m o d ern e u itv o e rin g als tw eev lam ssp le etb ra n d er. H ij b ie d t bij d ik k e r m a te ­ riaal m o g elijk h ed e n , die m enigeen to t n a d e n k e n z u lle n ste m m en . M en b e re ik t een grotere lassnelheid v an ongeveer 40 % te g e n o v e r de to c h reeds vrij b e ­ h o o rlijk e snelheid, die bij h e t „ n a a r re c h ts” lassen m e t een n o rm ale b ra n d e r k a n w o rd e n b e re ik t. D a a r to t 10 m m z o n d er a fsc h u in e n d er p la a tk a n te n k a n w o rd e n gelast, w o r d t bo v en d ien m in d e r to ev o eg m ateriaal ( t o t 30 % ) v e rb ru ik t. V oor h e t lassen v a n n o n fe rro -m e ta le n zijn , zoals b e k e n d , v lo eim iddelen n o d ig , die vó ó r h e t lassen op m o ed er- e n / o f to ev o eg m ateriaal w o rd e n g eb rach t. D e n ie u w ste o n tw ik k e lin g op d it ge­ bied b re n g t de ev en elegante als te c h ­ n isch b e v re d ig en d e „G as F lu x ” m e th o ­ de. H ie r w o rd t h e t acetyleen m e t h e t vloeim iddel in d a m p v o rm gem engd en via de v la m op h e t sm e ltb a d g e b ra c h t. D eze au to m a tisc h e vloeim iddeltoevoer re g e lt tevens h e t v e rb ru ik , z o d a t op de las geen teveel aan vloeim iddel o v e r­ b lijft, d a t d o o r een speciale n a b e w e rk in g v e rw ijd e rd z o u m o e te n w o rd en . D e o n t­ w ik k elin g v a n een „G as F lu x ” voor a lu ­ m in iu m is in v o o rb ereid in g . H a rd so ld e re n

B o v en : PAK K E TSN IJD EN M idden: PRO FIELSNIJDEN B eneden: G UTSEN (F o to ’s L inde A ir P rod uct

Co.)

lassen is inmiddels de goede kwaliteit van de las. Overal dus, waar aan de kwaliteit van de las hoge eisen worden gesteld (drukvaten, pijpleidingen van uiteenlopende diameter en w anddikte) dient de opdrachtgever te eisen, dat het „lassen naar rechts” w ordt toegepast. Voor pijpleidingen tot een wanddikte van ruim 6 mm kom t alleen deze auto­ gene las in aanmerking. Iets verder nog gaat de u it Zweden geïntroduceerde dieplasmethode, w aar­ bij de vlam bij verticale branderhouding vrij diep in de niet af geschuinde lasspleet w ordt gebracht. Door een betere warmte-economie w ordt de lassnelheid groter. Speciaal geschikt voor grotere tanks, gasketels e.d. is de „staande las met dub­ bele rups” (soudure a doublé cordon) die uit Frankrijk is geïmporteerd. Door twee enigszins op elkaar ingespeelde las­ sers worden m et deze methode vrij hoge

Bij h e t h a rd so ld e re n w o rd t slechts h e t to ev o eg m ateriaal (lasb ro n s gen aam d , in w e rk elijk h e id een k o p e r-z in k -tin le g e rin g op basis v a n 6 0 -3 9 -1 ) gesm olten, te rw ijl h e t m o e d erm a te ria a l slechts t o t een bepaalde te m p e r a tu u r w o rd t v e rh it. D o o r toep assin g v a n V - o f X -n a a d (de laatste bij g ro te m a te ria a ld ik te ) w o r d t de tre k s te r k te v a n deze v e rb in d in g p ra c tisc h g elijk aan die van gietijzer, h e t m a te ria a l d a t v o o ral bij re p a ra tie w e rk z a a m h ed e n in steeds to en em en d é m a te w o r d t g eh ardsoldeerd. M en m a g v ero n d e rstelle n , d a t de o n d e rh o u d sa fd e lin g v a n elk b e d rijf op de h o ogte is v a n de m og elijk h ed en , die deze m e th o d e b ie d t. D a a rn a a st w o r d t h e t h a rd so ld e re n ook m eer en m eer to e ­ gepast in de p ro d u ctie secto r. Z ilv erso ld eren H e t zilv erso ld eren is een v a ria n t op h e t h a rd so ld ere n . A n d e rs d a n bij h e t h a rd so ld e ren e c h te r w o r d t h ie r m e t h e t soldeerm ateriaal geen las o p g eb o u w d . D e so ld eernaad w o rd t op de sm e ltte m p e ra tu u r v a n h e t zilversoldeer g e b ra c h t. H e t d u n v loeibare zilversoldeer v u lt d a n de n a u w e spleet, in vele gevallen door capillaire w e rk in g . E en zeer n a u w e spleet v a n 0,03 m m t o t m ax im aal 0,1 m m g e e ft h e t beste resu ltaa t.

B o v en : RICHTEN M idden: O PL A SSEN B en ed en : H A RD SO LDEREN (Foto's L in d e A ir P roduct

Co.)

K o p e r en z ijn le g erin g e n en hoo g g elegeerde (b .v . ro e stv rije) stalen k o m e n h e t m eest voor toepassing v an deze m e th o d e in a a n m e rk in g . V rij re c e n t o n d e rz o e k h e e ft aan g eto o n d , d a t bij hooggelegeerde stalen , die door n o rm a a l lassen te la n g op ongew enste te m p e ra ­ tu r e n zo u d e n w o rd e n g e b ra c h t, m e t z il­ v ersoldeer z ee r b e tro u w b a re v e rb in d in ­ g e n k u n n e n w o rd e n v e rk reg en . D o o r d e s te rk e h e c h tin g v a n h e t zilversoldeer a a n een o p p e rv la k , re la tie f g ro o t v erg elek e n bij de zeer g erin g e d ik te v an de sp lee t, g a a t de tre k v a sth e id v a n dergelijke v e r ­ b in d in g e n (o o k sto m p e !) ver u it b o v e n die v a n h e t zilversoldeer en b e re ik t d ie v a n de toegepaste stalen zelf volledig. A u to g e n e lasm achines voor h e t lassen v a n b .v . p ijp , ta n k s, ra d ia to re n en v a te n z ijn in ons lan d n o g w ein ig in g e b ru ik . Speciale a a n d a c h t m a g ook g e v ra a g d w o rd e n voor een v e rd e re o n tw ik k e lin g op au to g een lasgebied, h e t

n en d ia m e te r o n v e ra n d e rd . D e ste rk te v a n deze v e rb in d in g is goed (ca. 80 a 100 % v a n h e t m o e d e rm a te ria a l). D e la stijd is n ie t a fh a n k e lijk van de len g te jder la sn ad e n e n k a n dus voor p ij­ p en en p ro fie le n m e t g ro tere o m tre k o n g e k en d g e rin g z ijn . E r z ijn m obiele perslasm achines, die p ijp en m e t een d ia ­ m e te r v an 1400 m m en een w a n d d ik te v a n 16 m m lassen. R ails w o rd e n in U .S .A . en D u its la n d door dergelijke persinstallaties, die tevens de geringe n a ­ b e w erk in g v e rz o rg e n , to t respectabele le n g te n aan e lk a a r gelast. D e re d u c e ren ­ de enveloppe v a n h e t v erw arm en d e m e d iu m (d e a c e ty le e n -z u u rsto fv la m ) b e ïn v lo e d t de perslas u ite ra a rd in g u n ­ stige zin. H e t a u to g ee n perslassen zal z ich (evenals tro u w e n s de bovengenoem de tw e e v la m sb ra n d e r) stellig ook in ons la n d een ru im arbeidsveld veroveren. A u to g e e n b e p e rk t m en zich n iet t o t de ta a k een v e rb in d in g tu ssen m e ta len te w eeg te b re n g e n . O plassen

B o v en : P A N T SE R E N M idden: VLA M H A R D EN B en ed en : ONTROESTEN (F o to ’s L in d e A ir P rod u ct

Co.)

Autogeen perslassen D o o r R e n n e r (B u d a p e st) in 1936 o n tw ik k e ld , in U SA v e rv o lm a a k t, w o r d t deze m e th o d e th a n s o o k in E u ro ­ p a toeg ep ast. H o e w e l in o p z e t e n la a tste p e rfe c tie een m a c h in a le 'm e th o d e , k a n zij ook in k lein ere b e d rijv e n z o n d e r zeer k o stb a re a a n s c h a ffin g w o rd e n to eg e­ p a st. H a lf - o f v o la u to m a tis c h w o rd e n p ijp e n , sta v e n o f p ro fie le n sto m p o n d e r een b e g in d ru k te g e n e lk a a r gezet. V e r­ volgens w o r d t deze sto m p e n a a d d o o r rin g - o f aan g ep aste p ro fie lb ra n d e rs v e r­ w a rm d t o t een te m p e r a tu u r ju is t b en e­ den de sto llin g slijn . D e d r u k is d a n b e­ la n g rijk te ru g g e lo p e n , d a a r h e t m a te ria a l in deeg ach tig e to e sta n d is. D o o r n u de p ro fie le n m e t een bep aald e d r u k teg en elk aa r te p ersen, k o m t de las t o t sta n d . H e t m a te ria a l, d a t d o o r de p e rs d ru k te r plaatse v a n de las iets n a a r b u ite n is u i t ­ g e ze t w o r d t d o o r een v o u d ig e n a b e w e r­ k in g v e rw ijd e rd . Bij p ijp e n b lijf t de b in -

E en eerste v o o rb ee ld d a a rv a n m oge z ijn h e t oplassen (p a n tse re n , ste lliteren ) bedoeld dus o m w e rk s tu k k e n teg en slij­ te n te w ap e n en . D a arb ij w o r d t d a t deel v a n een w e rk s tu k , d a t aan bijzo n d ere slijtage o n d e rh e v ig is, door m iddel v a n oplassen v o o rzien v a n een laag v an b ij­ z o n d e r slijtb e ste n d ig m ateriaal (laag- en hooggelegeerde ijzerh o u d en d e legeringen en p ra c tisc h ijz e rv rije le g e rin g en ). O n ­ d er deze le g e rin g e n zijn er, die aan h e t w e rk s tu k een 10 a 3 0 -voudige levens­ d u u r geven. Bij deze m o g elijk h ed e n , die gelden zow el vo o r de p ro d u c tie - als voor de rep a ra tiesecto r, h e e ft m en in ons la n d n o g te w ein ig stilgestaan. H e t autogeen p a n tse ren v e rd ie n t de v o o rk e u r bo v en andere o p lasm eth o d en , o m d a t d aarbij slechts een zeer d u n n e laag v a n h e t te p an tse re n o p p e rv la k w o rd t aangesm ol­ te n (d a n k zij o p k o lin g door ca rb u re ren de v la m in ste llin g !) en, behalve in een u ite rs t d u n n e grenslaag, geen v e rm e n ­ g in g m e t h e t m o ed erm ateriaal p laats v in d t. B o v en d ien is er d o o r de lage w e rk te m p e ra tu u r m in d e r a fb ra n d v a n legerin g sb estan d d elen .

Snij branden H e t snij b ra n d e n is in de scheepsbouw la n g n ie t o n b e k e n d . T oepassing en m o ­ gelijkheden v ra g e n m eer p la a tsru im te d a n in een algem een o v e rz ic h t u ite ra a rd b esch ik b aar is. *) G em em oreerd m a g hier w o rd e n h e t fe it, d a t de laatste ja re n m e t h e t oog op to leran ties een hoge g raa d v a n p erfectie is b ereik t. B ovendien z ijn snijm achines o n tw ik k e ld , * ) H e t A .V .A .L ., S io n s tr a a t 45 te R o tt e r d a m , te l. 2 2 0 4 9 z a l h e t z o j u is t v e r s c h e n e n n u m m e r „ S n ijb r a n d e n ” u i t de re e k s v a n h e t m a a n d b la d „ A V A L - n ie u w s ” a a n in te r e s s e n te n g a a r n e g ra tis to e z e n d e n .

die door middel van een electronisch oog tekeningen „lezen” en een of meer­ dere branders zó besturen, dat zij con­ forme sneden produceren. Dergelijke machines zijn in U.S.A. in gebruik en worden thans ook in Europa ontwikkeld. De flame-planer, in Amerika onmisbare apparatuur, moet in ons land nog zijn, overigens stellig verantwoorde, plaats veroveren. In de plaats van één snij­ brander worden op de machine twee, drie, vier en meer snijbranders gemon­ teerd, die zó gekoppeld zijn, dat zij de­ zelfde beweging uitvoeren. Belangrijk is daarbij, dat toevoer- en drukregeling van de zuurstof en het acetyleen gelijk­ matig geschieden. De afstand van deze snijbranders van de plaat is iets hoger dan in normale gevallen. Daardoor wor­ den ongelijkmatigheden en oneffenhe­ den van de meest lange of grote plaat , en het mogelijke knallen van de brander geëlimineerd. W at de economie betreft moet wor­ den gezegd, dat nog wel eens m et te hoge zuurstofdruk en een te grote voorwarmvlam wordt gewerkt. Met betrek­ king to t de voorwarmvlam moge ge­ wezen worden op moderne bekconstructies die, anders dan de thans verouderde ringbrander de concentrisch om de snijzuurstofboring gerangschikte voorwarmvlammetjes beter centreren. H ier­ door wordt meer tegemoet gekomen aan de bijzondere kwaliteiten van het acety­ leen (zie inleiding). Een geringer acety­ leen- en (voorwarm-) zuurstofver­ bruik is het gevolg, terw ijl de bek be­ langrijk aan terugslagzekerheid heeft gewonnen. G utsen (g ro efb e w erk in g )

Ook deze methode is in de scheeps­ bouw wel bekend. De toepassing is echter in ons land nog niet zo algemeen, waarschijnlijk het gevolg van het feit, dat een goede gutser over een zeer be­ hoorlijk vakmanschap moet beschikken. Is echter aan deze eis voldaan, dan biedt deze methode alle mogelijkheden voor een uitstekende voorbereiding van lasnaden (voorlas en tegenlas), vooral ook voor het automatisch lassen. Vlamharden

Dit is een oppervlakte harding, w aar­ bij de kern van het w erkstuk recht en taai blijft. In vele gevallen kan een be­ sparing van gelegeerd dus duur staal worden verkregen. Grote w erkstukken kunnen plaatselijk, d.w.z. daar waar een grotere slijtvastheid b.v. is gewenst, worden gehard. Naast de reeds bekende toepassingen biedt deze economische methode nog vele mogelijkheden in al die gevallen, waar to t dusver nog niet werd gehard, waar echter door het vlam harden een geringere slijtage en dus een langere levensduur van het w erkstuk kan w or­

den v erk reg en . V erg elek en bij de k la s­ sieke d o o rh a rd in g sm e th o d e liggen ook de econom ische voord elen geheel aan de k a n t v an h e t v la m h a rd e n , d a a r d u id e ­ lijk is, d a t h e t zeer snel v e rh itte n v a n een zeer d u n n e o p p e rv la k te laag n ie t alleen m in d e r tijd v ereist, m a a r tev en s veel m in d e r w a rm te . D e h a rd in g v a n zeer g ro te w e r k s tu k ­ k e n v o rm t v o o rn a m e lijk d o o r to ep as­ sing v a n de z ö n e h a rd in g geen beletsel. Bij de m ach in ale toepassing z ijn m a c h i­ nes in g e b ru ik , w a a rb ij de v o o rtlo o p snelheid v a n h a rd in g sb ra n d e r en d o u ch e th e rm o -e le c trisc h a u to m a tisc h w o r d t ge­ regeld. O n tro e s te n D i t p rocédé, to t d u sv er bij de sta a l­ co n stru c tie s, b ru g g e n , v ia d u c te n , gas­ ho u d e rs e.d. m e t goed gevolg to eg ep ast, h e e ft th a n s, zij h e t aarzelen d , bij de scheepsbouw zijn in tre d e gedaan. E e n o n d erzo ek n a a r de specifieke m o g e lijk h e d e n en m o eilijk h ed en op d it gebied is gew enst. M e ta a lsp u ite n H e t m e ta a lsp u ite n w o r d t toeg ep ast v o o r h e t o p b re n g e n v a n een b esch er­ m en d e (c o rro sie -w ere n d e ) laag, v oor h e t o p sp u ite n o f v o o r h e t a a n b re n g e n v a n slijtv aste lag en op assen en der ge­ lijk e en ook bij lagers. D it alles bij n ie u w b o u w zow el als bij h erstellin g en . D eze to epassingen z ijn v o o r de scheepsbouw zek er in teressan t. L ow te m p e ra tu re stress re lie v in g D e laatste loot aan de boom d er a u to ­

gene m e ta a lb e w erk in g is h et autogeen sp an n in g sv rij m a k e n v an lasnaden en laszónes. Bedoeld is h ier n ie t h et n o rm a ­ liseren m e t de la sb ra n d e r (com plem enta ry b a c k h a n d w e ld in g ) nóch h e t spann in g sv rij m a k e n bij ongeveer 6W-° C. L ow te m p é ra tu re stress relieving ge­ schiedt in A m e rik a bij lagere te m p e ra ­ tu re n . O n d e rz o e k in g e n , door diverse in stan ties in E u ro p a gedaan en th an s n a ­ genoeg to t h e t einde g eb rach t, hebben aan g eto o n d , d a t voor h e t spanningsvrij m ak en op deze w ijze m e t te m p e ra tu re n to t slechts ongeveer 150° C. uitstek en d e re su lta te n k u n n e n w o rd e n b ereikt. D e d e fin itie v e re su lta te n zu llen t.z .t. voor de scheepsbouw stellig v a n belang zijn. A .Y .A .L. In de loop v a n d it a rtik e l is er m ee r­ dere m alen op gew ezen, d a t bepaalde m e th o d e n in ons lan d helaas n o g geen b u rg e rre c h t h e b b e n v erk re g en in die m ate, w elke zij v erdienen. H ie r b e g in t de ta a k v a n h et A .Y .A .L ., n a a st de zo rg vo o r de k w a lita tiev e v e r­ b e te rin g v an de u itv o e rin g der b esta an ­ de m eth o d e n . D o o r een s ta f v an o ver h et la n d v e r­ spreid w o n e n d e lastechnici en d ém o n ­ stra te u rs w o rd e n dagelijks b ed rijv en b e­ z o c h t en w o rd t h u lp en advies verleend, w aar d it gew en st w o rd t. M eer in g ew ik k e ld e adviezen en p ro ­ jecten w o rd e n in h e t nieuw e A .V .A .L .g ebouw (R o tte rd a m , S ionstraat 45, tel. 22049.) u itg e w e rk t. D it gebouw , w a a rin w erk k am ers, b u -

reau x , een la b o ra to riu m , een m o d e rn laslokaal m et w erk p la ats, een th e o rie ­ lokaal en een film zaal z ijn o n d erg e ­ b r a c h t,’w erd door h e t A .V .A .L . ( A d ­ v iesbureau voor A u to g e n e L aste ch n ie k ) op 9 Ju li 11. officieel in g eb ru ik g e n o ­ m en. T en slo tte k a n nog w o rd e n v erm eld , d a t h e t A .V .A .L . ook belast is m e t de cursusleiding v an de bekende C .O .C .A .M .-cu rsu ssen (C e n tra le O r g a ­ nisatie voor C ursussen in de A u to g e n e M etaa lb ew e rk in g ). D e C .O .C .A .M . is een federatieve v eren ig in g , u itg a a n d e v a n de volgende organisaties: N e d e r­ landse V ereniging vo o r L astechniek, S tic h tin g voor V ak o p leid in g voor h e t SM E den-, C O n s tru c tie - en M A ch in ere p a ra tie b e d rijf in N e d e rla n d (S M E C O M A ) , B ond van V eren ig in g en voor h e t geven v an N ijverh eid so n d erw ijs, N e d . B ond v an L eraren en Leraressen b .h . N ijv erh eid so n d erw ijs, R .K . V eren ig in g v a n D ire c te u ren , D irectrices, L e ra re n en Leraressen bij h e t N ijv e rh e id so n d e r­ w ijs „S t. B ern ard u s” , A .V .A .L . ( A d ­ viesbureau voor A u to g e n e L astec h n iek ) R o tte rd a m . V oor h et geven v an lasonderw ijs in C .Ö .C .A .M .-v e rb a n d is in h e tA .V .A .L .gebouw tevens een lasschool gevestigd. D e m ed ew erk in g v a n h e t A .V .A .L . is steeds gratis. E en w isselw erking tu sse n de p ra c tijk (ook scheepsbouw !) en h e t A .V .A .L . is echter m eer d an ooit n o o d ­ zak elijk . M ogelijk k a n d it a rtik e l m ede er to e dienen c o n ta cten te leggen, die to t een v ru c h tb a re sam en w erk in g leiden.

100-JARIG BESTAAN EN 50 JAAR STAALGIETERIJ VAN DE NEDERLANDSCHE STAALFABRIEKEN v H J. M. DE M UINCK KEIZER N.V.. UTRECHT O n g e v e e r 100 ja a r geleden ric h tte de h ee r Ew e T e n O ev er te M a rte n sh o e k h e t b e d rijf op, w a a ru it de th a n s ju b ile re n d e V e n n o o tsc h a p is v o o rtg e k o m e n . D it w as een k lein e ijz e rg ie te rij, die v o o rn a ­ m e lijk v o o r de plaatselijk e in d u strie w e rk z a a m w as. I n 1882 w e rd een k le in z o o n v a n de to e n m a lig e co m p a g n o n v a n de heer T e n O ev e r, de h e e r J. M . de M u in c k K eizer, in h e t b e d rijf o p g en o m en . I n 1891 w e r ­ den de aandelen aan h em o v erg ed rag en , w a a rd o o r hij alleeneigenaar v a n deze gieterij w erd . D e in d u strië le depressie v a n de n e g e n tig e r ja re n w as een ern stig e h a n d ic a p v o o r d it b e d rijf en hij besloot to t de v e rv a a rd ig in g v a n sta a lg ie tw e rk d o o r m id d e l v a n een k ro e z e n o v e n over te g aan , een opgave, die to e n te r tijd v e rre v a n een v o u d ig w as. O p 8 N o v e m b e r 1902, dus th an s ju is t 50 ja a r (geleden w e rd de e e rste ' ch a rg e staal in N e d e rla n d g eg o ten , w e l­ k e eerste sm e ltin g als C h a rg e N o . I in

F ig. 1.

J. M. DE M UINCK KEIZER

h e t to e n aangelegde sm eltboek staa t in ­ geschreven. O m deze reden v ie rt D E M K A d it jaar h e t ju b ileu m ,,50 jaar staal” . O p 4 N o v e m b e r jl. w a re n w ij in de gelegenheid d it b e d rijf te b e zic h tig en , d a t v an een b e d rijf v a n zeer bescheiden o m v a n g to t een in d u strie voor N e d e r ­ la n d v an k w aliteitsstaal is u itg eg ro eid . O n tv a n g e n in h e t C asino v a n D E M K A g a f de heer A . S. de M u in c k K eizer aan de h a n d v a n een d u id e lijk e p la tte g ro n d een u ite e n z e ttin g v an h e t o n tsta a n en de in ric h tin g v an h e t gehele fabriekscom plex. H e t g ro o tste en o u d ­ ste gedeelte b e v in d t zich op de O o s te ­ lijke oever v an h e t A m s te rd a m -R ijn k a naal en d it te rre in is in de loop der ja re n zo volgebouw d, d a t n a a r v e rru im in g m oest w o rd e n u itg ezien . DeZe v e r r u i­ m in g w erd v erk reg e n door een te r r e in op de W estelijke oever v a n h e t k a n a a l, h e t te rre in N o o rd . H ie r w e rd e e n nieuw e sm ederij g ebouw d, te rw ijl te n

N o o r d e n v a n deze sm ederij een nieu w e edelstaalsm elterij th a n s in a a n b o u w is, w elke f a b r ie k o v e r o n g ev eer een ja a r in b e d rijf zal k u n n e n w o rd e n gesteld. H ie r z a l d a n in h o o fd z a a k de p ro d u c tie v a n e d elstaal te r h a n d w o rd e n genom en. H e t b e d r ijf h e e ft in de loop d e r ja re n vele u p s en d o w n s m e d e g e m a a k t, m ede d o o r d e beide w e reld o o rlo g en , die een re m m e n d e in v lo ed d a a ro p h e b b e n g e­ h ad . D e geschiedenis d a a rv a n is n e e r­ gelegd in h e t b o ek „ V e e rtig J a a r S ta a l” v a n d r W e s te rm a n n , d a t in 1948 is v e r­ schenen .

N a de tweede wereldoorlog is het be­ drijf voortdurend to t verdere ontw ikke­ ling gebracht, zodat thans over een be­ drijf w o rd t beschikt, dat ruim 100.000 ton staal kan maken in verschillende kw aliteiten en waarin dit staal to t ver­ schillende producten kan worden ver­ w erkt. D e D E M K A k w a m d o o r aan k o o p v e rd e r in h e t b e z it v a n h e t b e d rijf te B le ric k bij V en lo , w a a r de a fd e lin g D ra a d en D r a a d p r o d u c te n is gevestigd. H ie r w o r d t g e tro k k e n d ra a d in alle k w a lite ite n , b la n k , gegloeid, v e rk o p e rd en v e r z in k t, v e rv a a rd ig d . O o k w e rd h ier d e fa b ric a g e v a n s ta a ld ra a d m e t hoge v a sth e id , t o t ca. 250 k g p e r m m 2, te r h a n d g en o m en . H e t to ta le p erso n eel b e s ta a t th a n s u it ca. 2 4 5 0 perso n en , in c lu sie f de fa b rie k te B le ric k . D e basis v a n de s ta a lfa b rie k w o r d t gelegd in de Sm e lte rij. I n 1945 b e sto n d de sm e ltin sta lla tie u i t tw ee M a rtin o v e n s v a n 2 0 to n en een E le c tro -o v e n v a n 7 to n . O p h e t o g e n b lik h e e ft m en de b e­ s c h ik k in g o v er: 2 O lie g e sto o k te M a rtin o v e n s v an 30 to n ; 3 V la m b o o g -E le c tro -o v e n s v a n resp. 4 , 7 en 25 to n ; 1 K ern lo ze In d u c tie o v e n (h o o g f r e q u e n to v e n ) v a n 500 kg.

H e t vloeibare staal gaat nu óf naar de afdeling staalgietwerk, waar het in de vorm en w ordt gegoten, óf het w ordt in blokken gegoten voor smeed- of walsblokken. D e g e g o te n stalen s tu k k e n w o rd e n in ovens gegloeid en d a a rn a gepoetst. D e u it- en in w e n d ig e g e b re k e n w o rd e n n a u w k e u r ig g e c o n tro le e rd m e t b eh u lp v a n d e alle rn ie u w ste a p p a ra te n , w a a r ­ d o o r de a fle v e rin g v a n gezo n d e g ie ts tu k k e n is g e w a a rb o rg d . H e t s ta a lg ie t­ w e r k k a n in s tu k g e w ic h te n t o t ca. 40 to n w o rd e n gelev erd . S m eed b lo k k en w o rd e n aan d e rd e n g elev erd t o t een ge­ w ic h t v a n 3 0 to n , b in n e n k o r t to t m a x i­ m aal 50 to n . D e sm e e d b lo k k e n v o o r de eigen sm ed erij w o rd e n in k lein ere ge­ w ic h te n v e rv a a rd ig d . V o o r de v e rw e rk in g v a n deze gele­ g ee rd e sta a lk w a lite ite n t o t h a lf f a b r ik a ­ te n w as to t 1950 slechts de w alserij te r

Fig.2.

HET GIETEN V A N W ALSBLO K K EN SPECIAAL STAAL

b e sc h ik k in g , die u itslu ite n d voor m assafa b ric a g e is in g e ric h t. V o o r k leine ste rk g ev arieerde o rd ers, zoals die bij edelstaal v o o rk o m e n , w as deze w alserij du s n ie t g e sc h ik t. I n 1949 w e rd om die reden de n ieu w e edelstaalsm ederij g eb o u w d , als eerste op h e t te rre in N o o rd .' H ie r z ijn 6 sm eedham ers opgesteld m e t v a lg e w ic h te n v a n 200 k g t o t 3 to n , a a n g e d re v en d o o r p erslu c h t. V e rd e r z o rg t een S m e e d m a n u p u la to r v o o r h et laden v a n de g ro o tste o v e n en v o o r h e t sm eden aan deze 3 -to n s h am er. D eze zeer m o d e rn e e n zeer snel w erk en d e m a n u p u la to r h e e ft een b e la n g rijk aandeel in de econom ie v an de sm ederij. T e n e in d e de zek erh eid te h e b b en , d a t steeds geheel gezonde b lo k k e n w o rd e n v ersm eed, w o rd e n deze door schaven o f d raaien v a n h u n g ie th u id o n td a a n , v o o rd a t v e rd e re b e w e rk in g plaats v in d t. V o o r h e t c o n d itio n e re n v a n h e t h a lfen e in d p ro d u c t staan m eerdere m o d ern e ovens,- zow el v o o r hoge als v o o r lage te m p e ra tu re n opgesteld, te z a m e n m e t tw ee h a rd in g s ta n k s . A lle ovens h eb b en a u to m a tisc h e te m p e ra tu u r - en d r u k r e ­ geling. G re n z e n d e aan de sm ederij b e v in d t z ic h de a fd e lin g K o u d b e w c rk in g . H ie r w o rd e n b la n k e en gepolijste sta v e n v e r­ v a a rd ig d , geschild, gerold en t o t 45 m m g e tro k k e n in v erschillende k w a lite ite n , w a a ro n d e r a u to m a te n sta a l. D e W alserij bestaat u it de z.g . b lo k b aan en de snelbaan. In de b lo k b a a n s ta a t een 600 m m trio -b lo k w a lsg ro e p w aa r, n a a st k n u p p e ls, ook z w a a r sta a fstaal in speciale k w a lite ite n w o r d t g e ­ p ro d u c e e rd . D e sn elb aan h e e f t tw ee w alsg ro ep en , nl. de fijn g ro e p en de sn elgroep. I n de snelbaan w o rd e n de

k n u p p els v a n de blokgroep u itgew alst to t sta a fsta a l to t m ax. 40 m m 0 en b ij­ k o m en d e a fm etin g e n in p la t en v ierk an t. W a n n e e r over een jaa r de nieuw e edelm etaalsm elterij op h e t te rre in N o o rd in b e d rijf zal kom en, w o rd t h e t oude b e d rijf daard o o r o n tla st v a n de zorgen, die h e t fa b riceren v a n edelstaal n u een­ m aal m e t z ic h m edebrengen, en w aarbij h e t ru im te p ro b le em een v a n de belang­ rijk ste is, h e t probleem , d a t in de fabriek O o st to t een oplossing m oest w o rd e n ge­ b ra c h t. In deze nieuw e sm elterij zal een electro -v la m b o o g o v e n v an 10 to n w orden opgesteld, terw ijl op h e t te rre in N o o rd b e g o n n en is m et de aanleg van een eigen h av e n , w aardoor h e t tra n sp o rt b e la n g rijk w o rd t vereenvoudigd. M et de groei v an h e t p r o d u c tie a p p a ­ ra a t en p ro d u c tie p ro g ra m m a zijn v a n ­ ze lfsp re k e n d ook de n ie t d ire c t p ro d u c ­ tieve afd elin g en gegroeid, b .v . h e t La­ boratoriu m . H ie r w o rd t n a a st h e t dage­ lijks ro u tin e w e rk , ook researcharbeid v e rric h t, d a t to t de o n tw ik k e lin g van de sta a lk w aliteite n b ijd raa g t. E en in te n ­ sieve c o n tro le v an h e t staal in de v e r­ schillende bew erkingsstadia g ee ft de a f­ n em e r de g aran tie d a t hij, m its h et staal op de juiste w ijze w o rd t behan d eld , ten volle k a n p ro fite re n van de m o gelijk­ h e d en die edelstaal biedt. N a de inleidende w oo rd en v a n de heer A . S. de M u in ck K eizer volgde n o g een to e sp raa k v an de v o o rz itte r v an h et H e rd e n k in g s C om ité „5 0 J a a r Staal” , m r P. S. R . W o lte rb e ek , w aarb ij hij m ed ed elin g deed v a n alle feestelijkheden en w e d strijd e n , die h u n h o o g te p u n t z u lle n v in d e n op Z a terd a g 22 N o v e m ­ b er a.s., w anneer de viering v a n d it b ij­

B ig . 3. IN DE SMEDERIJ BEW ERKT MEN EEN BLO K EDELSTA AL MET EEN HAMER VAN D R IE TON VALGEWICHT. TIJD EN S HET UITSM EDEN WORDT HET GLOEIENDE BLOK O NDER DE HAMER GESCHOVEN E N G EDRA AID DOOR M IDDEL V A N EEN MODERNE MACHINE, „M ANIPULATO R” GENAAM D

zo n d ere ju b ile u m m e t h e t g ezam en lijk personeel zal p la a tsv in d e n en w a a rv o o r alle bened en zalen v a n de Ja a rb e u rs b e­ sch ik b aar zijn . H e t b e d rijf zal op die d a g gesloten zijn. Des avonds w o rd t een feest gege­ ven v o o r ca. 4600 p erso n en (alle p erso ­ neelsleden m e t in tro d u c é ) w a a ra a n d o o r eigen k ra c h te n u it h e t personeel w o rd t m ed e g e w e rk t. N a de pauze w o r d t h e t p ro g ra m m a g e v u ld door b ero ep sartisten , te rw ijl n a afloop deze a v o n d m e t een g ro o t bal w o rd t besloten, w a a ra a n drie

o rk este n h u n m e d e w e rk in g verlenen. , N a de beide to esp rak en w e rd in groepen een ro n d g a n g d o o r de fab riek en g em aa k t, w a ar alle afd elin g en ach tereen ­ volgens w e rd e n bezo ch t en w aar m en een in d r u k k r ijg t v a n d it m oderne be­ d rijf. W ij zagen h e t v o rm en en gieten, h et sm eden, h e t w alsen en tre k k e n , h e t o n ­ o n d e rb ro k e n tra n s p o rt v a n de m a te ria ­ len enz. en d a n k zij de u itn e m e n d georganiseerde ro n d le id in g h ebben w ij een in z ic h t g ek reg en in w a t er n o d ig is

om een b e d rijf v an d it fo rm a a t z o n d e r sta g n atie te doen w e rk e n . W ij h e b b e n ook in h e t la b o ra to riu m k u n n e n a a n ­ schouw en m e t hoeveel z o rg de no d ig e p ro ev en w o rd e n u itg e v o erd , w a a rd o o r h e t do o r D E M K A geleverde p ro d u c t vo o r d a t u it h e t b u ite n la n d n ie t b e h o e ft o n d e r te doen en w ij k u n n e n er tr o ts op z ijn d a t de N ed erlan d se energie en h e t d o o rze ttin g sv erm o g e n h ie r w eer d u id e ­ lijk w o rd t gedem onstreerd. R est ons nog even de n a d r u k te leg­ gen op de u itste k en d e sociale zo rg e n voor h e t o m v a n g rijk e personeel, w a a r­ voor de directie steeds op de bres sta at. M oge d it voor ons lan d zo b elan g rijk e b e d rijf bij v o o rtd u rin g bloeien en m e t h e t oog op de voor ons la n d n o o d z a k e ­ lijk e indu strialisatie z ijn b ijd rag e leve­ ren. T e n slo tte zij m edegedeeld, d a t de directie v an D E M K A op 22 N o v e m b e r a.s. voor zakenrelaties en b ela n g ste lle n ­ d en zal recipiëren in de g ro te S tan d za al v a n de Jaa rb e u rs v a n 14.30 t o t 16.30 u u r. W ij w illen U nog a tte n t m a k e n op de w ens v a n de directie, d a t D E M K A e r de v o o rk e u r aan zo u geven, in d ie n h a a r relaties eventueel aan b lo e m stu k k e n te b esteden gelden zo u d en w illen b este m ­ m e n voor de door h e t C e n tra a l Sociaal W erk g ev ers V e rb o n d ’ georganiseerde actie to t h et v e rk rijg e n v a n gelden voor h e t m assa-jeugdw erk. D eg en en die hieraan h u n m e d e w e r­ k in g w illen verlenen, k u n n e n h e t d o o r h en h iervoor u itg e tro k k e n b ed ra g o v e r­ m ak en op de g iro re k e n in g N o . 365128 v a n h e t C e n tra al Sociaal W e rk g e v e rs V e rb o n d te ’s-G rav en h ag e, o n d er v e r­ m eld in g „ Ju b ile u m D e m k a ” .

E X C U R S IE V A N D E V E R E E N IG IN G V A N T E C H N IC I O P S C H E E P V A A R T G E B IE D , G E H O U D E N O P 22 O C T O B E R 1952 N A A R D E P E T R O L E U M -R A F F IN A D E R IJ VAN D E B A T A A FSC H E P E T R O L E U M M A A T S C H A P P IJ TE R O T T E R D A M -P E R N IS I n h e t v o rig n u m m e r v a n „S chip en W e r f ” , N o . 23 v a n 7 N o v e m b e r 1952, p a g in a ’s 5 2 1 /5 2 4 , gaven w ij een v e r­ slag v a n deze excursie m e t enkele f o to ’s. D a a r de p la a tsru im te in d it n u m m e r e c h te r b e p e rk t was, k o n d e n v e rsc h ille n ­ de f o to ’s n ie t w o rd e n o p g en o m en .

Aangezien wij ze echter wel van be­ lang achten, besloten wij deze alsnog in dit num m er te publiceren. In ons vorig verslag m aakten wij reeds melding van de compressoren van de Katalytische Kraakinstallatie, welke door Thomassen te De Steeg werden ge­ leverd. Wij geven hierbij een overzichts­ foto (fig. 1) van deze compressoren, die een duidelijk beeld geeft van de robuste uitvoering van deze uitzonder­ lijke machines.

Fig. 2 geeft een afbeelding van de geluid vrije regelkamer van deze kraak­ installatie, waarop het zeer grote aantal regel- en m eetinstrum enten wel zeer duidelijk naar voren kom t en waarbij slechts enkele personen het gehele pro­ ces in deze installatie beheersen. Ook m aakten wij reeds melding van de vulinstallatie voor vloeibare gassen voor huishoudelijk en industrieel ge­ bruik, nl. het Butagas en het Propagas. Fig. 5 en 6 geven een afbeelding van de omvang van deze moderne installatie, waar het gehele proces aan de lopende band plaats vindt. De ruime en lange laadperrons maken het mogelijk de gascylinders in de kortst mogelijke tijd te laden of te lossen. De ledige cylinders

w o rd e n allereerst geheel a u to m a tisc h ge­ rein ig d , vervolgens gedroogd, g e v e rfd , op lekkages g eco ntroleerd en v erzegeld. In deze afd elin g w e rk e n u ite ra a rd m eer p erso n en d an in de ra ffin a d e rij d och door de v er doorgevoerde m echanisatie v a n d it b e d rijf is h e t a a n ta l w erk lied e n to c h n o g b e tre k k e lijk gering. W a a r ook een der g ro te d estillatieu n its door de excursisten w e rd b e z ic h ­ tig d , geven w ij hierbij ook n o g een a f ­ b eeld in g d aarv an (fig . 3 ), w a a ru it de gew eldige a fm etin g en w el zeer d u id e lijk n a a r v o re n tred en . H ie r w o rd t de ru w e olie v e rw e rk t to t de z.g. „ s tr a ig h t- r u n ” p ro d u c te n , zoals lich te en zw are b e n ­ zine, w h ite sp irit, kerosine, lic h te en zw are gasolie en resid u .■■U it de gassen

w o rd t n o g p ro p a a n en b u ta a n a fg e ­ scheiden. D e bij de verschillende k ra a k p ro c é d é ’s gevorm de gassen w o rd e n v e rd e r v e r ­ w e rk t in een tw e e ta l g a sv e rw e rk in g s­ installaties, w aar b u ta a n Lb u te n e n en p ro p a a n -p ro p e en w o rd e n afgesch eid en van de lich tste gassen w elke la a tste als

sto o k g as in eigen b e d rijf w o rd e n ge­ b r u ik t. F ig. 4 g e e ft een a fb e eld in g v a n een v a n deze g asv erw erk in g s-in sta llaties. W ij k u n n e n n ie t n a la te n nogm aals o n ze b e w o n d e rin g u it te sp rek e n voor h e tg e e n in P ern is is en w o r d t gepres­ te e rd en w ij w en sen te beslu iten m e t n o g m aals on ze h a rte lijk e d a n k te b e tu i­

g en v o o r de m eer d a n sc h itte re n d e w ijze w a a ro p de B .P.M . de e x cu rsisten h e e ft o n tv a n g e n en ro n d g e le id en m e er spe­ ciaal aan de D irectie v a n S h ell-N e d erlan d, die in dezen, evenals in 1949 als g asth eer is o p g e tre d e n e n deze d a g v o o r ons to t een boeiend leerzam e h e e ft ge­ m a a k t.

V EREENIGING VAN TECH N ICI OP SCHEEPVAARTGEBIED A lgem een S ecretariaat H cem raad ssin gel 194, Rotterdam

N O T U L E N van de A lgem ene V e rg a d e rin g v a n d e A fd e lin g R o tte rd a m v an d e V e reen ig in g v a n T e c h n ici op S c h e e p v a a rtg e b ie d op V rijd a g 31 O c to b e r 1952, des av o n d s 8 u u r, in de G e h o o rz a a l v a n h e t I n s titu u t v p o r S c h e e p v a a rt en L u c h tv a a r t, R o c h u s s e n s tra a t, R o tte rd a m

Aanwezig volgens presentielijst 5 be­ stuursleden, 52 gewone leden, 1 buitenge­ woon lid, 3 junior leden, 1 donateur en 18 introducé’s. Agenda: 1. Opening. 2. N otulen van de vorige Algemene Vergadering d.d. 29 Mei 1952 (zie „Schip en W erf” No. 12 van 6 Juni 1952, pagina 251 t/ m 253). 3. Mededeling van het bestuur. 4. Voordracht door de heer L. F. D ert, Ingénieur des Chantiers Navals Franco-Belges te Enghien les Bains (Frankrijk). Onderwerp: V ER G R O T IN G V A N DE REN TA B ILITEIT V A N 2E E TA N K SCH EPEN D O O R TO EPA S­ SING V A N STAAL M ET G R O T E CORROSIE-BESTENDIGHEID E N HOGE TR EK V A STH EID (naar aanleiding van een studie over dit onderwerp in samenwerking m et ir J. G. Vierhout, Ingénieur A ttaché au Service du Bureau Veritas te Parijs). 5. Rondvraag. 6. Sluiting. Voorzitter: ir K. van der Pols. Bij punt 1 van de Agenda zegt de voor­ zitter: Mijne heren, Als voorzitter open ik deze vergadering en heet U allen hartelijk welkom, in het bij­ zonder de heren D ert en Vierhout, die de moeite namen u it Frankrijk naar hier te komen om voor ons de aangekondigde voor­ dracht te houden over „V ergroting van de rentabiliteit van zeetankschepen door toe­ passing van staal m et grote corrosiebestendigheid en hoge trekvastheid” . Hij zegt dat er nu misschien van hem w ordt verwacht, dat hij als nieuwe voor­ zitter een rede zal houden, zoals in de n o ­ tulen van de vorige vergadering w ordt ge­ suggereerd, doch dat hij de vergadering in dit opzicht hierin teleur zal moeten stellen, aangezien hij niet over grote redenaars­ talenten beschikt. H ij d ru k t z ijn dank u it voor het in hem gestelde vertrouw en, toen hij to t deze post werd geroepen. Bij punt 2 van de Agenda, „N otulen” , verwijst de voorzitter naar „Schip en W erf” No. 12 van 6 Juni 1952, pagina’s 251 t / m 253, waar deze zijn gepubliceerd, zodat aangenomen mag worden, dat alle leden daarmede bekend zijn, waardoor voorlezing

hier ter plaatse achterwege kan blijven. Deze notulen worden onveranderd gear­ resteerd onder dankzegging aan de secre­ taris voor het juiste verslag. Overgaande naar p unt 3 van de Agenda deelt de voorzitter mede, dat sedert de vorige vergadering weder 9 personen door de dood aan dc vereniging zijn ontvallen, en wel: S. K. Schuur. Op 26 Mei 1952 overleden te R otterdam in de leeftijd van 59 jaar, in leven Scheepsbouwkundig Ex-

,Pert‘

A. Fontijnc. Op 30 Mei 1952 overleden te F rankfort a/M ain in de leeftijd van 66 jaar, in leven D irecteur van de M achinefabriek A. Fontijnc te Schie­ dam. J. II. v. d. Berg. O p 7 September 1952 overleden te R otterdam in de leeftijd van 76 jaar, in leven D irecteur van de Scheepsbouw Mij. „Dc Nieuwe W ater­ weg” te Schiedam. W. Bos. O p 13 September 1952 over­ leden te Sliedrecht in de leeftijd van 78 jaar, in leven lid van de Raad van Beheer van de N .Y . Bagger Mij Bos Sc Kalis te Sliedrecht. Ir Ffits Beukers. O p 14 September 1952 overleden te Schiedam in de leeftijd van bijna 74 jaar, in leven O prichterD irecteur van Frits Beukers’ Verwarmings Mij te Schiedam. G. Olthof. Op 18 September 1952 over­ leden te Capelle a /d IJssel in de leeftijd van S4 jaar, in leven Eigenaar Motorenfabriek G. O lthof te Capelle a /d IJssel. E. A. de Jager. O p 22 September 1952 overleden te Schiedam in de leeftijd van 69 jaar, in leven O ud-Inspecteur Techn. Dienst der N .Y . Scheepvaart en Steenkolen Mij te Rotterdam . F. van Zandbergen. Op 10 O ctober 1952 overleden te R otterdam in de leeftijd van 56 jaar, in leven Technisch In ­ specteur bij W m H . M üller & Co. te R otterdam . ƒ. v. d. Sluis. Op 19 O ctober 1952 over­ leden te R otterdam in de leeftijd van 63 jaar, in leven D irecteur van de N .V . Furness’ Scheepvaart en Agen­ tu u r Mij te R otterdam . De nabestaanden werden alle vanwege het secretariaat gecondoleerd m et het smartelijk verlies onder betuiging van het warme medeleven van de vereniging. Op verzoek van dc voorzitter staan alle aanwezigen op

en worden de overledenen in stilte herdacht. Vervolgens geeft de voorzitter een over­ zicht van de stand van zaken m et betrek­ king to t het aantal leden en donateurs en hij brengt naar voren, dat het ledental gestadig toeneemt, w aaruit wel duidelijk blijkt, dat de vereniging bloeit. H e t aantal donateurs dat dit jaar to t de vereniging toetrad, heeft inmiddels de honderd overschreden, zodat ook dit een belangrijke ruggesteun voor de vereniging betekent. Deze gestadige groei w ordt regelmatig in „Schip en W erf” gepu­ bliceerd. De -voorzitter m erkt verder nog op, dat verschillende leden waarschijnlijk hebben ge­ meend, dat deze voordracht in het Frans zou wórden gehouden, waardoor misschien velen op deze avond verstek lieten gaan. Enkele leden hadden van te voren bij het secreta­ riaat dienaangaande geïnformeerd, doch hoe­ wel de opkomst anders misschien wel groter zou zijn geweest, is het voor de spreker van deze avond een reden to t voldoening, dat toch een zo groot aantal personen van hun belangstelling deden blijken. De voorzitter deelt vervolgens mede, dat in de eerstvolgende vergadering de R o tte r­ damse hoofdbestuursleden zullen worden ge­ kozen, terw ijl ter bestudering van het clubleven een commissie u it de leden zal worden benoemd, die het bestuur in dit verband zal adviseren. Hij herinnert er verder aan, dat dit seizoen werd geopend m et drie zeer inte­ ressante excursies en wel naar Smit, Slikker­ veer, Kon. Nederl. Grofsmederij te Leiden en de B.P.M. te Pernis, terw ijl hij ook van deze plaats de directies hartelijk dank bracht voor de hartelijke ontvangst en de wijze waarop zij deze leerzame excursies hebben georganiseerd. Toegekomen aan p u n t 4 van de Agenda w ordt n u het woord gegeven aan de heer L. F. D ert voor het houden van zijn voor­ dracht. Deze bracht allereerst zijn dank aan het bestuur van de vereniging, dat het hem mogelijk heeft gemaakt deze lezing te hou­ den en vervolgens aan de heer Zanen, dat deze avond op Vrijdag kon worden gesteld, hetgeen m et het oog op zijn w erk de enige dag was om deze voordracht te kunnen hou­ den. H ij riep de clementie in van de verga­ dering, daar hij nog jong zijnde, zich niet onder de geroutineerde sprekers kon rang­ schikken. De voordracht werd m et aandacht gevolgd aan de hand van enige becijferingen op het bord, w aaruit de rentabiliteit moest blijken. Gedurende de pauze werd de koffie geser­ veerd in de leeszaal van het Institu u t. Aan

het einde van de voordracht nam een 6-tal der aanwezigen aan de discussie deel. Bij de rondvraag bleek geen der aan­ wezigen iets te vragen te hebben, waarna de voorzitter namens de vereniging de spreker

voor zijn uiteenzetting dankte, waarbij hij de verzekering gaf, dat de scheepsbouwers, uit vrees voor minder reparatiewerk, gezien de langere levensduur van dit corrosie-bestendige m ateriaal, zeker niet afwijzend

Ir H .

staan tegenover de toepassing daarvan, daar toch wordt verwacht dat uiteindelijk met de wensen der opdrachtgevers rekening moet worden gehouden, waarna de vergadering wordt gesloten.

G O E D K O O P , s. i. en w . i.

24D E C E M B E R 1875 _

24 S E P T E M B E R 1952

O p 24 S e p te m b e r 19 52 o verleed te

en benoem d w erd to t lid v a n de ra ad

Laren ( N .H .) op 7 6 -ja rig e le e ftijd

v a n com m issarissen v a n deze m a a t­

ir H . G o e d k o o p , in lev en gedelegeerd

schappij. O p 10 Ju li 1945 volgde d a n z ijn

c o m m issaris en o u d -D ire c te u r v a n de N e d e rla n d s c h e D o k - en S cheepsbouw

benoem ing to t gedelegeerd com m is­

M ij. ( v .o .f .) te A m ste rd a m .

saris, w elke fu n c tie hij to t zijn a f ­ tre d e n op 1 Ja n u a ri 1950 h e e ft v e r ­

I r G o e d k o o p tr a d op 15 J u li 1901 in

d ie n st

van

de

N e d e rla n d sc h e

v u ld . I r G oedkoop was O ffic ie r in de

S c h e e p sb o u w M ij en in 1912 w e rd hij b e n o e m d t o t o n d e rd ire c te u r. O p 24 A u g u s tu s

1919

O rd e v a n O ran je N assau.

v olgde z ijn b enoe­

M et hem is een b ekw aam en v e r­

m in g to t d ire c te u r.

d ienstelijk m a n heengegaan.

T o t 1 J a n u a r i 193 8 v e rv u ld e de

De

o v e rle d e n e deze fu n c tie , op w elk tijd ­ s tip h ij als z o d a n ig z ijn o n tsla g n a m

N IE U W E U IT G A V E N Van de Uitgeverij H . J. Paris, Keizers­ gracht 104 te Am sterdam , ontvingen wij een exem plaar van het boekwerk „Kortin­ gen, ScJbeepsbomvcrs en Schcepvaarders” van de hand van A. Vrcugdenhil. De prijs bedraagt ƒ 24,50. D it fraai uitgevoerde boek, in linnen stem pelband en op goed papier gedrukt, geeft een overzicht van •de wording en de opkom st v an de Britse Zeemacht aan de hand v an de autobiografie van de scheeps­ bouwm eester uit de 17e eeuw, Phineas Pett. Van de belangrijkste persoonlijkheden van die tijd worden korte levensbeschrijvin­ gen gegeven, o.a. van Koningin Elisabeth, Koning Jacobus I, Charles H ow ard, graaf van N o ttin g h am , de bevelhebber over de Engelse V loot in de strijd tegen de Onover­ winnelijke Vloot. Zeer belangwekkend is de beschrijving van de to c h t van H enrietta Maria, echtge­ note van K oning Karei I onder geleide van M aarten H arpertzoon Trom p naar Neder­ land, om hulp te halen voor haar gemaal in zijn strijd tegen het parlement. H ierover heeft de auteur nog niet eerder gepubliceerde gedeelten u it het originele journaal van Trom p weergegeven. H et boek is zeer onderhoudend geschre­ ven en v erlu ch t m et een groot aantal repro­ ducties van prenten, tekeningen, schilderijen en m iniaturen.

crem atie

van

het

sto ffe lijk

o v erschot vo n d plaats op 29 Sep­ te m b er 11.

H et is een boek over schepen van de vroe­ gere Engelse Vloot en over mannen die het tot hun levenstaak maakten deze te bouwen; een boek niet over de schepen van thans, maar over schepen die eeuwen geleden de hoeksteen van de Britse Zeemacht uitm aak­ ten, toen deze nog in opkomst was. Wij hebben groot respect en hoge waar­ dering voor het vele en mooie werk dat de heer Vreugdenhil heeft verricht en wij kun­ nen dit fraaie werk met warmte aanbe­ velen; het is een sieraad in de boekenkast. Elcctriciteit aan boord van koopvaardij­ schepen door F. H. Cramer en J. de Vries. U itgave van N .V . Drukkerij en Uitgeverij J. F. D uw aer & Zonen, Amsterdam. Prijs gebonden ƒ 9,75. D it in linnen band gebonden en op goed papier gedrukte boek is bedoeld als leerboek voor kapiteins en stuurlieden van de Grote en Kleine Handelsvloot. H et boek bestaat uit twee afdelingen. Afd. 1. bevat de theo­ rie, die de candidaat voor het examen voor le stuurm an m oet kennen. Gezien het toe­ nemend gebruik van wisselstroom aan boord van schepen, m et name voor nautische in ­ strum enten, zijn de theorie en de toepassin­ gen betreffende deze stroomsoort uitvoeriger behandeld dan in verband met de examen­ eisen strik t noodzakelijk is. Afd. 2. geeft een globaal overzicht van de samenstelling en de uitvoering van de

electrische installaties aan boord van een modern koopvaardijschip. De stof is eenvoudig en niet diepgaand behandeld, hetgeen met de strekking van dit boek in overeenstemming is. Afd. 1. behandelt achtereenvolgens: in­ leiding; electrostatica; magnetisme; elec­ trische stroom, spanning, weerstand; elec­ trische arbeid en vermogen; thermo- en gal­ vanische .elementen; accumulatoren; electromagnetisme; gelijkstroom generatoren; gelijkstroom motoren; wisselstroom. Afd. 2. behandelt: opwekking en distri­ butie van de electrische energie; bedrijfs­ veiligheid; kracht- en verwarmingsinstallaties; lichtinstallaties; accumulatoren; in­ stallaties ten dienste der navigatie; schellen en telefoons; meetinstrumenten; gevaren der clectriciteit. Wij zijn van mening, dat dit boek alles­ zins dienstig is voor het doel waarvoor het is geschreven en geloven dan ook, dat het zijn weg wel zal vinden. Metalen en Metaalbewerking, Deel IV, door ir H. M. van der Maas en E. M. Zweekhorst. Uitgave Nijgh & Van D itm ar N.V., ’s-Gravenhage. Prijs ƒ 23,75. Deze uitgave, gebonden in fraaie linnen stempelband en gedrukt op uitstekend pa­ pier, is het laatste deel van de serie „Me­ talen en Metaalbewerking” van de zelfde auteurs.

Er is naar gestreefd om zoveel mogelijk aan de practijk ontleende onderwerpen te behandelen, waarbij een groot aantal voor­ beelden werden uitgewerkt, ten einde een indruk te krijgen van de berekeningen die in de fabriek en werkplaats moeten worden gemaakt. De tekst is verlucht met een zeer groot aantal duidelijke tekeningen, schema’s en ta ­ bellen, die het begrijpen van de stof ten zeerste vergemakkelijken. Aan het einde zijn nog een aantal vraagstukken gegeven. In dit boek worden achtereenvolgens be­ handeld: H oofdstuk I. Snij gereedschappen in de meest uitgebreide zin. H oofdstuk II. De snijsnelheid. H oofdstuk III. Passingen en kalibers. H oofdstuk IV. Aandrijving van gereed­ schapswerktuigen. H oofdstuk V. Gereedschapswerktuigen (draaibanken, boormachines, kotterbanken, fraismachines, slijpmachines, steekbanken, schaafmachines, tandwielfraismachines). Behalve voor het Middelbaar Technisch Onderwijs leent dit boek zich uitnemend voor de studie voor N .O . Akten. De Gantt kaart, door Wallace Clark, voor Nederland bewerkt door het Raadgevend Bureau ir B. W . Berenschot, met een voor­ woord van prof. ir B. W . Berenschot. Uitgave H . E. Stenfert Kroese N .V ., Lei­ den. Prijs gebonden ƒ 8,7 5. Op het terrein der bedrijfsorganisatie zijn de in dit boek behandelde G an tt kaarten u it­ nemend geschikt. De eenvoudige schema’s brengen de punten naar voren, welke ten be­ hoeve van een efficiënt bedrijfsbeheer de aandacht van de leiding en de uitvoerenden vereisen. Aan de hand van vele voorbeelden w ordt een en ander duidelijk uiteengezet, waardoor een goed inzicht w ordt verkregen in de gebruiksmogelijkheden. H e t principe van de G an tt kaart kan op elke vorm van menselijke arbeid worden toe­ gepast. Bij de huidige toepassing zijn de vol­ gende vier hoofdgroepen te onderscheiden: 1. Arbeiders- en machinerendementskaarten 2. W erkverdelingskaarten 3. Bedrijfsbezettingskaarten 4. Voortgangscontrólekaarten. Met het oog op de noodzakelijke industria­ lisatie in ons land kan dit boek voor menig­ een van n u t zijn. De daarin vervatte stof is alleszins- waard door bedrijfsleiders te worden bestudeerd. Om die reden kunnen wij het boekwerk dan ook wel aanbevelen. V an de Droogdok Maatschappij „Soerabaja” te Amsterdam ontvingen wij een brochure betreffende enkele belangrijke reparaties van recente datum , uitgevoerd door haar bedrijf te Soerabaja. Deze werf beschikt over een moderne outillage, waaronder een drijvend dok van 15.500 ton, een dok van 4000 ton en een dok van 35 00 ton, benevens een 75-tons dieselelectrische drijvende kraan. In Februari van dit jaar kwamen twee tankers met elkaar in aanvaring, waardoor een grote ravage ontstond. Een der schepen werd op 5 April in het dok opgenómen voor herstelling en reeds op 28 Mei 1952 was het schip weder geheel reisvaardig, een dag bin­ nen de gecontracteerde tijd. Een aantal op de brochure gereproduceerde foto’s geeft een duidelijk beeld van deze verwoesting en van het algehele herstel.

Verder w ordt nog een afbeelding gegeven van het m.s. Kartika bestemd voor het In­ donesische Gouvernement, dat op deze werf geheel werd omgebouwd en een foto van de zeesleepboot Sumeneo, eveneens voor het Indonesische Gouvernement, welke boot door de w erf werd gebouwd. De voortstu­ wing geschiedt door een 500 pk Werkspoor dieselmotor. Verschenen is de 9e druk van Stoom, handleiding voor het stoombedrijf, u it­ gave van de vereniging „K rachtw erktuigen” , Regentesselaan 2, Amersfoort. U it­ gevers: N .V. Uitgevers Mij JE. E. Kluwer, D eventer-Djakarta. Deze uitgave is weder geheel bijgewerkt en ook het Stoomketelbesluit 1949 is, voor zover van belang’ voor dit boek, daarin op­ genomen. Aan deze handleiding hebben een aantal vooraanstaande fabrieken hun medewerking verleend. H et doel ervan is het voor de leden der vereniging verkrijgen van de grootst mogelijke besparing bij het opwek­ ken en gebruiken van warm te en beweeg­ kracht, alsmede beperking in de uitgebteidste zin, hunner bedrijfskosten, welke ontstaan door het gebruik van stookinrich­ tingen, stoomketels, krachtw erktuigen of daarmede gelijk te stellen installaties. H et boeit behandelt achtereenvolgens: ar­ beid en w arm te; w ater en stoom; brand­ stoffen; kolenopslag en transport; verbran­ ding en stookinrichtingen; stoomketels, economisers, luchtverhitters en oververhit ters; trek; stoomketel-inmetseling; ketelappendages en voedingstoestellen; de controle bij het stoomketelbedrijf; ketelvoedingwater; stoomaccumulator; zuiger-stoomwerktuigen; de locomobiel; stoomturbines; condensors; pijpleidingen; verbruiksmaterialen. H et boek telt 569 pagina’s. H et is met linnen band, gedrukt op prima papier en verlucht m et een keur van afbeeldingen. Voor diegenen, welke met stoomketels en krachtw erktuigen te maken hebben, geeft dit boek een heldere uiteenzetting, zonder al te veel in theoretische beschouwingen te tre­ den, een heldere uiteenzetting van alles, wat to t de efficiency van het bedrijf kan bij­ dragen. Ook voor studerenden lijkt het ons een waardevol bezit. De prijs bedraagt ƒ 7,45. Van de firm a Brown, Son & Ferguson, Ltd. 52-5 8 Darnleystreet, Glasgow, S. 1, ontvingen wij een opvouwbaar blad, waarop in fraaie kleuren de vlaggen van alle naties ter wereld zijn afgebeeld. De bovenste helft geeft de vlaggen van het Britse Gemenebest en Protectoraten, de Koloniën en de Mandaatsgebieden. De onderste helft beeldt de vlaggen van alle andere Naties af. De prijs bedraagt 6 /-. Eenvoudig Technisch Engels, door dr H . G. de Maar en C. A. Pruissen. Uitgave P. N oordhoff N .V ., Groningen-Djakarta. Prijs ƒ 2,50. D it boekje is bedoeld voor het onderwijs op scholen voor lager en uitgebreid technisch onderwijs, indien op deze scholen Engels w ordt onderwezen. H et is zeer eenvoudig van opzet en voor de elementaire kennis van het technisch Engels, speciaal datgene waar-

2 0 0 -ja rig b e s ta a n v a n d e N .V . O lie f a e to r ij P i e t e r B on C zn . t e Z a a n d a m e n h e t 2 5 -ja rig ju b ile u m v a n d e h e e r J . B. F l e u r , d ir e c t, d e z e r V e n n o o ts c h a p Op 1 December 1952 is het 200 jaar ge­ leden dat de N.V. Oliefactorij Pieter Bon, te Zaandam werd opgericht. Tevens gedenkt de heer J. B. Fleur, directeur, op dezelfde dag het feit, dat hij voor 25 jaar in dienst trad van deze N.V. Ter gelegenheid van dit bijzondere ju b i­ leum ontvingen wij een aardig gedenk­ boekje, waarin de geschiedenis van dit oude bedrijf wordt beschreven. D aaruit blijkt,, dat 200 jaar geleden, om juist te zijn op 16 Januari 1752, de heer Teunis Cornelisz. Bon dit bedrijf oprichtte, dat thans to t de h u i­ dige N .V . Oliefactorij Pieter Bon Czn. is uitgegroeid. De olie werd eertijds vervoerd met een drietal zeilschepen, momenteel heeft men de beschikking over moderne m otorvaartuigen en spoorweg-tankwagens. In het boekje vindt men een tw eetal fraaie uitslagkaarten, nl. één waarop eertijds het ontelbare aantal molens in de Z aan­ streek is afgebeeld, waarvan echter helaas maar weinig meer over is, benevens een kaart van het gehele Zaangebied met het open IJ en Amsterdam, een reproductie van een kaart, daterende uit het jaar 1819. Moge de leiding van deze welvarende onderneming bij volgende geslachten in even goede handen zijn als dit in de thans afgesloten periode het geval is geweest. Op 1 December a.s. zal de N .V . en de heer Fleur, directeur, recipiëren in het In ­ ternationaal Cultureel Centrum , Paviljoen Vondelpark te Amsterdam, des namiddags van 3-5 uur. mede de leerlingen in hun vak te m aken hebben, is dit boekje uitermate geschikt. Ook voor emigranten naar Engels sprekende landen is het uitstekend bruikbaar. De vele illustraties verhogen daarbij het gemakkelijk opnemen van de stof. H et geheel w ordt ge­ completeerd door een lijst van de meest ge­ bruikte woorden. Die Dieselmascbine in Land- und Schiffsbetrieb von Siegfried Bock. Vijfde ver­ beterde en omgewerkte druk, met 173 a f­ beeldingen. Uitgave: E ckardt & M esstorff Verlag, Ham burg 1952. Prijs DM 10,80. De vijfde druk van dit in linnen band gebonden en op goed papier gedrukte boek m aakt een prettige indruk.’ De stof w o rd t op voor een ieder begrijpelijke wijze voor­ gedragen, waarbij ver doorgevoerde theore­ tische ballast is vermeden en de theorie slechts to t het meest noodzakelijke is be­ perkt. H et boek is verlucht m et een zeer groot aantal zeer duidelijke tekeningen, die de studie van de dieselmotor met de daarbij behorende delen ten zeerste vergemakke­ lijken. H et is op de practijk afgestemd en voor zelfstudie uiterm ate geschikt. Werkkunde des Schijfbauers, Band I: Fachkunde und Fachzeichnen, von L udwig Schalier. Importeurs Meulenhoff & Co. N.V ., Beulingstraat 2 te A m sterdam . Prijs ingenaaid ƒ 9,60. D it boekje is bedoeld als leerboek voor jeugdige scheepsbouwers, waarbij eenvoudige wetenschap en vakrekenen op de voorgrond staan. In dit eerste deel worden de gro n d ­

begrippen v an liet scheepsbouwvak en het vaktekenen verklaard. De tek st is met een groot aantal tekenin­ gen toegelicht waardoor de zeer elementaire stof voor de leerling gemakkelijk te be­ grijpen zal zijn. D aar het in de Duitse taal is geschreven, zal het wel uitsluitend in de Duits sprekende landen een weg vinden. The James F. Lincoln A re 'Welding Foun­ dation, Cleveland 17, Ohio, U.S.A., heeft een nieuw boekwerk het licht doen zien, g etiteld W elded H ighway Bridge Design. H e t boek, dat 240 pagina’s telt, verlucht

PERSONALIA N .V . „ N e d e r la n d ” , IJsselm onde — N .Y . W e r f J a n S m it C zn , A lb lasserd am A angezien de N .V . Scheepsinstallatiebedrijf „N ederland” te IJsselmonde Gem. R o t­ terdam , in h et bezit is van alle aandelen van de N .V . W erf Jan Smit Czn te Alblasser­ dam, w erd in de laatstgehouden commissaris­ vergadering van laatstgenoemde N .V . de heer C. Verolme, directeur van de N .V . „N ederland” , benoemd to t Gedelegeerd Commissaris en Lid van de Directie van N .V . W e rf Jan Smit Czn te Alblasserdam. D eze w erf w ordt momenteel geheel ge­ moderniseerd en uitgebreid, waardoor het m ogelijk w ordt belangrijk grotere schepen dan voorheen te bouwen, eveneens tankers to t 24.000 ton d.w. M u ta tie s bij de „ D e R o tte rd a m s c h e D ro o g d o k -M ij N .V .” T er aanvulling van onze mededeling aan­ gaande m utaties bii „De Rotterdamsche D roogdok-M ij N .V .” in het vorig num m er van „Schip en W e rf” , in verband met het overlijden v an de heer J. H . van den Berg, zij verm eld, dat de heer G. Evers, to t nu toe assistent machinereparatie bij deze M aatschappij, is benoemd to t chef buiten­ dienst m achinereparatie. V o o r d r a c h t v a n in g . H o p p e en ing. Jö n s s o n v a n de F irm a D eg u ssa, A fd . D u r f e r r i t O p M aandag 10 Novem ber 1952 werd door de firm a R. S. Stokvis & Zonen N .V ., Technische A fdeling, te R otterdam in de Beatrixzaal van het Groothandelsgebouw te R o tterd am een voordracht georganiseerd, gehouden door de heren ing. Hoppe en ing. Jönsson v an de firm a DEGUSSA (Deutsche Gold- u n d Silberscheideanstalt) A fd. D U R ­ F E R R IT , W olfgang, Kreis H anau a/M ain, over de grondbeginselen van het ijzer-koolstofdiagram , de hardingstechniek in het al­ gemeen en het harden in het zoutbad in het bijzonder. Deze voordracht, die om 9 uur aanving, werd door naar schatting ruim 100 personen bijgew oond. De beide sprekers werden nam ens de firm a Stokvis bij de aanwezigen geïntroduceerd. D e eerste spreker, de heer ing. Jönsson, begon m et een korte inleiding, waarna een film „m artensietvorm ing” werd vertoond, waarbij- geen toelichting werd gegeven. H ierna g af de spreker een zeer uitgebreide theoretische beschouwing betreffende de voor de hardingstechniek belangrijkste lij­ nen en krom m en in het ijzer-koolstofdia-

met een zeer groot aantal tabellen, grafieken en foto’s, geeft ontwerpen en details van ge­ heel gelaste brugconstructies. In de verschillende hoofdstukken worden diverse soorten constructies, vloersystemen, nieuwe materiaalprofielen, verbindingen en details, materiaalhoeveelheden en kostprijzen behandeld. Meer dan 100 originele tekeningen werden in dit boek gereproduceerd. H et boek van de hand van Prof. James G. Clark van de Universiteit van Illinois om schrijft de voornaamste eigenschappen en nieuwe ideeën, die in de diverse ontwerpen zijn ontwikkeld. T o t de ontwerpers behoren

raadgevende ingenieurs, ingenieurs van Staatsinstanties, constructeurs van staal­ bouw firm a’s, ingenieurs van proefstations en professoren op het gebied van staalcon­ structies en zij vertegenwoordigen 17 ver­ schillende landen, inclusief 20 verschillende staten van de U.S.A. Deze in linnen gebonden uitgave, verguld op snede is tegen vooruitbetaling van $ 2.50 verkrijgbaar bij James F. Lincoln Are W eld­ ing Foundation, Cleveland 17, Ohio, U.S.A. Wij hebben de indruk, dat dit boek voor bruggenbouwers van belang zal zijn, terwijl de prijs wel geen beletsel zal zijn om zich dit boek aan te schaffen.

N IE U W S B E R IC H T E N gram, het verloop bij langzame verwarming en afkoeling, het verloop bij snelle afkoe­ ling (perliet, sorbiet, troostiet, martensiet, enz.) en isothermisch harden. Verder werd de invloed van de belangrijkste legeringselementen onder de loupe genomen, waarna de reeds eerder vertoonde martensietfilm nogmaals werd gedraaid, nu met de nodige toelichtingen. H ierna werd gelegenheid tot discussie ge­ boden, w aarvan verschillende toehoorders gebruik hebben gemaakt en waarbij diverse vragen op vlotte wijze door de spreker wer­ den beantwoord. Om ca. 12 u u r werd gepauzeerd to t 14 uur. Bij de aanvang van het tweede gedeelte van deze voordracht nam de heer ing. Jöns­ son opnieuw het woord en behandelde meer speciaal het harden van constructie- en gereedschapstaal, de hoedanigheden van de diverse afschrikmiddelen, de beschouwing over de eigenschappen van staalsoorten bij de warmtebehandeling, de fouten door h ar­ den bij verkeerde temperatuur, het optreden van ontkoling en het vermijden daarvan. N adat een en ander met een korte dis­ cussie was besloten, kwam de tweede spre­ ker, de heer ing. Hoppe aan het woord, die een uiteenzetting gaf van het gebruik en de betekenis van zoutbaden in de hardings­ techniek en het carboneren (opkolen) in vaste stoffen. Allereerst gaf hij een theoretische be­ schouwing over deze onderwerpen en be­ handelde vervolgens de practijk van het car­ boneren, de daarvoor nodige ovens en inzetkisten en verdere hulpmiddelen en w erk­ methoden. N a enige discussie was de voor­ dracht hiermede geëindigd. Voor de vele aanwezigen, die in hun vak of bedrijf rechtstreeks met dit thema te m a­ ken hebben, kan deze interessante voor­ dracht zeker n u ttig zijn geweest. De firm a Degussa, in Nederland verte­ genwoordigd door de firma R. S. Stokvis & Zonen N .V . is fabrikante van: zoutbadovens, kamerovens, kuipovens, sinterovens, universele ovens en ovens voor de veredeling van lichtm etaal. Verder hardingszouten, in­ strum enten voor temperatuurmeting, laboratoriumgereedschappen, kogelmolens, vorm stenen, gereedschappen voor fijnslijpen, m ondstukken en producten vervaardigd van edele metalen. H e t N e d e rla n d s G enootschap to t oplei­ d in g v a n le e rk ra c h te n voor h e t N .O . Van het Nederlandse Centrum voor de

opleiding van N .O . leerkrachten en van bedrijfsleermeesters ontvingen wij het ver­ slag van zijn werkzaamheden over de jaren 1949-1951. Genoemde Stichting organiseert een op de avondopleidingen aansluitende dagcursus voor de opleiding van ambachtsschoolleraren. De cursisten zijn een jaar lang in internaatsverband bijeen en aan hun alge­ mene vorming zomede aan die, welke spe­ ciaal op het leraarschap betrekking heeft, wordt grote aandacht geschonken. De eerste cursus begon in September 1950 met 27 leerlingen, de tweede in Sep­ tember 1951 met 22 leerlingen, terwijl de lopende cursus 40 leerlingen telt. In deze periode werden de nodige ervaringen opge­ daan met de nieuwe wijze van opleiden van leraren bij het lager technisch onderwijs. Mede gezien de resultaten van de per eind Juli 1952 geëindigde cursus mag wel wor­ den gezegd, dat de proefneming is gelukt en dat de opleiding in internaatsverband goede resultaten heeft afgeworpen. In het komende cursusjaar zal een vol­ gende belangrijke stap op het gebied van de opleiding van N.O. leerkrachten worden ge­ zet als nl. de voorgenomen fusie van het Nederlands Centrum m et de beide insti­ tuten, die de avondopleidingen voor N.O. leerkrachten verzorgen, nl. het Nederlands Instituut voor opleiding van leerkrachten bij het N .O ., haar beslag krijgt en het N e­ derlands Genootschap to t opleiding van leerkrachten voor het N .O . de taak van zijn voorgangers gaat . overnemen en dus nor­ maal naar buiten kan gaan optreden. Een dezer dagen w ordt de Koninklijke goedkeuring op de statuten van het op 1 Februari 1951 opgerichte Genootschap ver­ wacht, waarna de overheveling van Rijks­ en Gemeentesubsidie, welke thans door het Nederlands Centrum, Nederlands Instituut en Rotterdamsch Genootschap wordt ge­ noten, op dit nieuwe Genootschap ter hand kan worden genomen. Ofschoon daarvan weinig naar buiten is gebleken, heeft het Nederlands Genootschap zich intensief bezig gehouden met de coör­ dinatie van de leerplannen voor het avond­ onderwijs en voor de afsluitende dagoplei­ ding met dit resultaat, dat de in deze maand aangevangen avondcursussen reeds volgens het nieuwe leerplan konden gaan werken. Een verheugende mededeling is tenslotte,dat in de loop van dit najaar het nieuwe schoolgebouw en het internaat van de dag­ opleiding — gelegen aan de H udsonstraat/ Blokmakersstraat — gereed zullen komen.

Aan de periode waarin van schooi- en practijklokalen en van pension gelegenheid elders gebruik moest worden gemaakt, is dan een eind gekomen, zodat de 40 nieuwe leerlin­ gen dan ten volle van de internaatsopleiding prof ij t kunnen trekken. Zij, die zich voor het werk van het N e­ derlands Genootschap interesseren of dit wensen te steunen, kunnen bovengenoemd verslag aanvragen of zich als lid opgeven bij de secretaris, dr J. R. van Blom, Heemraadssingel 287 te Rotterdam . L ich tg as w a te r slot Van G. L. Loos & Co’s Fabrieken N .V . te Amsterdam ontvingen wij een folder van een speciaal lichtgaswaterslot. D it dient om te voorkomen, dat een explosief mengsel zich in de leiding, resp. gasmeter kan vor­ men, wanneer door een of andere oorzaak lucht of zuurstof zou terugstromen. De meeste gemeenten hebben het gebruik van watersloten dan ook verplicht voorgeschre­ ven. De watersloten beschermen niet alleen tegen terugslag, doch bovendien vormen zij een zekerheid tegen het vacuum -trekken in de lichtgasleiding, hetgeen eveneens zeer be­ langrijk is. H e t lichtgaswaterslot dient di­ rect aan de leiding of aan een aftakking daarvan te worden gemonteerd met tussenplaatsing van een gasbledkraan. L a ste n to o n ste llin g 19 5 3 Ter gelegenheid van het Lassymposium 19)3 der Nederlandse Vereniging voor Las­ techniek, zal van 10 t/ m 17 O ctober 195 3 in de Beatrixbal van het Jaarbeursgebouw te U trecht een lastentoonstelling gehouden worden. Op deze tentoonstelling zullen machines, gereedschappen en materialen, verband hou­ dende met het electrisch lassen en de auto­ gene metaalbewerking, worden geëxposeerd, terwijl de industrie gelaste producten zal tentoonstellen. Liet doorgaan van deze tentoonstelling is thans reeds verzekerd en te oordelen naar de firm a’s, die zich to t nu toe opgaven, be­ looft de tentoonstelling zeer interessant te zullen worden. Vooral de grote deelname van de industrie is verheugend. Nadere inlichtingen verstrekt het secre­ tariaat der vereniging, Stadhouderslaan 102, ’s-Gravenhage. N o rm a g fa b rie k e n te H a ttin g e n , R u h rg e b ie d De reeds jaren bestaande N ord Hausener Maschinenfabrik A.G. had hare fabrieken voor een belangrijk gedeelte in de Oostelijke Zone van D uitsland en voor een ander ge­ deelte in de Britse Zone. H e t bedrijf werd echter in zijn geheel overgebracht naar W est-D uitsland en w erkt sedert een viertal jaren in het plaatsje H a t­ tingen in het Ruhrgebied onder de naam Normag-Zorge G.m.b.H. Deze fabriek werd kortgeleden met een nieuwe montagehal uitgebreid, zodat de to ­ tale oppervlakte thans 3 0.000 m~ bedraagt. Met deze uitbreiding is tevens de N orm an viertakt dieselmotor aan de m arkt gekomen, die to t heden gefabriceerd w ordt in capa­ citeiten van 6, 8, 12, 14, 22, 26 en 32 pk bij IS 00 om w ./m in. De 6 en 8 pk machines zijn van het horizontale, de grotere typen van het verticale model.

De machine is sterk en gemakkelijk toe­ gankelijk, terwijl de prijs der reservedelen laag w ordt gehouden. Zelfs de één-cylinder motoren zijn practisch trillingsvrij. 50 % van de productie w ordt geëxpor­ teerd naar 48 verschillende landen. Norm ag Holland N .Y ., Olivierstraat 8 te Maassluis behartigt in Nederland de be­ langen van de voornoemde fabrieken. N ie u w e o p d ra c h te n De Koninklijke Nederlandsche Stoomboot-Maatschappij N .V . te Amsterdam heeft opdracht gegeven voor de bouw van vier schepen. Twee m otorvrachtschepen, die een bruto tonnage krijgen van ca. 3.000 ton en een draagvermogen van ongeveer 3900 ton. Deze schepen zullen worden uitgerust met een 7-cylinder 2 ta c t Storkmotor van 2200 apk. Eén van deze schepen zal gebouwd worden door de N .V . C. van der Giessen & Z n’s Scheepswerven in Krimpen a /d IJssel, het andere door N.V. Scheepsbouwwerf Gebr. Pot in Bolnes. Twee motorkustschepen van 499,9 b.r.t. en met een draagvermogen van ca. 890 ton. Eén van deze schepen w ordt gebouwd door de N .V . E. J. Smit & Zoon’s Scheeps­ werven te Westerbroek bij Groningen, het andere door de N .V . Scheepswerf „Gideon” in Groningen. Deze schepen zullen worden uitgerust met een 6 cylinder 4 tact Werkspoormotor van 750 apk. Door deze orders is het aantal schepen, dat de K.N.S.M. in bouw of bestelling heeft thans twaalf. Aan de W erf I. S. Figee te Vlaardingen is opdracht verstrekt tot het bouwen van een z.g. Beach Landing C raft, bestemd voor Nigeria. De afm etingen van het vaartuig zijn als volgt: Lengte over alles ± 3 0 m, lengte L.W.L. ± 28,50 m, breedte over alles ± 9,3 5 m, holte ± 2,5 0 m, geladen diepgang ± 1,37 m. H et schip zal worden voorzien van 3 G.M.C. diesels elk van 165 pk. R ijkscom m issie v o o r de W e rk tu ig k u n d ig e n e x a m e n s Geslaagd voor het diploma C.: 3e examen 1952: Ouwehand, J. P.; Verkijk, J. H .; v. Bom­ mel, J.; Edens, H .; Gomes, H .; Bouw, J.; Bezem, C. A. Geslaagd voor diploma C. na herexamen: Vis v. Heemst, P.; Bouwhuis, J.; de Haan, M. Geslaagd na herexamen voor het diploma C.: 4e examen 1952: Jacobs, A. Geslaagd voor het diploma C.: Blokker, A.; Blaazer, H .; Kik, J .; Buil, J.V .; den Bakker, G.; Diesvelt, H .; Ruize­ naar, F. M. T e w a te rla tin g e n Op 14 O ctober 19 52 is met goed gevolg te water gelaten het m.s. Theano, bouwno. 16 van N .V . W erf Gusto v /h Fa.. A. F. Smulders te Schiedam.

Bestemd voor N.V. Maatschappij „Zee­ vaart” te Rotterdam. Afmetingen: lengte 72,5 0 m, breedte 11,90 m, holte 4,34/6,78 m. In het schip zal een 1500 pk M.A.N. type Smit motor geïnstalleerd worden. H et m.s. Theano w ordt gebouwd onder hoogste klasse Bureau Veritas. Op 18 October 195 2 is met goed gevolg te w ater gelaten het m.s. Walcheren, bouw ­ no. 169 van Scheepswerf A. Apol te W irdum en in aanbouw voor de heer W . Smid. Afmetingen: lengte 1.1. 42,00 m, breedte o. sp. 7,18 m, holte 3,45/4,05 m. H et schip is van het type raised-quarterdeck met bak en kampanje. In het schip zal een 3 60 pk M AKmotor geïnstalleerd worden. H et m.s. Walcheren wordt gebouwd onder hoogste klasse Bureau Veritas. Op 18 October 1952 is met goed gevolg te water gelaten het m.s. Jan, bouwno. 67 van Scheepswerf „Hoogezand” Jac. Bodewes te Martenshoek, bestemd voor de heren J. & H. Damhof. Afmetingen: Lengte 1.1. 52,20 m, breedte o. sp. 9,10 m, holte tot dek 3,90 m. H et schip is van het type ééndekschip met bak en kampanje. In het schip zal een 500 pk Bi'onsmotor geplaatst worden. H et schip wordt gebouwd onder hoogste klasse Bureau Veritas. Op 2 5 October 19 52 is met goed gevolg te water gelaten bouwno. 101 van Scheeps­ bouw- en Reparatiewerf J. Vos & Zn. te Groningen voor rekening van A ktiebolaget Statens Skogs Industrier te Stockholm, de naam van het schip is nog niet definitief bekend. De afmetingen zijn: lengte 1.1. 22,00 m, breedte o. sp. 7,00 en holte t.d. 3,45 m. In deze motorsleepboot zal een 500 pk Bronsmotor geplaatst worden. D it schip wordt gebouwd onder klasse Bureau Veritas. Op 28 October 1952 is met goed gevolg te water gelaten het m.s. Ida Jacoba, bouw ­ no. 81 van N.V. Scheepsbouwbedrijf v /h Th. J. Fikkers te Foxhol. Afmetingen: Lengte 1.1. 52,18 m, breedte o. sp. 8,90 m, holte tot dek 3,60 m. Type ééndekschip met bak en kampanje. In dit schip zal een 395 pk Bronsm otor geïnstalleerd worden. H et m.s. Ida Jacoba is bestemd voor de heer W. H . Roelfs te Groningen en w ordt gebouwd onder hoogste klasse Bureau V eri­ tas. Op 28 October 195 2 is m et goed gevolg te water gelaten het m.s. Ville deSaigon, bouwno. 515 van de Haarlemsche Scheeps­ bouw Mij te Haarlem, bestemd voor C om ­ pagnie Cötière de 1’Annam te Parijs. Afmetingen: Lengte 78,00 m, breedte 11,95 m, holte 7,15 m. In dit schip zal een 1670 pk M .A .N . m otor geïnstalleerd worden met een verm o­ gen van 275 om w./m in. H et m.s. Ville de Saigon w ordt gebouwd onder hoogste klasse Bureau Veritas en zal tevens voldoen aan de regels van de C on­ ventie te Londen 1948 voor beveiliging van mensenlevens op zee.